LINK TẢI LUẬN VĂN MIỄN PHÍ CHO AE KET-NOI
Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tác động của toàn cầu hóa kinh tế đối với dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam
MỤC LỤC
DANH MỤC BẢNG BIỂU..................................................................................................4 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.....................................................................................6 LỜI MỞ ðẦU ......................................................................................................................7 CHƯƠNG 1: TÁC ðỘNG CỦA TOÀN CẦU HÓAKINH TẾ ðỐI VỚI DÒNG FDI
TRÊN THẾ GIỚI .....................................................................................18 1.1. Một số quan niệm về toàn cầu hoá - cơ sở lý thuyết và thực tiễn của toàn cầu hoá kinh tế......................................................................................18 1.2. Tác ñộng của toàn cầu hoá kinh tế ñối với dòng FDI. ..........................40 1.3. Sự vận ñộng của dòng FDI toàn cầu .....................................................67
CHƯƠNG 2 :TÁC ðỘNG CỦA TOÀN CẦU HÓA KINH TẾ ðỐI VỚI DÒNG FDI VÀO VIỆT NAM......................................................................................79 2.1. Chủ trương ñổi mới, mở cửa nền kinh tế - tiến trình hội nhập kinh tế
quốc tế và cơ hội huy ñộng nguồn lực từ bên ngoài ....................................79 2.2. Tác ñộng của toàn cầu hoá kinh tế ñối với sự vận ñộng của dòng FDI vào Việt Nam................................................................................................90 2.3. Một số bất cập trong việc thu hút FDI ở Việt Nam ............................130
CHƯƠNG 3 : XU HƯỚNG VẬN ðỘNG CỦA DÒNG FDI TOÀN CẦU -MỘT SỐ GIẢI PHÁP ðỐI VỚI VIỆC THU HÚT FDI CỦA VIỆT NAM143
3.1. Xu hướng phát triển của dòng FDI toàn cầu.......................................143 3.2. Một số thuận lợi và thách thức ñối với việt nam trong thu hút FDI ...155 3.3. Một số nhóm giải pháp........................................................................160
KẾT LUẬN...................................................................................................183 TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................185 PHỤ LỤC......................................................................................................194
4
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1. Những thay ñổi trong qui ñịnh ñiều tiết cấp quốc gia, ..............46 Bảng 1.2. Các vụ sáp nhập và thôn tính với giá trị trên 1 tỷ USD ..................51 Bảng 1.3. Tổng quan giá trị FDI toàn cầu thu hút ñược..................................56 Bảng 1.4. Giá trị kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hoá tính theo khu vực và
các nhóm kinh tế 1990-2003 (tỷ lệ % thay ñổi theo hàng năm)...............58 Bảng 1.5. Ước tính giá trị ñầu tư ra nước ngoài 1990 -2002...........................64 Bảng 1.6. Tỷ trọng giá trị ñầu tư vào R&D/GDP từ 2000 - 2003 ...................65 Bảng 1.7. Tác ñộng của toàn cầu hóa ñối với FDI ..........................................77 Bảng 2.1. Số doanh nghiệp ñang hoạt ñộng tính theo loại hình......................96 Bảng 2.2. ðầu tư trực tiếp nước ngoài theo ngành 1988-2006 (tÝnh tíi .......101
Bảng 2.3. ðầu tư trực tiếp nước ngoài theo hình thức ñầu tư (1988-2005) ..103 Bảng 2.4. ðầu tư của các TNC vào Việt Nam phân theo ngành...................105 Bảng 2.5. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu theo năm (triệu USD)............114 Bảng 2.6. Kim ngạch xuất khẩu theo ngành kinh tế (triệu USD)..................116 Bảng 2.7. Cơ cấu giá trị thương mại theo khu vực kinh tế............................116 Bảng 2.8. Thống kê tình hình nhập khẩu hàng hóa Việt Nam .........117 Bảng 2.9. Xu hướng gia tăng FDI của các quốc gia thành viên....................120 Bảng 2.10. Phân bổ nguồn nhân lực phân theo ngành kinh tế (nghìn người).
.................................................................................................................125 Bảng 2.11. Giá trị và cơ cấu FDI phân theo ngành. ......................................126 Bảng 2.12. ðầu tư trực tiếp của nước ngoài ñược cấp giấy phép ................133 Bảng 2.13. ðóng góp của FDI trong GDP (%)..............................................136 Bảng 2.14. Vốn ñầu tư phát triển phân theo thành phần kinh tế ..................136 Bảng 2.15. Tác ñộng của toàn cầu hóa ñối với dòng FDI vào Việt Nam......141 Bảng 3.1. ðầu tư trực tiếp nước ngoài trên ñầu người (USD) ......................157
5
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Các kênh tác ñộng của toàn cầu hoá ñối với FDI............................41 Hình 1.2. Cơ chế tác ñộng của toàn cầu hóa ñối với dòng FDI.......................43 Hình 1.3. Số lượng các BITs và DTTs, 1990 - 2005.......................................46 Hình 1.4. Tổng BITs theo nhóm quốc gia, tính ñến 2004 ...............................47 Hình 1.5. Số lượng Hiệp ñịnh ñầu tư quốc tế ngoài BITs ...............................48 Hình 1.6. Tỷ lệ thương mại thế giới/ GDP và tỷ lệ FDI..................................59 Hình 1.7. Giá trị FDI vào các nước tính theo nhóm ........................................68 Hình 1.8. Giá trị FDI xuất phát từ các nền kinh tế ñang phát triển, ................71 Hình 1.9. Tỷ lệ tăng trưởng kim ngạch thương mại hàng năm, ......................73
Hình 2.1. Tổng giá trị vốn FDI vào Việt Nam từ 1988 ñến tháng 6/2006 ....102 Hình 2.2. Tác ñộng của BTA và việc gia nhập WTO ñối với FDI ...............119 Hình 2.3. Gi¶ thuyÕt t ̧c dông tiau cùc vμ t ̧c dông tÝch cùc ®Õn FDI...........124 Hình 2.4. Tăng trưởng GDP - chỉ số ICOR ...................................................132
Hình 3.1. Phối hợp sử dụng biện pháp xúc tiến ñầu tư .................................181
6
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
AFTA Khu vực thương mại tự do ASEAN
APEC Diễn ñàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương
ASEAN Hiệp hội các quốc gia ðông Nam Á
BIT Hiệp ñịnh ñầu tư song phương CEFT Thuế quan ưu ñãi có hiệu lực
chung
COCOM Uỷ ban phối hợp kiểm soát xuất
khẩu ña phương
DTT Hiệp ñịnh chống ñánh thuế hai
lần
EU Liên minh châu Âu
FDI ðầu tư trực tiếp nước ngoài GATT Hiệp ñịnh chung về thuế quan và
thương mại
IMF Quỹ tiền tệ quốc tế
JETRO Tổ chức Xúc tiến Ngoại thương Nhật Bản
OLI Sở hữu - Nội ñịa hoá - Quốc tế hoá
R&D Nghiên cứu và triển khai WTO Tổ chức thương mại thế giới WB Ngân hàng thế giới
UNCTAD Hội nghị của Liên hợp quốc về
Thương mại và Phát triển
Asean Free Trade Area
Asia - Pacific Economic Cooperation
Association of Southeast Asian Nations
Bilateral Investment Treaty Common Effective Preferential Tariff
Coordinating Committee for Multilateral Export Controls Double Taxation Treaty
European Union
Foreign Direct Investment General Agreement on Tariffs and Trade
International Monetary Fund JETRO
Ownership - Localization - Internationalization Research and Development World Trade Organization World Bank
United Nation Conference on Trade and Development
7
LỜI MỞ ðẦU
1. Tính cấp thiết của ñề tài
Trong gần hai thập niên qua, nguồn vốn ñầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) ñã ñóng góp ñáng kể vào thành tựu kinh tế xã hội của Việt Nam. Theo thống kê của Bộ Kế hoạch và ðầu tư: “Tính ñến cuối tháng 10 năm 2006, cả nước có 6.761 dự án còn hiệu lực với tổng vốn ñầu tư ñăng ký 57,3 tỷ USD, vốn thực hiện (của các dự án còn hoạt ñộng) ñạt trên 28,5 tỷ USD. (Nếu tính cả các dự án ñã hết hiệu lực thì tổng vốn thực hiện ñạt hơn 36 tỷ USD”. Tới hết tháng 12, tổng vốn ñăng kí ñạt hơn 10 tỷ USD [4]. FDI góp phần từng bước chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế theo hướng giảm tỷ trọng GDP của nông nghiệp và tăng tỷ trọng GDP của công nghiệp, chế biến, dịch vụ và công nghệ cao. Riêng trong lĩnh vực công nghiệp, FDI tạo ra khoảng 40% sản lượng. FDI cũng tạo ñiều kiện ñể một số công nghệ tiên tiến ñược chuyển giao và ứng dụng tại Việt Nam, tạo công ăn việc làm trực tiếp và gián tiếp cho hàng triệu lao ñộng có kĩ năng giản ñơn và bước ñầu góp phần hình thành một lực lượng lao ñộng có kĩ năng cao, ñồng thời cũng ñem lại cơ hội ñể các nhà quản lí của Việt Nam tiếp cận với trình ñộ quản lí sản xuất của thế giới. Không kém phần quan trọng, FDI góp phần ñáng kể vào việc gia tăng giá trị xuất khẩu, do vậy tác ñộng trực tiếp tới cán cân thương mại của nền kinh tế theo hướng ngày càng lành mạnh hơn.
Tuy nhiên, tiến trình toàn cầu hóa kinh tế (sau ñây gọi tắt là toàn cầu hóa) ñang diễn ra nhanh chóng trên nhiều ngành và lĩnh vực kinh tế ñã tác ñộng rõ rệt và nhiều chiều tới việc thu hút và sử dụng nguồn vốn ñầu tư trực tiếp nước ngoài của Việt Nam. Một mặt, toàn cầu hóa mang lại cơ hội ñể nền kinh tế có thể tiếp cận với một thị trường vốn rộng rãi và hoạt ñộng một cách tương ñối tự do; mang lại lợi thế so sánh cho một số yếu tố thu hút ñầu tư vốn có như nguồn nhân lực rẻ và nguồn tài nguyên phong phú, ñồng thời tạo ra
8
một số yếu tố thu hút ñầu tư mới. Mặt khác, tiến trình toàn cầu hóa cũng tạo ra một môi trường cạnh tranh khốc liệt hơn trong việc thu hút FDI, trong khi sức cạnh tranh thu hút ñầu tư của Việt Nam ñã có những giai ñoạn có biểu hiện giảm sút. Lợi thế so sánh của nguồn nhân lực và tài nguyên bị suy giảm tương ñối trong tương quan với các yếu tố vốn và công nghệ khi nền kinh tế toàn cầu ñang từng bước chuyển sang nền kinh tế tri thức. Trong khi ñó, nguồn nhân lực của Việt Nam lại chưa ñủ năng lực ñể thu hút, hấp thụ một cách tối ưu những nguồn vốn và công nghệ trên thị trường quốc tế. Môi trường thu hút ñầu tư của Việt Nam vẫn còn nhiều bất cập, chưa ñáp ứng ñược những diễn biến nhanh chóng của tiến trình toàn cầu hoá mặc dù ngày càng ñược hoàn thiện và ñiều chỉnh theo hướng cởi mở hơn, nhất là khi bộ Luật ðầu tư bắt ñầu có hiệu lực vào ngày 01/7/2006. Ngoài ra, xu hướng tự do hoá thương mại, hội nhập kinh tế quốc tế, mở rộng thị trường làm cho các doanh nghiệp của Việt Nam, nhất là những doanh nghiệp có vốn FDI sản xuất các sản phẩm hướng tới thị trường ngoài nước, phải ñối mặt với một thị trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt hơn. Do vậy, trên thực tế, mặc dù ñã ñạt ñược một số thành tựu ban ñầu trong việc thu hút FDI, song dòng FDI vào Việt Nam cũng không tránh khỏi những biến ñộng, thậm chí trong một số thời ñiểm giá trị FDI thu hút bị thoái lui do tác ñộng của môi trường quốc tế. Hiện tượng này ñược biểu hiện rõ nhất trong giai ñoạn sau cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực năm 1997.
Vấn ñề ñặt ra là: Tiến trình toàn cầu hóa kinh tế ñã tác ñộng lên dòng FDI qua những kênh nào? Dòng FDI của thế giới nói chung và của Việt Nam nói riêng ñã vận ñộng thế nào dưới dưới tác ñộng ñó? Và quan trọng hơn cả là các nhà hoạch ñịnh chính sách có thể làm gì ñể kiểm soát hay ñiều chỉnh những tác ñộng này nhằm tạo ra một dòng FDI tối ưu vào Việt Nam?
Những vấn ñề trên ñòi hỏi phải ñược phân tích một cách tổng quan và kịp thời ñể có thể hỗ trợ các nhà hoạch ñịch chính sách trong việc lựa chọn
9
2.2.6. Lian quan ®Õn c ̧c vÊn ®Ò vÒ Khoa häc vμ C«ng nghÖ:
ChÝnh phñ ® söa ®æi, bæ sung NghÞ ®Þnh sè 54/2003/N§-CP ngμy 19/5/2003 theo
h−íng t ̈ng c−êng thÈm quyÒn qu¶n lý Nhμ n−íc vÒ nhn hiÖu hμng ho ̧ cho Côc Së h÷u trÝ tuÖ”. Néi dung nμy ® ®−îc quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh 28/2004/N§-CP ngμy 16/1/2004 cña ChÝnh phñ .
