Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết Nối
CHƯƠNG 1. CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG QUAN HỆ AN NINH -
CHÍNH TRỊ NHẬT BẢN - MỸ (2001 - 2014).......................................... 9
1.1. Nhân tố pháp lý.................................................................................. 9
1.2. Nhân tố thực tiễn................................................................................ 13
1.2.1. Bối cảnh quốc tế .......................................................................... 13
1.2.2. Bối cảnh khu vực châu Á - Thái Bình Dương........................... 16
1.2.2.1. Sự trỗi dậy của Trung Quốc .................................................. 18
1.2.2.2. Chính sách hướng Đông của Nga ......................................... 20
1.2.2.3. Tình hình an ninh khu vực Đông Á........................................ 23
1.2.3. Bối cảnh nội tại............................................................................ 25
1.2.3.1. Chiến lược của Nhật Bản ...................................................... 25
1.2.3.2. Chiến lược của Mỹ................................................................. 31
1.3. Quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản Mỹ giai đoạn trước
năm 2001 ........................................................................................... 38
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1............................................................................. 43
CHƯƠNG 2. QUAN HỆ NHẬT BẢN - MỸ TRÊN LĨNH VỰC
AN NINH - CHÍNH TRỊ GIAI ĐOẠN 2001 - 2014................................. 44
2.1. Khái quát quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ giai đoạn
2001 - 2014 ................................................................................................... 44
2.2. Quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ trên một số lĩnh vực
cụ thể giai đoạn 2001 - 2014....................................................................... 51
2.2.1. Vấn đề tranh chấp biển đảo ở Đông Á ....................................... 51
2.2.2. Vấn đề hợp tác xây dựng hệ thống phòng thủ tên lửa .............. 63
2.2.3. Vấn đề các căn cứ quân sự của Mỹ tại Nhật Bản...................... 67
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2............................................................................. 72
CHƯƠNG 3. AN HỆ AN NINH - CH NH TRỊ NHẬT ẢN - MỸ:
TÁC ĐỘNG VÀ TRIỂN VỌNG TỚI NĂM 2020 ................................... 73
3.1. Những điều chỉnh quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ
trong Định hướng hợp tác quốc phòng mới 2015.................................... 73
3.2. T động a quan hệ an ninh - hính trị Nhật ản - Mỹ đối với
hu vự Ch u Á - Th i nh ư ng......................................................... 80
Đối i n hệ hậ Bản - ỹ.................................................. 80
Đối i ình hình h Á - Thái Bình Dương........................... 82
Đối i iệ .......................................................................... 84
3.3. Triển vọng a li n minh Mỹ - Nhật đ n năm 2020....................... 87
h ng h ận ợi h hăn ch iệc há iển n hệ
an ninh - chính t ị hậ Bản - ỹ đến nă 0 0 ..................................... 88
3.3.1.1. Về thuận lợi............................................................................ 88
3.3.1.2. Về thách th c ......................................................................... 89
Dự á iển ng n hệ củ n hệ n ninh - chính ị
hậ Bản - ỹ đến nă 0 0 ..................................................................... 93
TIỂ KẾT CHƯƠNG 3............................................................................. 97
KẾT L ẬN.................................................................................................. 98
ANH MỤC TÀI LIỆ THAM KHẢO .................................................. 100
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Mặc dù chính sách đối ngoại của Nhật Bản giai đoạn hậu Chiến tranh
lạnh đang cố gắng khẳng định tiếng nói độc lập nhiều hơn nữa với Mỹ trong
các vấn đề an ninh và chính trị quốc tế, nhưng một thực tế không thể phủ
nhận rằng liên minh giữa Mỹ và Nhật Bản luôn là “hòn đá tảng” đảm bảo an
ninh ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương và Mỹ vẫn là “đồng minh số một”
của Nhật Bản trong khu vực cũng như trên thế giới.
Về lịch sử, liên minh an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ là di sản của
Chiến tranh lạnh và đang được xem xét điều chỉnh cho phù hợp với bối cảnh
mới. Trước đây, có thời kỳ Liên Xô và Trung Quốc liên minh chống lại Mỹ,
Tây Âu và Nhật Bản; hay Mỹ, Trung Quốc và Nhật Bản cân bằng sức mạnh
chống lại ảnh hưởng của Liên Xô. Tuy nhiên, sau Chiến tranh lạnh, một số
liên minh quân sự đã bị giải thể. Những liên minh còn lại, vì lý do này hay lý
do khác, vẫn tồn tại nhưng thay vì đối đầu hay liên kết với nước này chống
nước kia trong bối cảnh mới chuyển sang vừa hợp tác vừa đấu tranh trong
điều kiện cùng tồn tại hòa bình, xây dựng các khuôn khổ quan hệ đối tác
mang tính chất chiến lược. Quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ là một
trong những mối quan hệ đang dịch chuyển dần theo xu hướng như vậy đã và
đang đóng một vai trò cốt yếu đối với môi trường an ninh khu vực châu Á -
Thái Bình Dương. Nghiên cứu quan hệ Nhật Bản - Mỹ giai đoạn 2001 - 2015
tiếp cận từ khía cạnh an ninh và chính trị là một vấn đề có ý nghĩa lý luận và
thực tiễn sâu sắc:
1. Liên minh Nhật Bản - Mỹ ra đời sau Chiến tranh thế giới lần thứ 2
với trụ cột là Hiệp ước an ninh Nhật - Mỹ (1951). Trong Hiệp ước này, Nhật
Bản thông qua việc liên minh với Mỹ để giữ môi trường hòa bình, đối phó với
các nguy cơ về an ninh, thu hút các nguồn vốn và đầu tư thúc đẩy sự phát
triển quốc gia. Về phía Mỹ, đây là một trong những lựa chọn để duy trì ảnh
hưởng của mình ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, đồng thời ngăn chặn
ảnh hưởng của Liên Xô đối với khu vực này. Chiến tranh lạnh kết thúc, Liên
bang Xô Viết sụp đổ, sự đe dọa đó không còn, Nhật Bản cũng lớn mạnh trở
thành đối thủ trực tiếp của Mỹ trên nhiều lĩnh vực, tuy nhiên bất chấp nhiều
quan điểm từ 2 nước, liên minh này vẫn tồn tại và phát triển. Như vậy, nghiên
cứu mối quan hệ Nhật Bản - Mỹ đương đại giúp thấy rõ lợi ích cốt lõi mà hai
quốc gia theo đuổi trong cách hợp tác đặc biệt này.
