shamanking2008s
New Member
Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết Nối
Lời nói đầu
Chuyển từ cơ chế quản lý tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa là quá trình đầy khó khăn phức tạp. Đó là cuộc tìm tòi, sáng tạo không ngừng của toàn Đảng, toàn dân, là sự đổi mới có ý nghĩa cách mạng cả về nhận thức, quan điểm, về thể chế chính sách, về bộ máy và cán bộ.
Song, nền kinh tế thị trường đó có sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế ở các trình độ phát triển lực lượng sản xuất khác nhau, vốn đã rất thấp, lại ở trong thời đại đòi hỏi quá cao của cách mạng khoa học kỹ thuật - công nghệ và của cách mạng quản lý; đồng thời phải phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa dưới sự quản lý của nhà nước. Những điều kiện đòi hỏi trên cho thấy vai trò của nhà nước trong nền kinh tế thị trường ở nước ta là hết sức quan trọng, đặc biệt là vai trò quản lý, điều tiết của Nhà nước về kinh tế.
Vai trò quản lý, điều tiết của Nhà nước về kinh tế trong nền kinh tế thị trường của nước ta trong giai đoạn hiện nay được khẳng định là chức năng quản lý kinh tế vĩ mô, định hướng, phối hợp, kính thích, tạo môi trường, kiểm soát và điều tiết chính sách xã hội; thông qua các công cụ pháp luật, kế hoạch, chính sách, sử dụng công cụ kinh tế (giá cả, thuế, lãi suất ngân hàng, tỷ giá hối đoái…) và của nguồn học kinh tế để quản lý, điều hành các mặt hoạt dộng kinh tế – xã hội có hiệu quả, góp phần tăng trưởng kinh tế. Vì thế, vấn đề: “Vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” được chọn làm đề tài của đề án môn học.
Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề án được trình bày trong hai phần:
I. Cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường
II. Một số giải pháp cơ bản nhằm đổi mới và tăng cường vai trò kinh tế của Nhà nước ta hiện nay.
I. Cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường
1. Các quan điểm về vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế.
Sau khi xã hội cộng sản nguyên thuỷ bị tan rã, xã hội loài người phân chia thành giai cấp, xuất hiện sự đối lập về lợi ích kinh tế giữa các nhóm người, các tập đoàn người, đã dẫn đến sự đấu tranh giữa họ ngày càng trở nên găy gắt. Trong điều kiện đó, để giữ cho xã hội trong vòng kỷ cương nhất định, giai cấp nắm trong tay những lực lượng sản xuất chủ yếu tìm cách tổ chức nên một thiết chế đặc biệt với những công cụ đặc biệt. Đó là thiết chế nhà nước. Như vậy, Nhà nước chỉ ra đời khi việc sản xuất và văn minh xã hội phát triển đến một trình độ nhất định.
Nhà nước, về thực chất là một thiết chế quyền lực chính trị, là cơ quan thống trị của một giai cấp hay của một nhóm giai cấp này đối với một hay toàn bộ các giai cấp khác; đồng thời còn duy trì và phát triển xã hội mà Nhà nước đó quản lý trước các nhà nước khác. Ngay từ khi Nhà nước mới ra đời đã thực hiện vai trò và chức năng quản lý, lúc đầu là quản lý xã hội, quản lý hành chính, đảm bảo trật tự trị an, dần dần chuyển sang quản lý kinh tế. Cùng với sự pt quản lý, lúc đầu là quản lý xã hội, quản lý hành chính, đảm bảo trật tự trị an, dần dần chuyển sang quản lý kinh tế. Cùng với sự phát triển với quy mô và trình độ của nền kinh tế, vai trò quản lý của Nhà nước về kinh tế ngày càng tăng lên và chiếm một vị trí quan trọng trong hoạt động quản lý của Nhà nước. Tuy nhiên, vai trò quản lý của Nhà nước về kinh tế cũng luôn biến đổi, tuỳ theo chế độ chính trị, yêu cầu và xu hướng phát triển kinh tế của từng quốc gia trong từng giai đoạn lịch sử khác nhau.
Trong lĩnh vực kinh tế, cùng với việc chuyển biến mạnh mẽ của chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh sang chủ nghĩa tư bản độc quyền ở các nước tư bản phát triển, để giải quyết những hiện tượng kinh tế xã hội mới nảy sinh đã có nhiều lý thuyết, quan điểm về vai trò thực tế của Nhà nước trong nền kinh tế, trong việc điều chỉnh nền kinh tế thị trường.
Từ cuối thế kỉ XVIII đến giữa thế kỉ XIX, trường phái kinh tế cổ điển và tân cổ điển chỉ coi nhà nước tư bản là người canh gác bảo vệ tài sản cho chủ nghĩa tư bản, phái này ủng hộ nguyên tắc tự do kinh tế, coi thị trường là trung tâm, nhà nước giữ vai trò thứ yếu. Đại diện cho trường phái này là Adam Smith (1723-1790), một nhà kinh tế học người Anh. Trong cuốn “Sự giàu có của các quốc gia”, ông cho rằng hoạt động kinh tế của con người là hoạt động tự do, do “bàn tay vô hình” hay quy luật khách quan chi phối. Nhà nước không nên can thiệp vào kinh tế, mà thích hợp nhất với một số chức năng nòng cốt (cung cấp hàng hoá cộng đồng, bảo đảm an ninh, giáo dục công dân và buộc thực hiện các hợp đồng) được coi là cốt lõi nhất cho sự phát triển thị trường.
Sang thời kỳ của đại tư bản công nghiệp, chủ nghĩa tư bản phát triển nhanh chóng nhờ các nguồn vốn tích luỹ to lớn, người ta chỉ phê phán những sự tiêu dùng xa xỉ làm giảm nguồn tích luỹ chứ cũng chưa thấy rõ vai trò cần thiết của nhà nước trong việc điều tiết quá trình phát triển, khắc phục các mất cân đối (như David Ricardo, 1772 –1823)
Chủ nghĩa tư bản càng phát triển càng bộc lộ nhiều mâu thuẫn và nhược điểm: không những mâu thuẫn về giai cấp mà cả mâu thuẫn giữa các ngành kinh tế, giữa thành thị và nông thôn… Trước đòi hỏi của thực tế, nhiều nhà kinh tế tư sản đã đưa ra các học thuyết khác nhau để lý giải các mâu thuẫn, chỉ ra những thất bại của thị trường và tìm đến các vai trò của nhà nước trong việc giải quyết tình trạng mất cân đối trong quá trình tái sản xuất và giảm nhẹ tác hại của khủng hoảng mang tính chu kỳ. Tiêu biểu có các nhà kinh tế:
- L.Walras, nhà kinh tế học người Pháp đưa ra lý thuyết “cân bằng tổng quát giữa các thị trường” với khuyến nghị là nhà nước cần tiến hành dự báo và can thiệp tích cực vào quá trình sản xuất, tạo ra cạnh tranh lành mạnh, hạn chế đầu cơ, ổn định giá cả và phù hợp với tiền lương.
