Download Tiểu luận Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ án hành chính và vấn đề độc lập xét xử miễn phí
Theo Điều 18 Pháp lệnh TTGQCVAHC, “đối với các quyết định hành chính, hành vi hành chính liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên, người có nhược điểm về thể chất, tâm thần, nếu không có ai khởi kiện thì VKS có quyền khởi tố vụ án hành chính và có trách nhiệm cung cấp chứng cứ”.
Quyền khởi tố VAHC của VKS có lẽ xuất phát từ chức năng của Viện Kiểm sát là bảo vệ pháp chế XHCN, trừng trị tất cả các hành vi vi phạm tới quyền, lợi ích hợp pháp của các chủ thể trong xã hội, đúng như quy định của Hiến pháp hiện hành5. Nhưng bên cạnh mục tiêu đó, quyền khởi kiện của VKS trong VAHC có thể làm dấy lên những hoài nghi về tính độc lập của Tòa hành chính. Hơn nữa, cả về lý thuyết cũng như thực tiễn, quyền khởi kiện VAHC của VKS có vẻ rất khó khả thi.
Để tải bản DOC Đầy Đủ thì Trả lời bài viết này, mình sẽ gửi Link download cho
Tóm tắt nội dung:
Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ án hành chính và vấn đề độc lập xét xửĐộc lập xét xử được coi là nguyên tắc đầu tiên và cơ bản nhất trong tổ chức và hoạt động của Tòa án. Độc lập xét xử phải được nhìn nhận từ hai góc độ: sự không phụ thuộc của quan tòa vào các thiết chế quyền lực nhà nước, và sự không phụ thuộc của quan tòa vào bất kỳ bên tham gia tố tụng nào. Từ đó có thể thấy rằng, sự độc lập của Tòa án là điều rất khó khăn: là một thiết chế Nhà nước, Tòa án khó có thể tồn tại tách rời với các thiết chế Nhà nước khác; mặt khác, là một cá thể trong xã hội, thẩm phán khó có thể có một đời sống hoàn toàn tách rời các cá nhân khác trong cộng đồng. Vì vậy, việc ứng dụng nguyên tắc độc lập xét xử luôn gặp khó khăn trong thực tiễn.
Hệ thống tư pháp ở Việt Nam cũng không nằm ngoài quy luật chung đó. Vấn đề độc lập xét xử lại có tầm quan trọng đặc biệt đối với Tòa Hành chính - bởi đối tượng xét xử rất đặc thù: công quyền. Có khá nhiều yếu tố có thể chi phối đến sự độc lập trong xét xử hành chính. Trong phạm vi bài viết, chúng tui chỉ đề cập đến vai trò của Viện kiểm sát (VKS) trong vụ án hành chính (VAHC) và sự ảnh hưởng tới nguyên tắc độc lập xét xử của Tòa hành chính. VKS có thể can thiệp từ hai phía: với tư cách một cơ quan giám sát, và với tư cách thứ hai, rất đặc thù cho VAHC - tư cách người khởi kiện vụ án hành chính.
1. Viện kiểm sát với tư cách một thiết chế quyền lực nhà nước: chức năng kiểm sát hoạt động xét xử hành chính
Chức năng kiểm sát hoạt động xét xử - trong đó có xét xử hành chính - được khẳng định trong Hiến pháp. Kiểm sát xét xử vốn là một nội dung trong hoạt động kiểm sát chung (KSC). Đây là hoạt động đặc thù của VKS, vốn chỉ tồn tại ở các nước trong hệ thống xã hội chủ nghĩa (XHCN). Có thể, sự cần thiết có một cơ quan độc lập, tập trung, đứng ra giám sát hoạt động của các cá nhân, tổ chức trong xã hội bắt nguồn từ nguyên lý tổ chức quyền lực nhà nước XHCN. Nếu như trong quốc gia tổ chức theo nguyên tắc phân quyền, việc giám sát các hoạt động của công quyền được đảm nhiệm bởi Tòa án, thông qua tố tụng hành chính, thì trong hệ thống tổ chức quyền lực XHCN, sự thiếu vắng vai trò của Tòa án trong kiểm soát hoạt động của các cơ quan nhà nước - mà chủ yếu là bộ máy hành chính - đã dẫn đến một khả năng “bù đắp” bởi sự tồn tại của chức năng KSC - mà một trong những đối tượng kiểm sát quan trọng là cơ quan hành chính. Theo quan sát của các học giả phương Tây, “từ góc độ lịch sử cho thấy, thiết chế VKS chỉ tồn tại trong những hệ thống hành chính XHCN, nơi vắng bóng vai trò của Tòa án hành chính, hay có Tòa án hành chính nhưng chỉ phôi thai hay không được coi trọng lắm”1. Hơn nữa, có vẻ như sự tồn tại của chức năng KSC hoàn toàn phù hợp với những nguyên tắc lớn của học thuyết về nhà nước và pháp luật XHCN: nguyên tắc tập trung dân chủ và vai trò xây dựng kiến tạo mới của Nhà nước. Theo nguyên tắc tập trung dân chủ, VKS, với chức năng khởi tố, truy tố các hành vi vi phạm pháp luật, đã thực sự chứng tỏ vai trò người lính gác gìn giữ, đảm bảo cho pháp luật được áp dụng một cách thống nhất và nghiêm túc trên toàn quốc. Mặt khác, chức năng này cũng phù hợp với vai trò của Nhà nước XHCN, một Nhà nước kiểu mới, Nhà nước luôn giữ vai trò chủ động trong xây dựng và kiến tạo một xã hội mới. Trong Nhà nước đó, VKS, khác với Tòa án, không chỉ bị triệu hồi theo yêu cầu đương sự, mà còn có quyền tự phát hiện các vi phạm pháp luật và thực hiện quyền công tố.