2. Những chuyển dịch sâu sắc, chưa từng có trên toàn cầu trong hơn
một thập kỷ qua đã khẳng định, trong thế kỷ XXI, khu vực Châu Á - Thái
Bình Dương tiếp tục là khu vực phát triển năng động nhất và đóng vai trò đầu
tàu trong liên kết kinh tế thế giới. Đây là khu vực tập trung 10 trong số 20 nền
kinh tế lớn nhất, với tỉ trọng thương mại xuyên Thái Bình Dương hiện đã
chiếm 2/3 thương mại toàn cầu, đóng góp gần 40% tăng trưởng toàn cầu. Tuy
nhiên ở khu vực này còn tồn tại nhiều vấn đề bất ổn, chưa có một cơ chế an
ninh để nhằm duy trì sự ổn định. “Sự trỗi dậy” của Trung Quốc, đặc biệt là
những hành động ngang ngược của quốc gia này trong những tranh chấp chủ
quyền tại các khu vực Biển Đông, Biển Hoa Đông… đang làm dấy lên những
lo ngại cho các nước trong khu vực, trong đó có Việt Nam. Hiện nay, các
quốc gia này đang hi vọng quan hệ liên minh Nhật Bản - Mỹ sẽ được duy trì
chặt chẽ để cân bằng với “sự trỗi dậy” của Trung Quốc. Nghiên cứu vấn đề
này giúp Việt Nam có được sự đánh giá khách quan về những chuyển biến
của cán cân quyền lực trong khu vực, từ đó có những điều chỉnh chính sách
đối ngoại phù hợp.
3. Đối với Việt Nam, một quốc gia đang trên đường tích cực và chủ
động hội nhập quốc tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa để phát triển,
do đó rất cần môi trường hòa bình, hữu nghị và hợp tác có hiệu quả với tất cả
các nước, đặc biệt là các cường quốc. Nhật Bản và Hoa Kỳ là hai đối tác quan
trọng của Việt Nam, là hai cường quốc có tiếng nói và tầm ảnh hưởng lớn đến
các vấn đề trong khu vực và trên thế giới. Vì vậy, tìm hiểu được mối quan hệ
giữa hai cường quốc này ta có thể hiểu rõ thêm được chủ trương, chính sách
của họ, từ đó rút ra được những kinh nghiệm và có chính sách phù hợp đảm
bảo yêu cầu an ninh và phát triển.
Với những ý nghĩa khoa học và thực tiễn nêu trên, tác giả quyết định
chọn vấn đề “Quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ (2001 - 2014)” làm
đề tài Luận văn thạc sĩ.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Nghiên cứu về quan hệ Nhật Bản - Mỹ nói chung và phạm vi quan hệ
an ninh - chính trị giữa hai đối tác trên nói riêng đã được nhiều học giả trong
và ngoài nước quan tâm từ rất sớm và có nhiều cách tiếp cận nghiên cứu khác
nhau, về cơ bản có thể khái quát như sau:
2.1. Các nghiên cứu trong nước
Có thể kể đến một số tác phẩm như: “Quan hệ Mỹ - Nhật Bản sau
Chiến tranh Lạnh” của tác giả Ngô Xuân Bình, xuất bản bởi Nhà xuất bản
Khoa học Xã hội năm 1995 đã phân tích mối quan hệ giữa hai nước trên các
phương diện chính trị - ngoại giao, an ninh - quốc phòng và kinh tế - xã hội,
đồng thời cũng đưa ra những đánh giá, nhận xét về những thay đổi về chất
trong mối quan hệ giữa hai nước trong giai đoạn sau Chiến tranh lạnh. Sau khi
Chiến tranh lạnh kết thúc, Nhật Bản tỏ ra ít phụ thuộc hơn và có mong muốn
đóng vai trò chính trị chủ động hơn trong các vấn đề của khu vực và thế giới;
Trong cuốn “Chiến lược và quan hệ kinh tế Mỹ - EU - Nhật Bản thế kỷ XXI”
của PGS, TS Lê Văn Sang, xuất bản bởi Nhà xuất bản Khoa học Xã hội năm
2002 lại tập trung phân tích chiến lược của từng quốc gia và đề cập đến mối
quan hệ về thương mại, tài chính và đầu tư trực tiếp của Nhật Bản - Mỹ. Hay
trong cuốn “Quan hệ giữa ba trung tâm tư bản (Mỹ - Tây Âu - Nhật Bản) sau
Chiến tranh lạnh”, tác giả TS Phạm Thành Dung, xuất bản bởi Nhà xuất bản
Lý luận Chính trị năm 2004, đề cập đến sự chuyển hướng chiến lược của các
nước và mối quan hệ giữa Nhật Bản - Mỹ trên phương diện chiến lược chung
chứ không cụ thể theo từng lĩnh vực.
Trong bài viết “Liên minh an ninh Mỹ - Nhật: Sự chuyển biến và tái
xác định” của tác giả Hà Hồng Hải trong cuốn “Quan hệ của Mỹ với các nước
lớn ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương” xuất bản bởi Nhà xuất bản Chính
trị Quốc gia năm 2003 đã nêu lên những chuyển biến trong quan hệ giữa hai
nước Mỹ và Nhật Bản so với thời kỳ 10 năm sau Chiến tranh lạnh, xác định
lại tầm quan trọng của liên minh Mỹ - Nhật Bản trong bối cảnh khu vực châu
Á - Thái Bình Dương có những thay đổi vượt bậc về cả kinh tế lẫn vai trò
chính trị của một số nước tác động tới đời sống quốc tế.
Trong bài viết “Những bất đồng trong quan hệ đồng minh Mỹ - Nhật?”
của tác giả Nguyễn Ngọc Ánh đăng trên tạp chí Quan hệ Quốc phòng - An
ninh số 2 năm 2010 đã chỉ ra một số dấu hiệu bất đồng cũng như nguyên nhân
dẫn đến sự bất đồng trong liên minh Mỹ - Nhật và đưa ra giả thiết liệu hai
nước có thể tách rời nhau không? Tác giả cũng đưa ra những lý do chứng
minh sự cần thiết phải phát triển mối quan hệ đồng minh mặc dù vẫn có một
vài yếu tố kìm hãm sự phát triển tốt đẹp của cặp quan hệ này.