ChÝnh phñ ® ban hμnh NghÞ ®Þnh 11/2005/N§-CP ngμy 2/2/2005 thay thÕ NghÞ ®Þnh 45/1998/N§-CP ngμy 01/7/1998 quy ®Þnh chi tiÕt vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ. Theo ®ã, ® bi bá quy ®Þnh h1n chÕ møc gi ̧ thanh to ̧n cho chuyÓn giao c«ng nghÖ vμ ®a d1ng h¬n vÒ ph−¬ng thøc thanh to ̧n; Bá quy ®Þnh (tèi ®a 20% vèn ph ̧p ®Þnh) vÒ giíi h1n gi ̧ trÞ gãp vèn b»ng c«ng nghÖ; Bá quy ®Þnh vÒ thêi ®iÓm hiÖu lùc cña Hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ vμ thêi ®iÓm b3⁄4t ®Çu tÝnh gi ̧ thanh to ̧n cho chuyÓn giao c«ng nghÖ mμ ®Ó c ̧c Ban (mua, b ̧n) tù tho¶ thuËn; Bá quy ®Þnh chi tiÕt vÒ néi dung Hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ mμ chØ quy ®Þnh mét sè ®iÒu, kho¶n b3⁄4t buéc ph¶i cã, cßn néi dung cô thÓ cña ®iÒu, kho¶n do c ̧c ban (mua, b ̧n) tù quyÕt ®Þnh; Bá c¬ chÕ pha duyÖt Hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ, Doanh nghiÖp chØ ph¶i lμm thñ tôc § ̈ng ký Hîp ®ång víi quy ®Þnh hμnh chÝnh, ®¬n gi¶n, th«ng tho ̧ng, rót ng3⁄4n thêi gian thÈm ®Þnh tõ 45 ngμy xuèng cßn 15 ngμy khi nhËn ®−îc Hå s¬ hîp lÖ vμ t ̈ng c−êng ph©n cÊp qu¶n lý cho ®Þa ph−¬ng; ngoμi ra trong NghÞ ®Þnh cßn ®−îc bæ sung 2 ®iÓm quy ®Þnh míi, ®ã lμ: x ̧c lËp h−íng −u ®i vÒ thuÕ ®èi víi chuyÓn giao c«ng nghÖ vμ quy ®Þnh vÒ cÊp phÐp ®Æc quyÒn kinh doanh, mét lo1i h×nh tr−íc ®©y ch−a ®−îc ®Ò cËp ®Õn trong v ̈n b¶n quy ph1m ph ̧p luËt.
2.2.7. Lian quan ®Õn c ̧c vÊn ®Ò vÒ ph ̧t triÓn c«ng nghiÖp:
- ViÖc x©y dùng Quy ho1ch tæng thÓ ph ̧t triÓn ngμnh c«ng nghiÖp phô trî vμ x©y dùng c¬ së d÷ liÖu cña c ̧c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong ngμnh c«ng nghiÖp phô trî ® ®−îc quy ®Þnh trong ChØ thÞ sè 47/CT-TTg ngμy 22/12/2004 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ c ̧c gi¶i ph ̧p n©ng cao søc c1nh tranh cña c ̧c s¶n phÈm c«ng nghiÖp xuÊt khÈu.
- VÒ cam kÕt kh«ng ̧p dông h1n chÕ vèn ®Çu t− n−íc ngoμi vμo lÜnh vùc ®iÖn lùc
226
(20%): LuËt §iÖn lùc ®−îc Quèc héi th«ng qua ngμy 3/12/2004 ® kh«ng quy ®Þnh tû lÖ h1n chÕ nμy.
2.2.8. Lian quan ®Õn viÖc c3⁄4t gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt vμ ̧p dông c¬ chÕ mét gi ̧ nh»m hç trî doanh nghiÖp n©ng cao kh¶ n ̈ng c1nh tranh:
- Tõ ngμy 1 th ̧ng 1 n ̈m 2004 gi ̧ vÐ m ̧y bay ® ®−îc ̧p dông chung cho ng−êi ViÖt Nam vμ ng−êi n−íc ngoμi.
- Bé B−u chÝnh ViÔn th«ng ® cã QuyÕt ®Þnh 17/2004/Q§-BCVT quy ®Þnh tõ ngμy 1/5/2004 gi¶m c−íc ®iÖn tho1i quèc tÕ ®−êng ®iÖn tho1i chuyan dïng vμ ® ®1t møc t−¬ng ®−¬ng víi c ̧c n−íc trong khu vùc; cô thÓ lμ: c−íc ®iÖn tho1i quèc tÕ gi¶m trung b×nh 22%; c−íc thua kanh quèc tÕ gi¶m 2-22%; c−íc thua kanh (bao gåm c¶ trong n−íc vμ quèc tÕ) cho doanh nghiÖp IXP, ISP ® gi¶m 25% -36% gãp phÇn gi¶m gi ̧ thμnh ®Çu vμo cho c ̧c doanh nghiÖp cung cÊp dÞch vô Internet.
- VÒ gi ̧ ®iÖn, Thñ t−íng ChÝnh phñ ® ban hμnh QuyÕt ®Þnh 215/2004/Q§-TTg ngμy 28 th ̧ng 12 n ̈m 2004 quy ®Þnh thèng nhÊt vÒ møc gi ̧ b ̧n ®iÖn gi÷a trong n−íc vμ n−íc ngoμi ̧p dông tõ ngμy 1/1/2005.
2.2.9. Lian quan ®Õn viÖc ban hμnh c ̧c Th«ng t− h−íng dÉn thi hμnh NghÞ ®Þnh sè 06/2000/N§-CP ngμy 06/3/2000 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc hîp t ̧c ®Çu t− víi n−íc ngoμi trong lÜnh vùc d1y nghÒ, gi ̧o dôc ®μo t1o:
- Bé Lao ®éng Th−¬ng binh & X héi vμ Bé KÕ ho1ch vμ §Çu t− ® ban hμnh Th«ng t− lian bé sè 20/2004/TTLB-BL§TBXH-BKH ngμy 3/12/2004 quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò d1y nghÒ.
-BéGi ̧odôcvμ§μot1o vμBéKÕho1chvμ§Çut− ®banhμnhTh«ngt− lianbé h−íng dÉn vÒ khuyÕn khÝch §TNN trong lÜnh vùc gi ̧o dôc ®μo t1o.
2.2.10. Lian quan ®Õn c ̧c vÊn ®Ò vÒ th−¬ng m1i, h¶i quan:
- V ̈n phßng ChÝnh phñ ® cã c«ng v ̈n sè 1854/VPCP-QHQT ngμy 11 th ̧ng 4 n ̈m 2005 th«ng b ̧o ý kiÕn cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc ®ång ý víi ®Ò nghÞ cña Bé KÕ ho1ch vμ §Çu t− vÒ bi bá quy ®Þnh khèng chÕ s¶n l−îng theo luËn chøng kinh tÕ - kü thuËt cña c ̧c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, l3⁄4p r ̧p xe g3⁄4n m ̧y 2 b ̧nh cã vèn ®Çu t− n−íc ngoμi.
- Bé Th−¬ng m1i ® cã v ̈n b¶n uû quyÒn cho c ̧c tØnh, thμnh phè xem xÐt, gi¶i quyÕt c ̧c yau cÇu cña doanh nghiÖp §TNN lian quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu hμng ho ̧ phôc vô cho x©y dùng c¬ b¶n, ho1t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo môc tiau ® ®−îc quy ®Þnh t1i giÊy phÐp ®Çu t−.
227
- Bé Th−¬ng m1i ® ban hμnh Th«ng t− sè 07/2004/TT-BTM ngμy 26/8/2004 h−íng dÉn ph©n lo1i chi tiÕt nguyan liÖu s¶n xuÊt, vËt t−, linh kiÖn ®−îc miÔn thuÕ nhËp khÈu trong 5 n ̈m kÓ tõ khi b3⁄4t ®Çu s¶n xuÊt.
- VÒ c ̧c cam kÕt lian quan ®Õn h¶i quan: Bé Tμi chÝnh ® tæ chøc l1i hÖ thèng nghiÖp vô H¶i quan; rót ng3⁄4n c ̧c b−íc lμm thñ tôc; thùc hiÖn ph©n luång hμng ho ̧ ®óng nh− quy ®Þnh quèc tÕ; ̧p dông h×nh thøc kiÓm tra theo tû lÖ tõ 1 dÕn 5 %; kiÓm tra sau th«ng quan; ban hμnh c ̧c th«ng t− lian ngμnh vÒ sù hîp t ̧c gi÷a nh÷ng c ̧c ngμnh lian quan h−íng dÉn vÒ hoμn tr¶ thuÕ xuÊt nhËp khÈu vμ nép ng©n s ̧ch nhμ n−íc.
- VÒ cam kÕt tõng b−íc x©y dùng c ̧c ®Þnh nghÜa ®Þnh gi ̧ thuÕ XNK dùa tran GATT vμ WTO; gØam c ̧c mÆt hμng ̧p dông gi ̧ tèi thiÓu. Bé Tμi chÝnh ® ban hμnh Th«ng t− 87/2004/TT-BCT ngμy 31/8/2004 h−íng dÉn x ̧c ®Þnh gi ̧ tÝnh thuÕ ®èi víi hμng ho ̧ xuÊt nhËp khÈu hoμn toμn phï hîp theo nguyan t3⁄4c cña GATT/WTO.
2.2.11. Lian quan ®Õn c ̧c vÊn ®Ò vÒ xuÊt nhËp c¶nh:
Trong thêi gian qua, ChÝnh phñ ® cã nhiÒu c¶i tiÕn trong vÊn ®Ò cÊp thÞ thùc, t1o thuËn lîi cho kh ̧ch n−íc ngoμi vμo ViÖt Nam ®Çu t− kinh doanh vμ du lÞch, cô thÓ:
- Trong khu«n khæ hîp t ̧c víi c ̧c n−íc ASEAN, ViÖt Nam ® miÔn thÞ thùc cho ng−êi mang hé chiÕu phæ th«ng cña 6 n−íc gåm: Indonesia, Lμo, Malaysia, Philippin, Th ̧i Lan vμ Singapore.
- Theo QuyÕt ®Þnh sè 09/2004/Q§-BNG cña Bé tr−ëng Bé Ngo1i giao ngμy 30/6/2004, ViÖt Nam ® ®¬n ph−¬ng miÔn thÞ thùc cho c«ng d©n Hμn Quèc vμo ViÖt Nam d−íi 15 ngμy vμ më réng ®èi t−îng lμ c«ng d©n NhËt B¶n ®−îc miÔn thÞ thùc d−íi 15 ngμy kh«ng ph©n biÖt môc ®Ých nhËp c¶nh vμ lo1i hé chiÕu. Theo QuyÕt ®Þnh 808/Q§-BNG ngμy 13/4/2005 miÔn thÞ thùc cho c«ng d©n c ̧c n−íc §an M1ch, Na Uy, PhÇn Lan, Thôy §iÓn vμo ViÖt Nam d−íi 15 ngμy.
2.2.12. VÒ cam kÕt x©y dùng mét mÆt b»ng ph ̧p lý chung cho ®Çu t− trong n−íc vμ n−íc ngoμi: Tõ n ̈m 2004, ChÝnh phñ ® giao Bé KÕ ho1ch vμ §Çu t− phèi hîp víi c ̧c Bé, ngμnh so1n th¶o LuËt §Çu t− vμ LuËt Doanh nghiÖp chung. Dù kiÕn c¶ hai luËt nμy sÏ ®−îc ChÝnh phñ tr×nh Quèc héi th«ng qua vμo cuèi n ̈m 2005.
2.2.13. VÒ cam kÕt x©y dùng LuËt c1nh tranh: Quèc héi ® th«ng qua LuËt C1nh tranh ngμy 03/12/2004.
2.2.14. VÒ cam kÕt du lÞch cña ViÖt Nam trong c ̧c tæ chøc quèc tÕ:
- Cho tíi nay, du lÞch ViÖt Nam ® tham gia ®μm ph ̧n, cam kÕt trong c ̧c tæ chøc
228
kinh tÕ quèc tÕ sau: ASEAN, DiÔn ®μn hîp t ̧c kinh tÕ Ch©u ̧-Th ̧i b×nh d−¬ng (APEC). HiÖp ®Þnh th−¬ng m1i ViÖt Nam - Hoa Kú, Tæ chøc th−¬ng m1i thÕ giíi (WTO). Trong ®ã néi dung HiÖp ®Þnh th−¬ng m1i ViÖt Nam - Hoa Kú ®−îc lÊy lμm møc trÇn ®Ó x©y dùng c ̧c ph−¬ng ̧n cam kÕt trong c ̧c khu«n khæ hîp t ̧c kh ̧c.
- §Õn nay, ViÖt Nam ® vμ ®ang triÓn khai theo ®óng nh÷ng cam kÕt ® ®−a ra trong lÜnh vùc dÞch vô. HÇu hÕt c ̧c kh ̧ch s1n lian doanh (3-5 sao) vμ 8 lian doanh l÷ hμnh còng ®ang ho1t ®éng hiÖu qu¶, gãp phÇn t ̈ng luång kh ̧ch quèc tÕ vμo ViÖt Nam, t ̈ng nguån ngo1i lùc cho sù ph ̧t triÓn cña du lÞch ViÖt Nam.
2.2.15. VÒ viÖc thùc hiÖn S ̧ng kiÕn chung ViÖt Nam- NhËt B¶n: trong 44 h1ng môc chÝnh cña ch−¬ng tr×nh hμnh ®éng thùc hiÖn S ̧ng kiÕn chung ®−îc chia thμnh 125 h1ng môc nhá, trong ®ã, ®Õn cuèi n ̈m 2004 (sau 1 n ̈m thùc hiÖn S ̧ng kiÕn chung) co 20 h1ng môc ® ®−îc hoμn thμnh vμ 65 h1ng môc ®ang ®−îc triÓn khai theo ®óng tiÕn ®é;
2.2.16. VÒ thùc hiÖn BTA vμ ®μm ph ̧n gia nhËp WTO:
- VÒ viÖc thùc hiÖn BTA, cho ®Õn nay, kh ̧ nhiÒu c ̧c cam kÕt vÒ ®Çu t− trong BTA ® ®−îc thùc hiÖn bao gåm: ®èi xö tèi huÖ quèc; nguyan t3⁄4c chung vÒ ®èi xö quèc gia; xo ̧ bá chÕ ®é hai gi ̧; xo ̧ bá c ̧c h1n chÕ vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ, chuyÓn nh−îng vèn; cho phÐp thÕ chÊp gi ̧ trÞ quyÒn sö dông ®Êt t1i c ̧c tæ chøc tÝn dông t1i ViÖt Nam; ® ̧p øng hÇu hÕt c ̧c nghÜa vô theo TRIMs; më cöa thÞ tr−êng dÞch vô (th«ng qua viÖc cÊp phÐp cho mét sè dù ̧n trong lÜnh vùc dÞch vô)... §èi víi c ̧c cam kÕt kh ̧c, ViÖt Nam sÏ tiÕp tôc thùc hiÖn theo ®óng lé tr×nh trong qu ̧ tr×nh x©y dùng LuËt §Çu t− vμ LuËt Doanh nghiÖp chung.
