yumibe90_noitophu
New Member
Download Đề tài Tách dòng, xác định và so sánh trình tự gen mã hoá Nuclear Inclusion Body protein (NIb) của một số dòng virus gây bệnh đốm vòng trên cây đu đủ
MỞ ĐẦU
Đu đủ (Carica papaya L.) là cây ăn quả có giá trị kinh tế cao, quả đu đủ rất giàu dinh dưỡng. Ngoài ra, nhựa đu đủ còn là nguồn nguyên liệu để tách papain, một loại enzym đã được thương mại hoá sử dụng trong công nghiệp thực phẩm, dược phẩm và thuộc da. Ở Việt Nam, diện tích trồng đu đủ khoảng 2500 ha, với sản lượng hàng năm khoảng 100 nghìn tấn, có giá trị tương đương 4,5 triệu USD [6,34].
Đu đủ là cây trồng nhiệt đới và cận nhiệt đới mắc rất nhiều bệnh, trong đó bệnh đốm vòng do papaya ringspot virus (PRSV) gây ra là một trong những nguyên nhân chính làm giảm năng suất và chất lượng quả đu đủ. Bệnh được truyền do các loài rệp cây nên lan rộng rất nhanh chóng. Đến nay, toàn bộ diện tích trồng đu đủ ở nước ta cũng như các vùng khác trên thế giới như Australia [39], Thái Lan [46]. Hawaii [37,45] đều bị nhiễm bệnh virus đốm vòng. Những biện pháp truyền thống sử dụng để ngăn cản sự lan truyền của PRSV chỉ mang tính chất phòng trừ chứ không thể chống lại bệnh này, hơn nữa lại đòi hỏi nhiều thời gian và công sức. Gần đây, với việc áp dụng những kỹ thuật tiên tiến của sinh học phân tử vào nghiên cứu chọn tạo giống cây trồng, đặc biệt là sử dụng các vật liệu di truyền từ các virus gây bệnh chuyển vào cây để tạo ra các cây trồng chuyển gen kháng bệnh virus đã thu được các kết quả đáng khích lệ, như đu đủ chuyển gen CP (coat protein) kháng PRSV đã được thương mại hoá trên thế giới [25], cây khoai tây chuyển gen NIb kháng PVY (potato virus Y) [18].
Một trong những thách thức vẫn còn tồn tại là phổ kháng bệnh của những cây chuyển gen này phụ thuộc vào độ tương đồng về mặt di truyền của chủng virus có gen được sử dụng để tạo cây chuyển gen và các dòng virus gây bệnh trong tự nhiên. Chẳng hạn các giống đu đủ chuyển gen CP của Hawaii hoàn toàn không có khả năng kháng lại các dòng PRSV của Việt Nam. Vì vậy, việc khảo sát tính đa dạng di truyền của gen chuyển có ý nghĩa rất quan trọng trong việc nghiên cứu tạo cây chuyển gen kháng virus. Nghiên cứu về đánh giá tính đa dạng của các dòng virus gây bệnh đốm vòng đu đủ của Việt Nam, Chu Hoàng Hà và cộng sự (2004) cho biết 16 dòng PRSV phân lập từ các khu vực khác nhau của Việt Nam có mức độ giống nhau về trình tự gen CP từ 89,7% đến 99,8%. Trong đó 4 dòng virus Tuyên Quang, Kon Tum, Sài Gòn và Cần Thơ có tính thay mặt cao nhất [4].
Trên cơ sở đó, 4 chủng PRSV trên đã được lựa chọn cho nghiên cứu “Tách dòng, xác định và so sánh trình tự gen mã hoá Nuclear Inclusion Body protein (NIb) của một số dòng virus gây bệnh đốm vòng trên cây đu đủ (Papaya Ringspot virus-PRSV) ở Việt Nam” nhằm tìm hiểu sự đa dạng ở mức độ phân tử ở gen NIb của các dòng virus này và tạo nguyên liệu cho nghiên cứu tạo cây đu đủ chuyển gen kháng PRSV ở Việt Nam.
++ Ai muốn tải bản DOC Đầy Đủ thì Trả lời bài viết này, mình sẽ gửi Link download cho!
