Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết Nối
MỤC LỤC
Lời Thank …………………………………………………………………..i
Danh mục các chữ viết tắt................................................................................ii
Danh mục các bảng ..........................................................................................vi
Danh mục các hình.........................................................................................viii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài...................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu của đề tài .............................................................. 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................... 2
4. Giả thuyết khoa học ................................................................................ 2
5. Nhiệm vụ n*ghiên cứu............................................................................ 2
6. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 3
7. Đóng góp luận văn .................................................................................. 3
8. Cấu trúc luận văn .................................................................................... 4
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA TỔ CHỨC DẠY
HỌC TRẢI NGHIỆM..................................................................................... 5
1.1. Tổng quan lịch sử vấn đề nghiên cứu dạy học trải nghiệm .................... 5
1.2. Phương pháp dạy học trải nghiệm .......................................................... 6
1.2.1. Khái niệm trải nghiệm............................................................................. 6
1.2.2. Khái niệm học tập trải nghiệm................................................................ 9
1.3. Tổ chức dạy học trải nghiệm trong môn Vật lí THPT.......................... 18
1.3.1. Nội dung tổ chức DHTN bộ môn Vật lí THPT .................................... 18
1.3.2. Hình thức tổ chức DHTN bộ môn Vật lí THPT ................................... 19
1.3.3. Quy trình tổ chức DHTN bộ môn Vật lí THPT.................................... 21
1.4. Phát triển năng lực sáng tạo của HS ..................................................... 24
1.4.1. Khái niệm về năng lực .......................................................................... 24
1.4.2. Khái niệm năng lực sáng tạo................................................................. 24
1.4.3. Những biểu hiện của năng lực sáng tạo ................................................ 25
1.4.4. Cấu trúc của năng lực sáng tạo ............................................................. 25iv
1.5. Kết luận chương 1................................................................................. 29
CHƢƠNG 2. TỔ CHỨC DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM CHƢƠNG “ĐỘNG
HỌC CHẤT ĐIỂM”VẬT LÍ 10 THPT ...................................................... 31
2.1. Đặc điểm chương “Động học chất điểm” Vật lí 10 THPT .................... 31
2.1.1. Nội dung chương “Động học chất điểm” Vật lí 10 THPT..................... 31
2.1.2. Chuẩn kiến thức, kĩ năng chương “Động học chất điểm” Vật lí 10 THPT
[4] ………………………………………………………………………...31
2.2. Những vấn đề cần lưu ý khi dạy chương “Động học chất điểm” Vật lí 10
THPT……………………………………………………………………….33
2.3. Thực trạng tổ chức dạy học chương “Động học chất điểm” Vật lí 10
THPT ở một số trường THPT của quận Long Biên, Hà Nội.......................... 33
2.3.1. Mục đích điều tra .................................................................................. 33
2.3.2. Phương pháp điều tra ............................................................................ 34
2.3.3. Đối tượng điều tra ................................................................................. 34
2.3.4. Kết quả điều tra ..................................................................................... 34
2.4. Thiết kế một số hoạt động dạy học trải nghiệm chương “Động học chất
điểm” Vật lí 10 THPT ..................................................................................... 38
2.4.1. Hoạt động DHTN 1. Hội thi chế tạo ô tô từ những vật dụng đơn giản 38
2.4.2. Hoạt động DHTN 2. Trò chơi: Tập làm phi công................................. 43
2.4.3. Hoạt động DHTN 3. Tổ chức CLB Vật lí............................................. 49
2.4.4. Hoạt động DHTN 4. Tổ chức trải nghiệm tại làng Gốm Bát Tràng..... 56
2.5. Kết luận chương 2................................................................................. 60
CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ............................................... 61
3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm ..................................................... 61
3.2. Đối tượng thực nghiệm ......................................................................... 61
3.3. Phương pháp thực nghiệm .................................................................... 61
3.4. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm............................................................ 61
3.5. Diễn biến quá trình và kết quả thực nghiệm sư phạm .......................... 62
3.5.1. Xây dựng tiêu chí đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm................... 62
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiv
3.5.2. Đánh giá định tính................................................................................. 63
3.6. Kết luận chương 3................................................................................. 81
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................... 82
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 84vi
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. So sánh tổ chức dạy học trải nghiệm và hoạt động giáo dục ngoài
giờ lên lớp ………………………………………………………………… 16
Bảng 1.2. Các hợp phần và thành tố của năng lực sáng tạo………………... 26
Bảng 1.3. Các chỉ số hành vi của năng lực sáng tạo……………………….. 26
Bảng 1.4. Các tiêu chí chất lượng chỉ số hành vi của năng lực sáng tạo…... 27
Bảng 2.1. Những phương pháp GV thường dùng trong quá trình dạy học
chương “Động học chất điểm – Vật Lí 10 THPT”…………………………..34
Bảng 2.2. Đánh giá tầm quan trọng của việc tổ chức DHTN cho HS……… 35
Bảng 2.3. Ý kiến của GV về những khó khăn khi tổ chức các hoạt động
DHTN………………………………………………………………………. 35
Bảng 2.4. Thái độ của HS đối với các hoạt động dạy DHTN chương “Động
học chất điểm” Vật lí 10 THPT……………………………………………... 36
Bảng 2.5. Ý kiến của HS về lợi ích của việc tham gia các hoạt động học tập
theo phương pháp DHTN…………………………………………………... 37
Bảng 2.6. Tiêu chí đánh giá năng lực sáng tạo trong hoạt động DHTN: “Hội
thi chế tạo ô tô từ những vật dụng đơn giản”………………………………. 40
Bảng 2.7. Tiêu chí đánh giá năng lực sáng tạo trong hoạt động DHTN: “Tập
làm phi công”………………………………………………………………. 46
Bảng 2.8. Kế hoạch và phương hướng hoạt động của CLB……………….. 51
Bảng 2.9. Tiêu chí đánh giá năng lực sáng tạo trong hoạt động DHTN: “Tổ
chức CLB Vật Lí”………………………………………………………….. 53
Bảng 2.10. Lịch trình tham quan làng Gốm Bát Tràng…………………....57
Bảng 2.11. Tiêu chí đánh giá năng lực sáng tạo trong hoạt động DHTN: “Trải
nghiệm tại làng Gốm Bát Tràng”……………………………….………….. 58
Bảng 3.1. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm……………………………….. 62
Bảng 3.2. Thống kê các mức độ đạt được về năng lực sáng tạo của HS khi
tham gia hoạt động DHTN 1……................................................................. 74
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phivii
Bảng 3.3. Thống kê các mức độ đạt được về năng lực sáng tạo của HS khi
tham gia hoạt động DHTN 2………………………………………………. 76
Bảng 3.4. Thống kê các mức độ đạt được về năng lực sáng tạo của HS khi
tham gia hoạt động DHTN 3……………………………………………….. 78
Bảng 3.5. Thống kê các mức độ đạt được về năng lực sáng tạo của HS khi
tham gia hoạt động DHTN 4 ………………………………………………..79viii
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 2.1. Bộ công cụ trò chơi “Tập làm phi công …………………….……45
Hình 3.1. HS thảo luận nhóm ……………………………………………... 64
Hình 3.2. HS giới thiệu, vận hành sản phẩm ………………………………65
Hình 3.3. GV phổ biến luật chơi trò chơi “Tập làm phi công” ……………66
Hình 3.4. Đại diện mỗi nhóm tham gia trò chơi………………………….. 66
Hình 3.5. Kết quả HS sử dụng phần mềm Tracker phân tích chuyển động 67
Hình 3.6. GV giới thiệu công nghệ chụp ảnh tốc độ cao: “High Speed
Camara”…………………………………………………………………… 69
Hình 3.7. HS quay sưu tầm video các dạng chuyển động (chuyển động rơi) 69
Hình 3.8. HS sử dụng phần mềm Tracker phân tích chuyển động ………..70
Hình 3.9. HS tham gia hoạt động trải nghiệm ở sân thể dục ………………70
Hình 3.10. HS trải nghiệm tại làng gốm Bát Tràng ………………………...72
Hình 3.11. HS tham gia nặn gốm tại làng gốm Bát Tràng ………………….72
Hình 3.12. HS trình bày báo cáo thu hoạch sau khi tham gia trải nghiệm tại
làng gốm Bát Tràng ………………………………………………………..73
Hình 3. 13. HS trình bày báo cáo thu hoạch sau khi tham gia trải nghiệm tại
làng gốm Bát Tràng …………………………………………………………73
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Bàn về đổi mới giáo dục, trong Nghị quyết kì họp thứ 8, Quốc hội khoá
XI về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam đã nêu rõ: "Phát triển
giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.
Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển
toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn
với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục
xã hội". [2]
Đổi mới phương pháp dạy học sao cho trong dạy học phải đảm bảo
được sự phát triển năng lực sáng tạo của HS (HS), bồi dưỡng tư duy khoa học,
năng lực tìm tòi chiếm lĩnh tri thức, năng lực giải quyết vấn đề để thích ứng
được với cuộc sống với sự phát triển của khoa học. Trong dạy học phải phát
huy tính tự chủ, tích cực của HS trong hoạt động nhận thức, giúp cho HS
chiếm lĩnh được các kiến thức khoa học sâu sắc. Hiện nay giáo viên (GV) sử
dụng nhiều phương pháp dạy học tích cực nhằm đổi mới phương pháp dạy
học theo hướng nâng cao tính tích cực, tự lực cho HS như dạy học giải quyết
vấn đề, dạy học phân hóa, dạy học khám phá, dạy học theo dự án, dạy học trải
nghiệm.
Hơn 2000 năm trước, Khổng Tử (551-479 TCN) đã nói: “Những gì tôi
nghe, tui sẽ quên. Những gì tui thấy, tui sẽ nhớ. Những gì tui làm, tui sẽ
hiểu”, tư tưởng này thể hiện tinh thần chú trọng học tập từ trải nghiệm và việc
làm. Cùng thời gian đó, ở phương Tây, nhà triết học Hy Lạp – Xôcrát (470-
399 TCN) cũng nêu lên quan điểm: “Người ta phải học bằng cách làm một
việc gì đó. Với những điều bạn nghĩ là mình biết, bạn sẽ thấy không chắc
chắn cho đến khi làm nó”. Đây được coi là những nguồn gốc tư tưởng đầu
tiên của “Giáo dục trải nghiệm”.
“Giáo dục trải nghiệm” bước thêm một bước tiến mạnh mẽ hơn khi vào
năm 2002, tại Hội nghị thượng đỉnh Liên hiệp quốc về Phát triển bền vững,2
chương trình “Dạy và học vì một tương lai bền vững” đã được UNESCO
thông qua, trong đó có học phần quan trọng về “Giáo dục trải nghiệm” được
giới thiệu, phổ biến và phát triển sâu rộng.
Trong chương trình vật lí 10 THPT (chương trình cơ bản) thì chương
“Động học chất điểm” là một trong những nội dung trọng tâm, cơ bản. Kiến thức
phần này được xây dựng từ các thí nghiệm đòi hỏi độ chính xác cao, phức tạp.
Khi dạy học chương "Động học chất điểm" GV gặp rất nhiều khó khăn; HS cũng
rất dễ chán nản khi phải tiếp thu thụ động những kiến thức này. Chính vì vậy, tổ
chức cho HS học tập trải nghiệm sẽ giúp HS nắm vững kiến thức hơn, tích cực
hơn trong học tập, từ đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học chương" Động
học chất điểm" nói riêng, vật lí lớp 10 THPT nói chung.
Từ các lí do trên học viên chọn đề tài nghiên cứu “Tổ chức dạy học
trải nghiệm chƣơng "Động học chất điểm" Vật lí lớp 10 THPT.
2. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Xây dựng được quy trình và vận dụng DHTN trong dạy học vật lí nói
chung và dạy học chương “Động học chất điểm” Vật lí 10 THPT nhằm phát
triển năng lực sáng tạo cho HS.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động DHTN trong dạy học môn Vật lí.
- Phạm vi nghiên cứu: Tổ chức DHTN nội dung “Động học chất điểm”
Vật lí lớp 10 cho HS THPT.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng được quy trình và vận dụng DHTN chương “Động học
chất điểm” Vật Lí 10 THPT sẽ phát triển được năng lực sáng tạo của HS.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về DHTN trong dạy học Vật lí.
- Nghiên cứu nội dung, chương trình Vật lí 10 THPT chương “Động học
chất điểm”
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi3
- Điều tra thực trạng dạy học chương “Động học chất điểm”, Vật lí lớp 10
THPT ở các trường THPT trên địa bàn quận Long Biên, thành phố Hà Nội.
- Thiết kế tiến trình dạy học chương “Động học chất điểm” theo phương
pháp DHTN.
- Tổ chức thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá tính khả thi của các tiến
trình dạy học đã đề xuất.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lí luận: Nghiên cứu luật Giáo dục, văn kiện
của Đảng, các tạp chí khoa học, tạp chí Giáo dục, kỷ yếu hội thảo; nghiên
cứu tài liệu về DHTN.
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Nghiên cứu nội dung, chương
trình sách giáo khoa vật lí lớp 10 THPT chương “Động học chất điểm”, điều
tra thực trạng dạy học môn Vật lí ở trường THPT.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tổ chức dạy học thực nghiệm
các tiến trình dạy học đã đề xuất để kiểm nghiệm tính khả thi của giả thuyết
khoa học của đề tài. Dùng thống kê toán học xử lí số liệu thu được từ phiếu
điều tra và các kết quả thực nghiệm sư phạm.
- Phương pháp case - study
Quan sát việc học tập của một nhóm HS với các trình độ nhận thức khác
nhau tham gia TNSP thông qua các hoạt động của HS trên lớp, các bài kiểm
tra sau quá trình dạy các tiết học TNSP để tiến hành phân tích tính sáng tạo
của HS trong đợt TNSP.
7. Đóng góp luận văn
- Hệ thống hóa được cơ sở lí luận của việc DHTN với trong dạy học Vật
lí.
- Phân tích được nội dung chương trình chương “Động học chất điểm”
Vật lí lớp 10 THPT; bước đầu tìm hiểu được những thuận lợi và khó khăn
trong quá trình dạy học môn Vật lí ở trường THPT trong tổ chức dạy học trải
nghiệm theo nhóm môn Vật lí ở trường THPT.4
- Xây dựng được tiến trình DHTN một số kiến thức chương “Động học
chất điểm”
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của tổ chức dạy học trải nghiệm
Chương 2: Tổ chức dạy học trải nghiệm chương “Động học chất điểm”
Vật lí 10 THPT
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi5
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA TỔ CHỨC
DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM
1.1. Tổng quan lịch sử vấn đề nghiên cứu dạy học trải nghiệm
Khổng Tử (551-479 TCN): “Những gì tui nghe, tui sẽ quên; những gì tôi
thấy, tui sẽ nhớ; những gì tui làm, tui sẽ hiểu”, tư tưởng này thể hiện tinh thần
chú trọng học tập bằng làm.
John Locke (1632-1704), nhà triết học và giáo dục Anh thế kỉ XVII -
người kế thừa “Thuyết duy cảm” trong trường phái triết học của Becon và áp
dụng vào giáo dục với việc coi trọng sự trải nghiệm thực tiễn, khơi dậy lòng
ham mê, lòng say sưa hiểu biết cái mới, phát triển khả năng độc lập suy nghĩ,
chủ động trong học tập.