- VÒ ®μm ph ̧n gia nhËp WTO, ViÖt Nam ® hoμn thμnh 9 phian häp ®μm ph ̧n gia nhËp WTO vμ ® c¬ b¶n hoμn thμnh viÖc minh b1ch ho ̧ hÖ thèng ph ̧p luËt, chÝnh s ̧ch lian quan ®Õn th−¬ng m1i hμng ho ̧, ®Çu t−, së h÷u trÝ tuÖ, trî cÊp, doanh nghiÖp nhμ n−íc... Cho ®Õn nay, ViÖt Nam ® ®i vμo th¶o luËn c ̧c cam kÕt ®a ph−¬ng cô thÓ vμ b3⁄4t ®Çu triÓn khai ®μm ph ̧n song ph−¬ng víi mét sè ®èi t ̧c gåm: Hoa Kú, NhËt B¶n, EU, Canada, Thuþ Sü, óc, Nauy, Singapore, Th ̧i Lan, Hμn Quèc, Trung Quèc, §μi Loan vμ mét sè ®èi t ̧c kh ̧c.
Ngoμi c ̧c néi dung tran, mét sè cam kÕt kh ̧c cña ChÝnh phñ ®ang trong qu ̧ tr×nh thùc hiÖn nh−:
- VÒ ph©n cÊp qu¶n lý nhμ n−íc vÒ §TNN cho c ̧c ®Þa ph−¬ng, Bé KÕ ho1ch vμ §Çu t− ® tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ dù th¶o QuyÕt ®Þnh cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ më réng ph©n cÊp qu¶n lý Nhμ n−íc vÒ §TNN.
- VÒ x©y dùng vμ ®iÒu chØnh quy ho1ch ph ̧t triÓn c ̧c ngμnh, ®Æc biÖt lμ quy ho1ch
229
ph ̧t triÓn c ̧c ngμnh c«ng nghiÖp phô trî, c ̧c Bé, ngμnh lian quan nh− Bé C«ng nghiÖp, Bé X©y dùng, Bé Giao th«ng vËn t¶i... ®ang triÓn khai x©y dùng hoÆc ® tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ.
- Riang ®èi víi viÖc ®iÒu chØnh Quy ho1ch ngμnh c«ng nghiÖp xi m ̈ng, ngμy 17/9/2004, Bé X©y dùng ® tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ b¶n dù th¶o Quy ho1ch tæng thÓ ngμnh xi-m ̈ng trong ®ã kh«ng quy ®Þnh h1n chÕ tû lÖ 40% vèn §TNN trong c ̧c lian doanh xi m ̈ng.
- VÒ viÖc ban hμnh NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ vÒ viÖc bi bá pha duyÖt kÕ ho1ch nhËp khÈu nguyan liÖu, linh kiÖn phôc vô s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp §TNN, Bé Th−¬ng m1i ® cã tê tr×nh sè 1002/TM-KH§T ngμy 4 th ̧ng 3 n ̈m 2005 tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ vμ ®ang chñ tr× so1n th¶o NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ.
Nh×n chung trong thêi gian qua, ChÝnh phñ, c ̧c Bé, ngμnh vμ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ® triÓn khai nhiÒu biÖn ph ̧p nh»m thùc hiÖn c ̧c cam kÕt c¶i thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− nh− cam kÕt. §ång thêi ® quan t©m xö lý nhiÒu kiÕn nghÞ cô thÓ cña c ̧c doanh nghiÖp. Tuy nhian, vÉn cßn kh«ng Ýt v−íng m3⁄4c cÇn ®−îc xö lý tiÕp, nhanh gän theo ®óng quy ®Þnh, c ̧c cam kÕt trong thêi gian tíi nh»m n©ng cao tÝnh hÊp dÉn vμ kh¶ n ̈ng c1nh tranh thu hót ®Çu t−, t1o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho ho1t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cã vèn §TNN.
III. Gi¶i ph ̧p s3⁄4p tíi
1. ChØ thÞ sè 13/2005/CT-TTg ngμy 8/4/2005 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ mét sè gi¶i ph ̧p nh»m t1o chuyÓn biÕn míi trong c«ng t ̧c thu hót ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoμi ® nau râ ®Þnh h−íng c¬ b¶n c ̧c c«ng viÖc cÇn tiÕn hμnh trong thêi gian tíi nh»m c¶i thiÖn h¬n n÷a m«i tr−êng ®Çu t−, vμ giao c ̧c Bé, ngμnh triÓn khai c ̧c c«ng viÖc cô thÓ. Tr−íc m3⁄4t, c ̧c Bé, ngμnh vμ Uû ban nh©n d©n c ̧c ®Þa ph−¬ng cÇn khÈn tr−¬ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ vμ ®óng thêi h1n c ̧c c«ng viÖc ® ®−îc ph©n c«ng t1i ChØ thÞ nμy.
2. KhÈn tr−¬ng hoμn chØnh c ̧c ®Ò ̧n ®ang trong qu ̧ tr×nh x©y dùng; ®Æc biÖt lμ c ̧c ®Ò ̧n quan träng nh− LuËt §Çu t− vμ LuËt Doanh nghiÖp ̧p dông chung cho c ̧c nhμ ®Çu t− thuéc c ̧c thμnh phÇn kinh tÕ vμ c ̧c v ̈n b¶n huíng dÉn, söa ®æi NghÞ ®Þnh 105/2003/N§- CP ngμy 17/9/2003 quy ®Þnh chi tiÕt vμ h−íng dÉn thi hμnh mét sè ®iÒu cña Bé LuËt lao ®éng vμ tuyÓn dông vμ qu¶n lý lao ®éng n−íc ngoμi lμm viÖc t1i ViÖt Nam nh»m níi láng quy ®Þnh vÒ tû lÖ lao ®éng n−íc ngoμi trong c ̧c doanh nghiÖp ®Æc thï, xö lý tiÕp c ̧c néi dung cßn tån ®äng trong ch−¬ng tr×nh thùc hiÖn S ̧ng kiÕn chung ViÖt Nam – NhËt B¶n.
230
3. ngoμi ra, thực tế thu hút đtnn vμ ho1t động sản xuất kinh doanh của c ̧c doanh nghiệp đang đặt ra nhiều vấn đề mới cần đ−ợc xử lý, cụ thể lμ:
- tiếp tục giải quyết c ̧c v−ớng m3⁄4c về thuế thu nhập doanh nghiệp, nhất lμ v−ớng m3⁄4c trong việc x ̧c định mức thuế, thời h1n miễn giảm thuế tndn đối với c ̧c tr−ờng hợp:
+ doanh nghiệp kcn mở chi nh ̧nh ở địa bμn kh ̧c
+ doanh nghiệp công nghệ cao ngoμi kcn
+ công ty đa mục tiau đầu t− nhiều giai đo1n
+ c ̧c dự ̧n đầu t− vμo kcn t ̈ng thời h1n ho1t động
+ doanh nghiệp đ−ợc cấp giấy phép đầu t− tr−ớc 1/1/2004 thay đổi tính chất dự ̧n
(tỷ lệ xuất khẩu, mục tiau vμ ph1m vi kinh doanh...), chuyển địa điểm...
quy định cụ thể danh mục dự ̧n đặc biệt khuyến khích đầu t− theo điều 37 của
nghị định 164/2003/nđ-cp quy định chi tiết thi hμnh luật thuế thu nhập doanh nghiệp.
- bộ tμi chính, tổng cục hải quan chủ trì phối hợp với c ̧c cơ quan chức n ̈ng xử
một phương án tối ưu nhằm tiếp tục tận dụng một cách hữu hiệu nguồn vốn FDI trong thời gian tới, khi tiến trình toàn cầu hoá ngày càng diễn ra nhanh và rộng hơn, khi Việt Nam ñã là thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và sẽ ngày càng mở cửa và hội nhập ñầy ñủ hơn với nền kinh tế thế giới. Trong bối cảnh ñó, tác giả lựa chọn vấn ñề “Tác ñộng của toàn cầu hóa kinh tế ñối với dòng vốn ñầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam” làm ñề tài luận án.
2. Tình hình nghiên cứu ñề tài
§ cã nhiÒu nghian cøu trong vμ ngoμi n−íc vÒ toμn cÇu ho ̧ nói chung và toàn cầu hóa kinh tế nói riêng. Trong sè ®ã ph¶i kÓ ®Õn c ̧c t ̧c gi¶ nh− §ç Léc DiÖp (Chñ nghÜa T− b¶n ®Çu ThÕ kØ XXI), NguyÔn Duy Quý (ThÕ giíi Trong Hai ThËp nian ®Çu ThÕ kØ XXI), TrÇn V ̈n Tïng (TÝnh Hai mÆt cña Toμn cÇu ho ̧), D−¬ng Phó HiÖp vμ Vò V ̈n Hμ (Toμn cÇu hãa Kinh tÕ), Fred W. Riggs, Tehranian, Modelski, Chase-Dunn, Jeffry Hart (Kh ̧i niÖm C¬ b¶n vÒ Toμn cÇu ho ̧), David Held vμ McGrew (Sù ChuyÓn m×nh Toμn cÇu), Michel Beaud (LÞch sö Chñ nghÜa T− b¶n tõ 1500 ®Õn 2000), Harry Shutt (Chñ nghÜa T− b¶n: Nh÷ng BÊt æn TiÒm tμng), T«n Ngò Vian (Toμn cÇu ho ̧: NghÞch lý cña ThÕ giíi T− b¶n Chñ nghÜa), NguyÔn TrÇn QuÕ (Nh÷ng VÊn ®Ò Toμn cÇu Ngμy nay)... MÆc dï cã ph−¬ng ph ̧p tiÕp cËn, c ̧ch lËp luËn hoÆc dïng nh÷ng thuËt ng÷ kh ̧c nhau, song phÇn lín c ̧c t ̧c gi¶ ®Òu ®i t×m lêi gi¶i cho vÊn ®Ò “Toμn cÇu hãa lμ g×?”. §Ó tr¶ lêi c©u hái nμy, hÇu hÕt c ̧c t ̧c gi¶ ®Òu c ̈n cø vμo nh÷ng khÝa c1nh sau cña toμn cÇu ho ̧: (1) Thêi gian vμ kh«ng gian cña toμn cÇu ho ̧; (2) C ̧c lÜnh vùc cña toμn cÇu ho ̧; (3) H×nh thøc biÓu hiÖn cña toμn cÇu hãa; vμ (4) T ̧c ®éng cña toμn cÇu hãa.
XÐt vÒ thêi ®iÓm xuÊt hiÖn vμ kh«ng gian cña toμn cÇu ho ̧, mét sè häc gi¶ cho r»ng qu ̧ tr×nh toμn cÇu ho ̧ ® x¶y ra tõ nhiÒu n ̈m tr−íc ®©y; song quy m« vμ vμ møc ®é cña toμn cÇu ho ̧ trong nh÷ng n ̈m gÇn ®©y ®−îc ®Èy nhanh lan gÊp nhiÒu lÇn. Nguyan nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn toμn cÇu hãa kinh tế lμ nh÷ng tiÕn bé v−ît bËc vÒ khoa häc vμ c«ng nghÖ trong nh÷ng thập kỉ cuèi
10
cña Thian nian kØ thø Hai. HÇu hÕt c ̧c häc gi¶ ®Òu thèng nhÊt quan ®iÓm lμ toμn cÇu ho ̧ diÔn ra tran mäi lÜnh vùc, trong ®ã næi bËt nhÊt lμ: Toμn cÇu ho ̧ kinh tÕ, toμn cÇu ho ̧ chÝnh trÞ, toμn cÇu hãa sinh th ̧i vμ m«i tr−êng, toμn cÇu hãa v ̈n ho ̧ vμ toμn cÇu ho ̧ th«ng tin.
H×nh thøc biÓu hiÖn cña toμn cÇu ho ̧ còng rÊt ®a d1ng. Trong ®ã, næi bËt lμ mét c¬ së h1 tÇng toμn cÇu dùa tran tri thøc, khoa häc vμ c«ng nghÖ vμ mét kiÕn tróc th−îng tÇng ®ang tõng b−íc ®−îc h×nh thμnh qua viÖc ngμy cμng cã nhiÒu thiÕt chÕ, tæ chøc quèc tÕ chuyan vÒ nh÷ng lÜnh vùc kh ̧c nhau ®−îc thμnh lËp. Trong lÜnh vùc kinh tÕ, toμn cÇu ho ̧ ®−îc biÓu hiÖn cô thÓ trong mét sè mÆt sau: Thứ nhất, thị trường vốn gồm các dòng ñầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), viện trợ phát triển chính thức (ODA), các khoản vay song phương, ña phương, các khoản ñầu tư qua thị trường chứng khoán..., ñược mở rộng về quy mô, di chuyển nhanh theo xu hướng tự do hơn; Thứ hai, thị trường hàng hóa và dịch vụ của các nền kinh tế ñược mở rộng và chuyển dịch mạnh về cơ cấu, liên kết và phụ thuộc lẫn nhau nhiều hơn; Thứ ba, nguồn nhân lực toàn cầu có bước trưởng thành về chất lượng, ñược huy ñộng và sử dụng dưới nhiều hình thức mới ña dạng hơn với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin và các cách quản lí sản xuất và phân phối sản phẩm mới; Thứ tư, khoa học và công nghệ ñạt ñược những thành tựu nổi bật, vượt trội, ñược chuyển giao, ứng dụng và ngày càng ñóng vai trò quan trọng hơn như một yếu tố ñầu vào của sản xuất, bước ñầu tạo cơ sở cho nền kinh tế tri thức toàn cầu; Thứ năm, một kiến trúc kinh tế toàn cầu ñang ñược hình thành với việc nhiều liên kết, thể chế kinh tế quốc tế tiếp tục ñược củng cố, hoàn thiện, hay mới ra ñời nhằm ñáp ứng yêu cầu về quản lí, ñiều tiết các quan hệ kinh tế mới ngày càng ñan xen và phức tạp hơn giữa các quốc gia.