- B.Clark, trong lý thuyết “năng suất tối đa” của mình, cho rằng việc mở rộng sản xuất và thay đổi cơ cấu kinh tế tích cực sẽ làm tăng thu nhập cho cả nước và nhà nước đóng vai trò tích cực trong việc khai thác tối đa các yếu tố sản xuất, chống độc quyền, hạn chế sự đình công.
- A.Pigou đưa ra lý thuyết “kinh tế phồn vinh”, trong đó thừa nhận những mâu thuẫn khách quan giữa quyền lợi tư nhân và quyền lợi xã hội. Ông cho rằng để cho nền kinh tế phát triển cần ưu tiên những yếu tố quyết định, những yếu tố chuẩn mực và bằng các công cụ thích hợp (thuế, tín dụng…) mà thực hiện quá trình điều chỉnh cho sự phồn vinh chung của đất nước.
Các nhà kinh tế trên đều thấy một thực tế là theo đà phát triển của sản xuất, chức năng của nhà nước ngày càng mở rộng, và do vậy vai trò của nhà nước sẽ tăng. Tuy vậy, họ vẫn cho rằng tự do kinh tế là sức mạnh hoạt động của nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa.
Song, cuộc khủng hoảng kinh tế tư bản chủ nghĩa (bắt đầu từ năm1825) trở nên thường xuyên hơn vào những năm 30 của thế kỉ XX đã chứng tỏ “bàn tay vô hình” không thể nào đảm bảo cho kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển bình thường. Hơn nữa, xu hướng xã hội hoá càng cao đã cho thấy phải có một lực lượng nhân danh xã hội can thiệp vào quá trình kinh tế, điều tiết kinh tế và sửa chữa những thất bại của thị trường. Đại diện cho trường phái can thiệp này là J.M.Keynes (1884-1946), nhà kinh tế học nổi tiếng người Anh, người đã sáng tạo ra lý thuyết “tư bản chủ nghĩa được điều tiết”. Ông cho rằng Nhà nước không chỉ dừng lại ở việc thực hiện một số biện pháp để tạo điều kiện thuận lợi cho kinh doanh của nhà tư bản, mà phải thực hiện chức năng quản lý vĩ mô nền kinh tế với việc nghiên cứu các dự báo xu thế phát triển trong tương lai, xây dựng các kế hoạch để tạo ra “cầu tích cực” và đề ra biện pháp can thiệp, điều chỉnh thích hợp nhằm khắc phục những mâu thuẫn của quá trình tái sản xuất.
Những năm 1960,1970 các trường phái ủng hộ lý thuyết “bàn tay vô hình” và trường phái Keynes cũng đã tiến lại gần nhau hình thành nên trường phái chính hiện đại. Đại diện là P.A.Samuelson, trong tác phẩm “Kinh tế học”, ông đưa ra lý thuyết “hai bàn tay”. Điều hành một nền kinh tế không có chính phủ hay thị trường thì cũng như định vỗ tay bằng một bàn tay.
Thực tiễn đã chứng tỏ trong thời đại ngày nay hầu hết các nước trên thế giới đều chuyển sang mô hình kinh tế thị trường hỗn hợp, nghĩa là kết hợp “bàn tay vô hình” của nền kinh tế tự do với “bàn tay hữu hình” tức là sự quản lý, điều tiết của nhà nước. Đối với nước ta, Nhà nước là của dân, do dân và vì dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, nên sự quản lý điều tiết kinh tế thị trường là theo định hướng Xã hội chủ nghĩa.
2. Tính tất yếu khách quan cần có vai trò quản lý vĩ mô của nhà nước đối với nền kinh tế.
2.1. Thực trạng về vai trò quản lý vĩ mô của Nhà nước về kinh tế.
Quản lý nhà nước về kinh tế ở nước ta trong nhiều năm trước đây với cơ chế tập trung quan liêu, bao cấp và cả trong những năm đổi mới theo cơ chế thị trường vẫn còn nhiều khuyết điểm: Vừa hạ thấp vai trò nhà nước, làm giảm hiệu lực và hiệu quả quản lý của nhà nước đối với các thành phần kinh tế, lại vừa gây ra nhiều vướng mắc trong hoạt động sản xuất kinh doanh, làm trì trệ thêm sự phát triển và gây ra những khó khăn mới cho đời sống kinh tế xã hội của đất nước.
Đã có một thời kỳ dài chúng ta phủ nhận kinh tế thị trường trong chủ nghĩa xã hội, nhưng khi chúng ta nhận thức lại, chuyển đổi cơ chế kế hoạch hoá tập trung sang cơ chế thị trường thì vẫn có những sai lầm, chưa nhận thức đúng đắn vai trò nhà nước trong quản lý nền kinh tế nhằm hướng sự phát triển của nền kinh tế đảm bảo tính ổn định, công bằng, hiệu quả.
Trong cơ chế kế hoạch hoá tập trung: do yêu cầu xây dựng nền kinh tế theo chế độ công hữu, phi hàng hoá và được quản lý theo cơ chế kế hoạch hoá tập trung cao độ nên nhà nước đã đảm nhận vai trò quản lý tuyệt đối toàn bộ đời sống kinh tế xã hội, nắm và chi phối toàn bộ hoạt động kinh tế của đất nước. Với cơ chế này, nhà nước đã thực hiện được những mục tiêu kinh tế và chính trị – xã hội, xây dựng lực lượng quốc phòng hùng mạnh, thực hiện các chính sách xã hội quan trọng như giáo dục, y tế, công bằng xã hội… thể hiện tính ưu việt của xã hội chủ nghĩa trên nhiều mặt. Song chức năng kinh tế của nhà nước được đề cao quá mức thể hiện trên những điểm chủ yếu sau đây:
- Thứ nhất: Trong cơ chế cũ, nhà nước mở rộng quá đáng kinh tế quốc doanh, gần như đồng nhất kinh tế quốc doanh với chủ nghĩa xã hội. Tuyệt đối hoá kinh tế quốc doanh và kinh tế thị trường đến mức phủ nhận các thành phần kinh tế khác. Đến Đại hội Đảng VI, mặc dù đã có sự đổi mới nhận thức nhưng vẫn còn nhấn mạnh kinh tế quốc doanh phải chiếm tỷ trọng trong cả sản xuất và lưu thông. Do đó, chưa chú ý đúng mức trong chỉ đạo phát triển các thành phần kinh tế khác.