Đu đủ (Carica papaya L.) là cây ăn quả có giá trị kinh tế cao, quả đu đủ rất giàu dinh dưỡng. Ngoài ra, nhựa đu đủ còn là nguồn nguyên liệu để tách papain, một loại enzym đã được thương mại hoá sử dụng trong công nghiệp thực phẩm, dược phẩm và thuộc da. Ở Việt Nam, diện tích trồng đu đủ khoảng 2500 ha, với sản lượng hàng năm khoảng 100 nghìn tấn, có giá trị tương đương 4,5 triệu USD [6,34].
Đu đủ là cây trồng nhiệt đới và cận nhiệt đới mắc rất nhiều bệnh, trong đó bệnh đốm vòng do papaya ringspot virus (PRSV) gây ra là một trong những nguyên nhân chính làm giảm năng suất và chất lượng quả đu đủ. Bệnh được truyền do các loài rệp cây nên lan rộng rất nhanh chóng. Đến nay, toàn bộ diện tích trồng đu đủ ở nước ta cũng như các vùng khác trên thế giới như Australia [39], Thái Lan [46]. Hawaii [37,45]… đều bị nhiễm bệnh virus đốm vòng. Những biện pháp truyền thống sử dụng để ngăn cản sự lan truyền của PRSV chỉ mang tính chất phòng trừ chứ không thể chống lại bệnh này, hơn nữa lại đòi hỏi nhiều thời gian và công sức. Gần đây, với việc áp dụng những kỹ thuật tiên tiến của sinh học phân tử vào nghiên cứu chọn tạo giống cây trồng, đặc biệt là sử dụng các vật liệu di truyền từ các virus gây bệnh chuyển vào cây để tạo ra các cây trồng chuyển gen kháng bệnh virus đã thu được các kết quả đáng khích lệ, như đu đủ chuyển gen CP (coat protein) kháng PRSV đã được thương mại hoá trên thế giới [25], cây khoai tây chuyển gen NIb kháng PVY (potato virus Y) [18]...
Một trong những thách thức vẫn còn tồn tại là phổ kháng bệnh của những cây chuyển gen này phụ thuộc vào độ tương đồng về mặt di truyền của chủng virus có gen được sử dụng để tạo cây chuyển gen và các dòng virus gây bệnh trong tự nhiên. Chẳng hạn các giống đu đủ chuyển gen CP của Hawaii hoàn toàn không có khả năng kháng lại các dòng PRSV của Việt Nam. Vì vậy, việc khảo sát tính đa dạng di truyền của gen chuyển có ý nghĩa rất quan trọng trong việc nghiên cứu tạo cây chuyển gen kháng virus. Nghiên cứu về đánh giá tính đa dạng của các dòng virus gây bệnh đốm vòng đu đủ của Việt Nam, Chu Hoàng Hà và cộng sự (2004) cho biết 16 dòng PRSV phân lập từ các khu vực khác nhau của Việt Nam có mức độ giống nhau về trình tự gen CP từ 89,7% đến 99,8%. Trong đó 4 dòng virus Tuyên Quang, Kon Tum, Sài Gòn và Cần Thơ có tính thay mặt cao nhất [4].
Trên cơ sở đó, 4 chủng PRSV trên đã được lựa chọn cho nghiên cứu “Tách dòng, xác định và so sánh trình tự gen mã hoá Nuclear Inclusion Body protein (NIb) của một số dòng virus gây bệnh đốm vòng trên cây đu đủ (Papaya Ringspot virus-PRSV) ở Việt Nam” nhằm tìm hiểu sự đa dạng ở mức độ phân tử ở gen NIb của các dòng virus này và tạo nguyên liệu cho nghiên cứu tạo cây đu đủ chuyển gen kháng PRSV ở Việt Nam.