Một số tác giả hay tổ chức như IMF, WB hay WTO cũng tập trung vào nghiên cứu về tác ñộng của toàn cầu hoá ñối với nền kinh tế thế giới. Chẳng hạn IMF ñã viết trong báo cáo Viễn cảnh Kinh tế Thế giới năm 1997 như sau:
11
Toàn cầu hoá tức là sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế giữa các quốc gia trên thế giới ngày càng tăng thông qua giá trị các khoản giao dịch xuyên biên giới về hàng hoá, và các dịch vụ về di chuyển dòng vốn quốc tế ngày càng lớn hơn, và cũng thông qua việc phổ biến công nghệ nhanh chóng hơn. Toàn cầu hoá mang ñến cả thách thức và cơ hội cho các nền kinh tế và các nhà quyết sách. Ở cấp ñộ rộng, lợi ích phúc lợi của toàn cầu hoá về bản chất là tương tự như quá trình chuyên môn hoá, và mở rộng thị trường thông qua thương mại, như các nhà kinh tế học cổ ñiển ñã nhấn mạnh. Bằng việc phân hoá lực lượng lao ñộng quốc tế mạnh mẽ hơn và việc phân bổ hiệu quả hơn các khoản tiết kiệm, toàn cầu hoá ñã nâng cao năng suất lao ñộng và mức sống trung bình, trong khi ñó, khả năng tiếp cận các sản phẩm nước ngoài cho phép khách hàng ñược hưởng hàng loạt các hàng hoá và dịch vụ với chi phí thấp hơn. Toàn cầu hoá cũng mang lại lợi ích, chẳng hạn bằng cách cho phép một quốc gia huy ñộng một giá trị tài chính lớn hơn (như các nhà ñầu tư có thể tiếp một cách rộng rãi hơn tới một loạt các công cụ tài chính ở những thị trường khác nhau) và nâng cao mức ñộ cạnh tranh giữa các công ty [71, tr.45].
Những tác ñộng trên của toàn cầu hoá là không ñồng ñều ñối với các nền kinh tế phát triển và ñang phát triển. Các quốc gia tư bản phát triển, với tiềm lực kinh tế mạnh mẽ, dồi dào về vốn, công nghệ, kinh nghiệm quản lí và nguồn nhân lực có kĩ năng lao ñộng cao, sẽ có khả năng chi phối, tác ñộng ñến nền kinh tế toàn cầu ở mức ñộ và quy mô rộng lớn hơn. Trong khi ñó, các quốc gia ñang phát triển, do nguồn lực hạn chế, sẽ ít có khả năng chi phối nền kinh tế quốc tế, mà ngược lại sẽ chịu tác ñộng và phụ thuộc nhiều hơn vào nền kinh tế thế giới. ðiều này cũng có nghĩa là lợi nhuận và rủi ro từ toàn cầu hoá chắc chắn sẽ ở những mức ñộ khác nhau giữa các nền kinh tế này.
Về tác ñộng của toàn cầu hoá kinh tế ñối với dòng ñầu tư trực tiếp nước ngoài, trên cơ sở các học thuyết kinh tế cổ ñiển, kết hợp với thực tiễn
12
của tiến trình toàn cầu hoá kinh tế trong hai thập niên qua, một số tác giả ñã nỗ lực phát triển một số mô hình lí thuyết về FDI trong giai ñoạn toàn cầu hoá; nghiên cứu về sự vận ñộng của FDI toàn cầu trong mối liên hệ với nguồn nhân lực, nguồn tài nguyên, với xu hướng tự do hoá thương mại hàng hoá và dịch vụ...Theo mô hình OLI do tác giả John Dunning và một số nhà nghiên khác phát triển, các yếu tố như quyền sở hữu vốn, ñịa ñiểm ñầu tư và quá trình nội ñịa hóa ñược nhấn mạnh như là những yếu tố quyết ñịnh ñối với dòng FDI. Một số tác giả khác lại thiên về mô hình “lực hút” và “lực ñẩy” ñối với FDI. Trong khi ñó theo các tác giả He Liping thuộc Viện Nghiên cứu tài chính, ngân hàng và kinh tế quốc gia của Trung Quốc (Impact of Globalization on China: An Accessment with regard to China’ Reforms and Liberalization) và Deepack Nayyar (2000) thuộc Viện Nghiên cứu Thế giới về Kinh tế Phát triển (Cross-border movements of people) thì dòng FDI vận ñộng dưới tác ñộng của xu hướng nhất thể hoá các yếu tố sản xuất trên toàn cầu. Một số nghiên cứu khác nhấn mạnh tác ñộng của khoa học và công nghệ, của các công ty TNC, của các thể chế kinh tế, tài chính quốc tế hay của các chính sách kinh tế vĩ mô tới FDI.
Về tác ñộng của toàn cầu hoá kinh tế ñối với dòng FDI vào Việt Nam, các tác giả như Nguyễn Văn Dân (Những vấn ñề của Toàn cầu hoá kinh tế. 2001); Võ ðại Lược (Kinh tế ñối ngoại nước ta hiện nay: tình hình và các giải pháp. 2004); Trần Văn Thọ (Thời cơ mới cho FDI ở Việt Nam. 2005) nhấn mạnh tác ñộng của việc cải thiện môi trường ñầu tư và chủ trương hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam ñối với FDI. Trong khi ñó, các tác giả Nguyễn Như Bình và Jonathan Haughton (Trade Liberalization and Foreign Direct Investment in Vietnam. 2002) lại nhấn mạnh tác ñộng của việc mở cửa thị trường và gia nhập WTO ñối với dòng FDI. Theo hai tác giả, với việc Việt Nam ngày càng hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế thế giới và trở thành thành
13
viên của WTO, dòng FDI vào Việt Nam sẽ ñược gia tăng ñáng kể.
Các nghiên cứu trên ñây mặc dù ñã ñề cập ñến một số khía cạnh riêng rẽ của toàn cầu hoá kinh tế và tác ñộng của chúng ñối với nền kinh tế thế giới nói chung, cũng như ñối với dòng FDI vào Việt Nam nói riêng song vẫn chưa thể phản ánh một cách toàn diện và hệ thống sự vận ñộng của toàn cầu hoá cũng như tác ñộng của chúng ñối với dòng FDI, nhất là tác ñộng của toàn cầu hoá ñối với dòng FDI vào Việt Nam trong những năm vừa qua. Do vậy ñề tài của luận án do tác giả lựa chọn là hoàn toàn mới mẻ và không trùng lặp với
các nghiên cứu trước ñây.
3. Mục ñích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
Mục ñích của luận án là: Nghiên cứu về tác ñộng của toàn cầu hóa kinh tế
ñối với sự vận ñộng của dòng FDI vào Việt Nam và gợi ý một số giải pháp nhằm khai thác các tác ñộng thuận lợi, ñồng thời hạn chế tới mức cao nhất các tác ñộng bất lợi của toàn cầu hóa kinh tế ñối với dòng FDI vào Việt Nam.
ðể ñạt mục ñích trên, luận án cần giải quyết một số nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu cơ sở lý thuyết và thực tiễn của toàn cầu hoá kinh tế; Xác ñịnh một số ñặc trưng cơ bản của toàn cầu hoá kinh tế trong mối liên hệ với sự vận ñộng của dòng FDI;
- Trên cơ sở ñó, xác ñịnh cơ chế tác ñộng của toàn cầu hóa kinh tế ñối với dòng FDI;
- PhântíchtácñộngcủatoàncầuhoákinhtếñốivớidòngFDItrênthếgiới; - PhântíchtácñộngcủatoàncầuhoákinhtếñốivớidòngFDIvàoViệtNam; - Rút ra một số nhận xét về những ñiểm còn bất cập trong việc thu hút
FDI vào Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế.
- Khuyến nghị một số phương hướng và giải pháp nhằm tận dụng các
tác ñộng tích cực và giảm thiểu tác ñộng tiêu cực của toàn cầu hóa kinh tế ñối với việc thu hút và sử dụng FDI ở Việt Nam; Theo ñó cần chủ ñộng ñiều chỉnh
14
môi trường ñầu tư, kiểm soát các yếu tố thị trường ñể có thể thu hút ñược một giá trị FDI tối ưu nhằm phát huy hiệu quả việc sử dụng lợi thế so sánh của các yếu tố thu hút ñầu tư như nguồn nhân lực và tài nguyên thiên nhiên.
4. ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
ðối tượng nghiên cứu của luận án là tiến trình toàn cầu hoá kinh tế và tác ñộng của tiến trình này ñối với sự vận ñộng của dòng FDI trên thế giới và Việt Nam. Mặc dù tiến trình toàn cầu hóa có thể tác ñộng ñến nhiều khía cạnh của FDI, từ giá trị, cơ cấu FDI ñến việc sử dụng nguồn FDI thu hút ñược, với khả năng cho phép và trong khuôn khổ của một luận án tiến sĩ, tác giả của luận án xin giới hạn phạm vi nghiên cứu của luận án là những tác ñộng của toàn cầu hóa kinh tế ñối với giá trị và cơ cấu của dòng FDI vào Việt Nam trong khoảng thời gian từ giữa thập kỉ 1980 tới cuối năm 2006 - khi tiến trình toàn cầu hóa kinh tế bắt ñầu diễn ra mạnh mẽ và khi Việt Nam bắt ñầu thực hiện chủ trương ðổi mới, mở cửa nền kinh tế.
5. Ph−¬ng ph ̧p nghian cøu vμ nguån t− liÖu
- Cơ sở phương pháp luận: T ̧c gi¶ lÊy ph−¬ng ph ̧p duy vËt biÖn chøng vμ duy vËt lÞch sö cña chñ nghÜa M ̧c-Lanin lμ c¬ së ph−¬ng ph ̧p luËn cña c ̧c luËn ®iÓm trong nghian cøu nμy.
- Cơ sở lý thuyết: C ̧c lý thuyÕt kinh tÕ học cæ ®iÓn còng nh− hiÖn ®1i, lý thuyết về FDI vμ mét sè m« h×nh kinh tÕ vèn ® ®−îc thùc tiÔn kiÓm nghiÖm trong tiÕn tr×nh ph ̧t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong vμi thÕ kØ qua, sÏ ®−îc sử dông trong c ̧c lËp luËn cña bμi viÕt.
- Cơ sở thực tiễn: C ̧c sè liÖu, d÷ liÖu, ph©n tÝch vμ lËp luËn tõ c ̧c tæ chøc kinh tÕ - th−¬ng m1i cña Lian hîp quèc, c ̧c tæ chøc tÝn dông, th−¬ng m1i quèc tÕ nh− Ng©n hμng ThÕ giíi (WB), Quü TiÒn tÖ Quèc tÕ (IMF), Tæ chøc Th−¬ng m1i ThÕ giíi (WTO), mét sè tæ chøc phi chÝnh phñ (NGO), từ c¬ së nghian cøu của c ̧c quèc gia trong khu vùc vμ tran thÕ giíi, kÕt hîp víi các dữ liệu thống kê
15
chính thức từ các cơ quan, tổ chức của ViÖt Nam sẽ ñược sử dụng ñể minh họa cho các lập luận của luận án. Do hệ thống thống kê, một số số liệu mới chỉ ñược cập nhật tới cuối năm 2004 hoăc năm 2005. Tuy nhiên, trong khả năng cho phép, tác giả sẽ cố gắng tìm và sử dụng số liệu mới nhất, trong một số trường hợp là cập nhật ñến hết năm 2006 hay ñến hết tháng 6 năm 2007.