- Thứ hai: Nhà nước đóng vai trò trung tâm và gần như đọc tôn trong linhc vực đầu tư, xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật, nắm độc quyền ngân hàng, ngoại thương, ngoại hối, bao cấp tín dụng và do đó chưa khai thác được nguồn lực khác đầu tư cho phát triển.
- Thứ ba: Nhà nước can thiệp quá sâu vào các hoạt động kinh tế, trực tiếp điều hành các hoạt động kinh tế, coi cả nước là “một công trường lớn” trong đó các đơn vị kinh tế cơ sở chỉ là những người thừa hành một cách thụ động mệnh lệnh chỉ huy từ trên xuống.
- Thứ tư: Nhà nước muốn nắm toàn bộ khâu phân phối lưu thông, dùng sức mạnh tổng hợp của chuyên chính vô sản, kết hợp chặt chẽ ba biện pháp: Kinh tế, hành chính, giáo dục để nắm nguồn hàng vào tay mình.
Với cơ cấu kinh tế công hữu và phi hàng hoá, cơ chế quản lý tập trung cao độ cũng bộc lộ nhiều khuyết tật, về cơ bản là triệt tiêu động lực phát triển, nền kinh tế kém phát triển, rơi vào tình trạng khan hiếm, dẫn tới khủng hoảng kinh tế – xã hội, còn nhà nước thì bao biện làm thay thị trường và xã hội dẫn tới cồng kềnh, quan liêu, quản lý kém hiệu lực, hiệu quả. Thực trạng đó buộc chúng ta phải cải tổ, cải cách, đổi mới quản lý nền kinh tế, chuyển sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, đồng thời tiến hành cải cách nhà nước cho phù hợp và có khả năng quản lý kinh tế thị trường.
Trong thời kỳ đổi mới, nhà nước vừa phải thực hiện hai nhiệm vụ cơ bản song song và đan xen lẫn nhau, đó là vừa đổi mới, cải cách hệ thống quản lý bao gồm cải tạo cơ cấu kinh tế cũ, xây dựng cơ cấu kinh tế mới, cải cách nền hành chính nhà nước, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước phù hợp với cơ chế mới; vừa phải điều hành nền kinh tế trong quá trình đổi mới, phải xử lý nhiều vấn đề mới nảy sinh hết sức phức tạp và khó khăn. Mặt khác, nhiệm vụ quản lý nhà nước về kinh tế hết sức đa dạng, linh hoạt, luôn biến động do thực tế cuộc sống đặt ra. Nhưng nhà nước của ta đã đạt được những thành tựu đáng kể, đó là:
Nhà nước ta đã phát huy vai trò trách nhiệm trong quản lý kinh tế – xã hội, tiến hành công cuộc đổi mới quản lý kinh tế nhưng vẫn giữ vững ổn định chính trị, xã hội, đảm bảo tăng trưởng kinh tế khá, cải thiện và nâng cao đời sống nhân dân, đưa nước ta cơ bản ra khỏi khủng hoảng; đã mạnh dạn đổi mới cơ chế, chính sách quản lý kinh tế và điều hành, xử lý các tình huống hết sức phức tạp có hiệu quả tốt. Nhà nước cũng đã mạnh dạn đổi mới hệ thống kinh tế nhà nước, đổi mới hệ thống tổ chức bộ máy nhà nước, từng bước phân định rõ chức năng lãnh đạo của Đảng, quản lý nhà nước về kinh tế với chức năng quản lý sản xuất kinh doanh; đổi mới và xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức quản lý nhà nước phù hợp với cơ chế mới… Do đó, đã góp phần to lớn vào phát triển kinh tế xã hội và thành công của công cuộc đổi mới.
- Cải cách một bước thủ tục hành chính cả về quy chế và tổ chức thực hiện, giảm đến mức tối đa các thủ tục, quy chế và phong cách quan liêu, phiền hà đối với nhân dân và các doanh nghiệp.
- Sắp xếp và chấn chỉnh tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về kinh tế, đảm bảo cho bộ máy tinh gọn, cán bộ, công chức nhà nước có phẩm chất, đủ trình độ, năng lực trong quản lý và xử lý tốt các vấn đề nảy sinh, tập trung vào chức năng quản lý vĩ mô, giảm dần, đi tới xoá bỏ chế độ chủ quản đối với doanh nghiệp nhà nước.
2. Đẩy mạnh đấu tranh chống tệ quan liêu và nạn tham nhũng
ở nước ta đang trong thời kỳ đổi mới, cơ chế cũ chưa hoàn toàn mất đi, cơ chế mới chưa ra đời đồng bộ là điều kiện tốt cho tệ quan liêu và nạn tham nhũng phát triển, trở thành nguy cơ cho nhà nước. Vì vậy cần kiên quyết đấu tranh chống tệ nạn này bằng các biện pháp tổ chức hành chính, kinh tế và giáo dục. Nhưng quan trọng nhất là bằng cơ chế, chính sách và pháp luật, tăng cường kiểm tra, kiểm soát và xử lý nghiêm minh các vụ việc vi phạm pháp luật.
3. Tiếp tục phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
- Thực hiện nhất quán chính sách phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần. Khuyến khích và tạo điều kiện cho mọi chủ thể sản xuất kinh doanh được tự chủ phát triển sản xuất hàng hoá và cạnh tranh bình đẳng trong các lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ…
- Tiếp tục đổi mới công tác kế hoạch hoá; hoàn thiện các chính sách tài chính – tiền tệ, tín dụng và ngân hàng.
- Tiếp tục hoàn thiện và phát triển các giải pháp hình thành đồng bộ thể chế kinh tế thị trường ở nước ta.
• Hoàn thiện các văn bản pháp lý, hệ thống chính sách để cho thị trường lao động phát triển, tích cực chuẩn bị điều kiện kỹ thuật, pháp lý, con người, hàng hoá để thị trường chứng khoán hình thành và phát triển.
• Có chính sách để liên kết các lực lượng thương nhân, hợp tác xã mua bán, công ty thương mại quốc doanh và các cơ sở sản cuất theo ngành hàng vào hệ thống dọc từ trung ương đến địa phương, có quy chế liên kết trên cơ sở bảo đảm lợi ích giữa các bên tham gia vào hiệp hội hay từng công ty.
• Tạo điều kiện từng ngành hàng phát triển, cần xây dựng và nâng cấp kết cấu hạ tầng nông thôn phát triển. Thành lập các tổ chức xúc tiến thương mại để giúp đỡ nông dân về thông tin, thị trường, về khuyến nông – lâm – ngư và các điều kiện mua bán một cách thuận lợi.
• Trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá gắn với phát triển kinh tế thị trường, trước mắt nên làm tốt công nghiệp hoá các cơ sở chế biến nông, lâm thuỷ sản, các nhà máy sản cuất hàng tiêu dùng và xuất khẩu có chất lượng cao. Lựa chọn phát triển một số ngành mũi nhọn để tạo đà phát triển phù hợp lợi thế so sánh của nước ta, như công nghiệp dầu khí, hoá dầu, điện tử, hàng điện gia dụng, dệt may, công nghiệp chế biết nông, lâm, thuỷ sản xuất khẩu.