Ch¬ng 1. Tæng quan tµi liÖu
1.1. Giíi thiÖu chung vÒ c©y ®u ®ñ
1.1.1. Ph©n lo¹i
C©y ®u ®ñ (Carica papaya L.) thuéc ngµnh Méc lan (h¹t kÝn, Magnoliophyta), líp Méc lan (hai l¸ mÇm, Magnoliopsida), ph©n líp Sæ (Dilleniidae), liªn bé Hoa tÝm (Violananae), bé Hoa tÝm (Violales), hä §u ®ñ (Caricaceae) [11]. Carica là chi lín nhÊt trong hä víi 23 loµi.
1.1.2. Nguån gèc
MÆc dï cã ý kiÕn cho r»ng nguån gèc cña C. papaya ë ch©u Mü nhiÖt ®íi [32], nhng nã cã thÓ b¾t nguån tõ vïng ®Êt thÊp thuéc phÝa ®«ng cña Trung Mü, tõ Mexico tíi Panama [38]. H¹t cña nã ®îc ph¸t t¸n tíi Carribean vµ §«ng Nam ¸ nhê nh÷ng ngêi th¸m hiÓm T©y Ban Nha vµo thÕ kû 16, tõ ®ã nã ®îc lan ®i nhanh chãng tíi Ên §é, Th¸i B×nh D¬ng vµ ch©u Phi [44].
§u ®ñ ®· ®îc trång ë ViÖt Nam c¸ch ®©y vµi tr¨m n¨m vµ hiÖn nay ®ang ®îc trång phæ biÕn trong c¸c vên c©y tõ B¾c chÝ Nam [10].
Theo c¸c nhµ khoa häc, nh÷ng gièng ®u ®ñ ®Çu tiªn nhËp vµo níc ta b»ng h¹t v× h¹t ®u ®ñ võa nhiÒu, võa nhá, l¹i cã thÓ b¶o qu¶n l©u. B¾t ®Çu tõ khi nh÷ng cha cè ngêi Ph¸p, T©y Ban Nha kho¶ng thÕ kû 17, råi sau nµy c¸c chuyªn gia n«ng nghiÖp Ph¸p, Mü vµ nhiÒu quèc tÞch kh¸c, kh«ng ai biÕt bao nhiªu gièng ®u ®ñ ®· vµo ViÖt Nam. §u ®ñ l¹i lµ gièng c©y ¨n qu¶ ng¾n ngµy thô phÊn ngo¹i hoa, nhiÒu biÕn dÞ. NhiÒu gièng ®· h×nh thµnh tõ ®Þa ph¬ng víi c¸c tªn gäi kh«ng thèng nhÊt [10].
1.1.3. Gi¸ trÞ sö dông
Tríc hÕt ®u ®ñ lµ mét lo¹i thùc phÈm th«ng dông giµu dinh dìng. Qu¶ chÝn lµ mét mãn ¨n bæ dìng cã vÞ th¬m ngon, chøa nhiÒu vitamin vµ muèi kho¸ng (B¶ng 1). Qu¶ ®u ®ñ cã thÓ dïng lµm rîu, møt ®êng, sÊy kh« vµ s¾c ®êng kÝnh [44]. Qu¶ xanh, l¸ vµ hoa cã thÓ ®îc sö dông nh mét lo¹i rau ¨n vµ chÕ biÕn mét sè mãn ¨n truyÒn thèng (nh hÇm thÞt v× trong qu¶ vµ l¸ xanh cã chøa nhiÒu enzym cã t¸c dông gièng nh pepsin cña d¹ dµy, nhÊt lµ gièng trypsin cña tôy trong viÖc tiªu ho¸ chÊt thÞt, hay nÊu ch¸o cïng th«ng th¶o, ý dÜ vµ mãng dß cho c¸c phô n÷ ®ang cho con bó, hay chÕ biÕn mãn bón ch¶ Hµ Néi rÊt næi tiÕng…).
