emsorry_27
New Member
Luận văn: Phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự (Khảo sát trên Báo Lao Động năm 2012 – 2013) : Luận văn ThS. Truyền thông đại chúng: 60 32 01 01
Nhà xuất bản: ĐHKHXH & NV
Ngày: 2014
Miêu tả: 99 tr. + Tóm tắt + Đĩa mềm
Luận văn ThS. Báo chí học -- Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn. Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014
G 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHONG CÁCH BÁO CHÍ VÀ
THỂ LOẠI TIỂU PHẨM ................................................................................9
1. 1 Một số khái niệm cơ bản về phong cách ................................................ 9
1. 2 Thể loại tiểu phẩm báo chí.................................................................... 19
1. 3 Mối quan hệ giữa phong cách hài chính luận và thể loại tiểu phẩm .... 27
Tiểu kết chƣơng 1.......................................................................................... 29
CHƢƠNG 2: CÁCH TỔ CHỨC NỘI DUNG CHUYÊN MỤC “NÓI
HAY ĐỪNG” CỦA LÝ SINH SỰ ................................................................31
2. 1 Vai trò và vị trí của chuyên mục “Nói hay đừng” trên Báo Lao Động.31
2. 2 Những vấn đề chính luận trong chuyên mục “Nói hay đừng” từ góc
nhìn hài hước của Lý Sinh Sự...................................................................... 32
2. 3 Phong cách tổ chức nội dung chuyên mục “Nói hay đừng” của Lý Sinh
Sự từ góc nhìn hài hước............................................................................... 54
2. 4 Tác động xã hội từ chuyên mục “Nói hay đừng”................................. 56
2. 5 Sự nhất quán của phong cách Lý Sinh Sự từ Báo Lao Động đến Tạp chí
Làng Việt và Báo Nông thôn ngày nay........................................................ 62
Tiểu kết chƣơng 2...........................................................................................71
CHƢƠNG 3: NGHỆ THUẬT VIẾT TIỂU PHẨM HÀI CHÍNH LUẬN
TRONG CHUYÊN MỤC “NÓI HAY ĐỪNG” CỦA LÝ SINH SỰ.........72
3. 1 Sự độc đáo của tên chuyên mục “Nói hay đừng”................................. 72
3. 2 Nghệ thuật hài hước của Lý Sinh Sự trong chuyên mục “Nói hay đừng”
...................................................................................................................... 73
3. 3 Phương pháp dẫn chuyện hài hước của chuyên mục “Nói hay đừng”. 79
3. 4 Đặc trưng phong cách hài chính luận của Lý Sinh Sự qua chuyên mục
“Nói hay đừng”............................................................................................ 81
3. 5 Cái tui của Lý Sinh Sự trong chuyên mục “Nói hay đừng” ................. 88
Tiểu kết chƣơng 3...........................................................................................91
KẾT LUẬN .....................................................................................................931
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cùng với sự phát triển khoa học – công nghệ, ngày nay, phương tiện
truyền thông đại chúng đang dần khẳng định vai trò trong việc tác động vào
quá trình xây dựng, hoạch định chiến lược của đất nước, định hướng dư luận
đồng thời phá vỡ mọi rào cản biên giới quốc gia.
Báo chí Việt Nam ra đời từ đầu thế kỷ 19 do nhu cầu thống trị và xâm
lăng văn hóa của chủ nghĩa thực dân. Mặt khác, sự phân hóa và phát triển của
báo chí lại theo sát từng bước đi của cuộc đấu tranh dân tộc diễn ra khá sâu
sắc trong lòng xã hội nước ta. Vì vậy lịch sử báo chí đồng thời là sự phản ánh
cuộc đấu tranh gay gắt giữa một nền báo chí thực dân với một nền báo chí yêu
nước và cách mạng. So với nhiều nước khác, báo chí Việt Nam đi sau các nước
Châu Âu khá lâu. Nhưng chỉ với hơn một thế kỷ tồn tại và phát triển, báo chí
Việt Nam đã có một bề dày lịch sử phong phú, mang những sắc thái riêng biệt và
bước trưởng thành của nó gắn chặt với những biến thiên của lịch sử dân tộc.