Bài viết “Quan hệ Mỹ - Nhật Bản đến 2020” trong cuốn “Cục diện thế
giới đến năm 2020” xuất bản bởi Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia năm 2010,
tác giả Lê Chí Dũng đã khái quát quan hệ Mỹ - Nhật Bản từ năm 2000 đến
năm 2010, đưa ra những yếu tố tác động tới sự phát triển quan hệ và một vài
dự báo mối quan hệ sẽ phát triển và liên kết chặt chẽ hơn bởi các yếu tố nội
tại hai nước cũng như các yếu tố bên ngoài,…
2.2. Các nghiên cứu quốc tế
Ở phạm vi quốc tế, có một số ấn phẩm, bài viết được công bố liên quan
đến quan hệ Mỹ - Nhật Bản, có thể kể đến: “U.S - Japan Relations for the
21th Century” của trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Kurt M.Campbell viết vào 27
tháng 6 năm 2010 đã khẳng định Nhật Bản và Mỹ sẽ cùng nhau đối phó với
những thách thức mà thế giới hiện nay đang đối mặt, khẳng định mối quan hệ
Mỹ - Nhật Bản là một yếu tố quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề quốc
tế, những lợi ích chiến lược chung sẽ là động lực để hai nước phát triển tốt
đẹp mối quan hệ trong thời gian tới; “The U.S - Japan Security Alliance in the
21st Century” của tác giả Michael J.Green và Mike M. Mochizuki đưa ra ba
kịch bản cho liên minh an ninh Mỹ - Nhật trong thế kỷ 21, kịch bản thứ nhất
liên quan đến quân sự, kịch bản thứ hai về chủ nghĩa kinh tế và kịch bản thứ
ba là sự bất đồng. Trong phần kết luận, tác giả cho rằng các kịch bản đưa ra
đều dựa trên những yếu tố tác động bên trong và bên ngoài, nhưng tất cả đều
khó xác định một cách chính xác. Trong ba kịch bản trên, tác giả nghiêng về
khả năng diễn ra kịch bản thứ ba - sự bất đồng là rõ ràng và dễ diễn ra hơn
trong bối cảnh lợi ích quốc gia và tham vọng của từng nước.
Bên cạnh đó còn nhiều tác phẩm khác như “Cultural Norms and
National Security: Police and Military in Postwar Japan” của Peter J.
Katzenstein, viết năm 1996, “The US - Japan Alliance : Past, Present, and
Future” của Green, Michael J Cronin, Patrick M. viết năm 1999, “U.S - Japan
- China Relations: Trilateral Coopration in the 21th Century” của tác giả Brad
Glosserman viết năm 2005, “A Strategy for the U.S - Japan Alliance” của tác
giả Sheila A. Smith viết năm 2012…
Nhìn chung các bài viết này cung cấp nhiều thông tin phong phú và
được cập nhật, tuy nhiên chưa phân tích sâu về cơ sở và thực trạng phát triển
của mối quan hệ này. Các bài viết đề cập một cách toàn diện các lĩnh vực chứ
không nghiên cứu sâu từ khía cạnh chính trị - an ninh. Ngoài ra, các bài viết
tập trung nghiên cứu quan hệ này từ khía cạnh Mỹ và những lợi ích của Mỹ
chứ chưa làm rõ các lợi ích và sự điều chỉnh từ phía Nhật Bản. Từ phân tích
các công trình đi trước, tác giả sẽ tập trung nghiên cứu về quan hệ Nhật Bản -
Mỹ từ khía cạnh chính trị - an ninh, đặc biệt là từ quan điểm của Nhật Bản để
góp phần làm rõ hơn quan hệ đồng minh chiến lược này
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chính của luận văn là phân tích quan hệ an ninh - chính trị
Nhật Bản - Mỹ giai đoạn 2001 - 2014, từ đó rút ra tác động của quan hệ này
đối với khu vực châu Á - Thái Bình Dương và triển vọng của quan hệ này
trong tương lai, đồng thời đưa ra một số gợi ý chính sách cho Việt Nam.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận văn hướng đến giải quyết 3 nhiệm vụ:
- Làm rõ các nhân tố tác động đến mối quan hệ an ninh - chính trị Nhật
Bản - Mỹ (2001 - 2014)
- Phân tích mối quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ (2001 -
2014).
- Đánh giá tác động của quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ
(2001 - 2014) và dự báo triển vọng của quan hệ này đến năm 2020.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là quan hệ an ninh - chính trị Nhật
Bản - Mỹ giai đoạn 2001 - 2014.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung, trong khuôn khổ thời lượng cho phép của luận văn tác
giả chỉ tập trung vào phân tích mối quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ.
- Về phạm vi thời gian: tập trung vào giai đoạn 2001 - 2014.
Giai đoạn 2001 - 2014 là một giai đoạn biến động của chính sách đối
ngoại Nhật Bản. Sau giai đoạn ổn định của 10 năm cuối thế kỷ XX, những
năm đầu thế kỷ XXI, những vấn đề phức tạp về an ninh xuất hiện đe dọa đến
Nhật Bản. Đầu tiên là việc CHDCND Triều Tiên tái khởi động chương trình
hạt nhân, thứ hai là Trung Quốc kết thúc thời kỳ “giấu mình chờ thời” đang
trỗi dậy mạnh mẽ. Bên cạnh đó, những phức tạp về vấn đề an ninh toàn cầu và
khu vực cũng là yếu tố quan trọng khiến Nhật Bản buộc phải tăng cường vai
trò an ninh - chính trị của mình. Thế kỷ XXI, nước Mỹ cũng đối mặt với
nhiều thách thức. Khác với vai trò “sen đầm” trước đây, Mỹ phải tập trung
vào giải quyết nhiều vấn đề hơn trong bài toán kiểm soát quyền lực và vị thế
của mình, Mỹ tìm kiếm sự san sẻ của các đồng minh, đặc biệt là vai trò của
Nhật Bản trong chiến lược “tái cân bằng” sang khu vực châu Á - Thái Bình
Dương. Và sự thay đổi mạnh mẽ của mối quan hệ này dẫn đến điểm mốc
2014, khi 2 bên thống nhất cần có sự thay đổi trong hợp tác, mở rộng
phạm vi và ảnh hưởng của Liên minh, để quan hệ Nhật Bản - Mỹ trở thành
một Liên minh mạnh mẽ hơn, mang tính toàn cầu.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ
nghĩa Mác - Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh. Tác giả sử dụng các phương
pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, logic - lịch sử và phân tích quốc tế để hoàn
thành luận văn.
6. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và phụ lục, luận văn kết cấu bao gồm 3
chương với các nội dung chính như sau:
Chương 1. Cơ sở quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ giai
đoạn 2001 - 2014
Nội dung chương 1 phân tích nhưng cơ sở hình thành mối quan hệ an
ninh - chính trị Nhật Bản Mỹ. Đây là những căn cứ quan trọng để đánh giá
những thay đổi của liên minh này. Bên cạnh đó, tác giả khái quát lại thực
trạng quan hệ an ninh - chính trị giữa hai nước giai đoạn trước năm 2001 để
làm rõ tính lịch sử của vấn đề, thông qua đó làm rõ những vấn đề lợi ích cốt
lõi, xuyên suốt trong quá trình hình thành, phát triển quan hệ.
TIỂ ẾT CHƢƠNG 3
Như vậy, quan hệ an ninh - chính trị Nhật - Mỹ trong quá trình nâng cấp
đã cho thấy tầm quan trọng đối với an ninh Châu Á - Thái Bình Dương. Sự
nâng cấp đó tác động đến hầu hết các nước trong khu vực, mỗi một phản ứng
của các nước đều cho thấy sự quan tâm sâu sắc và sự theo dõi sát sao đối với
từng bước đi của liên minh. Đối với Mỹ và Nhật Bản, sự nâng cấp liên minh là
hết sức cấp thiết: Nhật Bản cần đảm bảo an ninh quốc gia trong bối cảnh khu
vực có những diễn biến phức tạp từ sau cuộc khủng hoảng kinh tế tài chính
toàn cầu năm 2008, cùng với đó là tiếp tục thực hiện mục tiêu nước lớn về
chính trị; Mỹ cần Nhật Bản có khả năng lớn hơn về quân sự, chính trị để có thể
chia sẻ trách nhiệm nhiều hơn với Mỹ trong khu vực, qua đó tiếp tục thực hiện
chiến lược toàn cầu của mình. Đối với an ninh trong khu vực, sự nâng cấp quan
hệ an ninh - chính trị Nhật - Mỹ không làm giảm vai trò mà góp phần thúc đẩy
các các thể chế đa phương khu vực hoạt động phù hợp với mục tiêu của Nhật
Bản và Mỹ. Sự nâng cấp liên minh cũng làm cơ sở và tăng vai trò của các liên
kết an ninh đa phương khác, đặc biệt là các liên kết an ninh giữa Nhật Bản và
các đồng minh khác của Mỹ trong khu vực như: Philippines, c, Hàn Quốc,...
Hầu hết các nước trong khu vực đều xem sự nâng cấp quan hệ an ninh - chính
trị Nhật Bản - Mỹ là cơ hội cần tận dụng để thực hiện lợi ích của mình, Trung
Quốc là quốc gia có phản ứng gay gắt hơn cả vì luôn xem liên minh Nhật - Mỹ
là đối trọng của mình trong khu vực. Quan hệ này vẫn đang trong giai đoạn
nâng cấp nên thời gian trước mắt vẫn là thời gian có sự thắt chặt lớn hơn. Tuy
nhiên trong vòng 5 - 10 năm sau đó, chiều hướng phát triển của quan hệ này
tiếp tục nhanh hay chậm lại còn phục thuộc vào tình hình khu vực, tương quan
lực lượng giữa Mỹ, Nhật Bản với Trung Quốc và sự ràng buộc lợi ích giữa
Trung Quốc với Mỹ, Nhật. Tuy nhiên, đối với cả Nhật Bản và Mỹ, vấn đề an
ninh là vấn đề quan trọng hàng đầu nên cho dù có tiếp tục phát triển mạnh mẽ
hay không, nhiều khả năng liên minh vẫn sẽ duy trì và đóng vị trí quan trọng
hàng đầu trong chính sách an ninh đối ngoại mỗi nước.
ẾT L ẬN
Quan hệ Nhật Bản - Mỹ là mối quan hệ có tầm quan trọng chiến lược
đối với cả Nhật Bản và Mỹ trong nhiều thập niên qua. Mặc dù trải qua nhiều
biến động nhưng mối quan hệ này tiếp tục phát triển và được hai nước coi
trọng. Trong thời kỳ Chiến tranh lạnh, Nhật Bản tận dụng mối quan hệ với
Mỹ để đảm bảo an ninh cho mình trước sự đe dọa của Liên Xô và tận dụng
nguồn vốn đầu tư của Mỹ để tập trung phát triển kinh tế. Sau khi Liên Xô tan
rã, mối lo về an ninh cũ đã giảm sút, tuy nhiên với nhiều điểm tương đồng về
lợi ích ở khu vực và trên thế giới, Nhật Bản coi mối quan hệ an ninh - chính
trị với Mỹ là trụ cột trong chính sách đối ngoại của mình. Tuy nhiên, một
nước Nhật ngày càng lớn mạnh, đang xuất hiện xu hướng muốn độc lập, thoát
ra khỏi sự khống chế của Mỹ trở thành một quốc gia “bình thường”, có vai trò
an ninh - chính trị lớn hơn trong khu vực và trên thế giới.
Thực tế, trong những năm đầu thế kỷ XXI, cả Nhật Bản và Mỹ vẫn tiếp
tục xác định mối quan hệ an ninh - chính trị tiếp tục là trụ cột trong chính sách
đối ngoại và an ninh của mỗi bên. Hàng loạt những thỏa thuận mới đã được
ký kết, thúc đẩy hai bên tích cực phối hợp trong quan hệ an ninh - chính trị.
Trong các cuộc chiến ở Afghanistan, Iraq do Mỹ phát động, Nhật Bản là nước
tích cực ủng hộ Mỹ và triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ quân đội Mỹ ở các
quốc gia này. Bên cạnh đó, hai nước cũng tích cực phối hợp giải quyết các
vấn đề khác trong lĩnh vực an ninh, chính trị, quốc phòng, trong đó có việc
nghiên cứu và triển khai chương trình TMD và NMD, giải quyết vấn đề các
căn cứ quân sự của Mỹ tại Nhật Bản. Mặc dù vậy, quan hệ Nhật Bản - Mỹ
đang đang đối mặt với những thách thức từ xu hướng muốn một vị thế độc lập
cho Nhật Bản trong quan hệ với Mỹ từ thế hệ lãnh đạo trẻ ra đời sau năm
1945 hay những rắc rối trong giải quyết các vấn đề liên quan đến căn cứ quân
sự Mỹ tại đảo Okinawa...