Phương pháp nghiên cứu: Tác giả sẽ sö dụng phương pháp so sánh, ñối chiếu (chủ yếu là ñịnh tính), phân tích các cơ sở dữ liệu ñể tìm hiểu về các kênh tác ñộng của toàn cầu hóa ñối với dòng FDI, mô hình hóa kênh này và sử dụng mô hình này ñể ñánh giá tác ñộng của toàn cầu hóa ñối với dòng FDI trên thế giới nói chung và dòng FDI vào Việt Nam nói riêng. Trên cơ sở các kết luận rút ra từ ñánh giá này, tác giả sẽ gợi ý một số giải pháp nhằm tạo ñiều kiện cho việc thu hút một dòng FDI tối ưu vào Việt Nam
6. Những ñóng góp mới của luận án
o Vềlýluậnvàthựctiễncủatiếntrìnhtoàncầuhoá:Tácgiảñãhệthốnghoá
cơ sở lí luận và thực tiễn của tiến trình toàn cầu hoá kinh tế và khẳng ñịnh toàn cầu hoá kinh tế là một xu thế khách quan, vừa có tính hệ thống, kế thừa, vừa có tính ñột biến của nền kinh tế thế giới. Tiến trình toàn cầu hoá kinh tế có một số ñặc trưng cơ bản liên quan tới xu hướng vận ñộng của dòng FDI trên thế giới.
o Từcácñặctrưngcủatoàncầuhoákinhtế,tácgiảpháthiệnracáckênhtác ñộng của toàn cầu hoá kinh tế ñối với sự vận ñộng của dòng FDI và trên cơ sở ñó xây dựng mô hình cơ chế tác ñộng của toàn cầu hoá ñối với dòng FDI. Theo ñó, dòng FDI sẽ chịu tác ñộng của: (1) Môi trường pháp lí toàn cầu về FDI; (2) Thị trường hàng hoá và dịch toàn cầu; và (3) Các yếu tố sản xuất, ñặc biệt là của nguồn nhân lực trên toàn cầu cũng như trong nội bộ nước tiếp nhận ñầu tư.
o DựavàomôhìnhcơchếtácñộngcủatoàncầuhoáñốivớidòngFDI,tác
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tác động của toàn cầu hóa kinh tế đối với dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam
MỤC LỤC
DANH MỤC BẢNG BIỂU..................................................................................................4 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.....................................................................................6 LỜI MỞ ðẦU ......................................................................................................................7 CHƯƠNG 1: TÁC ðỘNG CỦA TOÀN CẦU HÓAKINH TẾ ðỐI VỚI DÒNG FDI
TRÊN THẾ GIỚI .....................................................................................18 1.1. Một số quan niệm về toàn cầu hoá - cơ sở lý thuyết và thực tiễn của toàn cầu hoá kinh tế......................................................................................18 1.2. Tác ñộng của toàn cầu hoá kinh tế ñối với dòng FDI. ..........................40 1.3. Sự vận ñộng của dòng FDI toàn cầu .....................................................67
CHƯƠNG 2 :TÁC ðỘNG CỦA TOÀN CẦU HÓA KINH TẾ ðỐI VỚI DÒNG FDI VÀO VIỆT NAM......................................................................................79 2.1. Chủ trương ñổi mới, mở cửa nền kinh tế - tiến trình hội nhập kinh tế
quốc tế và cơ hội huy ñộng nguồn lực từ bên ngoài ....................................79 2.2. Tác ñộng của toàn cầu hoá kinh tế ñối với sự vận ñộng của dòng FDI vào Việt Nam................................................................................................90 2.3. Một số bất cập trong việc thu hút FDI ở Việt Nam ............................130
CHƯƠNG 3 : XU HƯỚNG VẬN ðỘNG CỦA DÒNG FDI TOÀN CẦU -MỘT SỐ GIẢI PHÁP ðỐI VỚI VIỆC THU HÚT FDI CỦA VIỆT NAM143
3.1. Xu hướng phát triển của dòng FDI toàn cầu.......................................143 3.2. Một số thuận lợi và thách thức ñối với việt nam trong thu hút FDI ...155 3.3. Một số nhóm giải pháp........................................................................160
KẾT LUẬN...................................................................................................183 TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................185 PHỤ LỤC......................................................................................................194
4
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1. Những thay ñổi trong qui ñịnh ñiều tiết cấp quốc gia, ..............46 Bảng 1.2. Các vụ sáp nhập và thôn tính với giá trị trên 1 tỷ USD ..................51 Bảng 1.3. Tổng quan giá trị FDI toàn cầu thu hút ñược..................................56 Bảng 1.4. Giá trị kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hoá tính theo khu vực và
các nhóm kinh tế 1990-2003 (tỷ lệ % thay ñổi theo hàng năm)...............58 Bảng 1.5. Ước tính giá trị ñầu tư ra nước ngoài 1990 -2002...........................64 Bảng 1.6. Tỷ trọng giá trị ñầu tư vào R&D/GDP từ 2000 - 2003 ...................65 Bảng 1.7. Tác ñộng của toàn cầu hóa ñối với FDI ..........................................77 Bảng 2.1. Số doanh nghiệp ñang hoạt ñộng tính theo loại hình......................96 Bảng 2.2. ðầu tư trực tiếp nước ngoài theo ngành 1988-2006 (tÝnh tíi .......101
Bảng 2.3. ðầu tư trực tiếp nước ngoài theo hình thức ñầu tư (1988-2005) ..103 Bảng 2.4. ðầu tư của các TNC vào Việt Nam phân theo ngành...................105 Bảng 2.5. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu theo năm (triệu USD)............114 Bảng 2.6. Kim ngạch xuất khẩu theo ngành kinh tế (triệu USD)..................116 Bảng 2.7. Cơ cấu giá trị thương mại theo khu vực kinh tế............................116 Bảng 2.8. Thống kê tình hình nhập khẩu hàng hóa Việt Nam .........117 Bảng 2.9. Xu hướng gia tăng FDI của các quốc gia thành viên....................120 Bảng 2.10. Phân bổ nguồn nhân lực phân theo ngành kinh tế (nghìn người).
.................................................................................................................125 Bảng 2.11. Giá trị và cơ cấu FDI phân theo ngành. ......................................126 Bảng 2.12. ðầu tư trực tiếp của nước ngoài ñược cấp giấy phép ................133 Bảng 2.13. ðóng góp của FDI trong GDP (%)..............................................136 Bảng 2.14. Vốn ñầu tư phát triển phân theo thành phần kinh tế ..................136 Bảng 2.15. Tác ñộng của toàn cầu hóa ñối với dòng FDI vào Việt Nam......141 Bảng 3.1. ðầu tư trực tiếp nước ngoài trên ñầu người (USD) ......................157
5
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Các kênh tác ñộng của toàn cầu hoá ñối với FDI............................41 Hình 1.2. Cơ chế tác ñộng của toàn cầu hóa ñối với dòng FDI.......................43 Hình 1.3. Số lượng các BITs và DTTs, 1990 - 2005.......................................46 Hình 1.4. Tổng BITs theo nhóm quốc gia, tính ñến 2004 ...............................47 Hình 1.5. Số lượng Hiệp ñịnh ñầu tư quốc tế ngoài BITs ...............................48 Hình 1.6. Tỷ lệ thương mại thế giới/ GDP và tỷ lệ FDI..................................59 Hình 1.7. Giá trị FDI vào các nước tính theo nhóm ........................................68 Hình 1.8. Giá trị FDI xuất phát từ các nền kinh tế ñang phát triển, ................71 Hình 1.9. Tỷ lệ tăng trưởng kim ngạch thương mại hàng năm, ......................73
Hình 2.1. Tổng giá trị vốn FDI vào Việt Nam từ 1988 ñến tháng 6/2006 ....102 Hình 2.2. Tác ñộng của BTA và việc gia nhập WTO ñối với FDI ...............119 Hình 2.3. Gi¶ thuyÕt t ̧c dông tiau cùc vμ t ̧c dông tÝch cùc ®Õn FDI...........124 Hình 2.4. Tăng trưởng GDP - chỉ số ICOR ...................................................132
Hình 3.1. Phối hợp sử dụng biện pháp xúc tiến ñầu tư .................................181
6
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
AFTA Khu vực thương mại tự do ASEAN
APEC Diễn ñàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương
ASEAN Hiệp hội các quốc gia ðông Nam Á
BIT Hiệp ñịnh ñầu tư song phương CEFT Thuế quan ưu ñãi có hiệu lực
chung
COCOM Uỷ ban phối hợp kiểm soát xuất
khẩu ña phương
DTT Hiệp ñịnh chống ñánh thuế hai
lần
EU Liên minh châu Âu
FDI ðầu tư trực tiếp nước ngoài GATT Hiệp ñịnh chung về thuế quan và
thương mại
IMF Quỹ tiền tệ quốc tế
JETRO Tổ chức Xúc tiến Ngoại thương Nhật Bản
OLI Sở hữu - Nội ñịa hoá - Quốc tế hoá
R&D Nghiên cứu và triển khai WTO Tổ chức thương mại thế giới WB Ngân hàng thế giới
UNCTAD Hội nghị của Liên hợp quốc về
Thương mại và Phát triển
Asean Free Trade Area
Asia - Pacific Economic Cooperation
Association of Southeast Asian Nations
Bilateral Investment Treaty Common Effective Preferential Tariff
Coordinating Committee for Multilateral Export Controls Double Taxation Treaty
European Union
Foreign Direct Investment General Agreement on Tariffs and Trade
International Monetary Fund JETRO
Ownership - Localization - Internationalization Research and Development World Trade Organization World Bank
United Nation Conference on Trade and Development
7
LỜI MỞ ðẦU
1. Tính cấp thiết của ñề tài
Trong gần hai thập niên qua, nguồn vốn ñầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) ñã ñóng góp ñáng kể vào thành tựu kinh tế xã hội của Việt Nam. Theo thống kê của Bộ Kế hoạch và ðầu tư: “Tính ñến cuối tháng 10 năm 2006, cả nước có 6.761 dự án còn hiệu lực với tổng vốn ñầu tư ñăng ký 57,3 tỷ USD, vốn thực hiện (của các dự án còn hoạt ñộng) ñạt trên 28,5 tỷ USD. (Nếu tính cả các dự án ñã hết hiệu lực thì tổng vốn thực hiện ñạt hơn 36 tỷ USD”. Tới hết tháng 12, tổng vốn ñăng kí ñạt hơn 10 tỷ USD [4]. FDI góp phần từng bước chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế theo hướng giảm tỷ trọng GDP của nông nghiệp và tăng tỷ trọng GDP của công nghiệp, chế biến, dịch vụ và công nghệ cao. Riêng trong lĩnh vực công nghiệp, FDI tạo ra khoảng 40% sản lượng. FDI cũng tạo ñiều kiện ñể một số công nghệ tiên tiến ñược chuyển giao và ứng dụng tại Việt Nam, tạo công ăn việc làm trực tiếp và gián tiếp cho hàng triệu lao ñộng có kĩ năng giản ñơn và bước ñầu góp phần hình thành một lực lượng lao ñộng có kĩ năng cao, ñồng thời cũng ñem lại cơ hội ñể các nhà quản lí của Việt Nam tiếp cận với trình ñộ quản lí sản xuất của thế giới. Không kém phần quan trọng, FDI góp phần ñáng kể vào việc gia tăng giá trị xuất khẩu, do vậy tác ñộng trực tiếp tới cán cân thương mại của nền kinh tế theo hướng ngày càng lành mạnh hơn.
Tuy nhiên, tiến trình toàn cầu hóa kinh tế (sau ñây gọi tắt là toàn cầu hóa) ñang diễn ra nhanh chóng trên nhiều ngành và lĩnh vực kinh tế ñã tác ñộng rõ rệt và nhiều chiều tới việc thu hút và sử dụng nguồn vốn ñầu tư trực tiếp nước ngoài của Việt Nam. Một mặt, toàn cầu hóa mang lại cơ hội ñể nền kinh tế có thể tiếp cận với một thị trường vốn rộng rãi và hoạt ñộng một cách tương ñối tự do; mang lại lợi thế so sánh cho một số yếu tố thu hút ñầu tư vốn có như nguồn nhân lực rẻ và nguồn tài nguyên phong phú, ñồng thời tạo ra
8
một số yếu tố thu hút ñầu tư mới. Mặt khác, tiến trình toàn cầu hóa cũng tạo ra một môi trường cạnh tranh khốc liệt hơn trong việc thu hút FDI, trong khi sức cạnh tranh thu hút ñầu tư của Việt Nam ñã có những giai ñoạn có biểu hiện giảm sút. Lợi thế so sánh của nguồn nhân lực và tài nguyên bị suy giảm tương ñối trong tương quan với các yếu tố vốn và công nghệ khi nền kinh tế toàn cầu ñang từng bước chuyển sang nền kinh tế tri thức. Trong khi ñó, nguồn nhân lực của Việt Nam lại chưa ñủ năng lực ñể thu hút, hấp thụ một cách tối ưu những nguồn vốn và công nghệ trên thị trường quốc tế. Môi trường thu hút ñầu tư của Việt Nam vẫn còn nhiều bất cập, chưa ñáp ứng ñược những diễn biến nhanh chóng của tiến trình toàn cầu hoá mặc dù ngày càng ñược hoàn thiện và ñiều chỉnh theo hướng cởi mở hơn, nhất là khi bộ Luật ðầu tư bắt ñầu có hiệu lực vào ngày 01/7/2006. Ngoài ra, xu hướng tự do hoá thương mại, hội nhập kinh tế quốc tế, mở rộng thị trường làm cho các doanh nghiệp của Việt Nam, nhất là những doanh nghiệp có vốn FDI sản xuất các sản phẩm hướng tới thị trường ngoài nước, phải ñối mặt với một thị trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt hơn. Do vậy, trên thực tế, mặc dù ñã ñạt ñược một số thành tựu ban ñầu trong việc thu hút FDI, song dòng FDI vào Việt Nam cũng không tránh khỏi những biến ñộng, thậm chí trong một số thời ñiểm giá trị FDI thu hút bị thoái lui do tác ñộng của môi trường quốc tế. Hiện tượng này ñược biểu hiện rõ nhất trong giai ñoạn sau cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực năm 1997.
Vấn ñề ñặt ra là: Tiến trình toàn cầu hóa kinh tế ñã tác ñộng lên dòng FDI qua những kênh nào? Dòng FDI của thế giới nói chung và của Việt Nam nói riêng ñã vận ñộng thế nào dưới dưới tác ñộng ñó? Và quan trọng hơn cả là các nhà hoạch ñịnh chính sách có thể làm gì ñể kiểm soát hay ñiều chỉnh những tác ñộng này nhằm tạo ra một dòng FDI tối ưu vào Việt Nam?
Những vấn ñề trên ñòi hỏi phải ñược phân tích một cách tổng quan và kịp thời ñể có thể hỗ trợ các nhà hoạch ñịch chính sách trong việc lựa chọn
9
2.2.6. Lian quan ®Õn c ̧c vÊn ®Ò vÒ Khoa häc vμ C«ng nghÖ:
ChÝnh phñ ® söa ®æi, bæ sung NghÞ ®Þnh sè 54/2003/N§-CP ngμy 19/5/2003 theo
h−íng t ̈ng c−êng thÈm quyÒn qu¶n lý Nhμ n−íc vÒ nhn hiÖu hμng ho ̧ cho Côc Së h÷u trÝ tuÖ”. Néi dung nμy ® ®−îc quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh 28/2004/N§-CP ngμy 16/1/2004 cña ChÝnh phñ .