Ở một góc độ khác, lịch sử báo chí Việt Nam còn là sự phản ánh của lịch
sử văn hóa ngôn ngữ, văn học… Báo chí cách mạng của Đảng ta chẳng những
là phương tiện, là vũ khí quan trọng trong công tác tuyên truyền, phổ biến tri
thức cách mạng mà còn là một hình thức tổ chức nối kết giữa cơ quan của
Đảng với quần chúng. Luôn gắn liền với đời sống, là nhịp thở của xã hội, báo
chí ngày nay đã trở thành một món ăn tinh thần dành cho độc giả, là một món ăn
tất yếu không thể thiếu trong đời sống thường ngày.
Báo chí Việt Nam có 4 loại hình đặc trưng gồm: Báo in, báo nói (phát
thanh), báo hình (truyền hình) và báo mạng (điện tử). Đặc biệt sự ra đời cũng
như mức độ “phủ sóng” của báo mạng (chưa kể trang tin, mạng xã hội như
Facebook), đã đẩy báo in vào tình thế bi kịch là sự sút giảm rất đáng kể về tira
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi2
khi độc giả ngày càng “khó tính” và hiện đại hơn/nhiều quyền hơn trong lựa
chọn ngôn ngữ thông tin.
Trong các loại hình báo chí, thì báo in là loại hình cổ điển và căn cơ nhất
và cũng là loại hình mà tác phẩm báo chí được viết chữ bằng văn bản truyền
thông nên có thể còn gọi là báo viết, khác hẳn ngôn ngữ của các tác phẩm báo
chí truyền thanh, truyền hình và báo mạng điện tử. Cũng vì vậy, có nhiều nhà
báo nổi tiếng đã thành công khi tạo cho mình một phong cách viết riêng trên
tác phẩm báo in. Với cách viết báo độc đáo khác nhau, những nhà báo đó đã
gắn liền tên tuổi của mình vào tên của chuyên mục hay thể loại tác phẩm báo
chí.
Trong đó, ở thể loại báo chí chính luận nghệ thuật, nếu như phóng sự nổi
đình nổi đám bởi Xuân Ba, Huỳnh Dũng Nhân… thì ở thể loại tiểu phẩm hài
chính luận lại có những tên tuổi ít nhiều đã tạo nên hiệu ứng đặc biệt trong xã
hội, góp phần nâng cao chất lượng thông tin của báo chí như: Lê Thị Liên
Hoan, Hai Cù Nèo, Thảo Hảo và Lý Sinh Sự…
Ngoài việc đòi hỏi một nền báo chí phải có những sản phẩm báo chí tiên
tiến, người làm báo cần khẳng định bản sắc của riêng mình trong lĩnh
vực báo chí hiện đại. Chức năng cơ bản của báo chí là thông tin thời sự nhưng
thông tin cần được đưa như thế nào hay bằng cách nào nhằm đảm bảo tính
khách quan, trung thực song không gây ảnh hưởng xấu đến dư luận xã hội và
lợi ích quốc gia? Điều này đặt ra một loạt các vấn đề đối với nghĩa vụ và trách
nhiệm, đạo đức của từng nhà báo trong việc biểu dương, cổ vũ nhân tố mới
cũng như phê phán các hiện tượng tiêu cực. Bởi vậy, một mặt, mỗi nhà báo
phải tự rèn luyện cho mình phẩm chất chính trị, lập trường quan điểm vững
vàng, tâm – đức trong sáng, mặt khác, phải không ngừng nâng cao năng lực
nghề nghiệp, mài bút cho sắc, cho cứng, lựa chọn một cách truyền đạt
thông tin sao cho hiệu quả nhất. Nói về mặt nghề nghiệp của nhà báo, tác giả3
Nguyễn Văn Chước cũng từng nhận xét “những người cầm bút đó vừa chuyên
nghiệp lại vừa tài tử” [4, tr.89].
