Link tải luận văn miễn phí cho ae
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Xu hƣớng canh tân là một trong những vấn đề quan trọng trong lịch sử
bởi những tác động trực tiếp của nó tới mọi mặt đời sống xã hội. Những cải
cách, đổi mới từ xƣa tới nay đều đem lại những tiến bộ và giá trị nhất định
cho xã hội, đặc biệt trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội.
Lịch sử Cổ - Trung đại Việt Nam đã chứng kiến những cải cách của họ
Khúc, của nhà Tiền Lê trong lĩnh vực hành chính hay những đổi mới về văn
hóa và kinh tế thời Lý - Trần, tiếp đó là những cải cách táo bạo của Hồ Quý
Ly, Nguyễn Huệ…
Vào nửa cuối thế kỷ XIX, đặc biệt là thời vua Tự Đức, chế độ quân chủ
Việt Nam lâm vào khủng hoảng trên nhiều lĩnh vực. Cùng với sự quan liêu,
độc đoán, tham nhũng trong chính trị; sự đình đốn, bế tắc trong kinh tế… nhà
Nguyễn đã thi hành nhiều chính sách bảo thủ, lạc hậu. Thêm vào đó, cuộc
xâm lƣợc của thực dân Pháp khiến cho mâu thuẫn xã hội ngày càng thêm gay
gắt. Trong bối cảnh ấy, một tầng lớp quan lại, sĩ phu có xu hƣớng canh tân
với hàng loạt những kiến nghị, cải cách từ kinh tế đến chính trị nhƣ Phạm Phú
Thứ, Nguyễn Trƣờng Tộ, Nguyễn Lộ Trạch, Bùi Viện, Đặng Huy Trứ, Trần
Đình Túc, Nguyễn Tƣ Giản, Đinh Văn Điền, Nguyễn Thông… Những tƣ
tƣởng canh tân trong thời kỳ lịch sử này đƣợc coi nhƣ là một phƣơng sách
cứu nƣớc mới. Do vậy, việc tìm hiểu tƣ tƣởng canh tân ở Việt Nam nửa sau
thế kỷ XIX cũng chính là tìm hiểu một chủ trƣơng cứu nƣớc mới lúc bấy giờ.
Nghiên cứu những đề nghị cải cách, canh tân trong giai đoạn nửa cuối
thế kỷ XIX ở Việt Nam có ý nghĩa hết sức quan trọng để đúc kết những kinh
nghiệm trong thời kỳ đổi mới trƣớc bối cảnh quốc tế và trong nƣớc có nhiều
chuyển biến, đó là một thách thức lớn đối với sự nghiệp phát triển kinh tế - xã
hội đất nƣớc.
Mặc dù có ý nghĩa nhƣ vậy nhƣng đến nay vẫn chƣa có công trình nào
tìm hiểu toàn bộ những xu hƣớng canh tân nửa cuối thế kỷ XIX ở Việt Nam.
2
Với lý do đó cùng nguồn tài liệu cho phép, chúng tui chọn đề tài “Tìm hiểu
dòng canh tân đất nước nửa cuối thế kỷ XIX” làm luận văn Thạc sĩ Sử học
của mình.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Nghiên cứu lịch sử Việt Nam nửa cuối thế kỷ XIX, đặc biệt về các nhà
canh tân đã đƣợc giới sử học trong nƣớc quan tâm từ rất sớm, các chuyên
khảo về từng nhân vật cũng nhƣ về xu hƣớng canh tân của họ cũng đƣợc các
nhà nghiên cứu tìm hiểu tƣơng đối đầy đủ góp phần vào việc làm rõ hơn giai
đoạn lịch sử này.