H¬n n÷a, ®u ®ñ cßn ®îc sö dông trong c«ng nghiÖp. L¸ vµ qu¶ xanh cã chøa mét sè protein vµ alkaloid øng dông quan träng trong c«ng nghiÖp vµ dîc phÈm. Trong ®ã papain lµ enzym thuû ph©n quan träng nhÊt ®îc s¶n xuÊt tõ nhùa cña qu¶ non, xanh vµ ®· ®îc th¬ng m¹i ho¸, sö dông trong c«ng nghiÖp ®å uèng, thøc ¨n, vµ dîc phÈm, bao gåm c¸c s¶n phÈm keo dÝnh, chØ thÞ bia l¹nh, lµm mÒm thÞt, thuèc ch÷a bÖnh tiªu ho¸ vµ chøng ho¹i th. Papain cßn ®îc sö dông trong c«ng nghiÖp dÖt ®Ó kÐo t¬, lµm mÒm len vµ trong c«ng nghiÖp mü phÈm, xµ phßng, dÇu géi ®Çu [39,44].
B¶ng 1. Thµnh phÇn dinh dìng cña qu¶ ®u ®ñ chÝn (trªn 100g) [43]
STT
Thµnh phÇn
100g qu¶ chÝn
1
N¨ng lîng
35 – 59 cal
2
Níc
88,40 – 90,70 g
3
Protein
1,00 – 1,50 g
4
ChÊt bÐo
0,10 g
5
Carbonhydrat
7,10 – 13,50 g
6
Canxi
11 – 31 mg
7
Photpho
7 – 17 mg
8
S¾t
0,60 – 0,70 mg
9
Natri
2 – 3 mg
10
Kali
39 – 337 mg
11
Caroten
1,16 – 2,43 mg
12
Vitamin B1
0,03 – 0,08 mg
13
Vitamin B2
0,70 – 0,15 mg
14
Vitamin B5
0,10 mg
15
Vitamin C
69,30 – 71,00 mg
§Æc biÖt ®u ®ñ cßn cã t¸c dông nh mét vÞ thuèc. Papain cã tÝnh chÊt lµm dÔ tiªu ho¸ vµ gi¶i ®éc. Nã lµm triÖt tiªu progesteron, mét hormon sö dông cÇn thiÕt chuÈn bÞ cho tö cung thô thai vµ duy tr× sù sèng cho bµo thai sau ®ã. H¹t ®u ®ñ chøa myrosin vµ kali myronat khi kÕt hîp víi nhau t¹o thµnh tinh dÇu mïi diªm sinh h¾c. Qu¶ xanh chØ ®îc chØ ®Þnh dïng trong chøng thiÓu n¨ng tiªu ho¸, d¹ dµy vµ tôy, trong sù gi¶m dÞch vÞ hay sù lªn men d¹ dµy, trong viªm d¹ dµy m·n tÝnh, lªn men ruét vµ viªm d¹ dµy ruét non cña trÎ em. H¹t thêng dïng lµm thuèc trÞ giun. RÔ dïng trÞ sèt rÐt vµ lµm thuèc lîi tiÓu. L¸ dïng tiªu môn nhät, l¸ nÊu níc dïng tÈy s¹ch vÕt m¸u ë v¶i vµ röa vÕt loÐt, vÕt th¬ng, s¸t trïng. Nhùa b«i mÆt n¹ bÞ tµn nhang vµ c¸c vÕt nh¬ kh¸c ë da, h¾c lµo míi ph¸t, c¸c lo¹i lë sÇn da ngoan cè. Hoa ®ùc dïng trÞ ho gµ [2].
Nh vËy ®u ®ñ rÊt cã Ých cho con ngêi, cã thÓ sö dông ë tÊt c¶ c¸c phÇn, tõ hoa, qu¶, l¸, rÔ cho ®Õn nhùa c©y.
1.1.4. N¨ng suÊt, chÊt lîng
S¶n lîng qu¶ ®u ®ñ chÝn ë níc ta íc tÝnh ®¹t 100.000 tÊn/n¨m. Mçi kil«gam qu¶ chÝn trÞ gi¸ kho¶ng 2500® ®Õn 3500® th× tæng gi¸ trÞ ®¹t tõ 250 - 350 tØ ®ång (kho¶ng 15 -20 triÖu ®«la Mü) [34].
Tæng s¶n lîng qu¶ ®u ®ñ t¬i trªn thÕ giíi n¨m 1995 íc tÝnh ®¹t 5 triÖu tÊn, ®¹t gi¸ trÞ kho¶ng 1,5 ®Õn 2 tØ ®«la Mü [3...