• Nhà nước phải kiểm soát việc nhập khẩu các thiết bị công nghệ vào nước ta, đoán lựa chọn công nghệ hiện đại để sản xuất hàng hoá có chất lượng cao.
• Đổi mới cơ chế quản lý tài chính, ngân hàng để huy động vốn nội lực, vốn nhàn rỗi trong dân cư vào sự phát triển sản xuất kinh doanh, làm cho thị trường sôi động, khuyến khích ngành dịch vụ du lịch thương mại phát triển.
• Củng cố các công ty quốc doanh, thực hiện sát nhập, sắp xếp lại, cổ phần hoá để bảo đảm công ty quốc doanh kinh doanh có hiệu quả cao
• Kiện toàn hệ thống pháp luật trong kinh doanh; rà soát để xoá bỏ các chính sách bất hợp lý hạn chế đến sản xuất, kinh doanh, đến xuất nhập khẩu; mở rộng khai thác thị trường thế giới; xoá bỏ các hiện tượng kiểm tra “làm luật” dưới bất cứ hình thức nào để cho kinh doanh và thị trường sôi động hơn.
4. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước
Vai trò lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước có ý nghĩa quyết định để bảo đảm nhà nước ta giữ vững bản chất giai cấp công nhân, tính dân tộc và là nhà nước của dân, do dân và vì dân. Do vậy cần luôn đổi mới nội dung và cách lãnh đạo của Đảng:
- Phải nắm vững và thực hiện tốt ba nội dung trọng yếu về sự lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước trong tình hình mới: Lãnh đạo các cơ quan Nhà nước kịp thời thể chế hoá đường lối, chính sách của Đảng thành pháp luật; Tăng cường quản lý cán bộ, đảng viên trong bộ máy Nhà nước, xây dựng đội ngũ cán bộ trong sạch, vững mạnh, vừa là lãnh đạo vừa là đầy tớ trung thành của nhân dân; Tăng cường kiểm tra tổ chức đảng và đảng viên trong các doanh nghiệp nhà nước và các đơn vị, tổ chức khác đối với việc thực hiện nghị quyết của Đảng và các quy định của nhà nước.
- Củng cố và nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức đảng trong các cơ quan nhà nước.
- Tăng cường công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn xây dựng nhà nước và pháp luật của nhà nước ta; khắc phục những tồn tại, yếu kém; từng bước hình thành lý luận về nhà nước và pháp luật của Việt Nam.
Kết luận
Vai trò kinh tế của Nhà nước là đòi hỏi tất yếu đối với mọi nền kinh tế. Đối với nước ta, chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung quan liêu, bao cấp sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, vai trò đó càng đòi hỏi phải tăng cường. Đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay, khi mà kinh tế thị trường đã mang tính toàn cầu, kinh tế thị trường trong nước đã bắt đầu hình thành, thì sự quản lý, điều tiết của Nhà nước lại là khâu trọng yếu nhất để nền kinh tế tăng trưởng và phát triển lành mạnh, bền vững.
Có nhiều vấn đề đặt ra cho Nhà nước nhưng nổi bật là hoàn thiện và đồng bộ hoá hệ thống pháp luật, cùng với việc hoàn thiện các công cụ điều tiết vĩ mô như thuế, tiền tệ, tín dụng, hệ thống tài chính…, con người của bộ máy nhà nước vừa chính vừa chuyên.
Trong phạm vi của một đề án, chưa thể đi sâu nghiên cứu hết những vấn đề của vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đề án mới chỉ đề cập một số khía cạnh cơ bản, chắc chắn còn phải tiếp tục hoàn thiện hơn. Tuy vậy, mỗi luận giải, mỗi giải pháp đưa ra đều góp phần nhỏ bé khẳng định tính tất yếu khách quan vai trò và vị trí của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay.
Tài liệu tham khảo
1. Giáo trình Kinh tế chính trị tập II – Trường ĐH Kinh tế Quốc dân – NXB Giáo Dục
2. Giáo trình Quản lý Nhà nước về kinh tế – Trường ĐH Kinh tế quốc dân – NXB Thống kê
3. Kinh tế học – Samuelson
4. Kinh tế học – David Begg
5. Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần VII, VIII, XIX
6. Tạp chí Nghiên cứu – Trao đổi
7. Giáo trình Lịch sử các học thuyết kinh tế-Trường ĐH Kinh tế quốc dân-NXB Thống kê
Mục lục
Trang
Lời mở đầu 1
Nội dung 2
I. Cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường 2
1. Các quan điểm về vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế 2
2. Tính tất yếu khách quan cần có vai trò quản lý vĩ mô của nhà nước đối với nền kinh tế 4
2.1. Thực trạng về vai trò quản lý vĩ mô của Nhà nước về kinh tế 4
2.2. Cơ chế thị trường - đặc trưng và những ưu, khuyết điểm của nó 6
2.2.1. Khái niệm cơ chế thị trường 6
2.2.2. Các đặc trưng cơ bản của cơ chế thị trường 6
2.2.3. Ưu điểm và khuyết tật của cơ chế thị trường 7
2.3.4 Vai trò quản lý và điều tiết kinh tế của Nhà nước 8
3. Đặc trưng của nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam 10
3.1. Quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường ở nước ta 10
3.2. Đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta 12
4. Mục tiêu và các chức năng quản lý vĩ mô của Nhà nước đối với nền kinh tế 13
4.1. Các mục tiêu kinh tế vĩ mô 13
4.2. Chức năng quản lý vĩ mô của Nhà nước về kinh tế 15
II. Một số giải pháp cơ bản nhằm đổi mới và tăng cường vai trò kinh tế của Nhà nước ta hiện nay 16
1. Tiếp tục đổi mới nhận thức và hoàn thiện tốt chức năng lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước với chức năng sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp 16
2. Thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ chức và hoạt động của bộ máy quản lý nhà nước về kinh tế 16
3. Đẩy mạnh cải cách nền hành chính nhà nước 17
4. Đẩy mạnh đấu tranh chống tệ quan liêu và nạn tham nhũng 17
5. Tiếp tục phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa 17
6. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước 18
Kết luận 20
Tài liệu tham khảo 21
Trường Đại Học Kinh Tế Quốc Dân
Khoa Kinh tế và Kinh doanh Quốc tế
Đề án Kinh Tế Chính Trị
Đề tài: Vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay
Giáo viên hướng dẫn: TS Đặng Thắng
Sinh viên thực hiện: Đào Việt Dũng
Lớp: Kinh tế quốc tế K42
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
Lời nói đầu
Chuyển từ cơ chế quản lý tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa là quá trình đầy khó khăn phức tạp. Đó là cuộc tìm tòi, sáng tạo không ngừng của toàn Đảng, toàn dân, là sự đổi mới có ý nghĩa cách mạng cả về nhận thức, quan điểm, về thể chế chính sách, về bộ máy và cán bộ.
