Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết Nối
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu....................................................................................... 2
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu............................................................... 3
4. Giả thuyết khoa học ........................................................................................ 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu......................................................................... 3
7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu.......................................... 4
8. Những luận điểm cần bảo vệ.......................................................................... 6
9. Đóng góp mới của Luận án ............................................................................ 6
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC
CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGHỆ THUẬT DỰA VÀO GIÁO
DỤC TRẢI NGHIỆM ......................................................................................... 7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề..................................................................... 7
1.1.1. Những nghiên cứu về năng lực dạy học và phát triển năng lực dạy học. 7
1.1.2. Những nghiên cứu về giáo dục trải nghiệm và phát triển năng lực dạy
học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm................ 12
1.1.3. Đánh giá chung ...................................................................................... 14
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................... 15
1.2.1. Năng lực................................................................................................. 15
1.2.2. Năng lực dạy học ................................................................................... 19
1.2.3. Phát triển năng lực dạy học.................................................................... 20
1.2.4. Giáo dục trải nghiệm.............................................................................. 21
1.3. Năng lực dạy học của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật................................. 23
1.3.1. Đặc điểm học tập của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật trong quá trình đào
tạo..................................................................................................................... 23
1.3.2. Cơ sở xác định các năng lực dạy học của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật 25
1.3.3. Các năng lực dạy học cơ bản của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật............. 31
1.4. Vai trò, đặc điểm và yêu cầu của giáo dục trải nghiệm trong phát triển
năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật......................................... 331.4.1. Vai trò và đặc điểm của giáo dục trải nghiệm trong phát triển năng lực
dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật......................................................... 33
1.4.2. Yêu cầu của giáo dục trải nghiệm trong phát triển năng lực dạy học cho
sinh viên ĐHSP Nghệ thuật ............................................................................. 35
1.5. Cấu trúc của quá trình phát triển năng lực dạy học và con đƣờng phát
triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật dựa vào giáo dục
trải nghiệm......................................................................................................... 39
1.5.1. Cấu trúc của quá trình phát triển năng lực dạy học ............................... 39
1.5.2. Các con đường phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ
thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm.................................................................. 41
1.6. Các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển năng lực dạy học cho sinh viên
ĐHSP Nghệ thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm........................................... 45
1.6.1. Tính tích cực rèn luyện và năng khiếu bẩm sinh của sinh viên............. 45
1.6.2. Năng lực của giảng viên......................................................................... 46
1.6.3. Kiểm tra, đánh giá.................................................................................. 47
1.6.4. Môi trường, điều kiện rèn luyện phát triển năng lực dạy học................ 47
Kết luận chƣơng 1 ............................................................................................. 48
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO
SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGHỆ THUẬT DỰA VÀO GIÁO DỤC
TRẢI NGHIỆM................................................................................................. 50
2.1. Giới thiệu quá trình khảo sát thực trạng................................................. 50
2.1.1. Mục đích, đối tượng và phạm vi khảo sát.............................................. 50
2.1.2. Nội dung khảo sát .................................................................................. 50
2.1.3. Phương pháp khảo sát ............................................................................ 50
2.2. Khái quát về các trƣờng đào tạo ĐHSP Nghệ thuật............................... 51
2.2.1. Quá trình đào tạo.................................................................................... 51
2.2.2. Yêu cầu đặt ra cho đổi mới ở các trường đào tạo ĐHSP Nghệ thuật.... 55
2.3. Thực trạng năng lực dạy học của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật ............. 57
2.3.1. Năng lực nghiên cứu người học và chương trình dạy học..................... 57
2.3.2. Năng lực lãnh đạo người học và quản lí hành vi học tập ...................... 59
2.3.3. Năng lực thiết kế dạy học ...................................................................... 61
2.3.4. Năng lực dạy học trực tiếp..................................................................... 63
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi2.4. Thực trạng phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật
dựa vào giáo dục trải nghiệm............................................................................ 72
2.4.1.Thực trạng nhận thức về phát triển năng lực dạy học nghệ thuật dựa vào
giáo dục trải nghiệm......................................................................................... 72
2.4.2. Thực trạng phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật
dựa vào giáo dục trải nghiệm........................................................................... 74
2.5. Đánh giá chung về thực trạng...................................................................... 84
2.5.1. Những mặt mạnh.................................................................................... 84
2.5.2. Những hạn chế ....................................................................................... 85
2.5.3. Những nguyên nhân ............................................................................... 86
Kết luận chƣơng 2 ............................................................................................. 88
Chƣơng 3. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO
SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGHỆ THUẬT DỰA VÀO GIÁO DỤC
TRẢI NGHIỆM................................................................................................. 90
3.1. Nguyên tắc xác định biện pháp phát triển năng lực dạy học cho sinh
viên ĐHSP Nghệ thuật ...................................................................................... 90
3.1.1. Đảm bảo phù hợp mục tiêu đào tạo ....................................................... 90
3.1.2. Đảm bảo phù hợp đặc trưng ngành học ................................................. 91
3.1.3. Đảm bảo tính khoa học và thực tiễn ...................................................... 91
3.1.4. Nguyên tắc tôn trọng thực hành............................................................. 92
3.1.5. Nguyên tắc phù hợp với chuẩn đầu ra ................................................... 93
3.2. Các biện pháp phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ
thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm................................................................. 93
3.2.1. Thiết kế khung năng lực dạy học đáp ứng yêu cầu đào tạo ĐHSP Nghệ
thuật.................................................................................................................. 93
3.2.2. Xây dựng quy trình thực hiện giờ học để phát triển năng lực dạy học
cho sinh viên .................................................................................................. 105
3.2.3. Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập thực hành trong dạy học môn
nghiệp vụ........................................................................................................ 1123.2.4. Tổ chức dạy học theo hướng giáo dục trải nghiệm nhằm phát triển năng
lực dạy học cho sinh viên............................................................................... 114
3.2.5. Tổ chức giờ học thực hành nghiệp vụ sư phạm theo định hướng hình
thành năng lực nghề ....................................................................................... 117
3.2.6. Đổi mới hoạt động kiến tập, thực tập sư phạm để phát triển năng lực dạy
học cho sinh viên............................................................................................ 120
3.2.7. Đánh giá kết quả phát triển năng lực dạy học của sinh viên theo quá
trình và hướng dẫn sinh viên tự đánh giá....................................................... 124
3.3. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề
xuất trong luận án ........................................................................................... 128
3.3.1. Giới thiệu tổ chức khảo nghiệm........................................................... 128
3.3.2. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................... 128
3.4. Thực nghiệm sƣ phạm ............................................................................. 130
3.4.1. Khái quát về quá trình thực nghiệm..................................................... 130
3.4.2. Phân tích kết quả thực nghiệm............................................................. 132
3.4.3. Kết luận thực nghiệm sư phạm ............................................................ 143
Kết luận chƣơng 3 ........................................................................................... 145
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................. 147
1. Kết luận ........................................................................................................ 147
2. Khuyến nghị................................................................................................. 147
2.1. Đối với cán bộ quản lý trong các trường đào tạo ĐHSP Nghệ thuật...... 147
2.2. Đối với giảng viên giảng dạy nghiệp vụ................................................. 148
2.3. Đối với sinh viên..................................................................................... 148
DANH MỤC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ CÔNG BỐ
............................................................................................................................... 1
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................... 2
Tài liệu tham khảo trong nước........................................................................... 2
Tài liệu tham khảo nước ngoài........................................................................... 8
PHỤ LỤC.....................................................................................................................10
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiLỜI CAM ĐOAN
tui xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công
trình nghiên cứu nào khác./.