Download Đề tài Tách dòng, xác định và so sánh trình tự gen mã hoá Nuclear Inclusion Body protein (NIb) của một số dòng virus gây bệnh đốm vòng trên cây đu đủ miễn phí
MỞ ĐẦU
Đu đủ (Carica papaya L.) là cây ăn quả có giá trị kinh tế cao, quả đu đủ rất giàu dinh dưỡng. Ngoài ra, nhựa đu đủ còn là nguồn nguyên liệu để tách papain, một loại enzym đã được thương mại hoá sử dụng trong công nghiệp thực phẩm, dược phẩm và thuộc da. Ở Việt Nam, diện tích trồng đu đủ khoảng 2500 ha, với sản lượng hàng năm khoảng 100 nghìn tấn, có giá trị tương đương 4,5 triệu USD [6,34].
Đu đủ là cây trồng nhiệt đới và cận nhiệt đới mắc rất nhiều bệnh, trong đó bệnh đốm vòng do papaya ringspot virus (PRSV) gây ra là một trong những nguyên nhân chính làm giảm năng suất và chất lượng quả đu đủ. Bệnh được truyền do các loài rệp cây nên lan rộng rất nhanh chóng. Đến nay, toàn bộ diện tích trồng đu đủ ở nước ta cũng như các vùng khác trên thế giới như Australia [39], Thái Lan [46]. Hawaii [37,45] đều bị nhiễm bệnh virus đốm vòng. Những biện pháp truyền thống sử dụng để ngăn cản sự lan truyền của PRSV chỉ mang tính chất phòng trừ chứ không thể chống lại bệnh này, hơn nữa lại đòi hỏi nhiều thời gian và công sức. Gần đây, với việc áp dụng những kỹ thuật tiên tiến của sinh học phân tử vào nghiên cứu chọn tạo giống cây trồng, đặc biệt là sử dụng các vật liệu di truyền từ các virus gây bệnh chuyển vào cây để tạo ra các cây trồng chuyển gen kháng bệnh virus đã thu được các kết quả đáng khích lệ, như đu đủ chuyển gen CP (coat protein) kháng PRSV đã được thương mại hoá trên thế giới [25], cây khoai tây chuyển gen NIb kháng PVY (potato virus Y) [18].
Một trong những thách thức vẫn còn tồn tại là phổ kháng bệnh của những cây chuyển gen này phụ thuộc vào độ tương đồng về mặt di truyền của chủng virus có gen được sử dụng để tạo cây chuyển gen và các dòng virus gây bệnh trong tự nhiên. Chẳng hạn các giống đu đủ chuyển gen CP của Hawaii hoàn toàn không có khả năng kháng lại các dòng PRSV của Việt Nam. Vì vậy, việc khảo sát tính đa dạng di truyền của gen chuyển có ý nghĩa rất quan trọng trong việc nghiên cứu tạo cây chuyển gen kháng virus. Nghiên cứu về đánh giá tính đa dạng của các dòng virus gây bệnh đốm vòng đu đủ của Việt Nam, Chu Hoàng Hà và cộng sự (2004) cho biết 16 dòng PRSV phân lập từ các khu vực khác nhau của Việt Nam có mức độ giống nhau về trình tự gen CP từ 89,7% đến 99,8%. Trong đó 4 dòng virus Tuyên Quang, Kon Tum, Sài Gòn và Cần Thơ có tính thay mặt cao nhất [4].
Trên cơ sở đó, 4 chủng PRSV trên đã được lựa chọn cho nghiên cứu “Tách dòng, xác định và so sánh trình tự gen mã hoá Nuclear Inclusion Body protein (NIb) của một số dòng virus gây bệnh đốm vòng trên cây đu đủ (Papaya Ringspot virus-PRSV) ở Việt Nam” nhằm tìm hiểu sự đa dạng ở mức độ phân tử ở gen NIb của các dòng virus này và tạo nguyên liệu cho nghiên cứu tạo cây đu đủ chuyển gen kháng PRSV ở Việt Nam.
++ Ai muốn tải bản DOC Đầy Đủ thì Trả lời bài viết này, mình sẽ gửi Link download cho!