Song, nền kinh tế thị trường đó có sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế ở các trình độ phát triển lực lượng sản xuất khác nhau, vốn đã rất thấp, lại ở trong thời đại đòi hỏi quá cao của cách mạng khoa học kỹ thuật - công nghệ và của cách mạng quản lý; đồng thời phải phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa dưới sự quản lý của nhà nước. Những điều kiện đòi hỏi trên cho thấy vai trò của nhà nước trong nền kinh tế thị trường ở nước ta là hết sức quan trọng, đặc biệt là vai trò quản lý, điều tiết của Nhà nước về kinh tế.
Vai trò quản lý, điều tiết của Nhà nước về kinh tế trong nền kinh tế thị trường của nước ta trong giai đoạn hiện nay được khẳng định là chức năng quản lý kinh tế vĩ mô, định hướng, phối hợp, kính thích, tạo môi trường, kiểm soát và điều tiết chính sách xã hội; thông qua các công cụ pháp luật, kế hoạch, chính sách, sử dụng công cụ kinh tế (giá cả, thuế, lãi suất ngân hàng, tỷ giá hối đoái…) và của nguồn học kinh tế để quản lý, điều hành các mặt hoạt dộng kinh tế – xã hội có hiệu quả, góp phần tăng trưởng kinh tế. Vì thế, vấn đề: “Vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” được chọn làm đề tài của đề án môn học.
Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề án được trình bày trong hai phần:
I. Cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường
II. Một số giải pháp cơ bản nhằm đổi mới và tăng cường vai trò kinh tế của Nhà nước ta hiện nay.
I. Cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường
1. Các quan điểm về vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế.
Sau khi xã hội cộng sản nguyên thuỷ bị tan rã, xã hội loài người phân chia thành giai cấp, xuất hiện sự đối lập về lợi ích kinh tế giữa các nhóm người, các tập đoàn người, đã dẫn đến sự đấu tranh giữa họ ngày càng trở nên găy gắt. Trong điều kiện đó, để giữ cho xã hội trong vòng kỷ cương nhất định, giai cấp nắm trong tay những lực lượng sản xuất chủ yếu tìm cách tổ chức nên một thiết chế đặc biệt với những công cụ đặc biệt. Đó là thiết chế nhà nước. Như vậy, Nhà nước chỉ ra đời khi việc sản xuất và văn minh xã hội phát triển đến một trình độ nhất định.
Nhà nước, về thực chất là một thiết chế quyền lực chính trị, là cơ quan thống trị của một giai cấp hay của một nhóm giai cấp này đối với một hay toàn bộ các giai cấp khác; đồng thời còn duy trì và phát triển xã hội mà Nhà nước đó quản lý trước các nhà nước khác. Ngay từ khi Nhà nước mới ra đời đã thực hiện vai trò và chức năng quản lý, lúc đầu là quản lý xã hội, quản lý hành chính, đảm bảo trật tự trị an, dần dần chuyển sang quản lý kinh tế. Cùng với sự pt quản lý, lúc đầu là quản lý xã hội, quản lý hành chính, đảm bảo trật tự trị an, dần dần chuyển sang quản lý kinh tế. Cùng với sự phát triển với quy mô và trình độ của nền kinh tế, vai trò quản lý của Nhà nước về kinh tế ngày càng tăng lên và chiếm một vị trí quan trọng trong hoạt động quản lý của Nhà nước. Tuy nhiên, vai trò quản lý của Nhà nước về kinh tế cũng luôn biến đổi, tuỳ theo chế độ chính trị, yêu cầu và xu hướng phát triển kinh tế của từng quốc gia trong từng giai đoạn lịch sử khác nhau.
Trong lĩnh vực kinh tế, cùng với việc chuyển biến mạnh mẽ của chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh sang chủ nghĩa tư bản độc quyền ở các nước tư bản phát triển, để giải quyết những hiện tượng kinh tế xã hội mới nảy sinh đã có nhiều lý thuyết, quan điểm về vai trò thực tế của Nhà nước trong nền kinh tế, trong việc điều chỉnh nền kinh tế thị trường.
Từ cuối thế kỉ XVIII đến giữa thế kỉ XIX, trường phái kinh tế cổ điển và tân cổ điển chỉ coi nhà nước tư bản là người canh gác bảo vệ tài sản cho chủ nghĩa tư bản, phái này ủng hộ nguyên tắc tự do kinh tế, coi thị trường là trung tâm, nhà nước giữ vai trò thứ yếu. Đại diện cho trường phái này là Adam Smith (1723-1790), một nhà kinh tế học người Anh. Trong cuốn “Sự giàu có của các quốc gia”, ông cho rằng hoạt động kinh tế của con người là hoạt động tự do, do “bàn tay vô hình” hay quy luật khách quan chi phối. Nhà nước không nên can thiệp vào kinh tế, mà thích hợp nhất với một số chức năng nòng cốt (cung cấp hàng hoá cộng đồng, bảo đảm an ninh, giáo dục công dân và buộc thực hiện các hợp đồng) được coi là cốt lõi nhất cho sự phát triển thị trường.
Sang thời kỳ của đại tư bản công nghiệp, chủ nghĩa tư bản phát triển nhanh chóng nhờ các nguồn vốn tích luỹ to lớn, người ta chỉ phê phán những sự tiêu dùng xa xỉ làm giảm nguồn tích luỹ chứ cũng chưa thấy rõ vai trò cần thiết của nhà nước trong việc điều tiết quá trình phát triển, khắc phục các mất cân đối (như David Ricardo, 1772 –1823)
Chủ nghĩa tư bản càng phát triển càng bộc lộ nhiều mâu thuẫn và nhược điểm: không những mâu thuẫn về giai cấp mà cả mâu thuẫn giữa các ngành kinh tế, giữa thành thị và nông thôn… Trước đòi hỏi của thực tế, nhiều nhà kinh tế tư sản đã đưa ra các học thuyết khác nhau để lý giải các mâu thuẫn, chỉ ra những thất bại của thị trường và tìm đến các vai trò của nhà nước trong việc giải quyết tình trạng mất cân đối trong quá trình tái sản xuất và giảm nhẹ tác hại của khủng hoảng mang tính chu kỳ. Tiêu biểu có các nhà kinh tế:
- L.Walras, nhà kinh tế học người Pháp đưa ra lý thuyết “cân bằng tổng quát giữa các thị trường” với khuyến nghị là nhà nước cần tiến hành dự báo và can thiệp tích cực vào quá trình sản xuất, tạo ra cạnh tranh lành mạnh, hạn chế đầu cơ, ổn định giá cả và phù hợp với tiền lương.