2.1. Những công trình nghiên cứu về xu hướng canh tân đất nước
nửa cuối thế kỷ XIX
Những công trình nghiên cứu về xu hƣớng canh tân đất nƣớc nửa cuối
thế kỷ XIX ở Việt Nam khá đa dạng và phong phú, tiêu biểu nhƣ:
Năm 1970, Nhà xuất bản Lá Bối - Sài Gòn công bố công trình Phong
trào Duy tân của tác giả Nguyễn Văn Xuân. Trong công trình này, tác giả đã
đề cập đến việc khôi phục đất nƣớc bằng con đƣờng nâng cao dân trí, cải tổ
xã hội về mọi mặt, trong đó có kinh tế, giáo dục và văn hóa với các hoạt động
thực tiễn nhƣ mở mang kinh tế, lập các nhà buôn lớn để tự lực, thêm khoa học
và ngoại ngữ…
Năm 1997, tác phẩm Lịch sử tư tưởng Việt Nam (tập 2) của tác giả Lê
Sỹ Thắng đã đƣợc Nhà xuất bản Khoa học Xã hội ấn hành. Chuyên khảo đã
trình bày khái quát sự ra đời của tƣ tƣởng canh tân nửa cuối thế kỷ XIX và cơ
sở thế giới quan của tƣ tƣởng ấy. Bên cạnh đó, những điều trần, kiến nghị của
các nhà canh tân nhƣ Phạm Phú Thứ, Đặng Huy Trứ, Nguyễn Trƣờng Tộ,
Nguyễn Lộ Trạch đƣợc tác giả phân tích khá chi tiết trên các lĩnh vực nhƣ
kinh tế, chính trị, xã hội, quốc phòng…
Năm 1998, hai tác giả Đinh Xuân Lâm - Nguyễn Văn Hồng xuất bản
tác phẩm Xu hướng đổi mới trong lịch sử Việt Nam (Nhà xuất bản Văn hóa -
Thông tin). Trong công trình này, hai tác giả đã nghiên cứu một số nhà canh
3
tân đất nƣớc nửa cuối thế kỷ XIX nhƣ Nguyễn Trƣờng Tộ, Bùi Viện, Nguyễn
Lộ Trạch, Đặng Huy Trứ… Đáng chú ý là tác giả Đinh Xuân Lâm dành 10
trang để trả lời câu hỏi: Có một xu hướng đổi mới ở Việt Nam hồi cuối thế kỷ
XIX không? (trang 12 - 22).
Cũng trong năm 1998, Trung tâm UNESCO Thông tin tƣ liệu và lịch sử
văn hóa Việt Nam cho ra mắt cuốn Xu hướng đổi mới trong lịch sử Việt Nam
- Những gương mặt tiêu biểu (nhiều tác giả, Nhà xuất bản Văn hóa - Thông
tin). Trong công trình, các tác giả đã nghiên cứu một số nhà canh tân đất nƣớc
nhƣ Hồ Quý Ly, Nguyễn Trƣờng Tộ, Bùi Viện, Nguyễn Lộ Trạch, Đặng Huy
Trứ…
Năm 1999, nhà xuất bản Thuận Hóa (Huế) giới thiệu sách Tư tưởng
canh tân đất nước dưới triều Nguyễn (nhiều tác giả). Nội dung chính mà các
tác giả đề cập đến là quá trình chuyển biến trong nhận thức của các nhân vật
nhƣ Nguyễn Trƣờng Tộ, Phạm Phú Thứ, Đặng Huy Trứ… trƣớc bối cảnh của
đất nƣớc nửa cuối thế kỷ XIX.
Năm 2011, nhà xuất bản Đại học Sƣ phạm Hà Nội đã tập hợp các bài
viết của nhiều tác giả trong cuộc Hội thảo Nghiên cứu và giảng dạy lịch sử
nhà Nguyễn ở Đại học, Cao đẳng Sư phạm và Trung học phổ thông (tổ chức
cuối năm 2002) thành công trình Lịch sử nhà Nguyễn - một cách tiếp cận mới.
