Thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế tư nhân trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế ở nước ta

.
Vì vậy trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế việc nghiên cứu lý luận, thực trạng và các biện pháp giúp kinh tế tư nhân phát triển là công việc quan trọng và cần thiết đối với nền kinh tế nước ta.
I - LÝ LUẬN CHUNG VỀ KINH TẾ TƯ NHÂN Ở NƯỚC TA HIÊN NAY
1. Định nghĩa kinh tế tư nhân
1.1 Khái niệm về kinh tế tư nhân
Kinh tế tư nhân là hình thức kinh tế mà sản xuất, kinh doanh dựa trên cơ sở chiếm hữu tư bản tư nhân về tư liệu sản xuất.
1.2 Các bộ phận của khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam
- Kinh tế cá thể: là hình thức kinh tế dựa trên tư hữu nhỏ về tư liệu sản xuất và khả năng lao động của bản thân người lao động và gia đình. Đây là hình thức kinh tế tư nhân tồn tại chủ yếu trong lĩnh vực nông nghiệp ở nông thôn và chủ yếu là hình thức kinh tế hộ gia đình.
- Kinh tế tiểu chủ: là hình thức kinh tế dựa trên tư hữu nhỏ về tư liệu sản xuất nhưng có thuê mướn lao động. Tuy nhiên, thu nhập vẫn chủ yếu dựa vào sức lao động của bản thân và gia đình. Đây là hình thức tôn tại nhiều nhất của kinh tế tư nhân ở Việt Vam, nó tồn tai chủ yếu dưới hình thúc các cơ sở sản xuất ở cả nông thôn và thành thị, trong cả nông nghiệp, công nghiệp, thủ công nghiệp và thương mại.
- Kinh tế tư bản tư nhân là: hình thức kinh tế mà sản xuất, kinh doanh dựa trên cơ sở chiếm hữu tư bản tư nhân về tư liệu sản xuất và bóc lột sức lao động làm thuê, hình thức tồn tại là các doanh nghiệp, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần và các công ty liên doanh. Khu vưc này tồn tại chủ yếu ở các thành phố, các khu công nghiệp, khu chế xuất với số vốn khá lớn, công nghệ hiện đại và nhiều lao động. Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay, kinh tế tư bản tư nhân còn có vai trò đáng kể xét về phương diện phát triển lực lượng sản xuất, xã hội hóa sản xuất và giải quyết các vấn đề xã hội. Mặt khác, kinh tế tư bản tư nhân rất năng động, nhạy bén với kinh tế thị trường nên Đảng và Nhà nước ta đang khuyến khích phát triển hình thức kinh tế này.
2. Bản chất của kinh tế tư nhân
Để nắm rõ về khu vực kinh tế tư nhân, chúng ta cần hiểu bản chất của nó trên ba mối quan hệ:
- Quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất.
- Quan hệ trong tổ chức quản lý sản xuất.
- Quan hệ phân phối sản phẩm.
Về quan hệ sở hữu tư liệu sản xuất: Kinh tế tư nhân thể hiện sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất (hay vốn) cũng như phần của cải vật chất được tạo ra từ tư liệu sản xuất (hay vốn) đó. Nó bao gồm: sở hữu tư nhân nhỏ (là sở hữu của những người lao động tự do, sản xuất ra sản phẩm nhờ lao động của chính mình và các thành viên trong gia đình, ngoài ra còn có thể thuê một lượng nhỏ lao động như thợ thủ công, tiểu thương, các hộ nông dân), và sở hữu tư nhân lớn của các nhà sản xuất kinh doanh trong và ngoài nước đầu tư vào Việt Nam.
Về quan hệ trong tổ chức quản lý sản xuất: xuất phát từ quan hệ sơ hữu của kinh tế tư nhân, quan hệ của kinh tế tư nhân gồm các quan hệ quản lý dựa trên sở hữu tư nhân nhỏ và quan hệ quản lý dựa trên sở hữu tư nhân lớn. Đối với kinh tế cá thể, các cá nhân tự mình tổ chức sản xuất hay chịu sự phân công, quản lý của thành viên trong gia đình trong quá trình sản xuất kinh doanh, đây là quan hệ quản lý dựa trên sở hữu tư nhân nhỏ. Ở quy mô lớn hơn là kinh tế tiểu chủ, tự mình trực tiếp lao động và có thuê một phần lao động. Còn với kinh tế tư bản tư nhân, tổ chức quản lý sản xuất ở quy mô lớn với mô hình là doanh nghiệp mà trong đó, chủ thể doanh nghiệp đồng thời là chủ thể tư bản, có thuê lao động và có mục tiêu tạo ra giá trị thặng dư, đây là quan hệ quản lý dựa trên sở hữu tư nhân lớn.
Về quan hệ phân phối: trong kinh tế tư nhân, quan hệ phân phối dựa trên cơ sở các loại hình sở hữu tư nhân khác nhau. Đối với kinh tế cá thể, chủ thể sở hữu tư liệu sản xuất cũng đồng thời là người trực tiếp lao động, vì thế kết quả lao động chủ yếu thuộc về gia đình hay cá nhân đó. Với kinh tế tư bản tư nhân, chủ sở hữu tư liệu sản xuất sử dụng sức lao động của người làm thuê thì phân phối căn cứ vào giá trị, tức là giá trị sức lao động và sở hữu tư bản. Chủ sở hữu tư liệu sản xuất hưởng giá trị thặng dư còn người bán sức lao động thì hưởng phần sản phẩm tất yếu. Tất nhiên với mỗi chế độ kinh tế xã hội khác nhau thi sự phân phối cũng khác nhau. Và trong nền kinh tế thị trường ngày nay, quan hệ phân phối càng có tác dụng lớn trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp, với nước ta thì sự phân phối của khu vực này có sự quản lý của nhà nước nên đảm bảo công bằng hơn cho người lao động so với các nước tư bản.