Tác giả luận án
Lã Thị TuyênDANH MỤC CÁC TỪ VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT
Từ và cụm từ Viết tắt là
Đại học sư phạm ĐHSP
Cao đẳng sư phạm CĐSP
Sư phạm nghệ thuật SPNT
Trung học cơ sở THCS
Phát triển năng lực PTNL
Năng lực dạy học NLDH
Phương pháp dạy học PPDH
Nghiệp vụ sư phạm NVSP
Sinh viên SV
Giảng viên GV
Giáo viên phổ thông GVPT
Âm nhạc ÂN
Mĩ thuật MT
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiDANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Đánh giá năng lực nghiên cứu người học và chương trình dạy học... 58
Bảng 2.2. Đánh giá năng lực lãnh đạo người học và quản lí hành vi học tập .... 60
Bảng 2.3. Đánh giá năng lực thiết kế dạy học .................................................... 61
Bảng 2.4. Đánh giá năng lực dạy học trực tiếp................................................... 64
Bảng 2.5. Đánh giá năng lực thực hiện các biện pháp........................................ 66
và kĩ thuật dạy học cụ thể trong dạy học nghệ thuật........................................... 66
Bảng 2.6. Tổng hợp chung về năng lực dạy học của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật
............................................................................................................................. 70
Bảng 2.7. Tổng hợp ý kiến về vai trò của giáo dục trải nghiệm......................... 72
trong phát triển năng lực dạy học........................................................................ 72
Bảng 2.8. Tổng hợp ý kiến về các yếu tố ảnh hưởng.......................................... 73
đến phát triển năng lực dạy học dựa vào giáo dục trải nghiệm .......................... 73
Bảng 2.9. Tổng hợp đánh giá về mục tiêu phát triển năng lực dạy học ............. 74
cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật.......................................................................... 74
Bảng 2.10. Tổng hợp ý kiến đánh giá về nội dung phát triển năng lực dạy học 77
Bảng 2.11. Các con đường trải nghiệm ảnh hưởng đến...................................... 78
phát triển năng lực dạy học của sinh viên........................................................... 78
Bảng 2.12. Đánh giá quy trình thực hiện giờ học để phát triển năng lực dạy học
............................................................................................................................. 79
Bảng 2.13. Mức độ sử dụng bước tiến hành giờ học .......................................... 80
để phát triển năng lực dạy học ............................................................................ 80
Bảng 2.14. Kết quả phát triển năng lực dạy học................................................. 81
Bảng 2.15. Tổng hợp ý kiến đánh giá kết quả phát triển năng lực dạy học........ 82
Bảng 2.16. Những khó khăn mà sinh viên gặp phải ........................................... 83
trong phát triển năng lực dạy học........................................................................ 83
Bảng 2.17. Những khó khăn mà giảng viên gặp phải......................................... 84
khi tổ chức rèn luyện phát triển năng lực dạy học .............................................. 84
Bảng 3.1. Yêu cầu kiến thức và kĩ năng của các năng lực dạy học nghệ thuật 100
Bảng 3.2. Tổng hợp ý kiến đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp......... 128
Bảng 3.3. Tổng hợp ý kiến đánh giá về tính khả thi của các biện pháp ........... 129
Bảng 3.4. Kết quả kiểm tra trình độ ban đầu .................................................... 133về học phần Lí luận dạy học của lớp đối chứng và lớp thực nghiệm ............... 133
Bảng 3.5. Kết quả kiểm tra trình độ thường xuyên........................................... 135
về học phần Lí luận dạy học của lớp đang làm thực nghiệm............................ 135
Bảng 3.6. Kết quả kiểm tra đầu ra của các lớp đang làm thực nghiệm ............ 137
Bảng 3.7. Kết quả lớp thực nghiệm trước và sau khi làm thực nghiệm ........... 138
Bảng 3.8. Kết quả thực tập sư phạm của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng
........................................................................................................................... 141
Bảng 3.9. Mức độ năng lực dạy học của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng
........................................................................................................................... 141
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiDANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ VÀ BIỂU ĐỒ
Hình 2.1. Biểu đồ tổng hợp chung về năng lực dạy học..................................... 71
của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật.......................................................................... 71
Hình 2.2. Biểu đồ tổng hợp đánh giá về mục tiêu phát triển năng lực dạy học.. 75
Hình 2.3. Biểu đồ ý kiến đánh giá về nội dung phát triển năng lực dạy học...... 78
Hình 2.4. Biểu đồ tổng hợp kết quả phát triển năng lực dạy học ....................... 81
Hình 2.5. Biểu đồ tổng hợp ý kiến đánh giá kết quả phát triển năng lực dạy học
............................................................................................................................. 82
Hình 3.1. Khung năng lực dạy học nghệ thuật................................................... 99
Hình 3.2. Quy trình thực hiện giờ học để phát triển năng lực dạy học cho sinh
viên .................................................................................................................... 111
Hình 3.3. Quy trình đánh giá năng lực dạy học của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật
........................................................................................................................... 127
Hình 3.4. Biểu đồ kết quả nhận thức đầu vào lớp đối chứng và lớp thực nghiệm
........................................................................................................................... 133
Hình 3.5. Biểu đồ kết quả nhận thức thường xuyên ......................................... 135
của 2 nhóm thực nghiệm và đối chứng ............................................................. 135
Hình 3.6. Biểu đồ kết quả đầu ra của 2 nhóm thực nghiệm và đối chứng........ 137
Hình 3.7. Biểu đồ kết quả lớp thực nghiệm trước và sau khi làm thực nghiệm139
Hình 3.8. Biểu đồ kết quả thực tập sư phạm nhóm thực nghiệm và nhóm đối
chứng ................................................................................................................. 141
Hình 3.9.Biểu đồ mức độ năng lực dạy học nhóm thực nghiệm và nhóm đối
chứng ................................................................................................................. 1421
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong thế giới hiện đại, khi thông tin khoa học bùng nổ, công nghệ sản xuất đổi
mới, nền kinh tế, văn hóa, xã hội phát triển nhanh chóng, đòi hỏi tất cả các quốc gia
phải có một chiến lược giáo dục nhằm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp
ứng được yêu cầu của thực tiễn. Trong chiến lược giáo dục đó, hạt nhân quan trọng là
“Phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, trí sáng tạo của người học;
chuyển quá trình giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện
năng lực và phẩm chất người học” [20]. Từ đó, hình thành cho sinh viên khát vọng
học tập và năng lực thực hành, đặc biệt là năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp.
Lí luận và thực tiễn giáo dục cho thấy, chất lượng giáo dục phụ thuộc vào rất
nhiều yếu tố, trong đó năng lực sư phạm của giáo viên đóng vai trò quan trọng. Năng
lực sư phạm được hình thành bằng nhiều con đường, nhưng đào tạo ở các trường sư
phạm có thể xem là sự khởi đầu mang tính nền tảng.
Hoạt động sư phạm của giáo viên trước hết thể hiện trong các giờ dạy, do đó
cần có hệ thống năng lực dạy học trên cơ sở vận dụng kiến thức chuyên môn, nghiệp
vụ vào công việc của mình. Việc xác định hệ thống năng lực dạy học để phát triển
cho sinh viên là vấn đề hết sức quan trọng trong đào tạo ở các trường sư phạm.