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
CHƯƠNG 1. CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG QUAN HỆ AN NINH -
CHÍNH TRỊ NHẬT BẢN - MỸ (2001 - 2014).......................................... 9
1.1. Nhân tố pháp lý.................................................................................. 9
1.2. Nhân tố thực tiễn................................................................................ 13
1.2.1. Bối cảnh quốc tế .......................................................................... 13
1.2.2. Bối cảnh khu vực châu Á - Thái Bình Dương........................... 16
1.2.2.1. Sự trỗi dậy của Trung Quốc .................................................. 18
1.2.2.2. Chính sách hướng Đông của Nga ......................................... 20
1.2.2.3. Tình hình an ninh khu vực Đông Á........................................ 23
1.2.3. Bối cảnh nội tại............................................................................ 25
1.2.3.1. Chiến lược của Nhật Bản ...................................................... 25
1.2.3.2. Chiến lược của Mỹ................................................................. 31
1.3. Quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản Mỹ giai đoạn trước
năm 2001 ........................................................................................... 38
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1............................................................................. 43
CHƯƠNG 2. QUAN HỆ NHẬT BẢN - MỸ TRÊN LĨNH VỰC
AN NINH - CHÍNH TRỊ GIAI ĐOẠN 2001 - 2014................................. 44
2.1. Khái quát quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ giai đoạn
2001 - 2014 ................................................................................................... 44
2.2. Quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ trên một số lĩnh vực
cụ thể giai đoạn 2001 - 2014....................................................................... 51
2.2.1. Vấn đề tranh chấp biển đảo ở Đông Á ....................................... 51
2.2.2. Vấn đề hợp tác xây dựng hệ thống phòng thủ tên lửa .............. 63
2.2.3. Vấn đề các căn cứ quân sự của Mỹ tại Nhật Bản...................... 67
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2............................................................................. 72
CHƯƠNG 3. AN HỆ AN NINH - CH NH TRỊ NHẬT ẢN - MỸ:
TÁC ĐỘNG VÀ TRIỂN VỌNG TỚI NĂM 2020 ................................... 73
3.1. Những điều chỉnh quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ
trong Định hướng hợp tác quốc phòng mới 2015.................................... 73
3.2. T động a quan hệ an ninh - hính trị Nhật ản - Mỹ đối với
hu vự Ch u Á - Th i nh ư ng......................................................... 80
Đối i n hệ hậ Bản - ỹ.................................................. 80
Đối i ình hình h Á - Thái Bình Dương........................... 82
Đối i iệ .......................................................................... 84
3.3. Triển vọng a li n minh Mỹ - Nhật đ n năm 2020....................... 87
h ng h ận ợi h hăn ch iệc há iển n hệ
an ninh - chính t ị hậ Bản - ỹ đến nă 0 0 ..................................... 88
3.3.1.1. Về thuận lợi............................................................................ 88
3.3.1.2. Về thách th c ......................................................................... 89
Dự á iển ng n hệ củ n hệ n ninh - chính ị
hậ Bản - ỹ đến nă 0 0 ..................................................................... 93
TIỂ KẾT CHƯƠNG 3............................................................................. 97
KẾT L ẬN.................................................................................................. 98
ANH MỤC TÀI LIỆ THAM KHẢO .................................................. 100
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Mặc dù chính sách đối ngoại của Nhật Bản giai đoạn hậu Chiến tranh
lạnh đang cố gắng khẳng định tiếng nói độc lập nhiều hơn nữa với Mỹ trong
các vấn đề an ninh và chính trị quốc tế, nhưng một thực tế không thể phủ
nhận rằng liên minh giữa Mỹ và Nhật Bản luôn là “hòn đá tảng” đảm bảo an
ninh ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương và Mỹ vẫn là “đồng minh số một”
của Nhật Bản trong khu vực cũng như trên thế giới.
Về lịch sử, liên minh an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ là di sản của
Chiến tranh lạnh và đang được xem xét điều chỉnh cho phù hợp với bối cảnh
mới. Trước đây, có thời kỳ Liên Xô và Trung Quốc liên minh chống lại Mỹ,
Tây Âu và Nhật Bản; hay Mỹ, Trung Quốc và Nhật Bản cân bằng sức mạnh
chống lại ảnh hưởng của Liên Xô. Tuy nhiên, sau Chiến tranh lạnh, một số
liên minh quân sự đã bị giải thể. Những liên minh còn lại, vì lý do này hay lý
do khác, vẫn tồn tại nhưng thay vì đối đầu hay liên kết với nước này chống
nước kia trong bối cảnh mới chuyển sang vừa hợp tác vừa đấu tranh trong
điều kiện cùng tồn tại hòa bình, xây dựng các khuôn khổ quan hệ đối tác
mang tính chất chiến lược. Quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ là một
trong những mối quan hệ đang dịch chuyển dần theo xu hướng như vậy đã và
đang đóng một vai trò cốt yếu đối với môi trường an ninh khu vực châu Á -
Thái Bình Dương. Nghiên cứu quan hệ Nhật Bản - Mỹ giai đoạn 2001 - 2015
tiếp cận từ khía cạnh an ninh và chính trị là một vấn đề có ý nghĩa lý luận và
thực tiễn sâu sắc:
1. Liên minh Nhật Bản - Mỹ ra đời sau Chiến tranh thế giới lần thứ 2
với trụ cột là Hiệp ước an ninh Nhật - Mỹ (1951). Trong Hiệp ước này, Nhật
Bản thông qua việc liên minh với Mỹ để giữ môi trường hòa bình, đối phó với
các nguy cơ về an ninh, thu hút các nguồn vốn và đầu tư thúc đẩy sự phát
triển quốc gia. Về phía Mỹ, đây là một trong những lựa chọn để duy trì ảnh
hưởng của mình ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, đồng thời ngăn chặn
ảnh hưởng của Liên Xô đối với khu vực này. Chiến tranh lạnh kết thúc, Liên
bang Xô Viết sụp đổ, sự đe dọa đó không còn, Nhật Bản cũng lớn mạnh trở
thành đối thủ trực tiếp của Mỹ trên nhiều lĩnh vực, tuy nhiên bất chấp nhiều
quan điểm từ 2 nước, liên minh này vẫn tồn tại và phát triển. Như vậy, nghiên
cứu mối quan hệ Nhật Bản - Mỹ đương đại giúp thấy rõ lợi ích cốt lõi mà hai
quốc gia theo đuổi trong cách hợp tác đặc biệt này.