Trong chương trình mới về giáo dục, các hoạt động tập thể, hoạt động
ngoài giờ dạy học trên lớp sẽ phong phú hơn cả về nội dung, phương pháp và
hình thức hoạt động, đặc biệt, mỗi hoạt động phải phù hợp với mục tiêu phát
triển những phẩm chất, năng lực nhất định của HS; nghĩa là HS được học từ
trải nghiệm. Học từ trải nghiệm hay hoạt động trải nghiệm gần giống với học
thông qua làm, qua thực hành nhưng học qua làm là nhấn mạnh về thao tác kĩ
thuật còn học qua trải nghiệm giúp người học không những có được năng lực
thực hiện mà còn có những trải nghiệm về cảm xúc, ý chí và nhiều trạng thái
tâm lí khác; học qua làm chú ý đến những quy trình, động tác, kết quả chung
cho mọi người học nhưng học qua trải nghiệm chú ý gắn với kinh nghiệm và
cảm xúc cá nhân.
Theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới, các mục tiêu của
hoạt động giáo dục (nghĩa hẹp) nói trên sẽ được thực hiện chỉ trong một hoạt
động có tên gọi là hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Như vậy, hoạt động TNST
sẽ thực hiện tất cả các mục tiêu và nhiệm vụ của các hoạt động giáo dục ngoài
giờ lên lơp, hoạt động tập thể, sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp... và thêm vào
đó là những mục tiêu và nhiệm vụ giáo dục của giai đoạn mới.6
Như vậy, căn cứ vào định nghĩa về hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
trong các chương trình giáo dục phổ thông hiện hành, căn cứ vào yêu cầu đổi
mới giáo dục, hoạt động trải nghiệm sáng tạo được định nghĩa như sau: “Hoạt
động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động giáo dục, trong đó, từng cá nhân
HS được trực tiếp hoạt động thực tiễn trong môi trường nhà trường cũng
như môi trường gia đình và xã hội dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà
giáo dục, qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, phẩm chất nhân cách, các
năng lực…, từ đó tích luỹ kinh nghiệm riêng cũng như phát huy tiềm năng
sáng tạo của cá nhân mình”.[3]
Ở một số nước, hoạt động TNST vẫn được gọi là hoạt động ngoài giờ
lên lớp, thực hiện mục tiêu chủ yếu là phát triển phẩm chất, so với mục tiêu
chủ yếu của dạy học trên lớp là phát triển trí tuệ.
Học tập qua trải nghiệm (experiential learning) là một cách học thông
qua làm, với quan niệm việc học là quá trình tạo ra tri thức mới trên cơ sở trải
nghiệm thực tế, dựa trên những đánh giá, phân tích trên những kinh nghiệm,
kiến thức sẵn có. Học thuyết này gắn liền với David Kolb (1939) và các nhà
tâm lý học, giáo dục học như John Dewey, Kurt Lewin, Jean Piaget, Lev
Vygotsky, William James, Carl Jung, Paulo Freire, Carl Rogers and Mary
Parker Follett.
1.2. Phƣơng pháp dạy học trải nghiệm
1.2.1. Khái niệm trải nghiệm
Theo Từ điển Tiếng Việt [16], "Trải có nghĩa là đã từng qua, từng biết,
từng chịu đựng; còn nghiệm có nghĩa là kinh nghiệm qua thực tế nhận thấy
điều nào đó là đúng. Sáng tạo là tạo ra những giá trị mới về vật chất hay tinh
thần; tìm ra cái mới, cách giải quyết mới, không bị gò bó, phụ thuộc vào cái
đã có".
Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam [5], "Trải nghiệm theo nghĩa chung
nhất là bất kì một trạng thái có màu sắc xúc cảm nào được chủ thể cảm nhận,
trải qua, đọng lại thành bộ phận (cùng với tri thức, ý thức...) trong đời sống
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi7
tâm lí của từng người. Theo nghĩa hẹp hơn, chuyên biệt hơn của tâm lí học, là
những tín hiệu bên trong, nhờ đó nghĩa của các sự kiện đang diễn ra đối với
cá nhân được ý thức, chuyển thành ý riêng của cá nhân, góp phần lựa chọn tự
giác các động cơ cần thiết, điều chỉnh hành vi của cá nhân. Sáng tạo là hoạt
động tạo ra cái mới, có thể sáng tạo trong bất kì lĩnh vực nào: khoa học (phát
minh), nghệ thuật, sản xuất - kĩ thuật (sáng tác, sáng chế), kinh tế, chính
trị,...".
Trải nghiệm là tiến trình thu thập kinh nghiệm trong quá trình hoạt động
năng động, từ những kinh nghiệm đó có thể thu thập được những bình luận,
định, nhận định tích cực hay tiêu cực.
Hoạt động trải nghiệm trong nhà trường cần được hiểu là hoạt động có
động cơ, có đối tượng để chiếm lĩnh, được tổ chức bằng các việc làm cụ thể
của HS, được thực hiện trong thực tế, được sự định hướng, hướng dẫn của
nhà trường. Đối tượng để trải nghiệm nằm trong thực tiễn. Qua trải nghiệm
thực tiễn, người học có được kiến thức, kĩ năng, tình cảm và ý chí nhất định.
Người ta phân biệt các trải nghiệm khác nhau như trải nghiệm vật chất,
trí tuệ, tình cảm, tinh thần, gián tiếp và mô phỏng: [19]
- Trải nghiệm vật chất
Trải nghiệm vật chất xảy ra bất cứ khi nào đối tượng hay môi trường
thay đổi. Nói cách khác, trải nghiệm vật chất liên quan đến những trải nghiệm
có thể quan sát được. Nó là hình thức bên ngoài của hoạt động để chiếm lĩnh
đối tượng. Triết lí “trăm nghe không bằng một thấy” hay “Đi một ngày đàng
học một sàng khôn” theo chúng tui là đề cao trải nghiệm của con người và có
thể xếp vào loại.
- Trải nghiệm tinh thần
Trải nghiệm tinh thần liên quan đến các khía cạnh trí tuệ và ý thức, là sự
kết hợp giữa tư duy, nhận thức, trí nhớ, cảm xúc, ý chí và tưởng tượng. Nó
bao gồm cả các quá trình nhận thức vô thức. Theo chúng tôi, trải nghiệm này
thường được sử dụng trong việc học tập các môn khoa học hay việc học8
được một khái niệm nào đó không có chủ định. Có thể nói, trải nghiệm tinh
thần là hình thức bên trong của hoạt động để chiếm lĩnh đối tượng.
- Trải nghiệm tình cảm
Trải nghiệm tình cảm được diễn ra khi yêu hay kết bạn. Yêu là trải
nghiệm tình cảm. Khái niệm trải nghiệm tình cảm cũng xuất hiện trong khái
niệm đồng cảm. Học các môn học thuộc các lĩnh vực giáo dục nghệ thuật,
giáo dục đạo đức, lối sống, trẻ cần được trải nghiệm tình cảm thì hiệu quả mới
tốt.
- Trải nghiệm tâm thần
Trải nghiệm tâm thần diễn ra khi có sự cố như sốt cao, viêm màng não,
thiếu ngủ, thiếu ô xy, rối loạn tâm thần, tai nạn chấn thương… Con người
cũng có thể có được trải nghiệm như vậy bằng cách thôi miên, thiền, thần chú,
yoga…hay một số trải nghiệm tâm thần có được bằng cách uống thuốc, uống
rượu, chích thuốc phiện…
- Trải nghiệm xã hội
Lớn lên, sinh sống trong xã hội, con người hình thành trải nghiệm xã hội.
Trải nghiệm xã hội cho con người kĩ năng và thói quen cần thiết để sống
trong xã hội của mình, chia sẻ kinh nghiệm, hình thành các chuẩn mực, phong
tục,truyền thống, giá trị, vai trò xã hội, biểu tượng và ngôn ngữ.
Trong học tập, việc cho trẻ tham gia vào các hoạt động tập thể, hoạt
động thực tế tại nhà máy, trang trại, CLB, hoạt động trao đổi, thảo luận…
giúp trẻ có trải nghiệm xã hội, hình thành nhân cách. Hoạt động này mang
tính chất thuần tuý người, đặc trưng cho phạm trù người. Lúc này, hoạt động
của cá nhân không còn là của riêng một cá nhân, mà là của một cộng đồng
người, trong một thời điểm xác định.