- B.Clark, trong lý thuyết “năng suất tối đa” của mình, cho rằng việc mở rộng sản xuất và thay đổi cơ cấu kinh tế tích cực sẽ làm tăng thu nhập cho cả nước và nhà nước đóng vai trò tích cực trong việc khai thác tối đa các yếu tố sản xuất, chống độc quyền, hạn chế sự đình công.
- A.Pigou đưa ra lý thuyết “kinh tế phồn vinh”, trong đó thừa nhận những mâu thuẫn khách quan giữa quyền lợi tư nhân và quyền lợi xã hội. Ông cho rằng để cho nền kinh tế phát triển cần ưu tiên những yếu tố quyết định, những yếu tố chuẩn mực và bằng các công cụ thích hợp (thuế, tín dụng…) mà thực hiện quá trình điều chỉnh cho sự phồn vinh chung của đất nước.
Các nhà kinh tế trên đều thấy một thực tế là theo đà phát triển của sản xuất, chức năng của nhà nước ngày càng mở rộng, và do vậy vai trò của nhà nước sẽ tăng. Tuy vậy, họ vẫn cho rằng tự do kinh tế là sức mạnh hoạt động của nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa.
Song, cuộc khủng hoảng kinh tế tư bản chủ nghĩa (bắt đầu từ năm1825) trở nên thường xuyên hơn vào những năm 30 của thế kỉ XX đã chứng tỏ “bàn tay vô hình” không thể nào đảm bảo cho kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển bình thường. Hơn nữa, xu hướng xã hội hoá càng cao đã cho thấy phải có một lực lượng nhân danh xã hội can thiệp vào quá trình kinh tế, điều tiết kinh tế và sửa chữa những thất bại của thị trường. Đại diện cho trường phái can thiệp này là J.M.Keynes (1884-1946), nhà kinh tế học nổi tiếng người Anh, người đã sáng tạo ra lý thuyết “tư bản chủ nghĩa được điều tiết”. Ông cho rằng Nhà nước không chỉ dừng lại ở việc thực hiện một số biện pháp để tạo điều kiện thuận lợi cho kinh doanh của nhà tư bản, mà phải thực hiện chức năng quản lý vĩ mô nền kinh tế với việc nghiên cứu các dự báo xu thế phát triển trong tương lai, xây dựng các kế hoạch để tạo ra “cầu tích cực” và đề ra biện pháp can thiệp, điều chỉnh thích hợp nhằm khắc phục những mâu thuẫn của quá trình tái sản xuất.
Những năm 1960,1970 các trường phái ủng hộ lý thuyết “bàn tay vô hình” và trường phái Keynes cũng đã tiến lại gần nhau hình thành nên trường phái chính hiện đại. Đại diện là P.A.Samuelson, trong tác phẩm “Kinh tế học”, ông đưa ra lý thuyết “hai bàn tay”. Điều hành một nền kinh tế không có chính phủ hay thị trường thì cũng như định vỗ tay bằng một bàn tay.
Thực tiễn đã chứng tỏ trong thời đại ngày nay hầu hết các nước trên thế giới đều chuyển sang mô hình kinh tế thị trường hỗn hợp, nghĩa là kết hợp “bàn tay vô hình” của nền kinh tế tự do với “bàn tay hữu hình” tức là sự quản lý, điều tiết của nhà nước. Đối với nước ta, Nhà nước là của dân, do dân và vì dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, nên sự quản lý điều tiết kinh tế thị trường là theo định hướng Xã hội chủ nghĩa.
2. Tính tất yếu khách quan cần có vai trò quản lý vĩ mô của nhà nước đối với nền kinh tế.
2.1. Thực trạng về vai trò quản lý vĩ mô của Nhà nước về kinh tế.
Quản lý nhà nước về kinh tế ở nước ta trong nhiều năm trước đây với cơ chế tập trung quan liêu, bao cấp và cả trong những năm đổi mới theo cơ chế thị trường vẫn còn nhiều khuyết điểm: Vừa hạ thấp vai trò nhà nước, làm giảm hiệu lực và hiệu quả quản lý của nhà nước đối với các thành phần kinh tế, lại vừa gây ra nhiều vướng mắc trong hoạt động sản xuất kinh doanh, làm trì trệ thêm sự phát triển và gây ra những khó khăn mới cho đời sống kinh tế xã hội của đất nước.
Đã có một thời kỳ dài chúng ta phủ nhận kinh tế thị trường trong chủ nghĩa xã hội, nhưng khi chúng ta nhận thức lại, chuyển đổi cơ chế kế hoạch hoá tập trung sang cơ chế thị trường thì vẫn có những sai lầm, chưa nhận thức đúng đắn vai trò nhà nước trong quản lý nền kinh tế nhằm hướng sự phát triển của nền kinh tế đảm bảo tính ổn định, công bằng, hiệu quả.
Trong cơ chế kế hoạch hoá tập trung: do yêu cầu xây dựng nền kinh tế theo chế độ công hữu, phi hàng hoá và được quản lý theo cơ chế kế hoạch hoá tập trung cao độ nên nhà nước đã đảm nhận vai trò quản lý tuyệt đối toàn bộ đời sống kinh tế xã hội, nắm và chi phối toàn bộ hoạt động kinh tế của đất nước. Với cơ chế này, nhà nước đã thực hiện được những mục tiêu kinh tế và chính trị – xã hội, xây dựng lực lượng quốc phòng hùng mạnh, thực hiện các chính sách xã hội quan trọng như giáo dục, y tế, công bằng xã hội… thể hiện tính ưu việt của xã hội chủ nghĩa trên nhiều mặt. Song chức năng kinh tế của nhà nước được đề cao quá mức thể hiện trên những điểm chủ yếu sau đây:
- Thứ nhất: Trong cơ chế cũ, nhà nước mở rộng quá đáng kinh tế quốc doanh, gần như đồng nhất kinh tế quốc doanh với chủ nghĩa xã hội. Tuyệt đối hoá kinh tế quốc doanh và kinh tế thị trường đến mức phủ nhận các thành phần kinh tế khác. Đến Đại hội Đảng VI, mặc dù đã có sự đổi mới nhận thức nhưng vẫn còn nhấn mạnh kinh tế quốc doanh phải chiếm tỷ trọng trong cả sản xuất và lưu thông. Do đó, chưa chú ý đúng mức trong chỉ đạo phát triển các thành phần kinh tế khác.
- Thứ hai: Nhà nước đóng vai trò trung tâm và gần như đọc tôn trong linhc vực đầu tư, xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật, nắm độc quyền ngân hàng, ngoại thương, ngoại hối, bao cấp tín dụng và do đó chưa khai thác được nguồn lực khác đầu tư cho phát triển.