2. Những chuyển dịch sâu sắc, chưa từng có trên toàn cầu trong hơn
một thập kỷ qua đã khẳng định, trong thế kỷ XXI, khu vực Châu Á - Thái
Bình Dương tiếp tục là khu vực phát triển năng động nhất và đóng vai trò đầu
tàu trong liên kết kinh tế thế giới. Đây là khu vực tập trung 10 trong số 20 nền
kinh tế lớn nhất, với tỉ trọng thương mại xuyên Thái Bình Dương hiện đã
chiếm 2/3 thương mại toàn cầu, đóng góp gần 40% tăng trưởng toàn cầu. Tuy
nhiên ở khu vực này còn tồn tại nhiều vấn đề bất ổn, chưa có một cơ chế an
ninh để nhằm duy trì sự ổn định. “Sự trỗi dậy” của Trung Quốc, đặc biệt là
những hành động ngang ngược của quốc gia này trong những tranh chấp chủ
quyền tại các khu vực Biển Đông, Biển Hoa Đông… đang làm dấy lên những
lo ngại cho các nước trong khu vực, trong đó có Việt Nam. Hiện nay, các
quốc gia này đang hi vọng quan hệ liên minh Nhật Bản - Mỹ sẽ được duy trì
chặt chẽ để cân bằng với “sự trỗi dậy” của Trung Quốc. Nghiên cứu vấn đề
này giúp Việt Nam có được sự đánh giá khách quan về những chuyển biến
của cán cân quyền lực trong khu vực, từ đó có những điều chỉnh chính sách
đối ngoại phù hợp.
3. Đối với Việt Nam, một quốc gia đang trên đường tích cực và chủ
động hội nhập quốc tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa để phát triển,
do đó rất cần môi trường hòa bình, hữu nghị và hợp tác có hiệu quả với tất cả
các nước, đặc biệt là các cường quốc. Nhật Bản và Hoa Kỳ là hai đối tác quan
trọng của Việt Nam, là hai cường quốc có tiếng nói và tầm ảnh hưởng lớn đến
các vấn đề trong khu vực và trên thế giới. Vì vậy, tìm hiểu được mối quan hệ
giữa hai cường quốc này ta có thể hiểu rõ thêm được chủ trương, chính sách
của họ, từ đó rút ra được những kinh nghiệm và có chính sách phù hợp đảm
bảo yêu cầu an ninh và phát triển.
Với những ý nghĩa khoa học và thực tiễn nêu trên, tác giả quyết định
chọn vấn đề “Quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ (2001 - 2014)” làm
đề tài Luận văn thạc sĩ.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Nghiên cứu về quan hệ Nhật Bản - Mỹ nói chung và phạm vi quan hệ
an ninh - chính trị giữa hai đối tác trên nói riêng đã được nhiều học giả trong
và ngoài nước quan tâm từ rất sớm và có nhiều cách tiếp cận nghiên cứu khác
nhau, về cơ bản có thể khái quát như sau:
2.1. Các nghiên cứu trong nước
Có thể kể đến một số tác phẩm như: “Quan hệ Mỹ - Nhật Bản sau
Chiến tranh Lạnh” của tác giả Ngô Xuân Bình, xuất bản bởi Nhà xuất bản
Khoa học Xã hội năm 1995 đã phân tích mối quan hệ giữa hai nước trên các
phương diện chính trị - ngoại giao, an ninh - quốc phòng và kinh tế - xã hội,
đồng thời cũng đưa ra những đánh giá, nhận xét về những thay đổi về chất
trong mối quan hệ giữa hai nước trong giai đoạn sau Chiến tranh lạnh. Sau khi
Chiến tranh lạnh kết thúc, Nhật Bản tỏ ra ít phụ thuộc hơn và có mong muốn
đóng vai trò chính trị chủ động hơn trong các vấn đề của khu vực và thế giới;
Trong cuốn “Chiến lược và quan hệ kinh tế Mỹ - EU - Nhật Bản thế kỷ XXI”
của PGS, TS Lê Văn Sang, xuất bản bởi Nhà xuất bản Khoa học Xã hội năm
2002 lại tập trung phân tích chiến lược của từng quốc gia và đề cập đến mối
quan hệ về thương mại, tài chính và đầu tư trực tiếp của Nhật Bản - Mỹ. Hay
trong cuốn “Quan hệ giữa ba trung tâm tư bản (Mỹ - Tây Âu - Nhật Bản) sau
Chiến tranh lạnh”, tác giả TS Phạm Thành Dung, xuất bản bởi Nhà xuất bản
Lý luận Chính trị năm 2004, đề cập đến sự chuyển hướng chiến lược của các
nước và mối quan hệ giữa Nhật Bản - Mỹ trên phương diện chiến lược chung
chứ không cụ thể theo từng lĩnh vực.
Trong bài viết “Liên minh an ninh Mỹ - Nhật: Sự chuyển biến và tái
xác định” của tác giả Hà Hồng Hải trong cuốn “Quan hệ của Mỹ với các nước
lớn ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương” xuất bản bởi Nhà xuất bản Chính
trị Quốc gia năm 2003 đã nêu lên những chuyển biến trong quan hệ giữa hai
nước Mỹ và Nhật Bản so với thời kỳ 10 năm sau Chiến tranh lạnh, xác định
lại tầm quan trọng của liên minh Mỹ - Nhật Bản trong bối cảnh khu vực châu
Á - Thái Bình Dương có những thay đổi vượt bậc về cả kinh tế lẫn vai trò
chính trị của một số nước tác động tới đời sống quốc tế.
Trong bài viết “Những bất đồng trong quan hệ đồng minh Mỹ - Nhật?”
của tác giả Nguyễn Ngọc Ánh đăng trên tạp chí Quan hệ Quốc phòng - An
ninh số 2 năm 2010 đã chỉ ra một số dấu hiệu bất đồng cũng như nguyên nhân
dẫn đến sự bất đồng trong liên minh Mỹ - Nhật và đưa ra giả thiết liệu hai
nước có thể tách rời nhau không? Tác giả cũng đưa ra những lý do chứng
minh sự cần thiết phải phát triển mối quan hệ đồng minh mặc dù vẫn có một
vài yếu tố kìm hãm sự phát triển tốt đẹp của cặp quan hệ này.