Trong công trình này, các nhà nghiên cứu đã đƣa ra những nguyên nhân
(khách quan cũng nhƣ chủ quan) dẫn đến thất bại của xu hƣớng canh tân đất
nƣớc nửa cuối thế kỷ XIX. Không thể không nhắc đến một số tham luận nhƣ:
Triều đình nhà Nguyễn không chấp nhận hay không thể thực hiện các đề nghị
cải cách của Nguyễn Trường Tộ của PGS.TS Đỗ Thanh Bình (từ trang 178
đến trang 165); Về nguyên nhân thất bại của xu hướng canh tân ở Việt Nam
nửa sau thế kỷ XIX của PGS. TS Nguyễn Trọng Văn. Trong hai bài viết ấy,
hai tác giả đã nghiên cứu về thân thế, sự nghiệp Nguyễn Trƣờng Tộ và
nguyên nhân thất bại của xu hƣớng canh tân cuối thế kỷ XIX ở Việt Nam.
Đặc biệt, tham luận Nguyễn Trường Tộ và thời đại: những nghịch lý của
PGS.TS Phạm Xanh (trang 435 - 443) đã phân tích thất bại trong nỗ lực canh
tân của Nguyễn Trƣờng Tộ dƣới góc độ 5 nghịch lý: “một trí thức tân tiến và
đám vua quan lạc hậu”, “chiến tranh và hòa bình”, “truyền thống và phản
truyền thống”, “lƣơng và giáo”, “thực và ảo”. Có thể nói, tác giả Phạm Xanh
đã có cách tiếp cận nguyên nhân thất bại của Nguyễn Trƣờng Tộ khá mới mẻ,
độc đáo.
Năm 2006, Nhà xuất bản Đại học Sƣ phạm ra mắt tác phẩm Mười cuộc
cải cách, đổi mới lớn trong lịch sử Việt Nam của tác giả Văn Tạo. Tác phẩm
đề cập đến mƣời cuộc cải cách trong suốt chiều dài lịch sử Việt Nam bắt đầu
từ họ Khúc, Lý Công Uẩn, Trần Thủ Độ, Hồ Quý Ly, Lê Thánh Tông, Đào
Duy Từ, Trịnh Cƣơng, Minh Mệnh, Nguyễn Trƣờng Tộ đến Phong trào đổi
mới đầu thế kỷ XX.
Trong số những nghiên cứu về xu hƣớng canh tân đất nƣớc nửa cuối
thế kỷ XIX, còn công trình Xu hướng canh tân, phong trào duy tân, sự nghiệp
đổi mới (từ giữa thế kỷ XIX đến cuối thế kỷ XX) của Hải Ngọc Thái Nhân Hòa
(Nhà xuất bản Đà Nẵng, 2005). Sách dày 411 trang, ngoài phần Mở đầu, nội
dung đƣợc chia làm 3 phần cũng là 3 đối tƣợng khảo cứu của tác giả gồm: Xu
hƣớng canh tân (cuối thế kỷ XIX), phong trào duy tân (đầu thế kỷ XX) và Sự
nghiệp đổi mới (thời hiện đại).
Trong phần viết về “xu hƣớng canh tân” (từ trang 29 đến trang 69), Hải
Ngọc Thái Nhân Hòa đã điểm những nét chính trong cuộc đời và tƣ tƣởng của
các nhân vật: Phạm Phú Thứ, Nguyễn Tƣ Giản, Trần Đình Túc, Nguyễn
Thông, Nguyễn Huy Tế, Đinh Văn Điền, Đặng Huy Trứ, Nguyễn Công Trứ,
Bùi Viện, Nguyễn Lộ Trạch và Nguyễn Trƣờng Tộ. Tác giả khẳng định: các
kiến nghị, điều trần canh tân, đổi mới “đã nói lên tâm huyết của các quan viên
trong triều và ngoài nội, hợp thành dòng yêu nƣớc theo xu hƣớng canh tân ở
nƣớc ta từ nửa sau thế kỷ XIX” (trang 64); “dù nhỏ hay lớn đều chứa đựng
những tiến bộ nhất định, đem lại lợi ích thiết thân đối với xã hội đƣơng thời,
đáp ứng yêu cầu phát triển đất nƣớc đang ở trong tình thế khó khăn, đầy thử
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Xu hƣớng canh tân là một trong những vấn đề quan trọng trong lịch sử
bởi những tác động trực tiếp của nó tới mọi mặt đời sống xã hội. Những cải
cách, đổi mới từ xƣa tới nay đều đem lại những tiến bộ và giá trị nhất định
cho xã hội, đặc biệt trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội.