Tóm tắt nội dung:
MỞ ĐẦUĐu đủ (Carica papaya L.) là cây ăn quả có giá trị kinh tế cao, quả đu đủ rất giàu dinh dưỡng. Ngoài ra, nhựa đu đủ còn là nguồn nguyên liệu để tách papain, một loại enzym đã được thương mại hoá sử dụng trong công nghiệp thực phẩm, dược phẩm và thuộc da. Ở Việt Nam, diện tích trồng đu đủ khoảng 2500 ha, với sản lượng hàng năm khoảng 100 nghìn tấn, có giá trị tương đương 4,5 triệu USD [6,34].
Đu đủ là cây trồng nhiệt đới và cận nhiệt đới mắc rất nhiều bệnh, trong đó bệnh đốm vòng do papaya ringspot virus (PRSV) gây ra là một trong những nguyên nhân chính làm giảm năng suất và chất lượng quả đu đủ. Bệnh được truyền do các loài rệp cây nên lan rộng rất nhanh chóng. Đến nay, toàn bộ diện tích trồng đu đủ ở nước ta cũng như các vùng khác trên thế giới như Australia [39], Thái Lan [46]. Hawaii [37,45]… đều bị nhiễm bệnh virus đốm vòng. Những biện pháp truyền thống sử dụng để ngăn cản sự lan truyền của PRSV chỉ mang tính chất phòng trừ chứ không thể chống lại bệnh này, hơn nữa lại đòi hỏi nhiều thời gian và công sức. Gần đây, với việc áp dụng những kỹ thuật tiên tiến của sinh học phân tử vào nghiên cứu chọn tạo giống cây trồng, đặc biệt là sử dụng các vật liệu di truyền từ các virus gây bệnh chuyển vào cây để tạo ra các cây trồng chuyển gen kháng bệnh virus đã thu được các kết quả đáng khích lệ, như đu đủ chuyển gen CP (coat protein) kháng PRSV đã được thương mại hoá trên thế giới [25], cây khoai tây chuyển gen NIb kháng PVY (potato virus Y) [18]...
Một trong những thách thức vẫn còn tồn tại là phổ kháng bệnh của những cây chuyển gen này phụ thuộc vào độ tương đồng về mặt di truyền của chủng virus có gen được sử dụng để tạo cây chuyển gen và các dòng virus gây bệnh trong tự nhiên. Chẳng hạn các giống đu đủ chuyển gen CP của Hawaii hoàn toàn không có khả năng kháng lại các dòng PRSV của Việt Nam. Vì vậy, việc khảo sát tính đa dạng di truyền của gen chuyển có ý nghĩa rất quan trọng trong việc nghiên cứu tạo cây chuyển gen kháng virus. Nghiên cứu về đánh giá tính đa dạng của các dòng virus gây bệnh đốm vòng đu đủ của Việt Nam, Chu Hoàng Hà và cộng sự (2004) cho biết 16 dòng PRSV phân lập từ các khu vực khác nhau của Việt Nam có mức độ giống nhau về trình tự gen CP từ 89,7% đến 99,8%. Trong đó 4 dòng virus Tuyên Quang, Kon Tum, Sài Gòn và Cần Thơ có tính thay mặt cao nhất [4].
Trên cơ sở đó, 4 chủng PRSV trên đã được lựa chọn cho nghiên cứu “Tách dòng, xác định và so sánh trình tự gen mã hoá Nuclear Inclusion Body protein (NIb) của một số dòng virus gây bệnh đốm vòng trên cây đu đủ (Papaya Ringspot virus-PRSV) ở Việt Nam” nhằm tìm hiểu sự đa dạng ở mức độ phân tử ở gen NIb của các dòng virus này và tạo nguyên liệu cho nghiên cứu tạo cây đu đủ chuyển gen kháng PRSV ở Việt Nam.