Theo lập luận này, Nguyễn Văn Chước cho rằng, thế hệ làm báo từ giai
đoạn khởi thủy đều là những chiến sĩ xả thân, xây dựng cơ sở, nền tảng cho
báo chí cách mạng, sau đó là những nhà cách mạng đích thân cầm bút làm báo
kiểu như Phan Bội Châu, Lê Hồng Phong hay Hà Huy Tập và nhất là Nguyễn
Ái Quốc v.v…
Phong cách của mỗi nhà báo được hình thành trong quá trình tác giả chọn
lựa những phương pháp thể hiện riêng nhằm phản ánh được các nội dung
thông tin, sự kiện một cách hiệu quả nhất. Họ thuộc những thế hệ khác nhau,
khác nhau có khi rất lớn về phương pháp tư tưởng, quan niệm, về báo chí,
nhưng về phương diện nghề nghiệp, tất thảy đều góp phần tạo nên ngôi nhà
báo chí Việt Nam. Chính họ đã đem lại cái thú đọc nhật trình vào đời sống
thường ngày. Điều này có ý nghĩa quan trọng về mặt lý luận và thực tiễn để
kịp thời đánh giá, biểu dương các cá nhân nhà báo cũng như đưa ra những
thẩm định xu thế báo chí hiện đại của nước ta.
Trong nhiều năm, những cây bút viết tiểu phẩm báo chí hiện đại này đã trở
thành một lực lượng viết báo và đã định hình những phong cách viết chính
luận trên tinh thần hài hước, nên đã thành những cái tên quen thuộc, để lại ấn
tượng tốt trong lòng độc giả bằng các bài viết mang đậm chất hài, nhất là trên
những tờ báo lớn, như Báo Lao Động, An ninh thế giới cuối tháng, Thể
thao văn hóa, Tuổi trẻ cƣời...
Mỗi người trong số họ đều xây dựng cho mình một “thương hiệu riêng”
và nổi lên như những điểm sáng xuyên suốt trong miền đất tiểu phẩm báo chí,
góp phần vào bức tranh muôn màu của báo chí Việt Nam hiện đại. Và nhà báo
Lý Sinh Sự (tên thật Trần Đức Chính) là một trong những cái tên nổi bật đó.
Có nền tảng kiến thức và vốn sống sâu rộng, mỗi khi đặt bút viết, ông đều phân
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi4
tích và lý giải các vấn đề xã hội một cách đầy thông tuệ, thuyết phục bằng chất
giọng hóm hỉnh, độc đáo mang đậm phong cách dân gian như chính con người
ông ngoài đời. Dưới cái tên Lý Sinh Sự trong chuyên mục “Nói hay đừng” trên
Báo Lao Động, ông đã khiến chuyên mục này có vị trí riêng và được độc giả
yêu thích từ khi ra đời đến tận ngày hôm nay. Lý Sinh Sự cũng là một điển
hình của “người sao văn vậy”.