Lịch sử Cổ - Trung đại Việt Nam đã chứng kiến những cải cách của họ
Khúc, của nhà Tiền Lê trong lĩnh vực hành chính hay những đổi mới về văn
hóa và kinh tế thời Lý - Trần, tiếp đó là những cải cách táo bạo của Hồ Quý
Ly, Nguyễn Huệ…
Vào nửa cuối thế kỷ XIX, đặc biệt là thời vua Tự Đức, chế độ quân chủ
Việt Nam lâm vào khủng hoảng trên nhiều lĩnh vực. Cùng với sự quan liêu,
độc đoán, tham nhũng trong chính trị; sự đình đốn, bế tắc trong kinh tế… nhà
Nguyễn đã thi hành nhiều chính sách bảo thủ, lạc hậu. Thêm vào đó, cuộc
xâm lƣợc của thực dân Pháp khiến cho mâu thuẫn xã hội ngày càng thêm gay
gắt. Trong bối cảnh ấy, một tầng lớp quan lại, sĩ phu có xu hƣớng canh tân
với hàng loạt những kiến nghị, cải cách từ kinh tế đến chính trị nhƣ Phạm Phú
Thứ, Nguyễn Trƣờng Tộ, Nguyễn Lộ Trạch, Bùi Viện, Đặng Huy Trứ, Trần
Đình Túc, Nguyễn Tƣ Giản, Đinh Văn Điền, Nguyễn Thông… Những tƣ
tƣởng canh tân trong thời kỳ lịch sử này đƣợc coi nhƣ là một phƣơng sách
cứu nƣớc mới. Do vậy, việc tìm hiểu tƣ tƣởng canh tân ở Việt Nam nửa sau
thế kỷ XIX cũng chính là tìm hiểu một chủ trƣơng cứu nƣớc mới lúc bấy giờ.
Nghiên cứu những đề nghị cải cách, canh tân trong giai đoạn nửa cuối
thế kỷ XIX ở Việt Nam có ý nghĩa hết sức quan trọng để đúc kết những kinh
nghiệm trong thời kỳ đổi mới trƣớc bối cảnh quốc tế và trong nƣớc có nhiều
chuyển biến, đó là một thách thức lớn đối với sự nghiệp phát triển kinh tế - xã
hội đất nƣớc.
Mặc dù có ý nghĩa nhƣ vậy nhƣng đến nay vẫn chƣa có công trình nào
tìm hiểu toàn bộ những xu hƣớng canh tân nửa cuối thế kỷ XIX ở Việt Nam.
2
Với lý do đó cùng nguồn tài liệu cho phép, chúng tui chọn đề tài “Tìm hiểu
dòng canh tân đất nước nửa cuối thế kỷ XIX” làm luận văn Thạc sĩ Sử học
của mình.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Nghiên cứu lịch sử Việt Nam nửa cuối thế kỷ XIX, đặc biệt về các nhà
canh tân đã đƣợc giới sử học trong nƣớc quan tâm từ rất sớm, các chuyên
khảo về từng nhân vật cũng nhƣ về xu hƣớng canh tân của họ cũng đƣợc các
nhà nghiên cứu tìm hiểu tƣơng đối đầy đủ góp phần vào việc làm rõ hơn giai
đoạn lịch sử này.