Đối với sinh viên các trường sư phạm nghệ thuật, tương lai sẽ là các thầy cô
giáo dạy Âm nhạc, Mĩ thuật ở trường phổ thông, họ cần cả tư chất nghệ sĩ lẫn năng
lực và nghệ thuật sư phạm. Giáo dục nghệ thuật cơ bản là giáo dục thực hành nhận
thức, cảm thụ nghệ thuật, đồng thời có thể giúp học sinh phát triển năng lực sáng tạo,
thực hành nghệ thuật ở mức độ phổ thông. Do vậy, có thể xem hoạt động giáo dục
nghệ thuật trong trường phổ thông là giáo dục mang tính chuyên biệt, đặc thù. Sự
giống và khác nhau về năng lực của một giáo viên phổ thông dạy các môn khoa học
cơ bản và giáo viên môn học nghệ thuật là kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo chuyên ngành
(năng lực chuyên môn) lại một phần (nhưng không thể thiếu được) là dựa trên năng
khiếu của họ. Tuy nhiên, năng khiếu đó được xác định như một điều kiện để nếu họ
có ý chí học tập, có phương pháp tốt, có chương trình phù hợp và môi trường đào tạo
tiên tiến sẽ hình thành năng lực thích hợp.
Tại các trường đào tạo ĐHSP Nghệ thuật, trong thời gian qua, mặc dù đã đổi
mới nội dung chương trình, phương pháp dạy học, hình thức đào tạo, tăng cường
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi2
trang bị phương tiện kỹ thuật dạy học... nhưng việc phát triển năng lực dạy học của
sinh viên vẫn còn nhiều bất cập, do thiếu kinh nghiệm, thiếu lí luận về sư phạm nghệ
thuật, hơn thế nữa, nghiệp vụ sư phạm chưa được các nhà trường quan tâm đúng
mực. Vì vậy, vấn đề nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển năng lực dạy học cho
sinh viên đang đặt ra cấp thiết với các trường đào tạo ĐHSP Nghệ thuật Việt Nam.
Theo quan điểm giáo dục hiện đại, phát triển năng lực cho người học là xu thế
tất yếu, là cách tiếp cận đào tạo theo định hướng đầu ra; theo đó, việc dạy học không
chỉ chú ý tích cực hóa người học về trí tuệ, mà còn chú ý rèn luyện cho họ năng lực
giải quyết các vấn đề gắn với tình huống nghề nghiệp, nhằm thực hiện hiệu quả mục
tiêu đào tạo. Tuy nhiên, cần minh định con đường hình thành nhận thức, kĩ năng theo
chuẩn các năng lực của sinh viên sư phạm nghệ thuật rất khác biệt và cần nghiên cứu
một cách hệ thống mới có thể giúp cho việc đổi mới đào tạo lĩnh vực này hiệu quả.
Trong khi đó, hiện nay, cách “giáo dục trải nghiệm” được các nhà khoa
học, các nhà quản lí giáo dục và giáo viên đặc biệt quan tâm. Việc đưa hoạt động trải
nghiệm vào giáo dục nhà trường góp phần khắc phục những tồn tại, đáp ứng yêu cầu
cấp thiết của đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Hoạt động này giúp
người học có nhiều cơ hội trải nghiệm, vận dụng kiến thức học được vào thực tiễn, từ
đó hình thành năng lực thực tiễn và phát huy tiềm năng sáng tạo của bản thân.
Vấn đề vận dụng lí thuyết giáo dục trải nghiệm trong giáo dục và đào tạo đã
được một số tác giả trong nước và nước ngoài nghiên cứu, song cho đến nay chưa có
công trình khoa học nào đi sâu nghiên cứu việc vận dụng lí thuyết giáo dục trải
nghiệm vào phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật.
Xuất phát từ cơ sở lí luận và thực tiễn nêu trên, tác giả chọn đề tài: “Phát triển
năng lực dạy học cho sinh viên đại học sư phạm nghệ thuật dựa vào giáo dục trải
nghiệm" làm luận án Tiến sĩ của mình, với hy vọng góp phần nâng cao chất lượng
phát triển năng lực dạy học nói riêng và chất lượng đào tạo giáo viên nghệ thuật nói
chung, đáp ứng yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ giáo viên phổ
thông ở nước ta trong giai đoạn hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu
Luận án đề xuất các biện pháp phát triển năng lực dạy học cho sinh viên trong
nhà trường, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên âm nhạc, mĩ thuật ở trường
phổ thông, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực sư phạm nghệ thuật
cho hệ thống giáo dục quốc dân.3
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Năng lực dạy học của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật dựa vào giáo dục
trải nghiệm.
4. Giả thuyết khoa học
Trong phát triển năng lực dạy học, nếu xác định được khung năng lực dạy học
nghệ thuật đáp ứng yêu cầu đào tạo ĐHSP Nghệ thuật; xây dựng được quy trình thực
hiện giờ học; xây dựng và sử dụng bài tập thực hành trong dạy học; tổ chức dạy học
theo hướng giáo dục trải nghiệm; đổi mới tổ chức giờ học thực hành nghiệp vụ và
hoạt động kiến tập, thực tập sư phạm; đổi mới đánh giá kết quả dạy học thì sẽ nâng
cao hiệu quả phát triển năng lực dạy học cho sinh viên, góp phần nâng cao chất lượng
và hiệu quả đào tạo đội ngũ giáo viên nghệ thuật.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xây dựng cơ sở lí luận về phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP
Nghệ thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng phát triển năng lực dạy học cho sinh viên các
trường đào tạo ĐHSP Nghệ thuật.
5.3. Đề xuất các biện pháp phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP
Nghệ thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm.
5.4. Thực nghiệm sư phạm các biện pháp phát triển năng lực dạy học cho sinh
viên ĐHSP Nghệ thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn địa bàn nghiên cứu:
Luận án được nghiên cứu ở một số trường đại học có đào tạo chuyên ngành sư
phạm nghệ thuật (Đại học Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa; Đại học Sư
phạm Hà Nội; Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương) và một số trường THCS
trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.
6.2. Giới hạn nội dung nghiên cứu:
Thực hiện phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật qua các
hoạt động về Nghiệp vụ sư phạm.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi4
7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp luận nghiên cứu
- Tiếp cận hệ thống - cấu trúc: Xác định đào tạo giáo viên nghệ thuật là một bộ
phận trong hệ thống đào tạo, xuất phát từ yêu cầu đào tạo giáo viên phổ thông. Phát
triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật là một nội dung quan trọng
trong quá trình đào tạo; từ đó xác định các thành tố, mối liên hệ và chức năng của các
thành tố để vận dụng vào phát triển năng lực dạy học cho giáo sinh nhằm phát huy tối
đa tác động của từng thành tố để nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên nghệ thuật.
- Tiếp cận thực tiễn: Xem xét quá trình phát triển năng lực dạy học cho sinh
viên ĐHSP Nghệ thuật trong môi trường đào tạo giáo viên, từ đặc điểm và yêu cầu
thực tế dạy học âm nhạc, mĩ thuật ở trường phổ thông.
- Tiếp cận chuẩn đầu ra: Đào tạo giáo viên nghệ thuật phải lấy mục tiêu chuẩn
đầu ra làm đích, hướng tới việc hình thành những năng lực cần thiết cho sinh viên,
trong đó có năng lực dạy học để sau khi tốt nghiệp, người giáo viên nghệ thuật thực
hiện hiệu quả cao nhiệm vụ nhà giáo của mình.
- Tiếp cận hoạt động: Năng lực dạy học của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật được
hình thành, phát triển thông qua quá trình học tập và rèn luyện tại trường sư phạm.
Việc nghiên cứu năng lực dạy học phải thông qua thực tiễn hoạt động dạy học trên
lớp của sinh viên; như: quan sát, nghiên cứu hành vi giảng dạy, đánh giá kết qủa
hành động giảng dạy và giải bài tập tình huống của giáo sinh...