Nghiên cứu phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự để thấy
được những đóng góp giá trị của ông cho thể loại báo chí hài chính luận –
bằng các tác phẩm hài chính luận, trong mục “Nói hay đừng” của Báo Lao
Động. Từ đó, đặng rút ra những bài học kinh nghiệm về ứng xử văn hóa với
tác phẩm báo chí hài chính luận cho những thế hệ nhà báo trẻ là một công
việc cần thiết, mang nhiều ý nghĩa. Chính vì vậy, trong khuôn khổ Luận văn
thạc sĩ, tui chọn đề tài nghiên cứu là:
Phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự
(Khảo sát trên báo Lao Động năm 2012 - 2013)
2. Lịch sử nghiên cứu đề tài
Trong số khóa luận, luận văn tốt nghiệp tại khoa Báo chí&Truyền thông
- ĐH Khoa học&Xã hội Nhân văn Hà Nội cũng đã từng có công trình nghiên
cứu về phong cách một cá nhân nhà báo như: “Phong cách ngôn ngữ nhà báo
Hữu Thọ” của tác giả Nguyễn Thị Kim Dung, “Tác phẩm ký báo chí của nhà
báo Phan Quang” của tác giả Hoàng Thu Hằng, “Tìm hiểu phóng sự Huỳnh
Dũng Nhân”của tác giả Nguyễn Thị Hồng Cúc v.v… Nhưng chưa thật sự có
công trình báo chí nào nghiên cứu chuyên sâu và kỹ càng về nhà báo Lý Sinh
Sự, như là một phong cách báo chí riêng biệt, đặc thù, độc đáo mà mới chỉ có
hai Khóa luận gồm “Phong cách báo chí Lý Sinh Sự” của tác giả Nghiêm Thị
Thu Hà hay “Chuyên mục “Nói hay đừng” trên báo Lao Động” của tác giả
Đào Thái Tư, đặt vấn đề nghiên cứu một cách khái quát trên phạm vi khóa5
luận tốt nghiệp đại học. Riêng Luận văn thạc sĩ “Phong cách hài trong tiểu
phẩm báo chí hiện đại qua ba nhà báo Lý Sinh Sự, Lê Thị Liên Hoan, Thảo
Hảo”của Trần Xuân Thân đã cùng lúc phân tích, so sánh nhằm làm nổi bật
phong cách hài của ba nhà báo trên.
Tuy nhiên, “lát cắt” riêng về Lý Sinh Sự như một phong cách báo chí
đặc sắc vẫn chưa được tìm hiểu, phân tích cụ thể chi tiết là các bài viết, cũng
như còn nhiều khía cạnh mới chưa được đề cập đến. Bên cạnh đó, một số bài
báo viết về dáng nhà báo Lý Sinh Sự xuất hiện trên các tờ báo cũng chỉ
mang tính chất riêng lẻ, đơn độc, chưa mang tính nghiên cứu có hệ thống rõ
rệt về một phong cách viết báo đã được định hình, mang tên “phong cách hài
chính luận” của chính nhà báo Lý Sinh Sự.
Vì vậy, luận văn sẽ tập trung vào việc tiếp cận phong cách hài chính luận
của Lý Sinh Sự dưới cái nhìn tổng quát về một phong cách viết báo riêng,
thông qua việc phân tích nội dung và hình thức của tác phẩm hài chính luận
của chính tác giả này, trên một chuyên mục, cũng vì thế đã thành danh trên
Báo Lao Động.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích nghiên cứu:
Qua việc nghiên cứu, phân tích chuyên mục “Nói hay đừng” trên báo Lao
Động, từ đó luận văn nhận diện phong cách hài chính luận của nhà báo Lý
Sinh Sự để thấy được những đóng góp riêng biệt, độc đáo của một nhà báo
lão thành có nhiều năm gắn bó với nghề. Từ đó, luận văn cũng rút ra một số
bài học kinh nghiệm về cách ứng xử văn hóa với tác phẩm báo chí hài chính
luận từ nhà báo Lý Sinh Sự, đồng thời nêu lên một số giải pháp về việc nâng
cao chất lượng hài chính luận trong tác phẩm báo chí.
Đề tài hy vọng sẽ nghiên cứu và đánh giá thực tiễn việc tác động xã hội của
một phong cách báo chí độc đáo, nhằm bổ sung cho kiến thức lý luận báo chí về
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi6
phong cách viết của các nhà báo hiện đại. Thông qua đó góp phần thúc đẩy hơn
nữa quá trình gia tăng sự sáng tạo cá nhân trong hoạt động báo chí để việc thông
tin của báo chí hiệu quả hơn.
- Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để thực hiện mục đích của luận văn, người nghiên cứu phải thực hiện
những nhiệm vụ sau:
- Giải thích một số khái niệm cơ bản được sử dụng thường xuyên trong
luận văn: phong cách, phong cách hài chính luận, tiểu phẩm báo chí, tiểu
phẩm hài và nhận thấy đặc điểm độc đáo: Một tiểu phẩm hài lại chính là toàn
thể chuyên mục “Nói hay đừng” của Lý Sinh Sự trên báo Lao Động.