2.1. Những công trình nghiên cứu về xu hướng canh tân đất nước
nửa cuối thế kỷ XIX
Những công trình nghiên cứu về xu hƣớng canh tân đất nƣớc nửa cuối
thế kỷ XIX ở Việt Nam khá đa dạng và phong phú, tiêu biểu nhƣ:
Năm 1970, Nhà xuất bản Lá Bối - Sài Gòn công bố công trình Phong
trào Duy tân của tác giả Nguyễn Văn Xuân. Trong công trình này, tác giả đã
đề cập đến việc khôi phục đất nƣớc bằng con đƣờng nâng cao dân trí, cải tổ
xã hội về mọi mặt, trong đó có kinh tế, giáo dục và văn hóa với các hoạt động
thực tiễn nhƣ mở mang kinh tế, lập các nhà buôn lớn để tự lực, thêm khoa học
và ngoại ngữ…
Năm 1997, tác phẩm Lịch sử tư tưởng Việt Nam (tập 2) của tác giả Lê
Sỹ Thắng đã đƣợc Nhà xuất bản Khoa học Xã hội ấn hành. Chuyên khảo đã
trình bày khái quát sự ra đời của tƣ tƣởng canh tân nửa cuối thế kỷ XIX và cơ
sở thế giới quan của tƣ tƣởng ấy. Bên cạnh đó, những điều trần, kiến nghị của
các nhà canh tân nhƣ Phạm Phú Thứ, Đặng Huy Trứ, Nguyễn Trƣờng Tộ,
Nguyễn Lộ Trạch đƣợc tác giả phân tích khá chi tiết trên các lĩnh vực nhƣ
kinh tế, chính trị, xã hội, quốc phòng…
Năm 1998, hai tác giả Đinh Xuân Lâm - Nguyễn Văn Hồng xuất bản
tác phẩm Xu hướng đổi mới trong lịch sử Việt Nam (Nhà xuất bản Văn hóa -
Thông tin). Trong công trình này, hai tác giả đã nghiên cứu một số nhà canh
3
tân đất nƣớc nửa cuối thế kỷ XIX nhƣ Nguyễn Trƣờng Tộ, Bùi Viện, Nguyễn
Lộ Trạch, Đặng Huy Trứ… Đáng chú ý là tác giả Đinh Xuân Lâm dành 10
trang để trả lời câu hỏi: Có một xu hướng đổi mới ở Việt Nam hồi cuối thế kỷ
XIX không? (trang 12 - 22).
Cũng trong năm 1998, Trung tâm UNESCO Thông tin tƣ liệu và lịch sử
văn hóa Việt Nam cho ra mắt cuốn Xu hướng đổi mới trong lịch sử Việt Nam
- Những gương mặt tiêu biểu (nhiều tác giả, Nhà xuất bản Văn hóa - Thông
tin). Trong công trình, các tác giả đã nghiên cứu một số nhà canh tân đất nƣớc
nhƣ Hồ Quý Ly, Nguyễn Trƣờng Tộ, Bùi Viện, Nguyễn Lộ Trạch, Đặng Huy
Trứ…
Năm 1999, nhà xuất bản Thuận Hóa (Huế) giới thiệu sách Tư tưởng
canh tân đất nước dưới triều Nguyễn (nhiều tác giả). Nội dung chính mà các
tác giả đề cập đến là quá trình chuyển biến trong nhận thức của các nhân vật
nhƣ Nguyễn Trƣờng Tộ, Phạm Phú Thứ, Đặng Huy Trứ… trƣớc bối cảnh của
đất nƣớc nửa cuối thế kỷ XIX.
Năm 2011, nhà xuất bản Đại học Sƣ phạm Hà Nội đã tập hợp các bài
viết của nhiều tác giả trong cuộc Hội thảo Nghiên cứu và giảng dạy lịch sử
nhà Nguyễn ở Đại học, Cao đẳng Sư phạm và Trung học phổ thông (tổ chức
cuối năm 2002) thành công trình Lịch sử nhà Nguyễn - một cách tiếp cận mới.