- Tiếp cận phát triển: Giáo dục phải phát triển tối đa năng lực dạy học của mỗi
sinh viên, giúp họ làm chủ được những tình huống, đương đầu với thách thức sẽ gặp
phải trong cuộc sống và hoạt động nghề nghiệp một cách chủ động và sáng tạo.
7.2. Phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết
Đề tài sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hoá, hệ
thống hóa các nguồn tư liệu liên quan đến biện pháp phát triển năng lực dạy học cho
sinh viên ĐHSP Nghệ thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm.
7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp quan sát sư phạm
Quan sát sự phát triển năng lực dạy học của sinh viên trong các giờ học nghiệp
vụ sư phạm, kiến tập, thực tập sư phạm, Hội thi Nghiệp vụ sư phạm, giải quyết tình
huống sư phạm, thực hành phát triển năng lực dạy học của sinh viên.5
Tiến hành dự giờ của sinh viên trong các giờ rèn luyện nghiệp vụ sư phạm, kiến
tập, thực tập sư phạm để thu thập thông tin phục vụ việc đánh giá thực trạng phát
triển năng lực dạy học và thực nghiệm biện pháp phát triển năng lực dạy học cho sinh
viên dựa vào giáo dục trải nghiệm.
- Phương pháp điều tra
Khảo sát thực trạng năng lực dạy học của sinh viên và các biện pháp đang sử
dụng để tổ chức rèn luyện.
+ Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Để có thông tin làm cơ sở cho việc
phân tích thực trạng phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật, tác
giả đã khảo sát bằng phiếu hỏi với sinh viên, giảng viên chuyên ngành ĐHSP Âm
nhạc, ĐHSP Mĩ thuật và giáo viên dạy môn Âm nhạc, Mĩ thuật tại các trường THCS.
+ Phương pháp điều tra bằng phỏng vấn trực tiếp: Thực hiện phỏng vấn các
nhà khoa học, giảng viên, cán bộ quản lý tại 3 trường đào tạo ĐHSP Nghệ thuật; giáo
viên và cán bộ quản lý trường cơ sở về việc phát triển năng lực dạy học cho sinh viên
ĐHSP Nghệ thuật hiện nay.
- Phương pháp chuyên gia: Trao đổi trực tiếp với các chuyên gia để lấy ý kiến
tư vấn, góp ý về việc xây dựng đề cương nghiên cứu; về quá trình và các biện pháp
phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật dựa vào giáo dục trải
nghiệm với những khó khăn và thuận lợi của nó; đồng thời xin ý kiến chuyên gia về
tính cấp thiết, tính khả thi của biện pháp phát triển năng lực dạy học dựa vào giáo dục
trải nghiệm và tổ chức thực nghiệm sư phạm các biện pháp đó cho sinh viên.
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Thông qua sản phẩm hoạt
động dạy học của sinh viên (bài kiểm tra, thiết kế giáo án, thiết kế đồ dùng dạy học,
kết quả thực hành nghiệp vụ sư phạm, kết quả thực tập sư phạm, Hội thi Nghiệp vụ
sư phạm…) để thu thập thông tin phục vụ cho việc đánh giá thực trạng phát triển
năng lực dạy học của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tổ chức thực nghiệm nhằm xác định tính
khoa học, tính khả thi của việc phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ
thuật theo các biện pháp phát triển năng lực dạy học đã được nghiên cứu và đề xuất
trong Luận án. Qua đó khẳng định tính đúng đắn của giả thuyết khoa học đã nêu.
7.2.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ:
Sử dụng các công thức toán thống kê và phần mềm SPSS để xử lí các số liệu về
thực trạng phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật và đánh giá
độ tin cậy của các kết quả thực nghiệm.
3.4.3. Kết luận thực nghiệm sư phạm
Việc tổ chức giảng dạy trong quá trình làm thực nghiệm mặc dù vấp phải rất
nhiều khó khăn về mặt thời gian, không gian, vật chất, con người... Nhưng cả giảng
viên lẫn sinh viên của hai lớp thực nghiệm và đối chứng đều rất hăng hái, nhiệt tình.
Kết quả của cả hai lần kiểm tra kết quả thực nghiệm đều đáp ứng được mục đích của
tác giả. Nhìn chung cả hai lớp thực nghiệm và đối chứng đều tiến bộ sau từng tiết
giảng Lí luận dạy học cả về mặt kiến thức, kĩ năng và thái độ, kết quả kiểm tra lần 1
và lần 2 ở bảng 3.4; 3.6 và biểu đồ 3.4; 3.6 đã chứng minh sinh viên đạt được kết quả
tốt hơn nhiều so với thời gian trước khi làm thực nghiệm. Lớp thực nghiệm được
giảng dạy Lí luận dạy học theo giáo án thực nghiệm đã thể hiện sự tiến bộ vượt trội
hơn cả về sự nhiệt tình, hăng hái khi giải quyết các bài tập thực hành theo hướng phát
triển năng lực, cả về kết quả học tập được thể hiện cụ thể về mặt định lượng ở bảng
3.6 và biểu đồ 3.6. Qua việc quan sát từng giờ học, chúng tui nhận thấy sinh viên lớp
thực nghiệm rất có ý thức trong quá trình học tập trên lớp, các em tập trung chú ý cao
khi nghe giảng, hăng hái phát biểu ý kiến xây dựng bài và tích cực làm bài tập và bài
tập thực hành. Các em sinh viên ở lớp đối chứng học tập thụ động hơn theo giáo trình
và quá trình giảng dạy của giảng viên. Còn đối với lớp thực nghiệm các em tích cực
hoạt động theo các bài tập thực hành, sản phẩm chính là phát triển các năng lực sư
phạm của bản thân như năng lực thuyết trình trước đám đông; năng lực lập kế hoạch,
thời khóa biểu; Năng lực sử dụng các phương pháp giảng dạy; Năng lực kiểm tra
đánh giá; Năng lực chế tạo và sử dụng phương tiện dạy học; Năng lực tổ chức và
quản lý quá trình dạy học... Trong quá trình dạy học ở lớp thực nghiệm hoạt động
học tập của sinh viên luôn ở cường độ rất cao. Đây cũng chính là nguyên nhân dẫn
đến kết quả học tập Lí luận dạy học của các em cũng đạt kết quả cao hơn.
Qua nghiên cứu sản phẩm của sinh viên, đặc biệt là qua các bài làm của 2 lần
kiểm tra. Chúng tui thấy, sinh viên ở lớp đối chứng chỉ hoàn thành tốt câu hỏi 1 về
mặt lí luận, còn ở câu 2 thực hành các em thường bị động và làm chưa tốt. Với lớp
thực nghiệm các em hoàn thành tốt cả yêu câu về mặt lí luận lẫn thực hành trong đề
kiểm tra. Ngoài ra bài làm không bị dập khuôn, máy móc theo giáo trình, tài liệu mà
còn mang tính phê phán riêng của bản thân và thể hiện năng lực lập luận tốt hơn.