- Trải nghiệm mô phỏng
Sử dụng máy tính cũng có thể giúp con người có trải nghiệm. Đóng vai
cũng giúp ta trải nghiệm. Sử dụng trò chơi video cũng giúp trải nghiệm, trải
nghiệm có tính chất mô phỏng cuộc sống thực. Loại trải nghiệm này thể hiện
Hoạt động 4 là hoạt động được tất cả các em HS tham gia một cách đầy
hào hứng. Nếu như ở hoạt động I các em còn tham gia ở mức độ dè dặt, vẫn
còn nhiều em tham gia một cách thụ động. Sự tích cực chủ động của các em
tăng dần lên khi trải nghiệm qua các hoạt động 2 và 3. Khi đến hoạt động 4,
các em đã chủ động lên lịch, sắp xếp thời gian, đưa ra các phương án, các địa
điểm tham quan học tập để phục vụ cho chủ đề của môn học. Điều này cho
thấy, năng lực sáng tạo của HS sẽ được phát huy tích cực và thậm chí tối đa
khi các em được có cơ hội tìm hiểu về các chủ đề của môn học thông qua trải
nghiệm thực tế. Điều này được chứng minh ở con số tỷ lệ HS đạt được mức
độ I và II giảm đi khá nhiều, đồng nghĩa với việc tỷ lệ HS đạt được ở mức độ
III và IV tăng lên khá cao sau 4 hoạt động. Có tới 51.52% HS đạt mức độ IV
ở hai tiêu chí đặt được các câu hỏi liên quan và tổng hợp trình bày kết quả thu
được, biểu hiện ở việc từng nhóm HS đều tự đặt cho mình mục tiêu cho hoạt
động trải nghiệm như tìm hiểu về quy trình tạo ra sản phẩm, những dòng mem
truyền thống đặc trưng của làng nghề, sự độc đáo của sản phẩm Bát Tràng tạo
nên sự cạnh tranh với gốm sứ Trung Quốc hay gốm Nhật Bản, sau hoạt động
tham quan tại làng Gốm Bát Tràng, HS tự trình bày báo cáo thu hoạch giới
thiệu về làng gốm Bát Tràng và ứng dụng của chuyển động tròn trong đời
sống có sử dụng phần mềm powerpoint với những hình ảnh minh họa phù hợp
và phong phú.
Nhận xét một cách chủ quan của người thực hiện đề tài này, nếu các tiết
học Vật Lí ở trên lớp được đầu tư thời gian, công sức để tạo điều kiện cho các
em HS học thông qua trải nghiệm sẽ phát huy được tối đa năng lực sáng tạo
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi81
không chỉ ở các nội dung của bài học mà có thể áp dụng được trong đời sống
xã hội hàng ngày của chính các em.
3.6 . Kết luận chƣơng 3
Thông qua quá trình thực nghiệm sư phạm về việc tổ chức các hoạt động
DHTN chương Động học chất điểm cho HS lớp 10 trường THPT Lê Văn
Thiêm – Hà Nội theo nội dung, phương pháp, hình thức dạy học đã dự kiến và
qua kết quả HS biểu hiện trong quá trình tham gia các hoạt động DHTN tui đã
rút ra được một số kết luận sau:
- Nội dung và quy trình DHTN mà luận văn đã đề xuất đảm bảo phù
hợp, khả thi khi triển khai áp dụng vào thực tiễn dạy học bộ môn Vật Lí
THPT.
- Hiệu quả khi áp dụng nội dung, quy trình, phương pháp tổ chức DHTN
mà luận văn đã đề xuất đã được khẳng định qua kết quả thực nghiệm. Trước
thực nghiệm sư phạm, HS còn bỡ ngỡ với phương pháp DHTN, năng lực sáng
tạo còn ở mức thấp (mức độ I), sau quá trình thực nghiệm sư phạm, năng lực
sáng tạo của HS đã được phát triển chuyển dần sang mức độ cao hơn (mức độ
III và IV)
Bên cạnh đó, trong thời gian làm luận văn tui cũng còn gặp nhiều khó
khăn:
- Phương pháp DHTN tốn khá nhiều thời gian và công sức chuẩn bị.
- Trong việc soạn thảo, thiết kế các hoạt động DHTN còn thiếu kinh
nghiệm nên vẫn còn hạn chế trong ý tưởng.
Như vậy, thực nghiệm sư phạm đã đạt được mục đích đề ra, đảm bảo
được tính hiệu quả, thực tiễn của các hoạt động DHTN khi dạy nội dung
chương “Động học chất điểm”, chứng minh được tính đúng đắn của đề tài.82
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Qua quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu “Tổ chức dạy học trải nghiệm
chương Động học chất điểm Vật Lí 10 trung học phổ thông” tui đã đạt được
những kết quả sau:
- Về mặt lí luận, luận văn đã bổ sung và sáng tỏ cơ sở lí luận về DHTN
và năng lực sáng tạo của HS.
- Về mặt thực tiễn, phương pháp DHTN còn được sử dụng ít và khá mới
mẻ trong trường THPT. Kết quả điều tra thực trạng cho thấy việc nghiên cứu
và tổ chức các hoạt động DHTN là cấp bách và cần thiết.
- Dựa trên cơ sở vận dụng cơ sở lí luận chương 1 và chương 2, tui đã xây
dựng được các hoạt động DHTN ứng với từng nội dung trong chương “Động
học chất điểm”, xây dựng công cụ đánh giá năng lực sáng tạo cho HS.
- Tiến hành tổ chức thực nghiệm sư phạm để kiểm tra giả thuyết mà luận
văn đặt ra, trong đó có các công việc:
+ Điều tra HS phục vụ cho đánh giá sau thực nghiệm sư phạm.
+ Tổ chức 4 hoạt động DHTN theo tiến trình đã soạn tại trường THPT
Lê Văn Thiêm – Hà Nội với 33 HS nhóm thực nghiệm.
+ Đánh giá sự phát triển năng lực sáng tạo của HS khi tham gia các hoạt
động DHTN thông qua các phiếu đánh giá năng lực.
- Qua thực nghiệm, tui nhận thấy việc soạn thảo các hoạt động DHTN
đã thiết kế phù hợp với đối tượng HS và có tính khả thi đã khẳng định tính
đúng đắn của giả thuyết khoa học của đề tài.
- Thực nghiệm sư phạm bước đầu đã cho phép rút ra những đánh giá sơ
bộ về hiệu quả của các hoạt động DHTN đã thiết kế nhằm phát triển năng lực
sáng tạo của HS.
Đồng thời qua thực nghiệm, tui nhận thấy việc soạn thảo các hoạt động
DHTN cũng như việc tổ chức cho HS học khám phá cần chú ý đến các điểm
sau:
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi83
+ Muốn tạo các hoạt động DHTN hấp dẫn, cần sử dụng nhiều hình ảnh,
các mô phỏng, các thínghiệm đơn giản,... và đặc biệt là các ứng dụng và giải
thích các hiện tượng trong thực tế.
+ Các hoạt động DHTN cần được chuẩn bị kĩ lưỡng trong kế hoạch dạy
học của GV.
+ Ghi nhận các kết quả làm việc nhóm cả về nội dung khoa học lẫn thái
độ học tập của HS.
Do thời gian thực nghiệm ngắn, điều kiện học của HS các trường THPT
không cho phép thử nghiệm ở nhiều lớp và một số điều kiện khách quan khác
có thể đã ảnh hưởng đến kết quả thực nghiệm chưa được như mong muốn
như: các điều kiện cơ sở vật chất, HS học yếu môn Vật Lí, một số mất căn
bản từ các lớp dưới, GV và HS lần đầu làm quen với cách tổ chức DHTN.