Trong công trình này, các nhà nghiên cứu đã đƣa ra những nguyên nhân
(khách quan cũng nhƣ chủ quan) dẫn đến thất bại của xu hƣớng canh tân đất
nƣớc nửa cuối thế kỷ XIX. Không thể không nhắc đến một số tham luận nhƣ:
Triều đình nhà Nguyễn không chấp nhận hay không thể thực hiện các đề nghị
cải cách của Nguyễn Trường Tộ của PGS.TS Đỗ Thanh Bình (từ trang 178
đến trang 165); Về nguyên nhân thất bại của xu hướng canh tân ở Việt Nam
nửa sau thế kỷ XIX của PGS. TS Nguyễn Trọng Văn. Trong hai bài viết ấy,
hai tác giả đã nghiên cứu về thân thế, sự nghiệp Nguyễn Trƣờng Tộ và
nguyên nhân thất bại của xu hƣớng canh tân cuối thế kỷ XIX ở Việt Nam.
Đặc biệt, tham luận Nguyễn Trường Tộ và thời đại: những nghịch lý của
PGS.TS Phạm Xanh (trang 435 - 443) đã phân tích thất bại trong nỗ lực canh
tân của Nguyễn Trƣờng Tộ dƣới góc độ 5 nghịch lý: “một trí thức tân tiến và
đám vua quan lạc hậu”, “chiến tranh và hòa bình”, “truyền thống và phản
truyền thống”, “lƣơng và giáo”, “thực và ảo”. Có thể nói, tác giả Phạm Xanh
đã có cách tiếp cận nguyên nhân thất bại của Nguyễn Trƣờng Tộ khá mới mẻ,
độc đáo.
Năm 2006, Nhà xuất bản Đại học Sƣ phạm ra mắt tác phẩm Mười cuộc
cải cách, đổi mới lớn trong lịch sử Việt Nam của tác giả Văn Tạo. Tác phẩm
đề cập đến mƣời cuộc cải cách trong suốt chiều dài lịch sử Việt Nam bắt đầu
từ họ Khúc, Lý Công Uẩn, Trần Thủ Độ, Hồ Quý Ly, Lê Thánh Tông, Đào
Duy Từ, Trịnh Cƣơng, Minh Mệnh, Nguyễn Trƣờng Tộ đến Phong trào đổi
mới đầu thế kỷ XX.
Trong số những nghiên cứu về xu hƣớng canh tân đất nƣớc nửa cuối
thế kỷ XIX, còn công trình Xu hướng canh tân, phong trào duy tân, sự nghiệp
đổi mới (từ giữa thế kỷ XIX đến cuối thế kỷ XX) của Hải Ngọc Thái Nhân Hòa
(Nhà xuất bản Đà Nẵng, 2005). Sách dày 411 trang, ngoài phần Mở đầu, nội
dung đƣợc chia làm 3 phần cũng là 3 đối tƣợng khảo cứu của tác giả gồm: Xu
hƣớng canh tân (cuối thế kỷ XIX), phong trào duy tân (đầu thế kỷ XX) và Sự
nghiệp đổi mới (thời hiện đại).
Trong phần viết về “xu hƣớng canh tân” (từ trang 29 đến trang 69), Hải
Ngọc Thái Nhân Hòa đã điểm những nét chính trong cuộc đời và tƣ tƣởng của
các nhân vật: Phạm Phú Thứ, Nguyễn Tƣ Giản, Trần Đình Túc, Nguyễn
Thông, Nguyễn Huy Tế, Đinh Văn Điền, Đặng Huy Trứ, Nguyễn Công Trứ,
Bùi Viện, Nguyễn Lộ Trạch và Nguyễn Trƣờng Tộ. Tác giả khẳng định: các
kiến nghị, điều trần canh tân, đổi mới “đã nói lên tâm huyết của các quan viên
trong triều và ngoài nội, hợp thành dòng yêu nƣớc theo xu hƣớng canh tân ở
nƣớc ta từ nửa sau thế kỷ XIX” (trang 64); “dù nhỏ hay lớn đều chứa đựng
những tiến bộ nhất định, đem lại lợi ích thiết thân đối với xã hội đƣơng thời,
đáp ứng yêu cầu phát triển đất nƣớc đang ở trong tình thế khó khăn, đầy thử
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links