Trong quá trình làm thực nghiệm ngoài việc giảng dạy, quan sát, nghiên cứu
sản phẩm. Chúng tui còn trao đổi ý kiến với các giảng viên và sinh viên. Thông qua
quá trình phỏng vấn giảng viên dạy trực tiếp và đánh giá sinh viên, chúng tui có được
những ý kiến nhận xét quý báu của các giảng viên đó là: Bước đầu sinh viên lớp thực
nghiệm đã nhận thức được ở mức hiểu và phân tích được những nội dung cơ bản về
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu....................................................................................... 2
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu............................................................... 3
4. Giả thuyết khoa học ........................................................................................ 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu......................................................................... 3
7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu.......................................... 4
8. Những luận điểm cần bảo vệ.......................................................................... 6
9. Đóng góp mới của Luận án ............................................................................ 6
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC
CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGHỆ THUẬT DỰA VÀO GIÁO
DỤC TRẢI NGHIỆM ......................................................................................... 7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề..................................................................... 7
1.1.1. Những nghiên cứu về năng lực dạy học và phát triển năng lực dạy học. 7
1.1.2. Những nghiên cứu về giáo dục trải nghiệm và phát triển năng lực dạy
học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm................ 12
1.1.3. Đánh giá chung ...................................................................................... 14
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................... 15
1.2.1. Năng lực................................................................................................. 15
1.2.2. Năng lực dạy học ................................................................................... 19
1.2.3. Phát triển năng lực dạy học.................................................................... 20
1.2.4. Giáo dục trải nghiệm.............................................................................. 21
1.3. Năng lực dạy học của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật................................. 23
1.3.1. Đặc điểm học tập của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật trong quá trình đào
tạo..................................................................................................................... 23
1.3.2. Cơ sở xác định các năng lực dạy học của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật 25
1.3.3. Các năng lực dạy học cơ bản của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật............. 31
1.4. Vai trò, đặc điểm và yêu cầu của giáo dục trải nghiệm trong phát triển
năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật......................................... 331.4.1. Vai trò và đặc điểm của giáo dục trải nghiệm trong phát triển năng lực
dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật......................................................... 33
1.4.2. Yêu cầu của giáo dục trải nghiệm trong phát triển năng lực dạy học cho
sinh viên ĐHSP Nghệ thuật ............................................................................. 35
1.5. Cấu trúc của quá trình phát triển năng lực dạy học và con đƣờng phát
triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật dựa vào giáo dục
trải nghiệm......................................................................................................... 39
1.5.1. Cấu trúc của quá trình phát triển năng lực dạy học ............................... 39
1.5.2. Các con đường phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ
thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm.................................................................. 41
1.6. Các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển năng lực dạy học cho sinh viên
ĐHSP Nghệ thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm........................................... 45
1.6.1. Tính tích cực rèn luyện và năng khiếu bẩm sinh của sinh viên............. 45
1.6.2. Năng lực của giảng viên......................................................................... 46
1.6.3. Kiểm tra, đánh giá.................................................................................. 47
1.6.4. Môi trường, điều kiện rèn luyện phát triển năng lực dạy học................ 47
Kết luận chƣơng 1 ............................................................................................. 48
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO
SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGHỆ THUẬT DỰA VÀO GIÁO DỤC
TRẢI NGHIỆM................................................................................................. 50
2.1. Giới thiệu quá trình khảo sát thực trạng................................................. 50
2.1.1. Mục đích, đối tượng và phạm vi khảo sát.............................................. 50
2.1.2. Nội dung khảo sát .................................................................................. 50
2.1.3. Phương pháp khảo sát ............................................................................ 50
2.2. Khái quát về các trƣờng đào tạo ĐHSP Nghệ thuật............................... 51
2.2.1. Quá trình đào tạo.................................................................................... 51
2.2.2. Yêu cầu đặt ra cho đổi mới ở các trường đào tạo ĐHSP Nghệ thuật.... 55
2.3. Thực trạng năng lực dạy học của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật ............. 57
2.3.1. Năng lực nghiên cứu người học và chương trình dạy học..................... 57
2.3.2. Năng lực lãnh đạo người học và quản lí hành vi học tập ...................... 59
2.3.3. Năng lực thiết kế dạy học ...................................................................... 61
2.3.4. Năng lực dạy học trực tiếp..................................................................... 63
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi2.4. Thực trạng phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật
dựa vào giáo dục trải nghiệm............................................................................ 72
2.4.1.Thực trạng nhận thức về phát triển năng lực dạy học nghệ thuật dựa vào
giáo dục trải nghiệm......................................................................................... 72
2.4.2. Thực trạng phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật
dựa vào giáo dục trải nghiệm........................................................................... 74
2.5. Đánh giá chung về thực trạng...................................................................... 84
2.5.1. Những mặt mạnh.................................................................................... 84
2.5.2. Những hạn chế ....................................................................................... 85
2.5.3. Những nguyên nhân ............................................................................... 86
Kết luận chƣơng 2 ............................................................................................. 88
Chƣơng 3. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO
SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGHỆ THUẬT DỰA VÀO GIÁO DỤC
TRẢI NGHIỆM................................................................................................. 90
3.1. Nguyên tắc xác định biện pháp phát triển năng lực dạy học cho sinh
viên ĐHSP Nghệ thuật ...................................................................................... 90
3.1.1. Đảm bảo phù hợp mục tiêu đào tạo ....................................................... 90
3.1.2. Đảm bảo phù hợp đặc trưng ngành học ................................................. 91
3.1.3. Đảm bảo tính khoa học và thực tiễn ...................................................... 91
3.1.4. Nguyên tắc tôn trọng thực hành............................................................. 92
3.1.5. Nguyên tắc phù hợp với chuẩn đầu ra ................................................... 93
3.2. Các biện pháp phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ
thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm................................................................. 93
3.2.1. Thiết kế khung năng lực dạy học đáp ứng yêu cầu đào tạo ĐHSP Nghệ
thuật.................................................................................................................. 93
3.2.2. Xây dựng quy trình thực hiện giờ học để phát triển năng lực dạy học
cho sinh viên .................................................................................................. 105
3.2.3. Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập thực hành trong dạy học môn
nghiệp vụ........................................................................................................ 1123.2.4. Tổ chức dạy học theo hướng giáo dục trải nghiệm nhằm phát triển năng
lực dạy học cho sinh viên............................................................................... 114
3.2.5. Tổ chức giờ học thực hành nghiệp vụ sư phạm theo định hướng hình
thành năng lực nghề ....................................................................................... 117
3.2.6. Đổi mới hoạt động kiến tập, thực tập sư phạm để phát triển năng lực dạy
học cho sinh viên............................................................................................ 120
3.2.7. Đánh giá kết quả phát triển năng lực dạy học của sinh viên theo quá
trình và hướng dẫn sinh viên tự đánh giá....................................................... 124
3.3. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề
xuất trong luận án ........................................................................................... 128
3.3.1. Giới thiệu tổ chức khảo nghiệm........................................................... 128
3.3.2. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................... 128
3.4. Thực nghiệm sƣ phạm ............................................................................. 130
3.4.1. Khái quát về quá trình thực nghiệm..................................................... 130
3.4.2. Phân tích kết quả thực nghiệm............................................................. 132
3.4.3. Kết luận thực nghiệm sư phạm ............................................................ 143
Kết luận chƣơng 3 ........................................................................................... 145
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................. 147
1. Kết luận ........................................................................................................ 147
2. Khuyến nghị................................................................................................. 147
2.1. Đối với cán bộ quản lý trong các trường đào tạo ĐHSP Nghệ thuật...... 147
2.2. Đối với giảng viên giảng dạy nghiệp vụ................................................. 148
2.3. Đối với sinh viên..................................................................................... 148
DANH MỤC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ CÔNG BỐ
............................................................................................................................... 1
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................... 2
Tài liệu tham khảo trong nước........................................................................... 2
Tài liệu tham khảo nước ngoài........................................................................... 8
PHỤ LỤC.....................................................................................................................10
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiLỜI CAM ĐOAN
tui xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công
trình nghiên cứu nào khác./.