- Thứ ba: Nhà nước can thiệp quá sâu vào các hoạt động kinh tế, trực tiếp điều hành các hoạt động kinh tế, coi cả nước là “một công trường lớn” trong đó các đơn vị kinh tế cơ sở chỉ là những người thừa hành một cách thụ động mệnh lệnh chỉ huy từ trên xuống.
- Thứ tư: Nhà nước muốn nắm toàn bộ khâu phân phối lưu thông, dùng sức mạnh tổng hợp của chuyên chính vô sản, kết hợp chặt chẽ ba biện pháp: Kinh tế, hành chính, giáo dục để nắm nguồn hàng vào tay mình.
Với cơ cấu kinh tế công hữu và phi hàng hoá, cơ chế quản lý tập trung cao độ cũng bộc lộ nhiều khuyết tật, về cơ bản là triệt tiêu động lực phát triển, nền kinh tế kém phát triển, rơi vào tình trạng khan hiếm, dẫn tới khủng hoảng kinh tế – xã hội, còn nhà nước thì bao biện làm thay thị trường và xã hội dẫn tới cồng kềnh, quan liêu, quản lý kém hiệu lực, hiệu quả. Thực trạng đó buộc chúng ta phải cải tổ, cải cách, đổi mới quản lý nền kinh tế, chuyển sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, đồng thời tiến hành cải cách nhà nước cho phù hợp và có khả năng quản lý kinh tế thị trường.
Trong thời kỳ đổi mới, nhà nước vừa phải thực hiện hai nhiệm vụ cơ bản song song và đan xen lẫn nhau, đó là vừa đổi mới, cải cách hệ thống quản lý bao gồm cải tạo cơ cấu kinh tế cũ, xây dựng cơ cấu kinh tế mới, cải cách nền hành chính nhà nước, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước phù hợp với cơ chế mới; vừa phải điều hành nền kinh tế trong quá trình đổi mới, phải xử lý nhiều vấn đề mới nảy sinh hết sức phức tạp và khó khăn. Mặt khác, nhiệm vụ quản lý nhà nước về kinh tế hết sức đa dạng, linh hoạt, luôn biến động do thực tế cuộc sống đặt ra. Nhưng nhà nước của ta đã đạt được những thành tựu đáng kể, đó là:
Nhà nước ta đã phát huy vai trò trách nhiệm trong quản lý kinh tế – xã hội, tiến hành công cuộc đổi mới quản lý kinh tế nhưng vẫn giữ vững ổn định chính trị, xã hội, đảm bảo tăng trưởng kinh tế khá, cải thiện và nâng cao đời sống nhân dân, đưa nước ta cơ bản ra khỏi khủng hoảng; đã mạnh dạn đổi mới cơ chế, chính sách quản lý kinh tế và điều hành, xử lý các tình huống hết sức phức tạp có hiệu quả tốt. Nhà nước cũng đã mạnh dạn đổi mới hệ thống kinh tế nhà nước, đổi mới hệ thống tổ chức bộ máy nhà nước, từng bước phân định rõ chức năng lãnh đạo của Đảng, quản lý nhà nước về kinh tế với chức năng quản lý sản xuất kinh doanh; đổi mới và xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức quản lý nhà nước phù hợp với cơ chế mới… Do đó, đã góp phần to lớn vào phát triển kinh tế xã hội và thành công của công cuộc đổi mới.
- Cải cách một bước thủ tục hành chính cả về quy chế và tổ chức thực hiện, giảm đến mức tối đa các thủ tục, quy chế và phong cách quan liêu, phiền hà đối với nhân dân và các doanh nghiệp.
- Sắp xếp và chấn chỉnh tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về kinh tế, đảm bảo cho bộ máy tinh gọn, cán bộ, công chức nhà nước có phẩm chất, đủ trình độ, năng lực trong quản lý và xử lý tốt các vấn đề nảy sinh, tập trung vào chức năng quản lý vĩ mô, giảm dần, đi tới xoá bỏ chế độ chủ quản đối với doanh nghiệp nhà nước.
2. Đẩy mạnh đấu tranh chống tệ quan liêu và nạn tham nhũng
ở nước ta đang trong thời kỳ đổi mới, cơ chế cũ chưa hoàn toàn mất đi, cơ chế mới chưa ra đời đồng bộ là điều kiện tốt cho tệ quan liêu và nạn tham nhũng phát triển, trở thành nguy cơ cho nhà nước. Vì vậy cần kiên quyết đấu tranh chống tệ nạn này bằng các biện pháp tổ chức hành chính, kinh tế và giáo dục. Nhưng quan trọng nhất là bằng cơ chế, chính sách và pháp luật, tăng cường kiểm tra, kiểm soát và xử lý nghiêm minh các vụ việc vi phạm pháp luật.
3. Tiếp tục phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
- Thực hiện nhất quán chính sách phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần. Khuyến khích và tạo điều kiện cho mọi chủ thể sản xuất kinh doanh được tự chủ phát triển sản xuất hàng hoá và cạnh tranh bình đẳng trong các lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ…
- Tiếp tục đổi mới công tác kế hoạch hoá; hoàn thiện các chính sách tài chính – tiền tệ, tín dụng và ngân hàng.
- Tiếp tục hoàn thiện và phát triển các giải pháp hình thành đồng bộ thể chế kinh tế thị trường ở nước ta.
• Hoàn thiện các văn bản pháp lý, hệ thống chính sách để cho thị trường lao động phát triển, tích cực chuẩn bị điều kiện kỹ thuật, pháp lý, con người, hàng hoá để thị trường chứng khoán hình thành và phát triển.
• Có chính sách để liên kết các lực lượng thương nhân, hợp tác xã mua bán, công ty thương mại quốc doanh và các cơ sở sản cuất theo ngành hàng vào hệ thống dọc từ trung ương đến địa phương, có quy chế liên kết trên cơ sở bảo đảm lợi ích giữa các bên tham gia vào hiệp hội hay từng công ty.
• Tạo điều kiện từng ngành hàng phát triển, cần xây dựng và nâng cấp kết cấu hạ tầng nông thôn phát triển. Thành lập các tổ chức xúc tiến thương mại để giúp đỡ nông dân về thông tin, thị trường, về khuyến nông – lâm – ngư và các điều kiện mua bán một cách thuận lợi.
• Trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá gắn với phát triển kinh tế thị trường, trước mắt nên làm tốt công nghiệp hoá các cơ sở chế biến nông, lâm thuỷ sản, các nhà máy sản cuất hàng tiêu dùng và xuất khẩu có chất lượng cao. Lựa chọn phát triển một số ngành mũi nhọn để tạo đà phát triển phù hợp lợi thế so sánh của nước ta, như công nghiệp dầu khí, hoá dầu, điện tử, hàng điện gia dụng, dệt may, công nghiệp chế biết nông, lâm, thuỷ sản xuất khẩu.