Việc đánh giá còn mang tính khái quát nên để hoàn thiện đề tài của mình tôi
sẽ tiếp tục thử nghiệm trên diện rộng hơn. Tuy nhiên, kết quả TNSP và các
kết luận rút ra từ đề tài vẫn đóng góp một phần nhỏ trong việc nâng cao hiệu
quả dạy học Vật lí ở trường THPT
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
MỤC LỤC
Lời Thank …………………………………………………………………..i
Danh mục các chữ viết tắt................................................................................ii
Danh mục các bảng ..........................................................................................vi
Danh mục các hình.........................................................................................viii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài...................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu của đề tài .............................................................. 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................... 2
4. Giả thuyết khoa học ................................................................................ 2
5. Nhiệm vụ n*ghiên cứu............................................................................ 2
6. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 3
7. Đóng góp luận văn .................................................................................. 3
8. Cấu trúc luận văn .................................................................................... 4
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA TỔ CHỨC DẠY
HỌC TRẢI NGHIỆM..................................................................................... 5
1.1. Tổng quan lịch sử vấn đề nghiên cứu dạy học trải nghiệm .................... 5
1.2. Phương pháp dạy học trải nghiệm .......................................................... 6
1.2.1. Khái niệm trải nghiệm............................................................................. 6
1.2.2. Khái niệm học tập trải nghiệm................................................................ 9
1.3. Tổ chức dạy học trải nghiệm trong môn Vật lí THPT.......................... 18
1.3.1. Nội dung tổ chức DHTN bộ môn Vật lí THPT .................................... 18
1.3.2. Hình thức tổ chức DHTN bộ môn Vật lí THPT ................................... 19
1.3.3. Quy trình tổ chức DHTN bộ môn Vật lí THPT.................................... 21
1.4. Phát triển năng lực sáng tạo của HS ..................................................... 24
1.4.1. Khái niệm về năng lực .......................................................................... 24
1.4.2. Khái niệm năng lực sáng tạo................................................................. 24
1.4.3. Những biểu hiện của năng lực sáng tạo ................................................ 25
1.4.4. Cấu trúc của năng lực sáng tạo ............................................................. 25iv
1.5. Kết luận chương 1................................................................................. 29
CHƢƠNG 2. TỔ CHỨC DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM CHƢƠNG “ĐỘNG
HỌC CHẤT ĐIỂM”VẬT LÍ 10 THPT ...................................................... 31
2.1. Đặc điểm chương “Động học chất điểm” Vật lí 10 THPT .................... 31
2.1.1. Nội dung chương “Động học chất điểm” Vật lí 10 THPT..................... 31
2.1.2. Chuẩn kiến thức, kĩ năng chương “Động học chất điểm” Vật lí 10 THPT
[4] ………………………………………………………………………...31
2.2. Những vấn đề cần lưu ý khi dạy chương “Động học chất điểm” Vật lí 10
THPT……………………………………………………………………….33
2.3. Thực trạng tổ chức dạy học chương “Động học chất điểm” Vật lí 10
THPT ở một số trường THPT của quận Long Biên, Hà Nội.......................... 33
2.3.1. Mục đích điều tra .................................................................................. 33
2.3.2. Phương pháp điều tra ............................................................................ 34
2.3.3. Đối tượng điều tra ................................................................................. 34
2.3.4. Kết quả điều tra ..................................................................................... 34
2.4. Thiết kế một số hoạt động dạy học trải nghiệm chương “Động học chất
điểm” Vật lí 10 THPT ..................................................................................... 38
2.4.1. Hoạt động DHTN 1. Hội thi chế tạo ô tô từ những vật dụng đơn giản 38
2.4.2. Hoạt động DHTN 2. Trò chơi: Tập làm phi công................................. 43
2.4.3. Hoạt động DHTN 3. Tổ chức CLB Vật lí............................................. 49
2.4.4. Hoạt động DHTN 4. Tổ chức trải nghiệm tại làng Gốm Bát Tràng..... 56
2.5. Kết luận chương 2................................................................................. 60
CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ............................................... 61
3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm ..................................................... 61
3.2. Đối tượng thực nghiệm ......................................................................... 61
3.3. Phương pháp thực nghiệm .................................................................... 61
3.4. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm............................................................ 61
3.5. Diễn biến quá trình và kết quả thực nghiệm sư phạm .......................... 62
3.5.1. Xây dựng tiêu chí đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm................... 62
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phiv
3.5.2. Đánh giá định tính................................................................................. 63
3.6. Kết luận chương 3................................................................................. 81
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................... 82
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 84vi
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. So sánh tổ chức dạy học trải nghiệm và hoạt động giáo dục ngoài
giờ lên lớp ………………………………………………………………… 16
Bảng 1.2. Các hợp phần và thành tố của năng lực sáng tạo………………... 26
Bảng 1.3. Các chỉ số hành vi của năng lực sáng tạo……………………….. 26
Bảng 1.4. Các tiêu chí chất lượng chỉ số hành vi của năng lực sáng tạo…... 27
Bảng 2.1. Những phương pháp GV thường dùng trong quá trình dạy học
chương “Động học chất điểm – Vật Lí 10 THPT”…………………………..34
Bảng 2.2. Đánh giá tầm quan trọng của việc tổ chức DHTN cho HS……… 35
Bảng 2.3. Ý kiến của GV về những khó khăn khi tổ chức các hoạt động
DHTN………………………………………………………………………. 35
Bảng 2.4. Thái độ của HS đối với các hoạt động dạy DHTN chương “Động
học chất điểm” Vật lí 10 THPT……………………………………………... 36
Bảng 2.5. Ý kiến của HS về lợi ích của việc tham gia các hoạt động học tập
theo phương pháp DHTN…………………………………………………... 37
Bảng 2.6. Tiêu chí đánh giá năng lực sáng tạo trong hoạt động DHTN: “Hội
thi chế tạo ô tô từ những vật dụng đơn giản”………………………………. 40
Bảng 2.7. Tiêu chí đánh giá năng lực sáng tạo trong hoạt động DHTN: “Tập
làm phi công”………………………………………………………………. 46
Bảng 2.8. Kế hoạch và phương hướng hoạt động của CLB……………….. 51
Bảng 2.9. Tiêu chí đánh giá năng lực sáng tạo trong hoạt động DHTN: “Tổ
chức CLB Vật Lí”………………………………………………………….. 53
Bảng 2.10. Lịch trình tham quan làng Gốm Bát Tràng…………………....57
Bảng 2.11. Tiêu chí đánh giá năng lực sáng tạo trong hoạt động DHTN: “Trải
nghiệm tại làng Gốm Bát Tràng”……………………………….………….. 58
Bảng 3.1. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm……………………………….. 62
Bảng 3.2. Thống kê các mức độ đạt được về năng lực sáng tạo của HS khi
tham gia hoạt động DHTN 1……................................................................. 74
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phivii
Bảng 3.3. Thống kê các mức độ đạt được về năng lực sáng tạo của HS khi
tham gia hoạt động DHTN 2………………………………………………. 76
Bảng 3.4. Thống kê các mức độ đạt được về năng lực sáng tạo của HS khi
tham gia hoạt động DHTN 3……………………………………………….. 78
Bảng 3.5. Thống kê các mức độ đạt được về năng lực sáng tạo của HS khi
tham gia hoạt động DHTN 4 ………………………………………………..79viii
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 2.1. Bộ công cụ trò chơi “Tập làm phi công …………………….……45
Hình 3.1. HS thảo luận nhóm ……………………………………………... 64
Hình 3.2. HS giới thiệu, vận hành sản phẩm ………………………………65
Hình 3.3. GV phổ biến luật chơi trò chơi “Tập làm phi công” ……………66
Hình 3.4. Đại diện mỗi nhóm tham gia trò chơi………………………….. 66
Hình 3.5. Kết quả HS sử dụng phần mềm Tracker phân tích chuyển động 67
Hình 3.6. GV giới thiệu công nghệ chụp ảnh tốc độ cao: “High Speed
Camara”…………………………………………………………………… 69
Hình 3.7. HS quay sưu tầm video các dạng chuyển động (chuyển động rơi) 69
Hình 3.8. HS sử dụng phần mềm Tracker phân tích chuyển động ………..70
Hình 3.9. HS tham gia hoạt động trải nghiệm ở sân thể dục ………………70
Hình 3.10. HS trải nghiệm tại làng gốm Bát Tràng ………………………...72
Hình 3.11. HS tham gia nặn gốm tại làng gốm Bát Tràng ………………….72
Hình 3.12. HS trình bày báo cáo thu hoạch sau khi tham gia trải nghiệm tại
làng gốm Bát Tràng ………………………………………………………..73
Hình 3. 13. HS trình bày báo cáo thu hoạch sau khi tham gia trải nghiệm tại
làng gốm Bát Tràng …………………………………………………………73
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Bàn về đổi mới giáo dục, trong Nghị quyết kì họp thứ 8, Quốc hội khoá
XI về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam đã nêu rõ: "Phát triển
giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.
Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển
toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn
với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục
xã hội". [2]
Đổi mới phương pháp dạy học sao cho trong dạy học phải đảm bảo
được sự phát triển năng lực sáng tạo của HS (HS), bồi dưỡng tư duy khoa học,
năng lực tìm tòi chiếm lĩnh tri thức, năng lực giải quyết vấn đề để thích ứng
được với cuộc sống với sự phát triển của khoa học. Trong dạy học phải phát
huy tính tự chủ, tích cực của HS trong hoạt động nhận thức, giúp cho HS
chiếm lĩnh được các kiến thức khoa học sâu sắc. Hiện nay giáo viên (GV) sử
dụng nhiều phương pháp dạy học tích cực nhằm đổi mới phương pháp dạy
học theo hướng nâng cao tính tích cực, tự lực cho HS như dạy học giải quyết
vấn đề, dạy học phân hóa, dạy học khám phá, dạy học theo dự án, dạy học trải
nghiệm.
Hơn 2000 năm trước, Khổng Tử (551-479 TCN) đã nói: “Những gì tôi
nghe, tui sẽ quên. Những gì tui thấy, tui sẽ nhớ. Những gì tui làm, tui sẽ
hiểu”, tư tưởng này thể hiện tinh thần chú trọng học tập từ trải nghiệm và việc
làm. Cùng thời gian đó, ở phương Tây, nhà triết học Hy Lạp – Xôcrát (470-
399 TCN) cũng nêu lên quan điểm: “Người ta phải học bằng cách làm một
việc gì đó. Với những điều bạn nghĩ là mình biết, bạn sẽ thấy không chắc
chắn cho đến khi làm nó”. Đây được coi là những nguồn gốc tư tưởng đầu
tiên của “Giáo dục trải nghiệm”.
“Giáo dục trải nghiệm” bước thêm một bước tiến mạnh mẽ hơn khi vào
năm 2002, tại Hội nghị thượng đỉnh Liên hiệp quốc về Phát triển bền vững,2
chương trình “Dạy và học vì một tương lai bền vững” đã được UNESCO
thông qua, trong đó có học phần quan trọng về “Giáo dục trải nghiệm” được
giới thiệu, phổ biến và phát triển sâu rộng.
Trong chương trình vật lí 10 THPT (chương trình cơ bản) thì chương
“Động học chất điểm” là một trong những nội dung trọng tâm, cơ bản. Kiến thức
phần này được xây dựng từ các thí nghiệm đòi hỏi độ chính xác cao, phức tạp.
Khi dạy học chương "Động học chất điểm" GV gặp rất nhiều khó khăn; HS cũng
rất dễ chán nản khi phải tiếp thu thụ động những kiến thức này. Chính vì vậy, tổ
chức cho HS học tập trải nghiệm sẽ giúp HS nắm vững kiến thức hơn, tích cực
hơn trong học tập, từ đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học chương" Động
học chất điểm" nói riêng, vật lí lớp 10 THPT nói chung.
Từ các lí do trên học viên chọn đề tài nghiên cứu “Tổ chức dạy học
trải nghiệm chƣơng "Động học chất điểm" Vật lí lớp 10 THPT.
2. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Xây dựng được quy trình và vận dụng DHTN trong dạy học vật lí nói
chung và dạy học chương “Động học chất điểm” Vật lí 10 THPT nhằm phát
triển năng lực sáng tạo cho HS.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động DHTN trong dạy học môn Vật lí.
- Phạm vi nghiên cứu: Tổ chức DHTN nội dung “Động học chất điểm”
Vật lí lớp 10 cho HS THPT.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng được quy trình và vận dụng DHTN chương “Động học
chất điểm” Vật Lí 10 THPT sẽ phát triển được năng lực sáng tạo của HS.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về DHTN trong dạy học Vật lí.
- Nghiên cứu nội dung, chương trình Vật lí 10 THPT chương “Động học
chất điểm”
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi3
- Điều tra thực trạng dạy học chương “Động học chất điểm”, Vật lí lớp 10
THPT ở các trường THPT trên địa bàn quận Long Biên, thành phố Hà Nội.
- Thiết kế tiến trình dạy học chương “Động học chất điểm” theo phương
pháp DHTN.
- Tổ chức thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá tính khả thi của các tiến
trình dạy học đã đề xuất.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lí luận: Nghiên cứu luật Giáo dục, văn kiện
của Đảng, các tạp chí khoa học, tạp chí Giáo dục, kỷ yếu hội thảo; nghiên
cứu tài liệu về DHTN.
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Nghiên cứu nội dung, chương
trình sách giáo khoa vật lí lớp 10 THPT chương “Động học chất điểm”, điều
tra thực trạng dạy học môn Vật lí ở trường THPT.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tổ chức dạy học thực nghiệm
các tiến trình dạy học đã đề xuất để kiểm nghiệm tính khả thi của giả thuyết
khoa học của đề tài. Dùng thống kê toán học xử lí số liệu thu được từ phiếu
điều tra và các kết quả thực nghiệm sư phạm.
- Phương pháp case - study
Quan sát việc học tập của một nhóm HS với các trình độ nhận thức khác
nhau tham gia TNSP thông qua các hoạt động của HS trên lớp, các bài kiểm
tra sau quá trình dạy các tiết học TNSP để tiến hành phân tích tính sáng tạo
của HS trong đợt TNSP.
7. Đóng góp luận văn
- Hệ thống hóa được cơ sở lí luận của việc DHTN với trong dạy học Vật
lí.
- Phân tích được nội dung chương trình chương “Động học chất điểm”
Vật lí lớp 10 THPT; bước đầu tìm hiểu được những thuận lợi và khó khăn
trong quá trình dạy học môn Vật lí ở trường THPT trong tổ chức dạy học trải
nghiệm theo nhóm môn Vật lí ở trường THPT.4
- Xây dựng được tiến trình DHTN một số kiến thức chương “Động học
chất điểm”
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của tổ chức dạy học trải nghiệm
Chương 2: Tổ chức dạy học trải nghiệm chương “Động học chất điểm”
Vật lí 10 THPT
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi5
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA TỔ CHỨC
DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM
1.1. Tổng quan lịch sử vấn đề nghiên cứu dạy học trải nghiệm
Khổng Tử (551-479 TCN): “Những gì tui nghe, tui sẽ quên; những gì tôi
thấy, tui sẽ nhớ; những gì tui làm, tui sẽ hiểu”, tư tưởng này thể hiện tinh thần
chú trọng học tập bằng làm.
John Locke (1632-1704), nhà triết học và giáo dục Anh thế kỉ XVII -
người kế thừa “Thuyết duy cảm” trong trường phái triết học của Becon và áp
dụng vào giáo dục với việc coi trọng sự trải nghiệm thực tiễn, khơi dậy lòng
ham mê, lòng say sưa hiểu biết cái mới, phát triển khả năng độc lập suy nghĩ,
chủ động trong học tập.