Tác giả luận án
Lã Thị TuyênDANH MỤC CÁC TỪ VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT
Từ và cụm từ Viết tắt là
Đại học sư phạm ĐHSP
Cao đẳng sư phạm CĐSP
Sư phạm nghệ thuật SPNT
Trung học cơ sở THCS
Phát triển năng lực PTNL
Năng lực dạy học NLDH
Phương pháp dạy học PPDH
Nghiệp vụ sư phạm NVSP
Sinh viên SV
Giảng viên GV
Giáo viên phổ thông GVPT
Âm nhạc ÂN
Mĩ thuật MT
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiDANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Đánh giá năng lực nghiên cứu người học và chương trình dạy học... 58
Bảng 2.2. Đánh giá năng lực lãnh đạo người học và quản lí hành vi học tập .... 60
Bảng 2.3. Đánh giá năng lực thiết kế dạy học .................................................... 61
Bảng 2.4. Đánh giá năng lực dạy học trực tiếp................................................... 64
Bảng 2.5. Đánh giá năng lực thực hiện các biện pháp........................................ 66
và kĩ thuật dạy học cụ thể trong dạy học nghệ thuật........................................... 66
Bảng 2.6. Tổng hợp chung về năng lực dạy học của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật
............................................................................................................................. 70
Bảng 2.7. Tổng hợp ý kiến về vai trò của giáo dục trải nghiệm......................... 72
trong phát triển năng lực dạy học........................................................................ 72
Bảng 2.8. Tổng hợp ý kiến về các yếu tố ảnh hưởng.......................................... 73
đến phát triển năng lực dạy học dựa vào giáo dục trải nghiệm .......................... 73
Bảng 2.9. Tổng hợp đánh giá về mục tiêu phát triển năng lực dạy học ............. 74
cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật.......................................................................... 74
Bảng 2.10. Tổng hợp ý kiến đánh giá về nội dung phát triển năng lực dạy học 77
Bảng 2.11. Các con đường trải nghiệm ảnh hưởng đến...................................... 78
phát triển năng lực dạy học của sinh viên........................................................... 78
Bảng 2.12. Đánh giá quy trình thực hiện giờ học để phát triển năng lực dạy học
............................................................................................................................. 79
Bảng 2.13. Mức độ sử dụng bước tiến hành giờ học .......................................... 80
để phát triển năng lực dạy học ............................................................................ 80
Bảng 2.14. Kết quả phát triển năng lực dạy học................................................. 81
Bảng 2.15. Tổng hợp ý kiến đánh giá kết quả phát triển năng lực dạy học........ 82
Bảng 2.16. Những khó khăn mà sinh viên gặp phải ........................................... 83
trong phát triển năng lực dạy học........................................................................ 83
Bảng 2.17. Những khó khăn mà giảng viên gặp phải......................................... 84
khi tổ chức rèn luyện phát triển năng lực dạy học .............................................. 84
Bảng 3.1. Yêu cầu kiến thức và kĩ năng của các năng lực dạy học nghệ thuật 100
Bảng 3.2. Tổng hợp ý kiến đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp......... 128
Bảng 3.3. Tổng hợp ý kiến đánh giá về tính khả thi của các biện pháp ........... 129
Bảng 3.4. Kết quả kiểm tra trình độ ban đầu .................................................... 133về học phần Lí luận dạy học của lớp đối chứng và lớp thực nghiệm ............... 133
Bảng 3.5. Kết quả kiểm tra trình độ thường xuyên........................................... 135
về học phần Lí luận dạy học của lớp đang làm thực nghiệm............................ 135
Bảng 3.6. Kết quả kiểm tra đầu ra của các lớp đang làm thực nghiệm ............ 137
Bảng 3.7. Kết quả lớp thực nghiệm trước và sau khi làm thực nghiệm ........... 138
Bảng 3.8. Kết quả thực tập sư phạm của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng
........................................................................................................................... 141
Bảng 3.9. Mức độ năng lực dạy học của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng
........................................................................................................................... 141
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiDANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ VÀ BIỂU ĐỒ
Hình 2.1. Biểu đồ tổng hợp chung về năng lực dạy học..................................... 71
của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật.......................................................................... 71
Hình 2.2. Biểu đồ tổng hợp đánh giá về mục tiêu phát triển năng lực dạy học.. 75
Hình 2.3. Biểu đồ ý kiến đánh giá về nội dung phát triển năng lực dạy học...... 78
Hình 2.4. Biểu đồ tổng hợp kết quả phát triển năng lực dạy học ....................... 81
Hình 2.5. Biểu đồ tổng hợp ý kiến đánh giá kết quả phát triển năng lực dạy học
............................................................................................................................. 82
Hình 3.1. Khung năng lực dạy học nghệ thuật................................................... 99
Hình 3.2. Quy trình thực hiện giờ học để phát triển năng lực dạy học cho sinh
viên .................................................................................................................... 111
Hình 3.3. Quy trình đánh giá năng lực dạy học của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật
........................................................................................................................... 127
Hình 3.4. Biểu đồ kết quả nhận thức đầu vào lớp đối chứng và lớp thực nghiệm
........................................................................................................................... 133
Hình 3.5. Biểu đồ kết quả nhận thức thường xuyên ......................................... 135
của 2 nhóm thực nghiệm và đối chứng ............................................................. 135
Hình 3.6. Biểu đồ kết quả đầu ra của 2 nhóm thực nghiệm và đối chứng........ 137
Hình 3.7. Biểu đồ kết quả lớp thực nghiệm trước và sau khi làm thực nghiệm139
Hình 3.8. Biểu đồ kết quả thực tập sư phạm nhóm thực nghiệm và nhóm đối
chứng ................................................................................................................. 141
Hình 3.9.Biểu đồ mức độ năng lực dạy học nhóm thực nghiệm và nhóm đối
chứng ................................................................................................................. 1421
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong thế giới hiện đại, khi thông tin khoa học bùng nổ, công nghệ sản xuất đổi
mới, nền kinh tế, văn hóa, xã hội phát triển nhanh chóng, đòi hỏi tất cả các quốc gia
phải có một chiến lược giáo dục nhằm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp
ứng được yêu cầu của thực tiễn. Trong chiến lược giáo dục đó, hạt nhân quan trọng là
“Phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, trí sáng tạo của người học;
chuyển quá trình giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện
năng lực và phẩm chất người học” [20]. Từ đó, hình thành cho sinh viên khát vọng
học tập và năng lực thực hành, đặc biệt là năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp.
Lí luận và thực tiễn giáo dục cho thấy, chất lượng giáo dục phụ thuộc vào rất
nhiều yếu tố, trong đó năng lực sư phạm của giáo viên đóng vai trò quan trọng. Năng
lực sư phạm được hình thành bằng nhiều con đường, nhưng đào tạo ở các trường sư
phạm có thể xem là sự khởi đầu mang tính nền tảng.
Hoạt động sư phạm của giáo viên trước hết thể hiện trong các giờ dạy, do đó
cần có hệ thống năng lực dạy học trên cơ sở vận dụng kiến thức chuyên môn, nghiệp
vụ vào công việc của mình. Việc xác định hệ thống năng lực dạy học để phát triển
cho sinh viên là vấn đề hết sức quan trọng trong đào tạo ở các trường sư phạm.
Đối với sinh viên các trường sư phạm nghệ thuật, tương lai sẽ là các thầy cô
giáo dạy Âm nhạc, Mĩ thuật ở trường phổ thông, họ cần cả tư chất nghệ sĩ lẫn năng
lực và nghệ thuật sư phạm. Giáo dục nghệ thuật cơ bản là giáo dục thực hành nhận
thức, cảm thụ nghệ thuật, đồng thời có thể giúp học sinh phát triển năng lực sáng tạo,
thực hành nghệ thuật ở mức độ phổ thông. Do vậy, có thể xem hoạt động giáo dục
nghệ thuật trong trường phổ thông là giáo dục mang tính chuyên biệt, đặc thù. Sự
giống và khác nhau về năng lực của một giáo viên phổ thông dạy các môn khoa học
cơ bản và giáo viên môn học nghệ thuật là kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo chuyên ngành
(năng lực chuyên môn) lại một phần (nhưng không thể thiếu được) là dựa trên năng
khiếu của họ. Tuy nhiên, năng khiếu đó được xác định như một điều kiện để nếu họ
có ý chí học tập, có phương pháp tốt, có chương trình phù hợp và môi trường đào tạo
tiên tiến sẽ hình thành năng lực thích hợp.