- Hệ thống hóa các khái niệm liên quan đến vấn đề nghiên cứu, góp
phần làm rõ phần lý thuyết về phong cách báo chí cũng như nhận diện rõ
phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự.
- Phân tích các tác phẩm hài chính luận trên chuyên mục “Nói hay
đừng” trong 2 năm (từ năm 2012 đến 2013) và so sánh với tác phẩm của Lý
Sinh Sự trên một vài tờ báo khác, để khẳng định sự nhất quán của phong cách
báo chí Lý Sinh Sự, qua đó nhằm tìm ra những đặc điểm riêng biệt và nổi bật
phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự.
- Đánh giá tính hấp dẫn của chuyên mục “Nói hay đừng” đối với bạn
đọc Báo Lao Động.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Là tất cả các bài viết trong chuyên mục nói
trên, mang đậm phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự.
- Phạm vi nghiên cứu:
Tác giả tập trung khảo sát phong cách hài chính luận qua chuyên mục
“Nói hay đừng” trên báo Lao Động (giai đoạn từ đầu năm 2012 đến hết năm
2013).7
Khảo sát thêm các tác phẩm hài chính luận của Lý Sinh Sự đăng tải
trên một số tờ báo khác như Nông thôn ngày nay, Báo Hải Dương, Tạp chí
Làng Việt… – những tờ báo mà cây bút này xuất hiện khá thường xuyên.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
- Cơ sở lý luận:
Luận văn được thực hiện trên cơ sở lý luận Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, dựa trên đường lối chính sách, quan điểm của Đảng và
Nhà nước về chức năng, nhiệm vụ của báo chí.
Thực tế hiện nay những công trình nghiên cứu về lý luận báo chí nói
chung còn khá khiêm tốn, đặc biệt là những công trình nghiên cứu về các tác
giả, các cây bút nổi tiếng như nhà báo Lý Sinh Sự là khan hiếm. Vì vậy, luận
văn cũng kế thừa kết quả nghiên cứu của một vài công trình khoa học liên
quan đã được công bố.
- Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp phân tích văn bản báo chí được tác giả luận văn xác định
là phương pháp cơ bản.
Phương pháp thống kê: Tư liệu tổng hợp loạt bài trên báo chí của Lý
Sinh Sự trong khoảng thời gian từ đầu năm 2012 đến cuối năm 2013 (gần 800
tiểu phẩm) cùng những tài liệu nghiên cứu khác về vấn đề liên quan.
Phương pháp phỏng vấn sâu được dùng để phỏng vấn nhà báo Lý Sinh
Sự và những người cộng tác lâu năm của Lý Sinh Sự.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
- Ý nghĩa lý luận:
Luận văn nghiên cứu phong cách của một nhà báo là Lý Sinh Sự đồng thời
làm rõ một số lý luận về phong cách hài chính luận trên báo chí, đặc biệt là
báo in. Từ đó, làm rõ hơn chức năng quản lý, phản biện xã hội của cá nhân
các nhà báo và báo chí truyền thông.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi8
- Ý nghĩa thực tiễn:
Với đề tài này, luận văn góp phần phác họa những nét cơ bản nhấtvề
phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự để thấy được những đóng
góp của một nhà báo lão thành đã có gần 50 năm cầm bút.
Hiện các tác phẩm báo chí hài chính luận trên báo in của nước ta còn thiếu
và yếu, cũng như không có nhiều nhà báo gắn bó lâu dài với thể loại này. Vì
vậy, việc nghiên cứu phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự là
một công việc có ý nghĩa giúp ích cho việc đào tạo, tìm hiểu, học hỏi của các
nhà báo trẻ, đặc biệt là với những người luôn yêu mến và muốn học nghề từ
phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự.