Dẫu nguyên lý tổ chức không thay đổi nhưng cho đến nay, chức năng KSC của VKS đã bị bãi bỏ do trùng lắp với những hoạt động khác như thanh tra, kiểm tra của cơ quan hành chính, giám sát của cơ quan quyền lực. Riêng có kiểm sát xét xử (KSXX) là vẫn được duy trì. Lý giải điều này, theo một số luật gia, việc duy trì KSXX bắt nguồn từ tình hình thực tiễn của nước ta. KSXX vẫn còn cần thiết khi hoạt động xét xử đang còn gặp nhiều khó khăn, do những nguyên nhân khách quan để lại (ví dụ: chiến tranh, thất lạc các giấy tờ chứng cứ) và cả nguyên nhân chủ quan (trình độ hạn chế của thẩm phán, của người đi kiện - đặc biệt trong các phiên tòa dân sự, khi đương sự có nghĩa vụ cung cấp chứng cứ). Chính vì vậy, vai trò giám sát của VKS trong những phiên tòa này thực sự cần thiết để đảm bảo tính hợp pháp và tính vô tư trong xét xử của Tòa án2.
Tuy nhiên, bên cạnh các lý do để duy trì chức năng KSXX , thì một câu hỏi được đặt ra: liệu KSXX - một chức năng vẫn được coi là cần thiết trong thời điểm hiện nay - có thể dẫn đến khả năng can thiệp vào hoạt động xét xử hành chính? Câu trả lời phụ thuộc vào tầm hoạt động cũng như những uy quyền của VKS trong quá trình xét xử VAHC.
Thứ nhất, VKS hiện diện hầu khắp trong các giai đoạn của quá trình tố tụng hành chính. Về nguyên tắc, theo Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính (Pháp lệnh TTGQCVAHC), VKS có quyền tham gia vào bất cứ vụ án nào và từ bất kỳ giai đoạn tố tụng nào của xét xử hành chính nếu xét thấy cần thiết3. Với quy định này, quyền tự quyết được dành cho VKS. Hơn nữa, cũng theo Pháp lệnh TTGQCVAHC, có những vụ án bắt buộc phải có mặt VKS. Ở cấp xử sơ thẩm, VKS bắt buộc phải tham gia vào các vụ án do chính VKS khởi kiện, những vụ án trong đó đương sự là người chưa thành niên hay có nhược điểm về thể chất hay tinh thần, những vụ án liên quan đến việc áp dụng các biện pháp cưỡng chế hành chính đặc biệt như đưa vào trại giáo dưỡng v.v.. Ở cấp phúc thẩm, VKS sẽ tiếp tục hiện diện trong những vụ việc mà VKS đã tham gia từ giai đoạn sơ thẩm. Riêng với cấp xử giám đốc thẩm và tái thẩm, sự có mặt của VKS là bắt buộc.
Thứ hai, không chỉ hiện diện hầu khắp trong các vụ xét xử hành chính, mà VKS còn có những thẩm quyền quan trọng có thể gây áp lực hay thậm chí can thiệp trực tiếp vào hoạt động này. Trong giai đoạn chuẩn bị xét xử, VKS có quyền đề nghị chuyển giao để kiểm tra hồ sơ tố tụng (đặc biệt theo Điều lệ tạm thời về KSXX các VAHC ban hành kèm theo Quyết định số 51/QD ngày 17/6/1996 của Viện trưởng VKSNDTC, VKS không chỉ có quyền đọc các hồ sơ đó tại Tòa án mà còn có thể đọc tại trụ sở VKS). Tiếp đó, VKS có quyền ra lệnh cho Tòa án tiến hành các biện pháp điều tra bổ sung, nếu Viện cho rằng cần thiết, như: xác minh, thu thập chứng cứ, giám định v.v.. Trong trường hợp đặc biệt, VKS còn có thể tự mình tiến hành điều tra. Tại phiên tòa, sự tham gia của VKS là trực tiếp: không chỉ kiểm soát diễn tiến phiên tòa mà còn có thể đề nghị triệu tập bổ sung nhân chứng, người giám định hay phiên dịch. Cũng như thế, VKS có quyền cung cấp những chứng cứ bổ sung ngay tại phiên tòa. Đặc biệt là trong giai đoạn thẩm vấn, thay mặt VKS có quyền đặt câu hỏi, tham gia xét hỏi trực tiếp. Cũng ở giai đoạn này, VKS có quyền rất lớn: đọc kết luận của mình, trong đó nêu rõ nhận định chủ quan, đường hướ...