ChÝnh phñ ® ban hμnh NghÞ ®Þnh 11/2005/N§-CP ngμy 2/2/2005 thay thÕ NghÞ ®Þnh 45/1998/N§-CP ngμy 01/7/1998 quy ®Þnh chi tiÕt vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ. Theo ®ã, ® bi bá quy ®Þnh h1n chÕ møc gi ̧ thanh to ̧n cho chuyÓn giao c«ng nghÖ vμ ®a d1ng h¬n vÒ ph−¬ng thøc thanh to ̧n; Bá quy ®Þnh (tèi ®a 20% vèn ph ̧p ®Þnh) vÒ giíi h1n gi ̧ trÞ gãp vèn b»ng c«ng nghÖ; Bá quy ®Þnh vÒ thêi ®iÓm hiÖu lùc cña Hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ vμ thêi ®iÓm b3⁄4t ®Çu tÝnh gi ̧ thanh to ̧n cho chuyÓn giao c«ng nghÖ mμ ®Ó c ̧c Ban (mua, b ̧n) tù tho¶ thuËn; Bá quy ®Þnh chi tiÕt vÒ néi dung Hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ mμ chØ quy ®Þnh mét sè ®iÒu, kho¶n b3⁄4t buéc ph¶i cã, cßn néi dung cô thÓ cña ®iÒu, kho¶n do c ̧c ban (mua, b ̧n) tù quyÕt ®Þnh; Bá c¬ chÕ pha duyÖt Hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ, Doanh nghiÖp chØ ph¶i lμm thñ tôc § ̈ng ký Hîp ®ång víi quy ®Þnh hμnh chÝnh, ®¬n gi¶n, th«ng tho ̧ng, rót ng3⁄4n thêi gian thÈm ®Þnh tõ 45 ngμy xuèng cßn 15 ngμy khi nhËn ®−îc Hå s¬ hîp lÖ vμ t ̈ng c−êng ph©n cÊp qu¶n lý cho ®Þa ph−¬ng; ngoμi ra trong NghÞ ®Þnh cßn ®−îc bæ sung 2 ®iÓm quy ®Þnh míi, ®ã lμ: x ̧c lËp h−íng −u ®i vÒ thuÕ ®èi víi chuyÓn giao c«ng nghÖ vμ quy ®Þnh vÒ cÊp phÐp ®Æc quyÒn kinh doanh, mét lo1i h×nh tr−íc ®©y ch−a ®−îc ®Ò cËp ®Õn trong v ̈n b¶n quy ph1m ph ̧p luËt.
2.2.7. Lian quan ®Õn c ̧c vÊn ®Ò vÒ ph ̧t triÓn c«ng nghiÖp:
- ViÖc x©y dùng Quy ho1ch tæng thÓ ph ̧t triÓn ngμnh c«ng nghiÖp phô trî vμ x©y dùng c¬ së d÷ liÖu cña c ̧c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong ngμnh c«ng nghiÖp phô trî ® ®−îc quy ®Þnh trong ChØ thÞ sè 47/CT-TTg ngμy 22/12/2004 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ c ̧c gi¶i ph ̧p n©ng cao søc c1nh tranh cña c ̧c s¶n phÈm c«ng nghiÖp xuÊt khÈu.
- VÒ cam kÕt kh«ng ̧p dông h1n chÕ vèn ®Çu t− n−íc ngoμi vμo lÜnh vùc ®iÖn lùc
226
(20%): LuËt §iÖn lùc ®−îc Quèc héi th«ng qua ngμy 3/12/2004 ® kh«ng quy ®Þnh tû lÖ h1n chÕ nμy.
2.2.8. Lian quan ®Õn viÖc c3⁄4t gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt vμ ̧p dông c¬ chÕ mét gi ̧ nh»m hç trî doanh nghiÖp n©ng cao kh¶ n ̈ng c1nh tranh:
- Tõ ngμy 1 th ̧ng 1 n ̈m 2004 gi ̧ vÐ m ̧y bay ® ®−îc ̧p dông chung cho ng−êi ViÖt Nam vμ ng−êi n−íc ngoμi.
- Bé B−u chÝnh ViÔn th«ng ® cã QuyÕt ®Þnh 17/2004/Q§-BCVT quy ®Þnh tõ ngμy 1/5/2004 gi¶m c−íc ®iÖn tho1i quèc tÕ ®−êng ®iÖn tho1i chuyan dïng vμ ® ®1t møc t−¬ng ®−¬ng víi c ̧c n−íc trong khu vùc; cô thÓ lμ: c−íc ®iÖn tho1i quèc tÕ gi¶m trung b×nh 22%; c−íc thua kanh quèc tÕ gi¶m 2-22%; c−íc thua kanh (bao gåm c¶ trong n−íc vμ quèc tÕ) cho doanh nghiÖp IXP, ISP ® gi¶m 25% -36% gãp phÇn gi¶m gi ̧ thμnh ®Çu vμo cho c ̧c doanh nghiÖp cung cÊp dÞch vô Internet.
- VÒ gi ̧ ®iÖn, Thñ t−íng ChÝnh phñ ® ban hμnh QuyÕt ®Þnh 215/2004/Q§-TTg ngμy 28 th ̧ng 12 n ̈m 2004 quy ®Þnh thèng nhÊt vÒ møc gi ̧ b ̧n ®iÖn gi÷a trong n−íc vμ n−íc ngoμi ̧p dông tõ ngμy 1/1/2005.
2.2.9. Lian quan ®Õn viÖc ban hμnh c ̧c Th«ng t− h−íng dÉn thi hμnh NghÞ ®Þnh sè 06/2000/N§-CP ngμy 06/3/2000 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc hîp t ̧c ®Çu t− víi n−íc ngoμi trong lÜnh vùc d1y nghÒ, gi ̧o dôc ®μo t1o:
- Bé Lao ®éng Th−¬ng binh & X héi vμ Bé KÕ ho1ch vμ §Çu t− ® ban hμnh Th«ng t− lian bé sè 20/2004/TTLB-BL§TBXH-BKH ngμy 3/12/2004 quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò d1y nghÒ.
-BéGi ̧odôcvμ§μot1o vμBéKÕho1chvμ§Çut− ®banhμnhTh«ngt− lianbé h−íng dÉn vÒ khuyÕn khÝch §TNN trong lÜnh vùc gi ̧o dôc ®μo t1o.
2.2.10. Lian quan ®Õn c ̧c vÊn ®Ò vÒ th−¬ng m1i, h¶i quan:
- V ̈n phßng ChÝnh phñ ® cã c«ng v ̈n sè 1854/VPCP-QHQT ngμy 11 th ̧ng 4 n ̈m 2005 th«ng b ̧o ý kiÕn cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc ®ång ý víi ®Ò nghÞ cña Bé KÕ ho1ch vμ §Çu t− vÒ bi bá quy ®Þnh khèng chÕ s¶n l−îng theo luËn chøng kinh tÕ - kü thuËt cña c ̧c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, l3⁄4p r ̧p xe g3⁄4n m ̧y 2 b ̧nh cã vèn ®Çu t− n−íc ngoμi.
- Bé Th−¬ng m1i ® cã v ̈n b¶n uû quyÒn cho c ̧c tØnh, thμnh phè xem xÐt, gi¶i quyÕt c ̧c yau cÇu cña doanh nghiÖp §TNN lian quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu hμng ho ̧ phôc vô cho x©y dùng c¬ b¶n, ho1t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo môc tiau ® ®−îc quy ®Þnh t1i giÊy phÐp ®Çu t−.
227
- Bé Th−¬ng m1i ® ban hμnh Th«ng t− sè 07/2004/TT-BTM ngμy 26/8/2004 h−íng dÉn ph©n lo1i chi tiÕt nguyan liÖu s¶n xuÊt, vËt t−, linh kiÖn ®−îc miÔn thuÕ nhËp khÈu trong 5 n ̈m kÓ tõ khi b3⁄4t ®Çu s¶n xuÊt.
- VÒ c ̧c cam kÕt lian quan ®Õn h¶i quan: Bé Tμi chÝnh ® tæ chøc l1i hÖ thèng nghiÖp vô H¶i quan; rót ng3⁄4n c ̧c b−íc lμm thñ tôc; thùc hiÖn ph©n luång hμng ho ̧ ®óng nh− quy ®Þnh quèc tÕ; ̧p dông h×nh thøc kiÓm tra theo tû lÖ tõ 1 dÕn 5 %; kiÓm tra sau th«ng quan; ban hμnh c ̧c th«ng t− lian ngμnh vÒ sù hîp t ̧c gi÷a nh÷ng c ̧c ngμnh lian quan h−íng dÉn vÒ hoμn tr¶ thuÕ xuÊt nhËp khÈu vμ nép ng©n s ̧ch nhμ n−íc.
- VÒ cam kÕt tõng b−íc x©y dùng c ̧c ®Þnh nghÜa ®Þnh gi ̧ thuÕ XNK dùa tran GATT vμ WTO; gØam c ̧c mÆt hμng ̧p dông gi ̧ tèi thiÓu. Bé Tμi chÝnh ® ban hμnh Th«ng t− 87/2004/TT-BCT ngμy 31/8/2004 h−íng dÉn x ̧c ®Þnh gi ̧ tÝnh thuÕ ®èi víi hμng ho ̧ xuÊt nhËp khÈu hoμn toμn phï hîp theo nguyan t3⁄4c cña GATT/WTO.
2.2.11. Lian quan ®Õn c ̧c vÊn ®Ò vÒ xuÊt nhËp c¶nh:
Trong thêi gian qua, ChÝnh phñ ® cã nhiÒu c¶i tiÕn trong vÊn ®Ò cÊp thÞ thùc, t1o thuËn lîi cho kh ̧ch n−íc ngoμi vμo ViÖt Nam ®Çu t− kinh doanh vμ du lÞch, cô thÓ:
- Trong khu«n khæ hîp t ̧c víi c ̧c n−íc ASEAN, ViÖt Nam ® miÔn thÞ thùc cho ng−êi mang hé chiÕu phæ th«ng cña 6 n−íc gåm: Indonesia, Lμo, Malaysia, Philippin, Th ̧i Lan vμ Singapore.
- Theo QuyÕt ®Þnh sè 09/2004/Q§-BNG cña Bé tr−ëng Bé Ngo1i giao ngμy 30/6/2004, ViÖt Nam ® ®¬n ph−¬ng miÔn thÞ thùc cho c«ng d©n Hμn Quèc vμo ViÖt Nam d−íi 15 ngμy vμ më réng ®èi t−îng lμ c«ng d©n NhËt B¶n ®−îc miÔn thÞ thùc d−íi 15 ngμy kh«ng ph©n biÖt môc ®Ých nhËp c¶nh vμ lo1i hé chiÕu. Theo QuyÕt ®Þnh 808/Q§-BNG ngμy 13/4/2005 miÔn thÞ thùc cho c«ng d©n c ̧c n−íc §an M1ch, Na Uy, PhÇn Lan, Thôy §iÓn vμo ViÖt Nam d−íi 15 ngμy.
2.2.12. VÒ cam kÕt x©y dùng mét mÆt b»ng ph ̧p lý chung cho ®Çu t− trong n−íc vμ n−íc ngoμi: Tõ n ̈m 2004, ChÝnh phñ ® giao Bé KÕ ho1ch vμ §Çu t− phèi hîp víi c ̧c Bé, ngμnh so1n th¶o LuËt §Çu t− vμ LuËt Doanh nghiÖp chung. Dù kiÕn c¶ hai luËt nμy sÏ ®−îc ChÝnh phñ tr×nh Quèc héi th«ng qua vμo cuèi n ̈m 2005.
2.2.13. VÒ cam kÕt x©y dùng LuËt c1nh tranh: Quèc héi ® th«ng qua LuËt C1nh tranh ngμy 03/12/2004.
2.2.14. VÒ cam kÕt du lÞch cña ViÖt Nam trong c ̧c tæ chøc quèc tÕ:
- Cho tíi nay, du lÞch ViÖt Nam ® tham gia ®μm ph ̧n, cam kÕt trong c ̧c tæ chøc
228
kinh tÕ quèc tÕ sau: ASEAN, DiÔn ®μn hîp t ̧c kinh tÕ Ch©u ̧-Th ̧i b×nh d−¬ng (APEC). HiÖp ®Þnh th−¬ng m1i ViÖt Nam - Hoa Kú, Tæ chøc th−¬ng m1i thÕ giíi (WTO). Trong ®ã néi dung HiÖp ®Þnh th−¬ng m1i ViÖt Nam - Hoa Kú ®−îc lÊy lμm møc trÇn ®Ó x©y dùng c ̧c ph−¬ng ̧n cam kÕt trong c ̧c khu«n khæ hîp t ̧c kh ̧c.
- §Õn nay, ViÖt Nam ® vμ ®ang triÓn khai theo ®óng nh÷ng cam kÕt ® ®−a ra trong lÜnh vùc dÞch vô. HÇu hÕt c ̧c kh ̧ch s1n lian doanh (3-5 sao) vμ 8 lian doanh l÷ hμnh còng ®ang ho1t ®éng hiÖu qu¶, gãp phÇn t ̈ng luång kh ̧ch quèc tÕ vμo ViÖt Nam, t ̈ng nguån ngo1i lùc cho sù ph ̧t triÓn cña du lÞch ViÖt Nam.
2.2.15. VÒ viÖc thùc hiÖn S ̧ng kiÕn chung ViÖt Nam- NhËt B¶n: trong 44 h1ng môc chÝnh cña ch−¬ng tr×nh hμnh ®éng thùc hiÖn S ̧ng kiÕn chung ®−îc chia thμnh 125 h1ng môc nhá, trong ®ã, ®Õn cuèi n ̈m 2004 (sau 1 n ̈m thùc hiÖn S ̧ng kiÕn chung) co 20 h1ng môc ® ®−îc hoμn thμnh vμ 65 h1ng môc ®ang ®−îc triÓn khai theo ®óng tiÕn ®é;
2.2.16. VÒ thùc hiÖn BTA vμ ®μm ph ̧n gia nhËp WTO:
- VÒ viÖc thùc hiÖn BTA, cho ®Õn nay, kh ̧ nhiÒu c ̧c cam kÕt vÒ ®Çu t− trong BTA ® ®−îc thùc hiÖn bao gåm: ®èi xö tèi huÖ quèc; nguyan t3⁄4c chung vÒ ®èi xö quèc gia; xo ̧ bá chÕ ®é hai gi ̧; xo ̧ bá c ̧c h1n chÕ vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ, chuyÓn nh−îng vèn; cho phÐp thÕ chÊp gi ̧ trÞ quyÒn sö dông ®Êt t1i c ̧c tæ chøc tÝn dông t1i ViÖt Nam; ® ̧p øng hÇu hÕt c ̧c nghÜa vô theo TRIMs; më cöa thÞ tr−êng dÞch vô (th«ng qua viÖc cÊp phÐp cho mét sè dù ̧n trong lÜnh vùc dÞch vô)... §èi víi c ̧c cam kÕt kh ̧c, ViÖt Nam sÏ tiÕp tôc thùc hiÖn theo ®óng lé tr×nh trong qu ̧ tr×nh x©y dùng LuËt §Çu t− vμ LuËt Doanh nghiÖp chung.