3. Đặc điểm của kinh tế tư nhân
3.1 Một số đặc trưng cơ bản của kinh tế tư nhân
Thứ nhất, kinh tế tư nhân gắn liền với lợi ích cá nhân - nguồn động lực thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của kinh tế. Con người ai cũng mang trong mình yêu cầu được đáp ứng, thỏa mãn các nhu cầu của bản thân, vì vậy lợi ích của mỗi cá nhân là động lực chủ yếu thúc đẩy xã hội phát triển. Thực tế đã chứng minh, đất nước ta trong thời kỳ thực hiện kế hoạch hóa tập trung, quá đề cao lợi ích của nhà nước tập thể, coi nhẹ lợi ích cá nhân nên đã làm giảm đáng kể sự phát triển của nền kinh tế và thực tế là có nhiều mặt đi xuống. Hiện nay, nước ta đang chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường cùng với việc tôn trọng lợi ích cá nhân đã thực sự trở thành nguồn động lực thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Kinh tế tư nhân gắn liền với lợi ích cá nhân nên có sức sống mãnh liệt. Tuy quá trình kế hoạch hóa tập trung đã bằng mọi cách xóa bỏ kinh tế tư nhân nhưng nó vẫn len lỏi tồn tại trong xã hội như một tất yếu khách quan. Ngày nay, trong thời kỳ hội nhập kinh tế thế giới, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chính sách tạo điều kiện thuận lợi cho kinh tế tư nhân và khu vực kinh tế này đã có những bước phát triển rõ rệt.
Thứ hai, kinh tế tư nhân gắn liền với nền sản xuất hàng hóa. Hoạt động trao đổi hàng hóa gắn liền với sự phân công lao động xã hội. Tuy nhiên, ban đầu và một thời gian dài về sau, nó chỉ là một nền sản xuất hàng hóa giản đơn gắn với nền sản xuất nhỏ tự cung tự cấp. Từ sau chế độ cộng sản nguyên thủy, qua thời kỳ phong kiến, nền sản xuất hàng hóa đã phát triển và phát triển vượt bậc trong xã hội tư bản với cách sản xuất tư bản chủ nghĩa. Trong giai đoạn này, năng suất lao động tăng lên nhiều, trình độ xã hội hóa cũng phát triển nhanh chóng. Hình thức tổ chức doanh nghiệp là sản phẩm của nền sản xuất xã hội hóa. Kinh tế thị trường là bước phát triển cao của kinh tế hàng hóa, cơ cấu của nó chủ yếu dựa trên cơ sở của mô hình tổ chức doanh nghiệp, với mục tiêu tạo ra giá trị thặng dư, nó không ngừng chuyển một phần giá trị thặng dư thành tích lũy tư bản để mở rộng sản xuất. Đây là mô hình kinh doanh có hiệu quả thúc đẩy sự phát triển của lực lượng sản xuất, phù hợp với cơ chế thị trường hiện nay.
Thứ ba, kinh tế tư nhân là một bộ phận quan trọng của kinh tế thị trường. Liên xô và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu đã sụp đổ một phần là do không sử dụng cơ chế thị trường. Có thể thấy kinh tế thị trường là cách thức tốt nhất để một nền kinh tế vận hành có hiệu quả cao, là phương tiện để đạt đến một nền sản xuất hiện đại. Mặt khác, kinh tế thị trường không thể tồn tại và phát triển nếu không có sử hữu tư nhân và kinh tế tư nhân mà thể hiện rõ rệt là mô hình doanh nghiệp, mô hình này tự vận động theo cơ chế thị trường và có sức sống mãnh liệt trong môi trường kinh tế thị trường.
Tóm lại, sự tự do tham gia kinh doanh của kinh tế tư nhân, chủ yếu là các doanh nghiệp, vào bất kỳ lĩnh vực sản xuất kinh doanh dich vụ nào cũng là cơ sở của kinh tế thị trường, ở đó có sự cạnh tranh của người bán và người mua. Và đó chính là động lực quan trọng thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng.
3.2 Đặc điểm của kinh tế tư nhân ở Việt Nam hiện nay
Thứ nhất, kinh tế tư nhân mới được phục hồi và phát triển từ công cuộc đổi mới đất nước do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo.
Thứ hai, Kinh tế tư nhân hình thành và phát triển trong điều kiện Nhà nước xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng Cộng sản. Nhà nước có thể chi phối hoạt động, định hướng sự phát triển của các thành phần kinh tế thông qua các chính sách, các công cụ quản ký kinh tế ở tầng vĩ mô.
Thứ ba, kinh tế tư nhân ở nước ta ra đời và phát triển trong điều kiện quan hệ sản xuất thống trị không phải là quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa nên có nhiều hạn chế về quy mô và tốc độ phát triển. Tuy nhiên, kinh tế tư nhân ở nước ta được phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa nên bảo đảm được quyền lợi của người lao động, kinh tế tư nhân được coi là một bộ phận cấu thành của quan hệ sản xuất định hướng xã hội chủ nghĩa.
Thứ tư, kinh tế tư nhân ở nước ta ra đời và phát triển trong điều kiện kinh tế đất nước còn kém, đang trong thời kỳ thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, thời kỳ mở cửa, hội nhập nền kinh tế quốc tế.
Qua đây, ta có thể thấy được điểm khác giữa kinh tế tư nhân ở nước ta với các nước tư bản chủ nghĩa. Trong những năm qua, đất nước ta đã có rất nhiều những đổi mới về kinh tế, về thực chất đó là sự chuyển đổi từ mô hình kế hoạch hóa tập trung ...