7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Mục lục, Tài liệu tham khảo và Phụ
lục, Luận văn gồm 03 chương:
- Chương 1: Lý luận chung về phong cách báo chí và thể loại tiểu phẩm.
- Chương 2: Cách tổ chức nội dung chuyên mục “Nói hay đừng” của Lý
Sinh Sự.
- Chương 3: Nghệ thuật viết tiểu phẩm hài chính luận trong chuyên mục
“Nói hay đừng” của Lý Sinh Sự.9
CHƢƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHONG CÁCH BÁO CHÍ VÀ THỂ LOẠI
TIỂU PHẨM
1.1 Một số khái niệm cơ bản về phong cách
1.1.1 Phong cách
Trước khi tìm hiểu về khái niệm phong cách chính luận và phong cách
hài chính luận trong tiểu phẩm báo chí, chúng ta cần khẳng định phong cách
là gì?
Có rất nhiều cách hiểu khách nhau về khái niệm phong cách và phong
cách thường được dùng chủ yếu trong lĩnh vực văn học và nghệ thuật. Theo
Từ điển tiếng Việt xuất bản năm 2000 chú thích định nghĩa:
- Phong cách được hiểu là những lối, những cung cách sinh hoạt, làm
việc, hoạt động, xử sự tạo nên cái riêng của một người hay một loại người nào
đó. Ví dụ: Phong cách lao động mới. Phong cách lãnh đạo. Phong cách quân
nhân. Phong cách sống giản dị.
- Phong cách là những đặc điểm có tính chất hệ thống về tư tưởng và nghệ
thuật, biểu hiện trong sáng tác của một nghệ sĩ hay trong các sáng tác nói
chung thuộc về cùng một thể loại.Ví dụ: Phong cách của một nhà văn. Phong
cách văn học phong cách nghệ thuật.
Nhìn vào lịch sử vấn đề, từ xa xưa cho đến hiện đại, trên phạm vi toàn
thế giới, vấn đề phong cách chung bao giờ cũng được xem xét bên cạnh
phong cách cá nhân, thậm chí là mẫu số chung để nhìn nhận ra phong cách cá
nhân. Kết cấu đòi hỏi bài văn phải có bố cục gồm nhiều phần liên kết hợp lý,
còn phong cách đòi hỏi phải có các phẩm chất chung, cơ bản và các phẩm
chất cá nhân.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi10
Khái niệm phong cách cá nhân thực sự được đề xuất từ thế kỷ XVIII.
Nhà văn nổi tiếng thế giới M.Gorki nêu quan điểm: “Bạn hãy giữ lấy cái gì là
riêng của mình, làm sao cho nó phát triển tự do. Một người mà không cái gì là
riêng của mình thì phải thấy ở người đó chẳng có gì hết” [17, tr.483].
Từ thế kỷ XVIII đến thế kỷ XIX, khái niệm phong cách không phải chỉ
nhấn mạnh vào phong cách cá nhân. Nói tới phong cách bao giờ cũng dựa vào
những nét đặc trưng, tiêu biểu nhất, độc đáo nhất. Tùy theo mỗi con người cụ
thể, phong cách có thể tập trung thể hiện ở bất kỳ điểm nào hay một vài yếu tố
nào đó trong tác phẩm của mình. Tuy nhiên, cái vẻ riêng, độc đáo ấy không
chỉ xuất hiện một lần mà phải xuất hiện thường xuyên, bền vững, đa dạng và
luôn đổi mới. Bên cạnh đó, phong cách phải có phẩm chất thẩm mỹ, nghĩa là
nó phải đem lại cho người đọc một sự hưởng thụ mỹ cảm dồi dào. Chính vì
thế, “không phải nhà văn nào cũng có phong cách, mặc dù xét cho cùng, nhà
văn nào cũng có đặc điểm riêng” [17, tr.485]. Có thể khẳng định: Có bao
nhiều yếu tố trong tác phẩm thì có bấy nhiêu chỗ cho phong cách thể hiện.