Tại các trường đào tạo ĐHSP Nghệ thuật, trong thời gian qua, mặc dù đã đổi
mới nội dung chương trình, phương pháp dạy học, hình thức đào tạo, tăng cường
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi2
trang bị phương tiện kỹ thuật dạy học... nhưng việc phát triển năng lực dạy học của
sinh viên vẫn còn nhiều bất cập, do thiếu kinh nghiệm, thiếu lí luận về sư phạm nghệ
thuật, hơn thế nữa, nghiệp vụ sư phạm chưa được các nhà trường quan tâm đúng
mực. Vì vậy, vấn đề nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển năng lực dạy học cho
sinh viên đang đặt ra cấp thiết với các trường đào tạo ĐHSP Nghệ thuật Việt Nam.
Theo quan điểm giáo dục hiện đại, phát triển năng lực cho người học là xu thế
tất yếu, là cách tiếp cận đào tạo theo định hướng đầu ra; theo đó, việc dạy học không
chỉ chú ý tích cực hóa người học về trí tuệ, mà còn chú ý rèn luyện cho họ năng lực
giải quyết các vấn đề gắn với tình huống nghề nghiệp, nhằm thực hiện hiệu quả mục
tiêu đào tạo. Tuy nhiên, cần minh định con đường hình thành nhận thức, kĩ năng theo
chuẩn các năng lực của sinh viên sư phạm nghệ thuật rất khác biệt và cần nghiên cứu
một cách hệ thống mới có thể giúp cho việc đổi mới đào tạo lĩnh vực này hiệu quả.
Trong khi đó, hiện nay, cách “giáo dục trải nghiệm” được các nhà khoa
học, các nhà quản lí giáo dục và giáo viên đặc biệt quan tâm. Việc đưa hoạt động trải
nghiệm vào giáo dục nhà trường góp phần khắc phục những tồn tại, đáp ứng yêu cầu
cấp thiết của đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Hoạt động này giúp
người học có nhiều cơ hội trải nghiệm, vận dụng kiến thức học được vào thực tiễn, từ
đó hình thành năng lực thực tiễn và phát huy tiềm năng sáng tạo của bản thân.
Vấn đề vận dụng lí thuyết giáo dục trải nghiệm trong giáo dục và đào tạo đã
được một số tác giả trong nước và nước ngoài nghiên cứu, song cho đến nay chưa có
công trình khoa học nào đi sâu nghiên cứu việc vận dụng lí thuyết giáo dục trải
nghiệm vào phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật.
Xuất phát từ cơ sở lí luận và thực tiễn nêu trên, tác giả chọn đề tài: “Phát triển
năng lực dạy học cho sinh viên đại học sư phạm nghệ thuật dựa vào giáo dục trải
nghiệm" làm luận án Tiến sĩ của mình, với hy vọng góp phần nâng cao chất lượng
phát triển năng lực dạy học nói riêng và chất lượng đào tạo giáo viên nghệ thuật nói
chung, đáp ứng yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ giáo viên phổ
thông ở nước ta trong giai đoạn hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu
Luận án đề xuất các biện pháp phát triển năng lực dạy học cho sinh viên trong
nhà trường, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên âm nhạc, mĩ thuật ở trường
phổ thông, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực sư phạm nghệ thuật
cho hệ thống giáo dục quốc dân.3
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Năng lực dạy học của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật dựa vào giáo dục
trải nghiệm.
4. Giả thuyết khoa học
Trong phát triển năng lực dạy học, nếu xác định được khung năng lực dạy học
nghệ thuật đáp ứng yêu cầu đào tạo ĐHSP Nghệ thuật; xây dựng được quy trình thực
hiện giờ học; xây dựng và sử dụng bài tập thực hành trong dạy học; tổ chức dạy học
theo hướng giáo dục trải nghiệm; đổi mới tổ chức giờ học thực hành nghiệp vụ và
hoạt động kiến tập, thực tập sư phạm; đổi mới đánh giá kết quả dạy học thì sẽ nâng
cao hiệu quả phát triển năng lực dạy học cho sinh viên, góp phần nâng cao chất lượng
và hiệu quả đào tạo đội ngũ giáo viên nghệ thuật.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xây dựng cơ sở lí luận về phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP
Nghệ thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng phát triển năng lực dạy học cho sinh viên các
trường đào tạo ĐHSP Nghệ thuật.
5.3. Đề xuất các biện pháp phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP
Nghệ thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm.
5.4. Thực nghiệm sư phạm các biện pháp phát triển năng lực dạy học cho sinh
viên ĐHSP Nghệ thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn địa bàn nghiên cứu:
Luận án được nghiên cứu ở một số trường đại học có đào tạo chuyên ngành sư
phạm nghệ thuật (Đại học Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa; Đại học Sư
phạm Hà Nội; Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương) và một số trường THCS
trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.
6.2. Giới hạn nội dung nghiên cứu:
Thực hiện phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật qua các
hoạt động về Nghiệp vụ sư phạm.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi4
7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp luận nghiên cứu
- Tiếp cận hệ thống - cấu trúc: Xác định đào tạo giáo viên nghệ thuật là một bộ
phận trong hệ thống đào tạo, xuất phát từ yêu cầu đào tạo giáo viên phổ thông. Phát
triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật là một nội dung quan trọng
trong quá trình đào tạo; từ đó xác định các thành tố, mối liên hệ và chức năng của các
thành tố để vận dụng vào phát triển năng lực dạy học cho giáo sinh nhằm phát huy tối
đa tác động của từng thành tố để nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên nghệ thuật.
- Tiếp cận thực tiễn: Xem xét quá trình phát triển năng lực dạy học cho sinh
viên ĐHSP Nghệ thuật trong môi trường đào tạo giáo viên, từ đặc điểm và yêu cầu
thực tế dạy học âm nhạc, mĩ thuật ở trường phổ thông.
- Tiếp cận chuẩn đầu ra: Đào tạo giáo viên nghệ thuật phải lấy mục tiêu chuẩn
đầu ra làm đích, hướng tới việc hình thành những năng lực cần thiết cho sinh viên,
trong đó có năng lực dạy học để sau khi tốt nghiệp, người giáo viên nghệ thuật thực
hiện hiệu quả cao nhiệm vụ nhà giáo của mình.
- Tiếp cận hoạt động: Năng lực dạy học của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật được
hình thành, phát triển thông qua quá trình học tập và rèn luyện tại trường sư phạm.
Việc nghiên cứu năng lực dạy học phải thông qua thực tiễn hoạt động dạy học trên
lớp của sinh viên; như: quan sát, nghiên cứu hành vi giảng dạy, đánh giá kết qủa
hành động giảng dạy và giải bài tập tình huống của giáo sinh...
- Tiếp cận phát triển: Giáo dục phải phát triển tối đa năng lực dạy học của mỗi
sinh viên, giúp họ làm chủ được những tình huống, đương đầu với thách thức sẽ gặp
phải trong cuộc sống và hoạt động nghề nghiệp một cách chủ động và sáng tạo.
7.2. Phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết
Đề tài sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hoá, hệ
thống hóa các nguồn tư liệu liên quan đến biện pháp phát triển năng lực dạy học cho
sinh viên ĐHSP Nghệ thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm.
7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp quan sát sư phạm
Quan sát sự phát triển năng lực dạy học của sinh viên trong các giờ học nghiệp
vụ sư phạm, kiến tập, thực tập sư phạm, Hội thi Nghiệp vụ sư phạm, giải quyết tình
huống sư phạm, thực hành phát triển năng lực dạy học của sinh viên.5
Tiến hành dự giờ của sinh viên trong các giờ rèn luyện nghiệp vụ sư phạm, kiến
tập, thực tập sư phạm để thu thập thông tin phục vụ việc đánh giá thực trạng phát
triển năng lực dạy học và thực nghiệm biện pháp phát triển năng lực dạy học cho sinh
viên dựa vào giáo dục trải nghiệm.
- Phương pháp điều tra
Khảo sát thực trạng năng lực dạy học của sinh viên và các biện pháp đang sử
dụng để tổ chức rèn luyện.
+ Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Để có thông tin làm cơ sở cho việc
phân tích thực trạng phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật, tác
giả đã khảo sát bằng phiếu hỏi với sinh viên, giảng viên chuyên ngành ĐHSP Âm
nhạc, ĐHSP Mĩ thuật và giáo viên dạy môn Âm nhạc, Mĩ thuật tại các trường THCS.
+ Phương pháp điều tra bằng phỏng vấn trực tiếp: Thực hiện phỏng vấn các
nhà khoa học, giảng viên, cán bộ quản lý tại 3 trường đào tạo ĐHSP Nghệ thuật; giáo
viên và cán bộ quản lý trường cơ sở về việc phát triển năng lực dạy học cho sinh viên
ĐHSP Nghệ thuật hiện nay.
- Phương pháp chuyên gia: Trao đổi trực tiếp với các chuyên gia để lấy ý kiến
tư vấn, góp ý về việc xây dựng đề cương nghiên cứu; về quá trình và các biện pháp
phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật dựa vào giáo dục trải
nghiệm với những khó khăn và thuận lợi của nó; đồng thời xin ý kiến chuyên gia về
tính cấp thiết, tính khả thi của biện pháp phát triển năng lực dạy học dựa vào giáo dục
trải nghiệm và tổ chức thực nghiệm sư phạm các biện pháp đó cho sinh viên.
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Thông qua sản phẩm hoạt
động dạy học của sinh viên (bài kiểm tra, thiết kế giáo án, thiết kế đồ dùng dạy học,
kết quả thực hành nghiệp vụ sư phạm, kết quả thực tập sư phạm, Hội thi Nghiệp vụ
sư phạm…) để thu thập thông tin phục vụ cho việc đánh giá thực trạng phát triển
năng lực dạy học của sinh viên ĐHSP Nghệ thuật dựa vào giáo dục trải nghiệm.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tổ chức thực nghiệm nhằm xác định tính
khoa học, tính khả thi của việc phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ
thuật theo các biện pháp phát triển năng lực dạy học đã được nghiên cứu và đề xuất
trong Luận án. Qua đó khẳng định tính đúng đắn của giả thuyết khoa học đã nêu.
7.2.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ:
Sử dụng các công thức toán thống kê và phần mềm SPSS để xử lí các số liệu về
thực trạng phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ĐHSP Nghệ thuật và đánh giá
độ tin cậy của các kết quả thực nghiệm.
3.4.3. Kết luận thực nghiệm sư phạm
Việc tổ chức giảng dạy trong quá trình làm thực nghiệm mặc dù vấp phải rất
nhiều khó khăn về mặt thời gian, không gian, vật chất, con người... Nhưng cả giảng
viên lẫn sinh viên của hai lớp thực nghiệm và đối chứng đều rất hăng hái, nhiệt tình.
Kết quả của cả hai lần kiểm tra kết quả thực nghiệm đều đáp ứng được mục đích của
tác giả. Nhìn chung cả hai lớp thực nghiệm và đối chứng đều tiến bộ sau từng tiết
giảng Lí luận dạy học cả về mặt kiến thức, kĩ năng và thái độ, kết quả kiểm tra lần 1
và lần 2 ở bảng 3.4; 3.6 và biểu đồ 3.4; 3.6 đã chứng minh sinh viên đạt được kết quả
tốt hơn nhiều so với thời gian trước khi làm thực nghiệm. Lớp thực nghiệm được
giảng dạy Lí luận dạy học theo giáo án thực nghiệm đã thể hiện sự tiến bộ vượt trội
hơn cả về sự nhiệt tình, hăng hái khi giải quyết các bài tập thực hành theo hướng phát
triển năng lực, cả về kết quả học tập được thể hiện cụ thể về mặt định lượng ở bảng
3.6 và biểu đồ 3.6. Qua việc quan sát từng giờ học, chúng tui nhận thấy sinh viên lớp
thực nghiệm rất có ý thức trong quá trình học tập trên lớp, các em tập trung chú ý cao
khi nghe giảng, hăng hái phát biểu ý kiến xây dựng bài và tích cực làm bài tập và bài
tập thực hành. Các em sinh viên ở lớp đối chứng học tập thụ động hơn theo giáo trình
và quá trình giảng dạy của giảng viên. Còn đối với lớp thực nghiệm các em tích cực
hoạt động theo các bài tập thực hành, sản phẩm chính là phát triển các năng lực sư
phạm của bản thân như năng lực thuyết trình trước đám đông; năng lực lập kế hoạch,
thời khóa biểu; Năng lực sử dụng các phương pháp giảng dạy; Năng lực kiểm tra
đánh giá; Năng lực chế tạo và sử dụng phương tiện dạy học; Năng lực tổ chức và
quản lý quá trình dạy học... Trong quá trình dạy học ở lớp thực nghiệm hoạt động
học tập của sinh viên luôn ở cường độ rất cao. Đây cũng chính là nguyên nhân dẫn
đến kết quả học tập Lí luận dạy học của các em cũng đạt kết quả cao hơn.
Qua nghiên cứu sản phẩm của sinh viên, đặc biệt là qua các bài làm của 2 lần
kiểm tra. Chúng tui thấy, sinh viên ở lớp đối chứng chỉ hoàn thành tốt câu hỏi 1 về
mặt lí luận, còn ở câu 2 thực hành các em thường bị động và làm chưa tốt. Với lớp
thực nghiệm các em hoàn thành tốt cả yêu câu về mặt lí luận lẫn thực hành trong đề
kiểm tra. Ngoài ra bài làm không bị dập khuôn, máy móc theo giáo trình, tài liệu mà
còn mang tính phê phán riêng của bản thân và thể hiện năng lực lập luận tốt hơn.
Trong quá trình làm thực nghiệm ngoài việc giảng dạy, quan sát, nghiên cứu
sản phẩm. Chúng tui còn trao đổi ý kiến với các giảng viên và sinh viên. Thông qua
quá trình phỏng vấn giảng viên dạy trực tiếp và đánh giá sinh viên, chúng tui có được
những ý kiến nhận xét quý báu của các giảng viên đó là: Bước đầu sinh viên lớp thực
nghiệm đã nhận thức được ở mức hiểu và phân tích được những nội dung cơ bản về
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links
Tags: bai viết quá trinh hình thanh năng lục tụ hoc của sinh vien đai hoc, “Đào tạo năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho sinh viên đại học sư phạm”., góp ý về phương pháp tiếp cận trong dạy học cho sinh viên, tính cấp thiết của phát triển năng lực toán học, Rèn luyện sức sáng tạo của sinh viên nghệ thuật, đề tài nghiên cứu về vấn đề năng lực tự học của sinh viên theo quan điểm tiếp cận thực tiễn và tiếp cận hệ thông