Ch¬ng 1. Tæng quan tµi liÖu
1.1. Giíi thiÖu chung vÒ c©y ®u ®ñ
1.1.1. Ph©n lo¹i
C©y ®u ®ñ (Carica papaya L.) thuéc ngµnh Méc lan (h¹t kÝn, Magnoliophyta), líp Méc lan (hai l¸ mÇm, Magnoliopsida), ph©n líp Sæ (Dilleniidae), liªn bé Hoa tÝm (Violananae), bé Hoa tÝm (Violales), hä §u ®ñ (Caricaceae) [11]. Carica là chi lín nhÊt trong hä víi 23 loµi.
1.1.2. Nguån gèc
MÆc dï cã ý kiÕn cho r»ng nguån gèc cña C. papaya ë ch©u Mü nhiÖt ®íi [32], nhng nã cã thÓ b¾t nguån tõ vïng ®Êt thÊp thuéc phÝa ®«ng cña Trung Mü, tõ Mexico tíi Panama [38]. H¹t cña nã ®îc ph¸t t¸n tíi Carribean vµ §«ng Nam ¸ nhê nh÷ng ngêi th¸m hiÓm T©y Ban Nha vµo thÕ kû 16, tõ ®ã nã ®îc lan ®i nhanh chãng tíi Ên §é, Th¸i B×nh D¬ng vµ ch©u Phi [44].
§u ®ñ ®· ®îc trång ë ViÖt Nam c¸ch ®©y vµi tr¨m n¨m vµ hiÖn nay ®ang ®îc trång phæ biÕn trong c¸c vên c©y tõ B¾c chÝ Nam [10].
Theo c¸c nhµ khoa häc, nh÷ng gièng ®u ®ñ ®Çu tiªn nhËp vµo níc ta b»ng h¹t v× h¹t ®u ®ñ võa nhiÒu, võa nhá, l¹i cã thÓ b¶o qu¶n l©u. B¾t ®Çu tõ khi nh÷ng cha cè ngêi Ph¸p, T©y Ban Nha kho¶ng thÕ kû 17, råi sau nµy c¸c chuyªn gia n«ng nghiÖp Ph¸p, Mü vµ nhiÒu quèc tÞch kh¸c, kh«ng ai biÕt bao nhiªu gièng ®u ®ñ ®· vµo ViÖt Nam. §u ®ñ l¹i lµ gièng c©y ¨n qu¶ ng¾n ngµy thô phÊn ngo¹i hoa, nhiÒu biÕn dÞ. NhiÒu gièng ®· h×nh thµnh tõ ®Þa ph¬ng víi c¸c tªn gäi kh«ng thèng nhÊt [10].
1.1.3. Gi¸ trÞ sö dông
Tríc hÕt ®u ®ñ lµ mét lo¹i thùc phÈm th«ng dông giµu dinh dìng. Qu¶ chÝn lµ mét mãn ¨n bæ dìng cã vÞ th¬m ngon, chøa nhiÒu vitamin vµ muèi kho¸ng (B¶ng 1). Qu¶ ®u ®ñ cã thÓ dïng lµm rîu, møt ®êng, sÊy kh« vµ s¾c ®êng kÝnh [44]. Qu¶ xanh, l¸ vµ hoa cã thÓ ®îc sö dông nh mét lo¹i rau ¨n vµ chÕ biÕn mét sè mãn ¨n truyÒn thèng (nh hÇm thÞt v× trong qu¶ vµ l¸ xanh cã chøa nhiÒu enzym cã t¸c dông gièng nh pepsin cña d¹ dµy, nhÊt lµ gièng trypsin cña tôy trong viÖc tiªu ho¸ chÊt thÞt, hay nÊu ch¸o cïng th«ng th¶o, ý dÜ vµ mãng dß cho c¸c phô n÷ ®ang cho con bó, hay chÕ biÕn mãn bón ch¶ Hµ Néi rÊt næi tiÕng…).