Phong cách có thể biểu hiện ở việc chọn đề tài, ở cảm hứng chủ đạo trong tác
phẩm, ở việc xây dựng, khắc họa hình tượng nhân vật. Phong cách cũng biểu
hiện ở thể loại, ở ngôn ngữ, ở cách diễn đạt v.v… của tác giả.
Theo GS. Hà Minh Đức: “Vấn để lý luận về phong cách thường được
vận dụng quen thuộc trong phạm vi sáng tác nghệ thuật hơn là ở báo chí vì ở
dây dấu ấn sáng tạo của người viết in đậm nét. Và ở mức độ rõ rệt hơn là tính
nhất quán của một bản sắc được thể hiện trong một cấu trúc, một hệ thống
những yếu tố về nội dung và hình thức nghệ thuật [6, tr.102].
Các công trình lý luận đầu thế kỷ XX như của tác giả V.Girmunski,
E.Utitz đều đặt khái niệm phong cách thời đại vào vị trí quan trọng của lý
luận về phong cách.11
Công trình “Lý luận phong cách” (1968) mà tác giả N.Sokolov viết có
thể coi là tác phẩm đầu tiên của các nước xã hội chủ nghĩa khi ông đặt lại vấn
đề phong cách. N.Sokolov khẳng định phong cách là một hiện tượng nghệ
thuật, thể hiện quy luật của nghệ thuật, là phạm trù thẩm mỹ trong tất cả mọi
nghệ thuật. Bản chất sự thống nhất của các thành tố nghệ thuật theo những
quy luật đặc thù. Ông không xem cá tính sáng tạo cá nhân là nhân tố tạo thành
phong cách, bởi vì theo tác giả N.Sokolov, nếu đã xem phong cách là một quy
luật của nghệ thuật thì không được xem nó như là biểu hiện của cá tính sáng
tạo vốn là một hiện tượng tâm lý, bởi hai phương diện đó nằm ở hai bình diện
khác nhau.
Nói tóm lại phong cách là gì? Và nó có những đặc điểm gì?
Phong cách, đặc biệt là phong cách thời đại là sự thể hiện của trình độ
kỹ thuật biểu hiện, của trạng thái văn hoá, xã hội, tập quán tâm lý thời đại đã
hình thành nên phong cách. Phong cách thể hiện tập trung ở cách thể hiện thế
giới và con người, cảm thụ bản thân nghệ thuật. Khi nào nội dung và hình
thức cuộc sống thay đổi thì nghệ thuật, vốn là biểu hiện của cuộc sống đó
cũng thay đổi, và sự đổi thay đó “chính là đổi thay phong cách”.
Một yếu tố quan trọng nữa của phong cách là cách bố cục, kết cấu, tổ
chức nội dung tác phẩm, thể hiện cách cảm thụ của tác giả là người đọc kiểu
mới.
Phong cách thời đại có những nét truyền thống nhưng không đồng nhất,
nghĩa là bên trong nó vẫn có sự phân hóa theo các yếu tố khác nhau như
phương pháp sáng tác, cá tính sáng tạo, khuynh hướng tư tưởng xã hội, thẩm
mỹ. Nhưng phong cách thời đại đó được xây dựng trên nền tảng trạng thái
văn hóa xã hội rộng lớn nên có tính thống nhất không thể bác bỏ.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi12
Xét về bản chất của phong cách, cho đến nay có nhiều cách thể hiện
khác nhau. Tuy nhiên có thể nhìn phong cách theo ba phương diện liên quan
chặt chẽ với nhau như sau:
1. Phong cách là dấu hiệu độc đáo, không lặp lại, đánh dấu phẩm chất
thẩm mỹ riêng biệt của một hiện tượng văn học nào đó. Phong cách hay là
“con người”, là sự sáng tạo, sự mới mẻ làm nên vẻ riêng biệt ít thấy hiện
tượng văn học khác nhưng lại nhất quán, xuất hiện thường xuyên ở hiện
tượng văn học cụ thể.