Bài viết “Quan hệ Mỹ - Nhật Bản đến 2020” trong cuốn “Cục diện thế
giới đến năm 2020” xuất bản bởi Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia năm 2010,
tác giả Lê Chí Dũng đã khái quát quan hệ Mỹ - Nhật Bản từ năm 2000 đến
năm 2010, đưa ra những yếu tố tác động tới sự phát triển quan hệ và một vài
dự báo mối quan hệ sẽ phát triển và liên kết chặt chẽ hơn bởi các yếu tố nội
tại hai nước cũng như các yếu tố bên ngoài,…
2.2. Các nghiên cứu quốc tế
Ở phạm vi quốc tế, có một số ấn phẩm, bài viết được công bố liên quan
đến quan hệ Mỹ - Nhật Bản, có thể kể đến: “U.S - Japan Relations for the
21th Century” của trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Kurt M.Campbell viết vào 27
tháng 6 năm 2010 đã khẳng định Nhật Bản và Mỹ sẽ cùng nhau đối phó với
những thách thức mà thế giới hiện nay đang đối mặt, khẳng định mối quan hệ
Mỹ - Nhật Bản là một yếu tố quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề quốc
tế, những lợi ích chiến lược chung sẽ là động lực để hai nước phát triển tốt
đẹp mối quan hệ trong thời gian tới; “The U.S - Japan Security Alliance in the
21st Century” của tác giả Michael J.Green và Mike M. Mochizuki đưa ra ba
kịch bản cho liên minh an ninh Mỹ - Nhật trong thế kỷ 21, kịch bản thứ nhất
liên quan đến quân sự, kịch bản thứ hai về chủ nghĩa kinh tế và kịch bản thứ
ba là sự bất đồng. Trong phần kết luận, tác giả cho rằng các kịch bản đưa ra
đều dựa trên những yếu tố tác động bên trong và bên ngoài, nhưng tất cả đều
khó xác định một cách chính xác. Trong ba kịch bản trên, tác giả nghiêng về
khả năng diễn ra kịch bản thứ ba - sự bất đồng là rõ ràng và dễ diễn ra hơn
trong bối cảnh lợi ích quốc gia và tham vọng của từng nước.
Bên cạnh đó còn nhiều tác phẩm khác như “Cultural Norms and
National Security: Police and Military in Postwar Japan” của Peter J.
Katzenstein, viết năm 1996, “The US - Japan Alliance : Past, Present, and
Future” của Green, Michael J Cronin, Patrick M. viết năm 1999, “U.S - Japan
- China Relations: Trilateral Coopration in the 21th Century” của tác giả Brad
Glosserman viết năm 2005, “A Strategy for the U.S - Japan Alliance” của tác
giả Sheila A. Smith viết năm 2012…
Nhìn chung các bài viết này cung cấp nhiều thông tin phong phú và
được cập nhật, tuy nhiên chưa phân tích sâu về cơ sở và thực trạng phát triển
của mối quan hệ này. Các bài viết đề cập một cách toàn diện các lĩnh vực chứ
không nghiên cứu sâu từ khía cạnh chính trị - an ninh. Ngoài ra, các bài viết
tập trung nghiên cứu quan hệ này từ khía cạnh Mỹ và những lợi ích của Mỹ
chứ chưa làm rõ các lợi ích và sự điều chỉnh từ phía Nhật Bản. Từ phân tích
các công trình đi trước, tác giả sẽ tập trung nghiên cứu về quan hệ Nhật Bản -
Mỹ từ khía cạnh chính trị - an ninh, đặc biệt là từ quan điểm của Nhật Bản để
góp phần làm rõ hơn quan hệ đồng minh chiến lược này
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chính của luận văn là phân tích quan hệ an ninh - chính trị
Nhật Bản - Mỹ giai đoạn 2001 - 2014, từ đó rút ra tác động của quan hệ này
đối với khu vực châu Á - Thái Bình Dương và triển vọng của quan hệ này
trong tương lai, đồng thời đưa ra một số gợi ý chính sách cho Việt Nam.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận văn hướng đến giải quyết 3 nhiệm vụ:
- Làm rõ các nhân tố tác động đến mối quan hệ an ninh - chính trị Nhật
Bản - Mỹ (2001 - 2014)
- Phân tích mối quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ (2001 -
2014).
- Đánh giá tác động của quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ
(2001 - 2014) và dự báo triển vọng của quan hệ này đến năm 2020.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là quan hệ an ninh - chính trị Nhật
Bản - Mỹ giai đoạn 2001 - 2014.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung, trong khuôn khổ thời lượng cho phép của luận văn tác
giả chỉ tập trung vào phân tích mối quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ.
- Về phạm vi thời gian: tập trung vào giai đoạn 2001 - 2014.
Giai đoạn 2001 - 2014 là một giai đoạn biến động của chính sách đối
ngoại Nhật Bản. Sau giai đoạn ổn định của 10 năm cuối thế kỷ XX, những
năm đầu thế kỷ XXI, những vấn đề phức tạp về an ninh xuất hiện đe dọa đến
Nhật Bản. Đầu tiên là việc CHDCND Triều Tiên tái khởi động chương trình
hạt nhân, thứ hai là Trung Quốc kết thúc thời kỳ “giấu mình chờ thời” đang
trỗi dậy mạnh mẽ. Bên cạnh đó, những phức tạp về vấn đề an ninh toàn cầu và
khu vực cũng là yếu tố quan trọng khiến Nhật Bản buộc phải tăng cường vai
trò an ninh - chính trị của mình. Thế kỷ XXI, nước Mỹ cũng đối mặt với
nhiều thách thức. Khác với vai trò “sen đầm” trước đây, Mỹ phải tập trung
vào giải quyết nhiều vấn đề hơn trong bài toán kiểm soát quyền lực và vị thế
của mình, Mỹ tìm kiếm sự san sẻ của các đồng minh, đặc biệt là vai trò của
Nhật Bản trong chiến lược “tái cân bằng” sang khu vực châu Á - Thái Bình
Dương. Và sự thay đổi mạnh mẽ của mối quan hệ này dẫn đến điểm mốc
2014, khi 2 bên thống nhất cần có sự thay đổi trong hợp tác, mở rộng
phạm vi và ảnh hưởng của Liên minh, để quan hệ Nhật Bản - Mỹ trở thành
một Liên minh mạnh mẽ hơn, mang tính toàn cầu.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ
nghĩa Mác - Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh. Tác giả sử dụng các phương
pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, logic - lịch sử và phân tích quốc tế để hoàn
thành luận văn.
6. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và phụ lục, luận văn kết cấu bao gồm 3
chương với các nội dung chính như sau:
Chương 1. Cơ sở quan hệ an ninh - chính trị Nhật Bản - Mỹ giai
đoạn 2001 - 2014
Nội dung chương 1 phân tích nhưng cơ sở hình thành mối quan hệ an
ninh - chính trị Nhật Bản Mỹ. Đây là những căn cứ quan trọng để đánh giá
những thay đổi của liên minh này. Bên cạnh đó, tác giả khái quát lại thực
trạng quan hệ an ninh - chính trị giữa hai nước giai đoạn trước năm 2001 để
làm rõ tính lịch sử của vấn đề, thông qua đó làm rõ những vấn đề lợi ích cốt
lõi, xuyên suốt trong quá trình hình thành, phát triển quan hệ.
TIỂ ẾT CHƢƠNG 3
Như vậy, quan hệ an ninh - chính trị Nhật - Mỹ trong quá trình nâng cấp
đã cho thấy tầm quan trọng đối với an ninh Châu Á - Thái Bình Dương. Sự
nâng cấp đó tác động đến hầu hết các nước trong khu vực, mỗi một phản ứng
của các nước đều cho thấy sự quan tâm sâu sắc và sự theo dõi sát sao đối với
từng bước đi của liên minh. Đối với Mỹ và Nhật Bản, sự nâng cấp liên minh là
hết sức cấp thiết: Nhật Bản cần đảm bảo an ninh quốc gia trong bối cảnh khu
vực có những diễn biến phức tạp từ sau cuộc khủng hoảng kinh tế tài chính
toàn cầu năm 2008, cùng với đó là tiếp tục thực hiện mục tiêu nước lớn về
chính trị; Mỹ cần Nhật Bản có khả năng lớn hơn về quân sự, chính trị để có thể
chia sẻ trách nhiệm nhiều hơn với Mỹ trong khu vực, qua đó tiếp tục thực hiện
chiến lược toàn cầu của mình. Đối với an ninh trong khu vực, sự nâng cấp quan
hệ an ninh - chính trị Nhật - Mỹ không làm giảm vai trò mà góp phần thúc đẩy
các các thể chế đa phương khu vực hoạt động phù hợp với mục tiêu của Nhật
Bản và Mỹ. Sự nâng cấp liên minh cũng làm cơ sở và tăng vai trò của các liên
kết an ninh đa phương khác, đặc biệt là các liên kết an ninh giữa Nhật Bản và
các đồng minh khác của Mỹ trong khu vực như: Philippines, c, Hàn Quốc,...
Hầu hết các nước trong khu vực đều xem sự nâng cấp quan hệ an ninh - chính
trị Nhật Bản - Mỹ là cơ hội cần tận dụng để thực hiện lợi ích của mình, Trung
Quốc là quốc gia có phản ứng gay gắt hơn cả vì luôn xem liên minh Nhật - Mỹ
là đối trọng của mình trong khu vực. Quan hệ này vẫn đang trong giai đoạn
nâng cấp nên thời gian trước mắt vẫn là thời gian có sự thắt chặt lớn hơn. Tuy
nhiên trong vòng 5 - 10 năm sau đó, chiều hướng phát triển của quan hệ này
tiếp tục nhanh hay chậm lại còn phục thuộc vào tình hình khu vực, tương quan
lực lượng giữa Mỹ, Nhật Bản với Trung Quốc và sự ràng buộc lợi ích giữa
Trung Quốc với Mỹ, Nhật. Tuy nhiên, đối với cả Nhật Bản và Mỹ, vấn đề an
ninh là vấn đề quan trọng hàng đầu nên cho dù có tiếp tục phát triển mạnh mẽ
hay không, nhiều khả năng liên minh vẫn sẽ duy trì và đóng vị trí quan trọng
hàng đầu trong chính sách an ninh đối ngoại mỗi nước.
ẾT L ẬN
Quan hệ Nhật Bản - Mỹ là mối quan hệ có tầm quan trọng chiến lược
đối với cả Nhật Bản và Mỹ trong nhiều thập niên qua. Mặc dù trải qua nhiều
biến động nhưng mối quan hệ này tiếp tục phát triển và được hai nước coi
trọng. Trong thời kỳ Chiến tranh lạnh, Nhật Bản tận dụng mối quan hệ với
Mỹ để đảm bảo an ninh cho mình trước sự đe dọa của Liên Xô và tận dụng
nguồn vốn đầu tư của Mỹ để tập trung phát triển kinh tế. Sau khi Liên Xô tan
rã, mối lo về an ninh cũ đã giảm sút, tuy nhiên với nhiều điểm tương đồng về
lợi ích ở khu vực và trên thế giới, Nhật Bản coi mối quan hệ an ninh - chính
trị với Mỹ là trụ cột trong chính sách đối ngoại của mình. Tuy nhiên, một
nước Nhật ngày càng lớn mạnh, đang xuất hiện xu hướng muốn độc lập, thoát
ra khỏi sự khống chế của Mỹ trở thành một quốc gia “bình thường”, có vai trò
an ninh - chính trị lớn hơn trong khu vực và trên thế giới.
Thực tế, trong những năm đầu thế kỷ XXI, cả Nhật Bản và Mỹ vẫn tiếp
tục xác định mối quan hệ an ninh - chính trị tiếp tục là trụ cột trong chính sách
đối ngoại và an ninh của mỗi bên. Hàng loạt những thỏa thuận mới đã được
ký kết, thúc đẩy hai bên tích cực phối hợp trong quan hệ an ninh - chính trị.
Trong các cuộc chiến ở Afghanistan, Iraq do Mỹ phát động, Nhật Bản là nước
tích cực ủng hộ Mỹ và triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ quân đội Mỹ ở các
quốc gia này. Bên cạnh đó, hai nước cũng tích cực phối hợp giải quyết các
vấn đề khác trong lĩnh vực an ninh, chính trị, quốc phòng, trong đó có việc
nghiên cứu và triển khai chương trình TMD và NMD, giải quyết vấn đề các
căn cứ quân sự của Mỹ tại Nhật Bản. Mặc dù vậy, quan hệ Nhật Bản - Mỹ
đang đang đối mặt với những thách thức từ xu hướng muốn một vị thế độc lập
cho Nhật Bản trong quan hệ với Mỹ từ thế hệ lãnh đạo trẻ ra đời sau năm
1945 hay những rắc rối trong giải quyết các vấn đề liên quan đến căn cứ quân
sự Mỹ tại đảo Okinawa...
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links