- VÒ ®μm ph ̧n gia nhËp WTO, ViÖt Nam ® hoμn thμnh 9 phian häp ®μm ph ̧n gia nhËp WTO vμ ® c¬ b¶n hoμn thμnh viÖc minh b1ch ho ̧ hÖ thèng ph ̧p luËt, chÝnh s ̧ch lian quan ®Õn th−¬ng m1i hμng ho ̧, ®Çu t−, së h÷u trÝ tuÖ, trî cÊp, doanh nghiÖp nhμ n−íc... Cho ®Õn nay, ViÖt Nam ® ®i vμo th¶o luËn c ̧c cam kÕt ®a ph−¬ng cô thÓ vμ b3⁄4t ®Çu triÓn khai ®μm ph ̧n song ph−¬ng víi mét sè ®èi t ̧c gåm: Hoa Kú, NhËt B¶n, EU, Canada, Thuþ Sü, óc, Nauy, Singapore, Th ̧i Lan, Hμn Quèc, Trung Quèc, §μi Loan vμ mét sè ®èi t ̧c kh ̧c.
Ngoμi c ̧c néi dung tran, mét sè cam kÕt kh ̧c cña ChÝnh phñ ®ang trong qu ̧ tr×nh thùc hiÖn nh−:
- VÒ ph©n cÊp qu¶n lý nhμ n−íc vÒ §TNN cho c ̧c ®Þa ph−¬ng, Bé KÕ ho1ch vμ §Çu t− ® tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ dù th¶o QuyÕt ®Þnh cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ më réng ph©n cÊp qu¶n lý Nhμ n−íc vÒ §TNN.
- VÒ x©y dùng vμ ®iÒu chØnh quy ho1ch ph ̧t triÓn c ̧c ngμnh, ®Æc biÖt lμ quy ho1ch
229
ph ̧t triÓn c ̧c ngμnh c«ng nghiÖp phô trî, c ̧c Bé, ngμnh lian quan nh− Bé C«ng nghiÖp, Bé X©y dùng, Bé Giao th«ng vËn t¶i... ®ang triÓn khai x©y dùng hoÆc ® tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ.
- Riang ®èi víi viÖc ®iÒu chØnh Quy ho1ch ngμnh c«ng nghiÖp xi m ̈ng, ngμy 17/9/2004, Bé X©y dùng ® tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ b¶n dù th¶o Quy ho1ch tæng thÓ ngμnh xi-m ̈ng trong ®ã kh«ng quy ®Þnh h1n chÕ tû lÖ 40% vèn §TNN trong c ̧c lian doanh xi m ̈ng.
- VÒ viÖc ban hμnh NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ vÒ viÖc bi bá pha duyÖt kÕ ho1ch nhËp khÈu nguyan liÖu, linh kiÖn phôc vô s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp §TNN, Bé Th−¬ng m1i ® cã tê tr×nh sè 1002/TM-KH§T ngμy 4 th ̧ng 3 n ̈m 2005 tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ vμ ®ang chñ tr× so1n th¶o NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ.
Nh×n chung trong thêi gian qua, ChÝnh phñ, c ̧c Bé, ngμnh vμ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ® triÓn khai nhiÒu biÖn ph ̧p nh»m thùc hiÖn c ̧c cam kÕt c¶i thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− nh− cam kÕt. §ång thêi ® quan t©m xö lý nhiÒu kiÕn nghÞ cô thÓ cña c ̧c doanh nghiÖp. Tuy nhian, vÉn cßn kh«ng Ýt v−íng m3⁄4c cÇn ®−îc xö lý tiÕp, nhanh gän theo ®óng quy ®Þnh, c ̧c cam kÕt trong thêi gian tíi nh»m n©ng cao tÝnh hÊp dÉn vμ kh¶ n ̈ng c1nh tranh thu hót ®Çu t−, t1o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho ho1t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cã vèn §TNN.
III. Gi¶i ph ̧p s3⁄4p tíi
1. ChØ thÞ sè 13/2005/CT-TTg ngμy 8/4/2005 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ mét sè gi¶i ph ̧p nh»m t1o chuyÓn biÕn míi trong c«ng t ̧c thu hót ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoμi ® nau râ ®Þnh h−íng c¬ b¶n c ̧c c«ng viÖc cÇn tiÕn hμnh trong thêi gian tíi nh»m c¶i thiÖn h¬n n÷a m«i tr−êng ®Çu t−, vμ giao c ̧c Bé, ngμnh triÓn khai c ̧c c«ng viÖc cô thÓ. Tr−íc m3⁄4t, c ̧c Bé, ngμnh vμ Uû ban nh©n d©n c ̧c ®Þa ph−¬ng cÇn khÈn tr−¬ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ vμ ®óng thêi h1n c ̧c c«ng viÖc ® ®−îc ph©n c«ng t1i ChØ thÞ nμy.
2. KhÈn tr−¬ng hoμn chØnh c ̧c ®Ò ̧n ®ang trong qu ̧ tr×nh x©y dùng; ®Æc biÖt lμ c ̧c ®Ò ̧n quan träng nh− LuËt §Çu t− vμ LuËt Doanh nghiÖp ̧p dông chung cho c ̧c nhμ ®Çu t− thuéc c ̧c thμnh phÇn kinh tÕ vμ c ̧c v ̈n b¶n huíng dÉn, söa ®æi NghÞ ®Þnh 105/2003/N§- CP ngμy 17/9/2003 quy ®Þnh chi tiÕt vμ h−íng dÉn thi hμnh mét sè ®iÒu cña Bé LuËt lao ®éng vμ tuyÓn dông vμ qu¶n lý lao ®éng n−íc ngoμi lμm viÖc t1i ViÖt Nam nh»m níi láng quy ®Þnh vÒ tû lÖ lao ®éng n−íc ngoμi trong c ̧c doanh nghiÖp ®Æc thï, xö lý tiÕp c ̧c néi dung cßn tån ®äng trong ch−¬ng tr×nh thùc hiÖn S ̧ng kiÕn chung ViÖt Nam – NhËt B¶n.
230
3. ngoμi ra, thực tế thu hút đtnn vμ ho1t động sản xuất kinh doanh của c ̧c doanh nghiệp đang đặt ra nhiều vấn đề mới cần đ−ợc xử lý, cụ thể lμ:
- tiếp tục giải quyết c ̧c v−ớng m3⁄4c về thuế thu nhập doanh nghiệp, nhất lμ v−ớng m3⁄4c trong việc x ̧c định mức thuế, thời h1n miễn giảm thuế tndn đối với c ̧c tr−ờng hợp:
+ doanh nghiệp kcn mở chi nh ̧nh ở địa bμn kh ̧c
+ doanh nghiệp công nghệ cao ngoμi kcn
+ công ty đa mục tiau đầu t− nhiều giai đo1n
+ c ̧c dự ̧n đầu t− vμo kcn t ̈ng thời h1n ho1t động
+ doanh nghiệp đ−ợc cấp giấy phép đầu t− tr−ớc 1/1/2004 thay đổi tính chất dự ̧n
(tỷ lệ xuất khẩu, mục tiau vμ ph1m vi kinh doanh...), chuyển địa điểm...
quy định cụ thể danh mục dự ̧n đặc biệt khuyến khích đầu t− theo điều 37 của
nghị định 164/2003/nđ-cp quy định chi tiết thi hμnh luật thuế thu nhập doanh nghiệp.
- bộ tμi chính, tổng cục hải quan chủ trì phối hợp với c ̧c cơ quan chức n ̈ng xử
một phương án tối ưu nhằm tiếp tục tận dụng một cách hữu hiệu nguồn vốn FDI trong thời gian tới, khi tiến trình toàn cầu hoá ngày càng diễn ra nhanh và rộng hơn, khi Việt Nam ñã là thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và sẽ ngày càng mở cửa và hội nhập ñầy ñủ hơn với nền kinh tế thế giới. Trong bối cảnh ñó, tác giả lựa chọn vấn ñề “Tác ñộng của toàn cầu hóa kinh tế ñối với dòng vốn ñầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam” làm ñề tài luận án.
2. Tình hình nghiên cứu ñề tài
§ cã nhiÒu nghian cøu trong vμ ngoμi n−íc vÒ toμn cÇu ho ̧ nói chung và toàn cầu hóa kinh tế nói riêng. Trong sè ®ã ph¶i kÓ ®Õn c ̧c t ̧c gi¶ nh− §ç Léc DiÖp (Chñ nghÜa T− b¶n ®Çu ThÕ kØ XXI), NguyÔn Duy Quý (ThÕ giíi Trong Hai ThËp nian ®Çu ThÕ kØ XXI), TrÇn V ̈n Tïng (TÝnh Hai mÆt cña Toμn cÇu ho ̧), D−¬ng Phó HiÖp vμ Vò V ̈n Hμ (Toμn cÇu hãa Kinh tÕ), Fred W. Riggs, Tehranian, Modelski, Chase-Dunn, Jeffry Hart (Kh ̧i niÖm C¬ b¶n vÒ Toμn cÇu ho ̧), David Held vμ McGrew (Sù ChuyÓn m×nh Toμn cÇu), Michel Beaud (LÞch sö Chñ nghÜa T− b¶n tõ 1500 ®Õn 2000), Harry Shutt (Chñ nghÜa T− b¶n: Nh÷ng BÊt æn TiÒm tμng), T«n Ngò Vian (Toμn cÇu ho ̧: NghÞch lý cña ThÕ giíi T− b¶n Chñ nghÜa), NguyÔn TrÇn QuÕ (Nh÷ng VÊn ®Ò Toμn cÇu Ngμy nay)... MÆc dï cã ph−¬ng ph ̧p tiÕp cËn, c ̧ch lËp luËn hoÆc dïng nh÷ng thuËt ng÷ kh ̧c nhau, song phÇn lín c ̧c t ̧c gi¶ ®Òu ®i t×m lêi gi¶i cho vÊn ®Ò “Toμn cÇu hãa lμ g×?”. §Ó tr¶ lêi c©u hái nμy, hÇu hÕt c ̧c t ̧c gi¶ ®Òu c ̈n cø vμo nh÷ng khÝa c1nh sau cña toμn cÇu ho ̧: (1) Thêi gian vμ kh«ng gian cña toμn cÇu ho ̧; (2) C ̧c lÜnh vùc cña toμn cÇu ho ̧; (3) H×nh thøc biÓu hiÖn cña toμn cÇu hãa; vμ (4) T ̧c ®éng cña toμn cÇu hãa.
XÐt vÒ thêi ®iÓm xuÊt hiÖn vμ kh«ng gian cña toμn cÇu ho ̧, mét sè häc gi¶ cho r»ng qu ̧ tr×nh toμn cÇu ho ̧ ® x¶y ra tõ nhiÒu n ̈m tr−íc ®©y; song quy m« vμ vμ møc ®é cña toμn cÇu ho ̧ trong nh÷ng n ̈m gÇn ®©y ®−îc ®Èy nhanh lan gÊp nhiÒu lÇn. Nguyan nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn toμn cÇu hãa kinh tế lμ nh÷ng tiÕn bé v−ît bËc vÒ khoa häc vμ c«ng nghÖ trong nh÷ng thập kỉ cuèi
10
cña Thian nian kØ thø Hai. HÇu hÕt c ̧c häc gi¶ ®Òu thèng nhÊt quan ®iÓm lμ toμn cÇu ho ̧ diÔn ra tran mäi lÜnh vùc, trong ®ã næi bËt nhÊt lμ: Toμn cÇu ho ̧ kinh tÕ, toμn cÇu ho ̧ chÝnh trÞ, toμn cÇu hãa sinh th ̧i vμ m«i tr−êng, toμn cÇu hãa v ̈n ho ̧ vμ toμn cÇu ho ̧ th«ng tin.
H×nh thøc biÓu hiÖn cña toμn cÇu ho ̧ còng rÊt ®a d1ng. Trong ®ã, næi bËt lμ mét c¬ së h1 tÇng toμn cÇu dùa tran tri thøc, khoa häc vμ c«ng nghÖ vμ mét kiÕn tróc th−îng tÇng ®ang tõng b−íc ®−îc h×nh thμnh qua viÖc ngμy cμng cã nhiÒu thiÕt chÕ, tæ chøc quèc tÕ chuyan vÒ nh÷ng lÜnh vùc kh ̧c nhau ®−îc thμnh lËp. Trong lÜnh vùc kinh tÕ, toμn cÇu ho ̧ ®−îc biÓu hiÖn cô thÓ trong mét sè mÆt sau: Thứ nhất, thị trường vốn gồm các dòng ñầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), viện trợ phát triển chính thức (ODA), các khoản vay song phương, ña phương, các khoản ñầu tư qua thị trường chứng khoán..., ñược mở rộng về quy mô, di chuyển nhanh theo xu hướng tự do hơn; Thứ hai, thị trường hàng hóa và dịch vụ của các nền kinh tế ñược mở rộng và chuyển dịch mạnh về cơ cấu, liên kết và phụ thuộc lẫn nhau nhiều hơn; Thứ ba, nguồn nhân lực toàn cầu có bước trưởng thành về chất lượng, ñược huy ñộng và sử dụng dưới nhiều hình thức mới ña dạng hơn với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin và các cách quản lí sản xuất và phân phối sản phẩm mới; Thứ tư, khoa học và công nghệ ñạt ñược những thành tựu nổi bật, vượt trội, ñược chuyển giao, ứng dụng và ngày càng ñóng vai trò quan trọng hơn như một yếu tố ñầu vào của sản xuất, bước ñầu tạo cơ sở cho nền kinh tế tri thức toàn cầu; Thứ năm, một kiến trúc kinh tế toàn cầu ñang ñược hình thành với việc nhiều liên kết, thể chế kinh tế quốc tế tiếp tục ñược củng cố, hoàn thiện, hay mới ra ñời nhằm ñáp ứng yêu cầu về quản lí, ñiều tiết các quan hệ kinh tế mới ngày càng ñan xen và phức tạp hơn giữa các quốc gia.
Một số tác giả hay tổ chức như IMF, WB hay WTO cũng tập trung vào nghiên cứu về tác ñộng của toàn cầu hoá ñối với nền kinh tế thế giới. Chẳng hạn IMF ñã viết trong báo cáo Viễn cảnh Kinh tế Thế giới năm 1997 như sau:
11
Toàn cầu hoá tức là sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế giữa các quốc gia trên thế giới ngày càng tăng thông qua giá trị các khoản giao dịch xuyên biên giới về hàng hoá, và các dịch vụ về di chuyển dòng vốn quốc tế ngày càng lớn hơn, và cũng thông qua việc phổ biến công nghệ nhanh chóng hơn. Toàn cầu hoá mang ñến cả thách thức và cơ hội cho các nền kinh tế và các nhà quyết sách. Ở cấp ñộ rộng, lợi ích phúc lợi của toàn cầu hoá về bản chất là tương tự như quá trình chuyên môn hoá, và mở rộng thị trường thông qua thương mại, như các nhà kinh tế học cổ ñiển ñã nhấn mạnh. Bằng việc phân hoá lực lượng lao ñộng quốc tế mạnh mẽ hơn và việc phân bổ hiệu quả hơn các khoản tiết kiệm, toàn cầu hoá ñã nâng cao năng suất lao ñộng và mức sống trung bình, trong khi ñó, khả năng tiếp cận các sản phẩm nước ngoài cho phép khách hàng ñược hưởng hàng loạt các hàng hoá và dịch vụ với chi phí thấp hơn. Toàn cầu hoá cũng mang lại lợi ích, chẳng hạn bằng cách cho phép một quốc gia huy ñộng một giá trị tài chính lớn hơn (như các nhà ñầu tư có thể tiếp một cách rộng rãi hơn tới một loạt các công cụ tài chính ở những thị trường khác nhau) và nâng cao mức ñộ cạnh tranh giữa các công ty [71, tr.45].
Những tác ñộng trên của toàn cầu hoá là không ñồng ñều ñối với các nền kinh tế phát triển và ñang phát triển. Các quốc gia tư bản phát triển, với tiềm lực kinh tế mạnh mẽ, dồi dào về vốn, công nghệ, kinh nghiệm quản lí và nguồn nhân lực có kĩ năng lao ñộng cao, sẽ có khả năng chi phối, tác ñộng ñến nền kinh tế toàn cầu ở mức ñộ và quy mô rộng lớn hơn. Trong khi ñó, các quốc gia ñang phát triển, do nguồn lực hạn chế, sẽ ít có khả năng chi phối nền kinh tế quốc tế, mà ngược lại sẽ chịu tác ñộng và phụ thuộc nhiều hơn vào nền kinh tế thế giới. ðiều này cũng có nghĩa là lợi nhuận và rủi ro từ toàn cầu hoá chắc chắn sẽ ở những mức ñộ khác nhau giữa các nền kinh tế này.
Về tác ñộng của toàn cầu hoá kinh tế ñối với dòng ñầu tư trực tiếp nước ngoài, trên cơ sở các học thuyết kinh tế cổ ñiển, kết hợp với thực tiễn
12
của tiến trình toàn cầu hoá kinh tế trong hai thập niên qua, một số tác giả ñã nỗ lực phát triển một số mô hình lí thuyết về FDI trong giai ñoạn toàn cầu hoá; nghiên cứu về sự vận ñộng của FDI toàn cầu trong mối liên hệ với nguồn nhân lực, nguồn tài nguyên, với xu hướng tự do hoá thương mại hàng hoá và dịch vụ...Theo mô hình OLI do tác giả John Dunning và một số nhà nghiên khác phát triển, các yếu tố như quyền sở hữu vốn, ñịa ñiểm ñầu tư và quá trình nội ñịa hóa ñược nhấn mạnh như là những yếu tố quyết ñịnh ñối với dòng FDI. Một số tác giả khác lại thiên về mô hình “lực hút” và “lực ñẩy” ñối với FDI. Trong khi ñó theo các tác giả He Liping thuộc Viện Nghiên cứu tài chính, ngân hàng và kinh tế quốc gia của Trung Quốc (Impact of Globalization on China: An Accessment with regard to China’ Reforms and Liberalization) và Deepack Nayyar (2000) thuộc Viện Nghiên cứu Thế giới về Kinh tế Phát triển (Cross-border movements of people) thì dòng FDI vận ñộng dưới tác ñộng của xu hướng nhất thể hoá các yếu tố sản xuất trên toàn cầu. Một số nghiên cứu khác nhấn mạnh tác ñộng của khoa học và công nghệ, của các công ty TNC, của các thể chế kinh tế, tài chính quốc tế hay của các chính sách kinh tế vĩ mô tới FDI.
Về tác ñộng của toàn cầu hoá kinh tế ñối với dòng FDI vào Việt Nam, các tác giả như Nguyễn Văn Dân (Những vấn ñề của Toàn cầu hoá kinh tế. 2001); Võ ðại Lược (Kinh tế ñối ngoại nước ta hiện nay: tình hình và các giải pháp. 2004); Trần Văn Thọ (Thời cơ mới cho FDI ở Việt Nam. 2005) nhấn mạnh tác ñộng của việc cải thiện môi trường ñầu tư và chủ trương hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam ñối với FDI. Trong khi ñó, các tác giả Nguyễn Như Bình và Jonathan Haughton (Trade Liberalization and Foreign Direct Investment in Vietnam. 2002) lại nhấn mạnh tác ñộng của việc mở cửa thị trường và gia nhập WTO ñối với dòng FDI. Theo hai tác giả, với việc Việt Nam ngày càng hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế thế giới và trở thành thành
13
viên của WTO, dòng FDI vào Việt Nam sẽ ñược gia tăng ñáng kể.
Các nghiên cứu trên ñây mặc dù ñã ñề cập ñến một số khía cạnh riêng rẽ của toàn cầu hoá kinh tế và tác ñộng của chúng ñối với nền kinh tế thế giới nói chung, cũng như ñối với dòng FDI vào Việt Nam nói riêng song vẫn chưa thể phản ánh một cách toàn diện và hệ thống sự vận ñộng của toàn cầu hoá cũng như tác ñộng của chúng ñối với dòng FDI, nhất là tác ñộng của toàn cầu hoá ñối với dòng FDI vào Việt Nam trong những năm vừa qua. Do vậy ñề tài của luận án do tác giả lựa chọn là hoàn toàn mới mẻ và không trùng lặp với
các nghiên cứu trước ñây.
3. Mục ñích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
Mục ñích của luận án là: Nghiên cứu về tác ñộng của toàn cầu hóa kinh tế
ñối với sự vận ñộng của dòng FDI vào Việt Nam và gợi ý một số giải pháp nhằm khai thác các tác ñộng thuận lợi, ñồng thời hạn chế tới mức cao nhất các tác ñộng bất lợi của toàn cầu hóa kinh tế ñối với dòng FDI vào Việt Nam.
ðể ñạt mục ñích trên, luận án cần giải quyết một số nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu cơ sở lý thuyết và thực tiễn của toàn cầu hoá kinh tế; Xác ñịnh một số ñặc trưng cơ bản của toàn cầu hoá kinh tế trong mối liên hệ với sự vận ñộng của dòng FDI;
- Trên cơ sở ñó, xác ñịnh cơ chế tác ñộng của toàn cầu hóa kinh tế ñối với dòng FDI;
- PhântíchtácñộngcủatoàncầuhoákinhtếñốivớidòngFDItrênthếgiới; - PhântíchtácñộngcủatoàncầuhoákinhtếñốivớidòngFDIvàoViệtNam; - Rút ra một số nhận xét về những ñiểm còn bất cập trong việc thu hút
FDI vào Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế.
- Khuyến nghị một số phương hướng và giải pháp nhằm tận dụng các
tác ñộng tích cực và giảm thiểu tác ñộng tiêu cực của toàn cầu hóa kinh tế ñối với việc thu hút và sử dụng FDI ở Việt Nam; Theo ñó cần chủ ñộng ñiều chỉnh
14
môi trường ñầu tư, kiểm soát các yếu tố thị trường ñể có thể thu hút ñược một giá trị FDI tối ưu nhằm phát huy hiệu quả việc sử dụng lợi thế so sánh của các yếu tố thu hút ñầu tư như nguồn nhân lực và tài nguyên thiên nhiên.
4. ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
ðối tượng nghiên cứu của luận án là tiến trình toàn cầu hoá kinh tế và tác ñộng của tiến trình này ñối với sự vận ñộng của dòng FDI trên thế giới và Việt Nam. Mặc dù tiến trình toàn cầu hóa có thể tác ñộng ñến nhiều khía cạnh của FDI, từ giá trị, cơ cấu FDI ñến việc sử dụng nguồn FDI thu hút ñược, với khả năng cho phép và trong khuôn khổ của một luận án tiến sĩ, tác giả của luận án xin giới hạn phạm vi nghiên cứu của luận án là những tác ñộng của toàn cầu hóa kinh tế ñối với giá trị và cơ cấu của dòng FDI vào Việt Nam trong khoảng thời gian từ giữa thập kỉ 1980 tới cuối năm 2006 - khi tiến trình toàn cầu hóa kinh tế bắt ñầu diễn ra mạnh mẽ và khi Việt Nam bắt ñầu thực hiện chủ trương ðổi mới, mở cửa nền kinh tế.
5. Ph−¬ng ph ̧p nghian cøu vμ nguån t− liÖu
- Cơ sở phương pháp luận: T ̧c gi¶ lÊy ph−¬ng ph ̧p duy vËt biÖn chøng vμ duy vËt lÞch sö cña chñ nghÜa M ̧c-Lanin lμ c¬ së ph−¬ng ph ̧p luËn cña c ̧c luËn ®iÓm trong nghian cøu nμy.
- Cơ sở lý thuyết: C ̧c lý thuyÕt kinh tÕ học cæ ®iÓn còng nh− hiÖn ®1i, lý thuyết về FDI vμ mét sè m« h×nh kinh tÕ vèn ® ®−îc thùc tiÔn kiÓm nghiÖm trong tiÕn tr×nh ph ̧t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong vμi thÕ kØ qua, sÏ ®−îc sử dông trong c ̧c lËp luËn cña bμi viÕt.
- Cơ sở thực tiễn: C ̧c sè liÖu, d÷ liÖu, ph©n tÝch vμ lËp luËn tõ c ̧c tæ chøc kinh tÕ - th−¬ng m1i cña Lian hîp quèc, c ̧c tæ chøc tÝn dông, th−¬ng m1i quèc tÕ nh− Ng©n hμng ThÕ giíi (WB), Quü TiÒn tÖ Quèc tÕ (IMF), Tæ chøc Th−¬ng m1i ThÕ giíi (WTO), mét sè tæ chøc phi chÝnh phñ (NGO), từ c¬ së nghian cøu của c ̧c quèc gia trong khu vùc vμ tran thÕ giíi, kÕt hîp víi các dữ liệu thống kê
15
chính thức từ các cơ quan, tổ chức của ViÖt Nam sẽ ñược sử dụng ñể minh họa cho các lập luận của luận án. Do hệ thống thống kê, một số số liệu mới chỉ ñược cập nhật tới cuối năm 2004 hoăc năm 2005. Tuy nhiên, trong khả năng cho phép, tác giả sẽ cố gắng tìm và sử dụng số liệu mới nhất, trong một số trường hợp là cập nhật ñến hết năm 2006 hay ñến hết tháng 6 năm 2007.
Phương pháp nghiên cứu: Tác giả sẽ sö dụng phương pháp so sánh, ñối chiếu (chủ yếu là ñịnh tính), phân tích các cơ sở dữ liệu ñể tìm hiểu về các kênh tác ñộng của toàn cầu hóa ñối với dòng FDI, mô hình hóa kênh này và sử dụng mô hình này ñể ñánh giá tác ñộng của toàn cầu hóa ñối với dòng FDI trên thế giới nói chung và dòng FDI vào Việt Nam nói riêng. Trên cơ sở các kết luận rút ra từ ñánh giá này, tác giả sẽ gợi ý một số giải pháp nhằm tạo ñiều kiện cho việc thu hút một dòng FDI tối ưu vào Việt Nam
6. Những ñóng góp mới của luận án
o Vềlýluậnvàthựctiễncủatiếntrìnhtoàncầuhoá:Tácgiảñãhệthốnghoá
cơ sở lí luận và thực tiễn của tiến trình toàn cầu hoá kinh tế và khẳng ñịnh toàn cầu hoá kinh tế là một xu thế khách quan, vừa có tính hệ thống, kế thừa, vừa có tính ñột biến của nền kinh tế thế giới. Tiến trình toàn cầu hoá kinh tế có một số ñặc trưng cơ bản liên quan tới xu hướng vận ñộng của dòng FDI trên thế giới.
o Từcácñặctrưngcủatoàncầuhoákinhtế,tácgiảpháthiệnracáckênhtác ñộng của toàn cầu hoá kinh tế ñối với sự vận ñộng của dòng FDI và trên cơ sở ñó xây dựng mô hình cơ chế tác ñộng của toàn cầu hoá ñối với dòng FDI. Theo ñó, dòng FDI sẽ chịu tác ñộng của: (1) Môi trường pháp lí toàn cầu về FDI; (2) Thị trường hàng hoá và dịch toàn cầu; và (3) Các yếu tố sản xuất, ñặc biệt là của nguồn nhân lực trên toàn cầu cũng như trong nội bộ nước tiếp nhận ñầu tư.
o DựavàomôhìnhcơchếtácñộngcủatoàncầuhoáñốivớidòngFDI,tác
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links