• Nhà nước phải kiểm soát việc nhập khẩu các thiết bị công nghệ vào nước ta, đoán lựa chọn công nghệ hiện đại để sản xuất hàng hoá có chất lượng cao.
• Đổi mới cơ chế quản lý tài chính, ngân hàng để huy động vốn nội lực, vốn nhàn rỗi trong dân cư vào sự phát triển sản xuất kinh doanh, làm cho thị trường sôi động, khuyến khích ngành dịch vụ du lịch thương mại phát triển.
• Củng cố các công ty quốc doanh, thực hiện sát nhập, sắp xếp lại, cổ phần hoá để bảo đảm công ty quốc doanh kinh doanh có hiệu quả cao
• Kiện toàn hệ thống pháp luật trong kinh doanh; rà soát để xoá bỏ các chính sách bất hợp lý hạn chế đến sản xuất, kinh doanh, đến xuất nhập khẩu; mở rộng khai thác thị trường thế giới; xoá bỏ các hiện tượng kiểm tra “làm luật” dưới bất cứ hình thức nào để cho kinh doanh và thị trường sôi động hơn.
4. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước
Vai trò lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước có ý nghĩa quyết định để bảo đảm nhà nước ta giữ vững bản chất giai cấp công nhân, tính dân tộc và là nhà nước của dân, do dân và vì dân. Do vậy cần luôn đổi mới nội dung và cách lãnh đạo của Đảng:
- Phải nắm vững và thực hiện tốt ba nội dung trọng yếu về sự lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước trong tình hình mới: Lãnh đạo các cơ quan Nhà nước kịp thời thể chế hoá đường lối, chính sách của Đảng thành pháp luật; Tăng cường quản lý cán bộ, đảng viên trong bộ máy Nhà nước, xây dựng đội ngũ cán bộ trong sạch, vững mạnh, vừa là lãnh đạo vừa là đầy tớ trung thành của nhân dân; Tăng cường kiểm tra tổ chức đảng và đảng viên trong các doanh nghiệp nhà nước và các đơn vị, tổ chức khác đối với việc thực hiện nghị quyết của Đảng và các quy định của nhà nước.
- Củng cố và nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức đảng trong các cơ quan nhà nước.
- Tăng cường công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn xây dựng nhà nước và pháp luật của nhà nước ta; khắc phục những tồn tại, yếu kém; từng bước hình thành lý luận về nhà nước và pháp luật của Việt Nam.
Kết luận
Vai trò kinh tế của Nhà nước là đòi hỏi tất yếu đối với mọi nền kinh tế. Đối với nước ta, chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung quan liêu, bao cấp sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, vai trò đó càng đòi hỏi phải tăng cường. Đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay, khi mà kinh tế thị trường đã mang tính toàn cầu, kinh tế thị trường trong nước đã bắt đầu hình thành, thì sự quản lý, điều tiết của Nhà nước lại là khâu trọng yếu nhất để nền kinh tế tăng trưởng và phát triển lành mạnh, bền vững.
Có nhiều vấn đề đặt ra cho Nhà nước nhưng nổi bật là hoàn thiện và đồng bộ hoá hệ thống pháp luật, cùng với việc hoàn thiện các công cụ điều tiết vĩ mô như thuế, tiền tệ, tín dụng, hệ thống tài chính…, con người của bộ máy nhà nước vừa chính vừa chuyên.
Trong phạm vi của một đề án, chưa thể đi sâu nghiên cứu hết những vấn đề của vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đề án mới chỉ đề cập một số khía cạnh cơ bản, chắc chắn còn phải tiếp tục hoàn thiện hơn. Tuy vậy, mỗi luận giải, mỗi giải pháp đưa ra đều góp phần nhỏ bé khẳng định tính tất yếu khách quan vai trò và vị trí của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay.
Tài liệu tham khảo
1. Giáo trình Kinh tế chính trị tập II – Trường ĐH Kinh tế Quốc dân – NXB Giáo Dục
2. Giáo trình Quản lý Nhà nước về kinh tế – Trường ĐH Kinh tế quốc dân – NXB Thống kê
3. Kinh tế học – Samuelson
4. Kinh tế học – David Begg
5. Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần VII, VIII, XIX
6. Tạp chí Nghiên cứu – Trao đổi
7. Giáo trình Lịch sử các học thuyết kinh tế-Trường ĐH Kinh tế quốc dân-NXB Thống kê
Mục lục
Trang
Lời mở đầu 1
Nội dung 2
I. Cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường 2
1. Các quan điểm về vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế 2
2. Tính tất yếu khách quan cần có vai trò quản lý vĩ mô của nhà nước đối với nền kinh tế 4
2.1. Thực trạng về vai trò quản lý vĩ mô của Nhà nước về kinh tế 4
2.2. Cơ chế thị trường - đặc trưng và những ưu, khuyết điểm của nó 6
2.2.1. Khái niệm cơ chế thị trường 6
2.2.2. Các đặc trưng cơ bản của cơ chế thị trường 6
2.2.3. Ưu điểm và khuyết tật của cơ chế thị trường 7
2.3.4 Vai trò quản lý và điều tiết kinh tế của Nhà nước 8
3. Đặc trưng của nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam 10
3.1. Quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường ở nước ta 10
3.2. Đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta 12
4. Mục tiêu và các chức năng quản lý vĩ mô của Nhà nước đối với nền kinh tế 13
4.1. Các mục tiêu kinh tế vĩ mô 13
4.2. Chức năng quản lý vĩ mô của Nhà nước về kinh tế 15
II. Một số giải pháp cơ bản nhằm đổi mới và tăng cường vai trò kinh tế của Nhà nước ta hiện nay 16
1. Tiếp tục đổi mới nhận thức và hoàn thiện tốt chức năng lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước với chức năng sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp 16
2. Thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ chức và hoạt động của bộ máy quản lý nhà nước về kinh tế 16
3. Đẩy mạnh cải cách nền hành chính nhà nước 17
4. Đẩy mạnh đấu tranh chống tệ quan liêu và nạn tham nhũng 17
5. Tiếp tục phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa 17
6. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước 18
Kết luận 20
Tài liệu tham khảo 21
Trường Đại Học Kinh Tế Quốc Dân
Khoa Kinh tế và Kinh doanh Quốc tế
Đề án Kinh Tế Chính Trị
Đề tài: Vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay
Giáo viên hướng dẫn: TS Đặng Thắng
Sinh viên thực hiện: Đào Việt Dũng
Lớp: Kinh tế quốc tế K42
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links
Last edited by a moderator: