tran_chanh_nghia
New Member
Download miễn phí Nghệ thuật tổ chức điểm nhìn trong tiểu thuyết Việt Nam thời kì đổi mới
Trong Thoạt kỳ thủy Nguyễn Bình Phương cũng rất khéo léo trong
việc kết hợp giữa điểm nhìn bên trong và điểm nhìn bên ngoài. Điểm
nhìn bên trong là cõi vô thức của Tính. Điểm nhìn bên ngoài là câu
chuyện về cuộc đời Tính và những người dân xóm Soi. Dấu hiệu điểm
nhìn bên trong rõ nhất là những đoạn in nghiêng trong văn bản. Đặc biệt,
câu văn “Mắt chó vàng như trăng” được nhắc lại nhiều lần trong tác
phẩm. Hiện tượng này vốn xuất phát từ cái nhìn của Tính, nhưng cũng
có trường hợp được người kể chuyện nhắc lại. Trong trường hợp ấy, nó
trở thành một thành tố của điểm nhìn bên ngoài.
Để tải bản Đầy Đủ của tài liệu, xin Trả lời bài viết này, Mods sẽ gửi Link download cho bạn sớm nhất qua hòm tin nhắn.
Ai cần download tài liệu gì mà không tìm thấy ở đây, thì đăng yêu cầu down tại đây nhé:
Nhận download tài liệu miễn phí
Tóm tắt nội dung tài liệu:
Nghệ thuật tổ chức điểm nhìn trong tiểu thuyếtViệt Nam thời kì đổi mới
Không thể hiểu được sâu sắc tác phẩm văn học nếu ta không tìm
hiểu điểm nhìn nghệ thuật bởi lẽ, để miêu tả, trần thuật, nhà văn buộc
phải xác định, lựa chọn điểm nhìn hợp lý. Trong văn học, điểm nhìn
trần thuật được hiểu là vị trí người trần thuật quan sát, cảm thụ và miêu
tả, đánh giá đối tượng(1). Người ta có thể nói đến điểm nhìn qua các bình
diện vật lý, bình diện tâm lý (điểm nhìn bên trong hay điểm nhìn bên
ngoài, giới tính, lứa tuổi...), qua trường nhìn (của tác giả hay của nhân
vật)... Trong tác phẩm, việc tổ chức điểm nhìn trần thuật bao giờ cũng
mang tính sáng tạo cao độ. Trên thực tế, có rất nhiều trường hợp, giá trị
của tác phẩm bắt đầu từ việc nhà văn cung cấp cho người đọc một cái
nhìn mới về cuộc đời. Mặt khác, thông qua điểm nhìn trần thuật, người
đọc có dịp đi sâu tìm hiểu cấu trúc tác phẩm và nhận ra đặc điểm phong
cách của nhà văn. Quan sát tiểu thuyết Việt nam đương đại, chúng tui
thấy bên cạnh những tác phẩm thiết tạo điểm nhìn quen thuộc là những
hình thức tổ chức điểm nhìn mới, trong đó đáng chú ý là ba hiện tượng
nổi bật: sự dịch chuyển điểm nhìn nghệ thuật; sự luân chuyển điểm nhìn
người trần thuật và nhân vật; gấp bội điểm nhìn. Sự dịch chuyển điểm
nhìn nghệ thuật
Trong văn học truyền thống, chủ yếu các tác phẩm văn học được
triển khai từ cái nhìn tương đối ổn định. Các nhà lý luận gọi đó là cái
nhìn “biết trước”. Nghĩa là người kể chuyện miêu tả, tái hiện đời sống
chủ yếu từ ngôi thứ ba. Với cái nhìn như thế, anh ta nắm trong tay mình
sự phát triển của mạch chuyện cũng như số phận của nhân vật. Như vậy,
về cơ bản, văn học truyền thống chủ yếu xuất phát từ điểm nhìn bên
ngoài. Thực ra, cũng từng có những hiện tượng “phá chuẩn”, chẳng hạn
Nguyễn Du miêu tả nội tâm của Thúy Kiều: “Giật mình, mình lại thương
mình xót xa”. Tuy nhiên, phải đến văn học hiện đại, ý thức tạo dựng
nhiều điểm nhìn, dịch chuyển điểm nhìn nghệ thuật một cách liên tục
mới trở thành một thủ pháp nghệ thuật có tính phổ biến. Điều đó khiến
cho văn học hiện đại, nhất là tiểu thuyết trở nên uyển chuyển và khiến
cho thể loại này chưa bao giờ “bị đông cứng lại” như cách nói của M.
Bakhtin(2).
Tuy nhiên, trước khi phân tích sự dịch chuyển điểm nhìn nghệ
thuật trong tiểu thuyết thời đổi mới, thiết tưởng cũng cần có những phân
biệt về mặt lý luận giữa điểm nhìn bên trong và điểm nhìn bên ngoài.
Điểm nhìn bên ngoài là trường hợp người kể chuyện đứng từ ngoài để
quan sát câu chuyện. Còn điểm nhìn bên trong là sự quan sát nhân vật từ
cảm nhận nội tâm của mình.
Điểm nhìn bên trong cho phép trần thuật qua lăng kính của một
tâm trạng cụ thể, tái hiện đời sống nội tâm của nhân vật một cách sâu
sắc. Việc phối hợp và di chuyển điểm nhìn bên ngoài và bên trong sẽ
giúp cho nhà văn có điều kiện trổ nhiều ô cửa để khám phá đời sống từ
nhiều góc độ khác nhau. Theo đó, nhà văn có đủ điều kiện để đào sâu
vào cả tầng vô thức cũng như miêu tả một cách sinh động những đường
quành tâm trạng đầy tinh vi của nhân vật.
Từ phương diện nào đó, có thể nói, sự đan xen và dịch chuyển liên
tục điểm nhìn cũng là một cách thức để tạo nên tính phức điệu của tiểu
thuyết. Theo đó, văn bản nghệ thuật trở thành một cấu trúc đa tầng, có
khả năng phá vỡ tính đơn âm và cùng lúc vang lên nhiều tiếng nói khác
nhau.
Trước hết, chúng tui muốn nói đến sự dịch chuyển điểm nhìn trong tiểu
thuyết lịch sử vì: thứ nhất, đây thể loại đòi hỏi phải bảo đảm sự chính
xác của sử liệu, và chính yêu cầu về sự chính xác ấy thường hạn chế sức
sáng tạo của nhà văn nếu nhà văn đó không làm chủ được cách tổ chức
trần thuật của mình; thứ hai, trong lịch sử tiểu thuyết lịch sử, hiện tượng
trần thuật từ ngôi thứ ba vô nhân xưng là chủ yếu. Với cái nhìn như thế,
quan điểm về lịch sử của tác giả thường trùng khít với quan điểm chung
của cộng đồng. Cho rằng tiểu thuyết lịch sử “trước hết là tiểu thuyết”,
trong Hồ Quý Ly, Nguyễn Xuân Khánh đã tạo ra sự đột phá bằng cách
xây dựng nhiều điểm nhìn khác nhau.
Trước hết, ông để cho người kể chuyện xưng “tôi”. Đây là trường
hợp rất ít xảy ra trong truyện lịch sử. Phải đến những năm đầu đổi mới,
Nguyễn Huy Thiệp mới làm điều này trong truyện ngắn của ông (là
người nghe kể lại trong Mưa Nhã Nam, người sưu tầm tài liệu trong
Kiếm sắc, Vàng lửa). Đến Nguyễn Xuân Khánh, không chỉ người kể
chuyện xưng “tôi” mà nhân vật cũng xưng “tôi” (Chương II: Hồ Nguyên
Trừng; chương VI: Cô gái vườn mai; phần 1,2 chương XII: Đường lên
Yên Tử; phần 3, 4, 5 chương XIII: Hội thề Đông Sơn). Vậy là tại đây,
Nguyễn Xuân Khánh đã thiết tạo hai trường nhìn: trường nhìn người kể
chuyện khách quan và trường nhìn nhân vật. Mặt khác, mỗi chương gần
như là câu chuyện của một người (chương II về Hồ Nguyên Trừng;
chương III về vua Trần Nghệ Tôn, chương V về Trần Khát Chân,
chương IX về Hồ Quý Ly). Tất nhiên, dù trọng tâm trần thuật mỗi
chương một khác nhưng về cơ bản, cái bóng của nhân vật chính Hồ Quý
Ly vẫn hắt xuống toàn bộ tác phẩm. Và để làm nổi bật dáng phức
tạp của Hồ Quý Ly Nguyễn Xuân Khánh dựng lên nhiều điểm nhìn, và
từ các điểm nhìn ấy, phần sáng cũng như phần tối của nhân vật này đều
được miêu tả sinh động. Các nhân vật trong tiểu thuyết Hồ Quý Ly, dù
bảo thủ hay đổi mới đều có cách đánh giá riêng về Thái sư. Hơn nữa, là
những người nhạy cảm, họ đều hiểu rằng đất nước cần thay đổi,
nhưng thay đổi thế nào thì mọi người lại có chính kiến của mình. Xuất
phát từ quan điểm trần thuật mới, các nhân vật trong Hồ Quý Ly đều
mang tính lưỡng diện: Hồ Quý Ly có thể là người hiểm ác, dùng mưu
mô để thoán ngôi đoạt vị, nhưng lại là người đa mưu túc trí, thông minh
hơn người; Trần Khát Chân là một dũng tướng văn võ song toàn nhưng
lại là người nuối tiếc quá khứ, đi ngược lại bánh xe lịch sử...
Chọn một thời điểm lịch sử hết sức nhạy cảm, một nhân vật lịch sử
hết sức phức tạp, nếu không biết thiết tạo hàng loạt điểm nhìn khác
nhau, cùng lắm Nguyễn Xuân Khánh chỉ làm sinh động lịch sử bằng
cách thêm thắt, hư cấu một số chi tiết mà thôi. Nhưng trên thực tế,
Nguyễn Xuân Khánh đã xây dựng thành công tác phẩm với cấu trúc mở,
giàu tính đối thoại, nói về quá khứ nhưng chất chứa những suy ngẫm sâu
sắc về hiện tại.
Thiên thần sám hối của Tạ Duy Anh lại chọn điểm nhìn bên trong -
hài nhi trong bụng mẹ. Thoạt đầu, hài nhi “khao khát chờ đến cái ngày
vĩ đại ấy” - ngày cậu được chào đời. Chỉ còn bảy mươi hai giờ nữa thôi.
Nhưng chính trong thời khắc chuẩn bị chào đời, cậu lại suy tư:
“Thực ra tui đang ngẫm nghĩ về những điều lạ lùng nói ra từ miệng ...
Tags: điểm nhìn bên trong