Trong chương trình mới về giáo dục, các hoạt động tập thể, hoạt động
ngoài giờ dạy học trên lớp sẽ phong phú hơn cả về nội dung, phương pháp và
hình thức hoạt động, đặc biệt, mỗi hoạt động phải phù hợp với mục tiêu phát
triển những phẩm chất, năng lực nhất định của HS; nghĩa là HS được học từ
trải nghiệm. Học từ trải nghiệm hay hoạt động trải nghiệm gần giống với học
thông qua làm, qua thực hành nhưng học qua làm là nhấn mạnh về thao tác kĩ
thuật còn học qua trải nghiệm giúp người học không những có được năng lực
thực hiện mà còn có những trải nghiệm về cảm xúc, ý chí và nhiều trạng thái
tâm lí khác; học qua làm chú ý đến những quy trình, động tác, kết quả chung
cho mọi người học nhưng học qua trải nghiệm chú ý gắn với kinh nghiệm và
cảm xúc cá nhân.
Theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới, các mục tiêu của
hoạt động giáo dục (nghĩa hẹp) nói trên sẽ được thực hiện chỉ trong một hoạt
động có tên gọi là hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Như vậy, hoạt động TNST
sẽ thực hiện tất cả các mục tiêu và nhiệm vụ của các hoạt động giáo dục ngoài
giờ lên lơp, hoạt động tập thể, sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp... và thêm vào
đó là những mục tiêu và nhiệm vụ giáo dục của giai đoạn mới.6
Như vậy, căn cứ vào định nghĩa về hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
trong các chương trình giáo dục phổ thông hiện hành, căn cứ vào yêu cầu đổi
mới giáo dục, hoạt động trải nghiệm sáng tạo được định nghĩa như sau: “Hoạt
động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động giáo dục, trong đó, từng cá nhân
HS được trực tiếp hoạt động thực tiễn trong môi trường nhà trường cũng
như môi trường gia đình và xã hội dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà
giáo dục, qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, phẩm chất nhân cách, các
năng lực…, từ đó tích luỹ kinh nghiệm riêng cũng như phát huy tiềm năng
sáng tạo của cá nhân mình”.[3]
Ở một số nước, hoạt động TNST vẫn được gọi là hoạt động ngoài giờ
lên lớp, thực hiện mục tiêu chủ yếu là phát triển phẩm chất, so với mục tiêu
chủ yếu của dạy học trên lớp là phát triển trí tuệ.
Học tập qua trải nghiệm (experiential learning) là một cách học thông
qua làm, với quan niệm việc học là quá trình tạo ra tri thức mới trên cơ sở trải
nghiệm thực tế, dựa trên những đánh giá, phân tích trên những kinh nghiệm,
kiến thức sẵn có. Học thuyết này gắn liền với David Kolb (1939) và các nhà
tâm lý học, giáo dục học như John Dewey, Kurt Lewin, Jean Piaget, Lev
Vygotsky, William James, Carl Jung, Paulo Freire, Carl Rogers and Mary
Parker Follett.
1.2. Phƣơng pháp dạy học trải nghiệm
1.2.1. Khái niệm trải nghiệm
Theo Từ điển Tiếng Việt [16], "Trải có nghĩa là đã từng qua, từng biết,
từng chịu đựng; còn nghiệm có nghĩa là kinh nghiệm qua thực tế nhận thấy
điều nào đó là đúng. Sáng tạo là tạo ra những giá trị mới về vật chất hay tinh
thần; tìm ra cái mới, cách giải quyết mới, không bị gò bó, phụ thuộc vào cái
đã có".
Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam [5], "Trải nghiệm theo nghĩa chung
nhất là bất kì một trạng thái có màu sắc xúc cảm nào được chủ thể cảm nhận,
trải qua, đọng lại thành bộ phận (cùng với tri thức, ý thức...) trong đời sống
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi7
tâm lí của từng người. Theo nghĩa hẹp hơn, chuyên biệt hơn của tâm lí học, là
những tín hiệu bên trong, nhờ đó nghĩa của các sự kiện đang diễn ra đối với
cá nhân được ý thức, chuyển thành ý riêng của cá nhân, góp phần lựa chọn tự
giác các động cơ cần thiết, điều chỉnh hành vi của cá nhân. Sáng tạo là hoạt
động tạo ra cái mới, có thể sáng tạo trong bất kì lĩnh vực nào: khoa học (phát
minh), nghệ thuật, sản xuất - kĩ thuật (sáng tác, sáng chế), kinh tế, chính
trị,...".
Trải nghiệm là tiến trình thu thập kinh nghiệm trong quá trình hoạt động
năng động, từ những kinh nghiệm đó có thể thu thập được những bình luận,
định, nhận định tích cực hay tiêu cực.
Hoạt động trải nghiệm trong nhà trường cần được hiểu là hoạt động có
động cơ, có đối tượng để chiếm lĩnh, được tổ chức bằng các việc làm cụ thể
của HS, được thực hiện trong thực tế, được sự định hướng, hướng dẫn của
nhà trường. Đối tượng để trải nghiệm nằm trong thực tiễn. Qua trải nghiệm
thực tiễn, người học có được kiến thức, kĩ năng, tình cảm và ý chí nhất định.
Người ta phân biệt các trải nghiệm khác nhau như trải nghiệm vật chất,
trí tuệ, tình cảm, tinh thần, gián tiếp và mô phỏng: [19]
- Trải nghiệm vật chất
Trải nghiệm vật chất xảy ra bất cứ khi nào đối tượng hay môi trường
thay đổi. Nói cách khác, trải nghiệm vật chất liên quan đến những trải nghiệm
có thể quan sát được. Nó là hình thức bên ngoài của hoạt động để chiếm lĩnh
đối tượng. Triết lí “trăm nghe không bằng một thấy” hay “Đi một ngày đàng
học một sàng khôn” theo chúng tui là đề cao trải nghiệm của con người và có
thể xếp vào loại.
- Trải nghiệm tinh thần
Trải nghiệm tinh thần liên quan đến các khía cạnh trí tuệ và ý thức, là sự
kết hợp giữa tư duy, nhận thức, trí nhớ, cảm xúc, ý chí và tưởng tượng. Nó
bao gồm cả các quá trình nhận thức vô thức. Theo chúng tôi, trải nghiệm này
thường được sử dụng trong việc học tập các môn khoa học hay việc học8
được một khái niệm nào đó không có chủ định. Có thể nói, trải nghiệm tinh
thần là hình thức bên trong của hoạt động để chiếm lĩnh đối tượng.
- Trải nghiệm tình cảm
Trải nghiệm tình cảm được diễn ra khi yêu hay kết bạn. Yêu là trải
nghiệm tình cảm. Khái niệm trải nghiệm tình cảm cũng xuất hiện trong khái
niệm đồng cảm. Học các môn học thuộc các lĩnh vực giáo dục nghệ thuật,
giáo dục đạo đức, lối sống, trẻ cần được trải nghiệm tình cảm thì hiệu quả mới
tốt.
- Trải nghiệm tâm thần
Trải nghiệm tâm thần diễn ra khi có sự cố như sốt cao, viêm màng não,
thiếu ngủ, thiếu ô xy, rối loạn tâm thần, tai nạn chấn thương… Con người
cũng có thể có được trải nghiệm như vậy bằng cách thôi miên, thiền, thần chú,
yoga…hay một số trải nghiệm tâm thần có được bằng cách uống thuốc, uống
rượu, chích thuốc phiện…
- Trải nghiệm xã hội
Lớn lên, sinh sống trong xã hội, con người hình thành trải nghiệm xã hội.
Trải nghiệm xã hội cho con người kĩ năng và thói quen cần thiết để sống
trong xã hội của mình, chia sẻ kinh nghiệm, hình thành các chuẩn mực, phong
tục,truyền thống, giá trị, vai trò xã hội, biểu tượng và ngôn ngữ.
Trong học tập, việc cho trẻ tham gia vào các hoạt động tập thể, hoạt
động thực tế tại nhà máy, trang trại, CLB, hoạt động trao đổi, thảo luận…
giúp trẻ có trải nghiệm xã hội, hình thành nhân cách. Hoạt động này mang
tính chất thuần tuý người, đặc trưng cho phạm trù người. Lúc này, hoạt động
của cá nhân không còn là của riêng một cá nhân, mà là của một cộng đồng
người, trong một thời điểm xác định.
- Trải nghiệm mô phỏng
Sử dụng máy tính cũng có thể giúp con người có trải nghiệm. Đóng vai
cũng giúp ta trải nghiệm. Sử dụng trò chơi video cũng giúp trải nghiệm, trải
nghiệm có tính chất mô phỏng cuộc sống thực. Loại trải nghiệm này thể hiện
Hoạt động 4 là hoạt động được tất cả các em HS tham gia một cách đầy
hào hứng. Nếu như ở hoạt động I các em còn tham gia ở mức độ dè dặt, vẫn
còn nhiều em tham gia một cách thụ động. Sự tích cực chủ động của các em
tăng dần lên khi trải nghiệm qua các hoạt động 2 và 3. Khi đến hoạt động 4,
các em đã chủ động lên lịch, sắp xếp thời gian, đưa ra các phương án, các địa
điểm tham quan học tập để phục vụ cho chủ đề của môn học. Điều này cho
thấy, năng lực sáng tạo của HS sẽ được phát huy tích cực và thậm chí tối đa
khi các em được có cơ hội tìm hiểu về các chủ đề của môn học thông qua trải
nghiệm thực tế. Điều này được chứng minh ở con số tỷ lệ HS đạt được mức
độ I và II giảm đi khá nhiều, đồng nghĩa với việc tỷ lệ HS đạt được ở mức độ
III và IV tăng lên khá cao sau 4 hoạt động. Có tới 51.52% HS đạt mức độ IV
ở hai tiêu chí đặt được các câu hỏi liên quan và tổng hợp trình bày kết quả thu
được, biểu hiện ở việc từng nhóm HS đều tự đặt cho mình mục tiêu cho hoạt
động trải nghiệm như tìm hiểu về quy trình tạo ra sản phẩm, những dòng mem
truyền thống đặc trưng của làng nghề, sự độc đáo của sản phẩm Bát Tràng tạo
nên sự cạnh tranh với gốm sứ Trung Quốc hay gốm Nhật Bản, sau hoạt động
tham quan tại làng Gốm Bát Tràng, HS tự trình bày báo cáo thu hoạch giới
thiệu về làng gốm Bát Tràng và ứng dụng của chuyển động tròn trong đời
sống có sử dụng phần mềm powerpoint với những hình ảnh minh họa phù hợp
và phong phú.
Nhận xét một cách chủ quan của người thực hiện đề tài này, nếu các tiết
học Vật Lí ở trên lớp được đầu tư thời gian, công sức để tạo điều kiện cho các
em HS học thông qua trải nghiệm sẽ phát huy được tối đa năng lực sáng tạo
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi81
không chỉ ở các nội dung của bài học mà có thể áp dụng được trong đời sống
xã hội hàng ngày của chính các em.
3.6 . Kết luận chƣơng 3
Thông qua quá trình thực nghiệm sư phạm về việc tổ chức các hoạt động
DHTN chương Động học chất điểm cho HS lớp 10 trường THPT Lê Văn
Thiêm – Hà Nội theo nội dung, phương pháp, hình thức dạy học đã dự kiến và
qua kết quả HS biểu hiện trong quá trình tham gia các hoạt động DHTN tui đã
rút ra được một số kết luận sau:
- Nội dung và quy trình DHTN mà luận văn đã đề xuất đảm bảo phù
hợp, khả thi khi triển khai áp dụng vào thực tiễn dạy học bộ môn Vật Lí
THPT.
- Hiệu quả khi áp dụng nội dung, quy trình, phương pháp tổ chức DHTN
mà luận văn đã đề xuất đã được khẳng định qua kết quả thực nghiệm. Trước
thực nghiệm sư phạm, HS còn bỡ ngỡ với phương pháp DHTN, năng lực sáng
tạo còn ở mức thấp (mức độ I), sau quá trình thực nghiệm sư phạm, năng lực
sáng tạo của HS đã được phát triển chuyển dần sang mức độ cao hơn (mức độ
III và IV)
Bên cạnh đó, trong thời gian làm luận văn tui cũng còn gặp nhiều khó
khăn:
- Phương pháp DHTN tốn khá nhiều thời gian và công sức chuẩn bị.
- Trong việc soạn thảo, thiết kế các hoạt động DHTN còn thiếu kinh
nghiệm nên vẫn còn hạn chế trong ý tưởng.
Như vậy, thực nghiệm sư phạm đã đạt được mục đích đề ra, đảm bảo
được tính hiệu quả, thực tiễn của các hoạt động DHTN khi dạy nội dung
chương “Động học chất điểm”, chứng minh được tính đúng đắn của đề tài.82
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Qua quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu “Tổ chức dạy học trải nghiệm
chương Động học chất điểm Vật Lí 10 trung học phổ thông” tui đã đạt được
những kết quả sau:
- Về mặt lí luận, luận văn đã bổ sung và sáng tỏ cơ sở lí luận về DHTN
và năng lực sáng tạo của HS.
- Về mặt thực tiễn, phương pháp DHTN còn được sử dụng ít và khá mới
mẻ trong trường THPT. Kết quả điều tra thực trạng cho thấy việc nghiên cứu
và tổ chức các hoạt động DHTN là cấp bách và cần thiết.
- Dựa trên cơ sở vận dụng cơ sở lí luận chương 1 và chương 2, tui đã xây
dựng được các hoạt động DHTN ứng với từng nội dung trong chương “Động
học chất điểm”, xây dựng công cụ đánh giá năng lực sáng tạo cho HS.
- Tiến hành tổ chức thực nghiệm sư phạm để kiểm tra giả thuyết mà luận
văn đặt ra, trong đó có các công việc:
+ Điều tra HS phục vụ cho đánh giá sau thực nghiệm sư phạm.
+ Tổ chức 4 hoạt động DHTN theo tiến trình đã soạn tại trường THPT
Lê Văn Thiêm – Hà Nội với 33 HS nhóm thực nghiệm.
+ Đánh giá sự phát triển năng lực sáng tạo của HS khi tham gia các hoạt
động DHTN thông qua các phiếu đánh giá năng lực.
- Qua thực nghiệm, tui nhận thấy việc soạn thảo các hoạt động DHTN
đã thiết kế phù hợp với đối tượng HS và có tính khả thi đã khẳng định tính
đúng đắn của giả thuyết khoa học của đề tài.
- Thực nghiệm sư phạm bước đầu đã cho phép rút ra những đánh giá sơ
bộ về hiệu quả của các hoạt động DHTN đã thiết kế nhằm phát triển năng lực
sáng tạo của HS.
Đồng thời qua thực nghiệm, tui nhận thấy việc soạn thảo các hoạt động
DHTN cũng như việc tổ chức cho HS học khám phá cần chú ý đến các điểm
sau:
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi83
+ Muốn tạo các hoạt động DHTN hấp dẫn, cần sử dụng nhiều hình ảnh,
các mô phỏng, các thínghiệm đơn giản,... và đặc biệt là các ứng dụng và giải
thích các hiện tượng trong thực tế.
+ Các hoạt động DHTN cần được chuẩn bị kĩ lưỡng trong kế hoạch dạy
học của GV.
+ Ghi nhận các kết quả làm việc nhóm cả về nội dung khoa học lẫn thái
độ học tập của HS.
Do thời gian thực nghiệm ngắn, điều kiện học của HS các trường THPT
không cho phép thử nghiệm ở nhiều lớp và một số điều kiện khách quan khác
có thể đã ảnh hưởng đến kết quả thực nghiệm chưa được như mong muốn
như: các điều kiện cơ sở vật chất, HS học yếu môn Vật Lí, một số mất căn
bản từ các lớp dưới, GV và HS lần đầu làm quen với cách tổ chức DHTN.
Việc đánh giá còn mang tính khái quát nên để hoàn thiện đề tài của mình tôi
sẽ tiếp tục thử nghiệm trên diện rộng hơn. Tuy nhiên, kết quả TNSP và các
kết luận rút ra từ đề tài vẫn đóng góp một phần nhỏ trong việc nâng cao hiệu
quả dạy học Vật lí ở trường THPT
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links