H¬n n÷a, ®u ®ñ cßn ®îc sö dông trong c«ng nghiÖp. L¸ vµ qu¶ xanh cã chøa mét sè protein vµ alkaloid øng dông quan träng trong c«ng nghiÖp vµ dîc phÈm. Trong ®ã papain lµ enzym thuû ph©n quan träng nhÊt ®îc s¶n xuÊt tõ nhùa cña qu¶ non, xanh vµ ®· ®îc th¬ng m¹i ho¸, sö dông trong c«ng nghiÖp ®å uèng, thøc ¨n, vµ dîc phÈm, bao gåm c¸c s¶n phÈm keo dÝnh, chØ thÞ bia l¹nh, lµm mÒm thÞt, thuèc ch÷a bÖnh tiªu ho¸ vµ chøng ho¹i th. Papain cßn ®îc sö dông trong c«ng nghiÖp dÖt ®Ó kÐo t¬, lµm mÒm len vµ trong c«ng nghiÖp mü phÈm, xµ phßng, dÇu géi ®Çu [39,44].
B¶ng 1. Thµnh phÇn dinh dìng cña qu¶ ®u ®ñ chÝn (trªn 100g) [43]
STT
Thµnh phÇn
100g qu¶ chÝn
1
N¨ng lîng
35 – 59 cal
2
Níc
88,40 – 90,70 g
3
Protein
1,00 – 1,50 g
4
ChÊt bÐo
0,10 g
5
Carbonhydrat
7,10 – 13,50 g
6
Canxi
11 – 31 mg
7
Photpho
7 – 17 mg
8
S¾t
0,60 – 0,70 mg
9
Natri
2 – 3 mg
10
Kali
39 – 337 mg
11
Caroten
1,16 – 2,43 mg
12
Vitamin B1
0,03 – 0,08 mg
13
Vitamin B2
0,70 – 0,15 mg
14
Vitamin B5
0,10 mg
15
Vitamin C
69,30 – 71,00 mg
§Æc biÖt ®u ®ñ cßn cã t¸c dông nh mét vÞ thuèc. Papain cã tÝnh chÊt lµm dÔ tiªu ho¸ vµ gi¶i ®éc. Nã lµm triÖt tiªu progesteron, mét hormon sö dông cÇn thiÕt chuÈn bÞ cho tö cung thô thai vµ duy tr× sù sèng cho bµo thai sau ®ã. H¹t ®u ®ñ chøa myrosin vµ kali myronat khi kÕt hîp víi nhau t¹o thµnh tinh dÇu mïi diªm sinh h¾c. Qu¶ xanh chØ ®îc chØ ®Þnh dïng trong chøng thiÓu n¨ng tiªu ho¸, d¹ dµy vµ tôy, trong sù gi¶m dÞch vÞ hay sù lªn men d¹ dµy, trong viªm d¹ dµy m·n tÝnh, lªn men ruét vµ viªm d¹ dµy ruét non cña trÎ em. H¹t thêng dïng lµm thuèc trÞ giun. RÔ dïng trÞ sèt rÐt vµ lµm thuèc lîi tiÓu. L¸ dïng tiªu môn nhät, l¸ nÊu níc dïng tÈy s¹ch vÕt m¸u ë v¶i vµ röa vÕt loÐt, vÕt th¬ng, s¸t trïng. Nhùa b«i mÆt n¹ bÞ tµn nhang vµ c¸c vÕt nh¬ kh¸c ë da, h¾c lµo míi ph¸t, c¸c lo¹i lë sÇn da ngoan cè. Hoa ®ùc dïng trÞ ho gµ [2].
Nh vËy ®u ®ñ rÊt cã Ých cho con ngêi, cã thÓ sö dông ë tÊt c¶ c¸c phÇn, tõ hoa, qu¶, l¸, rÔ cho ®Õn nhùa c©y.
1.1.4. N¨ng suÊt, chÊt lîng
S¶n lîng qu¶ ®u ®ñ chÝn ë níc ta íc tÝnh ®¹t 100.000 tÊn/n¨m. Mçi kil«gam qu¶ chÝn trÞ gi¸ kho¶ng 2500® ®Õn 3500® th× tæng gi¸ trÞ ®¹t tõ 250 - 350 tØ ®ång (kho¶ng 15 -20 triÖu ®«la Mü) [34].
Tæng s¶n lîng qu¶ ®u ®ñ t¬i trªn thÕ giíi n¨m 1995 íc tÝnh ®¹t 5 triÖu tÊn, ®¹t gi¸ trÞ kho¶ng 1,5 ®Õn 2 tØ ®«la Mü [3...