2. Phong cách là phẩm chất của chính thể. Khi định nghĩa về phong
cách, dù có thể được diễn đạt bằng nhiều cách khác nhau, nhưng các định
nghĩa đó đều đề cập đến “tính hệ thống”, “tính thống nhất”, “tính tổng hòa”…
Điều này chứng tỏ, phong cách là phẩm chất của hệ thống thể hiện qua các
yếu tố chứ không phải phẩm chất do tổng cộng các thuộc tính của các bộ phận
của tác phẩm. Phong cách là phẩm chất xuyên suốt qua các yếu tố tác phẩm,
qua các tác phẩm của một tác giả hay các tác giả của một trào lưu nghệ thuật.
3. Phong cách là hình thức của chủ thể. Phong cách là gương mặt tinh
thần được khẳng định: phong cách là bản thân con người. Dĩ nhiên, người ở
đây không phải là con người trừu tượng, chung chung mà là người với những
phẩm chất trí tuệ, tình cảm, cá tính cụ thể. Như vậy có thể hiểu, bản chất nghệ
thuật, thẩm mỹ của phong cách là: không phải mọi hình thức của chủ thể tạo
thành phong cách mà là các hình thức chủ thể tạo thành giá trị nghệ thuật.
Từ những phân tích trên đây có thể thấy, khi đề cập đến vấn đề phong
cách nhà văn hay phong cách nhà báo là đề cập tới một cái nhìn tổng quát
phong cách viết của một cá nhân người cầm bút.
Phong cách nhà báo có thể hiểu là phong cách sáng tạo của những
người hoạt động trong ngành báo chí. Hiểu theo nghĩa này để phân biệt với
phong cách của nhà văn, phong cách nhà điêu khắc v.v… Phong cách nhà báo13
là dáng tinh thần một con người trên lĩnh vực báo chí được nhận diện
thông qua các đặc điểm của bài báo.
Phong cách tác giả là sự thống nhất từ đề tài, thể loại đến các phương
pháp diễn đạt. Tất cả các yếu tố này phải có tính chất đặc sắc, riêng biệt để
phân biệt được giữa phong cách nhà báo này với phong cách nhà báo khác.
PGS.TS.Vũ Quang Hào từng cho rằng: “Đối với một nhà báo, sự sáng tạo ở
phương diện ngôn ngữ là một trong những yếu tố góp phần khẳng định phong
cách của họ” [12].
Như vậy, thuật ngữ phong cách là khái niệm chung, khái quát được sử
dụng trong nhiều lĩnh vực, địa hạt khác nhau. Nó chỉ ra những đặc điểm
riêng của con người trong các hoạt động, hành động sống. Nó cũng có thể
chỉ về nội dung và hình thức của từng sản phẩm trong lĩnh vực hoạt động
sáng tạo khác nhau mà ở đó dấu ấn cá nhân tác giả được thể hiện rõ nét.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi14
1.1.2 Phong cách văn học
Trong các vấn đề về phong cách văn học ở ta, cho đến nay, giáo trình lý
luận phần lớn đều nói tới vấn đề phong cách thời đại, phong cách cá nhân của
nhà văn. Các khía cạnh khác của phong cách như phong cách thời đại, phong
cách trào lưu, phong cách dân tộc tuy cũng có được nhắc tới nhưng hầu như
chưa được bàn bạc và vận dụng vào thực tiễn. Theo nhịp độ phát triển và giao
lưu, hội nhập của cuộc sống hiện nay, vấn đề phong cách chung được nhìn
nhận rõ hơn và đã đến lúc cần xem, xét cụ thể vấn đề rất phức tạp này. Phong
cách hiện đại có những nét truyền thống nhưng không đồng nhất, nghĩa là bên
trong nó vẫn có sự phân hóa theo các yếu tố khác nhau như phương pháp sáng
tác, cá tính sáng tạo, khuynh hướng tư tưởng xã hội, thẩm mỹ. Nhưng phong
cách hiện đại lại xây dựng trên nền tảng trạng thái văn hóa xã hội rộng lớn
nên có tính thống nhất không thể bác bỏ.
Việc phân chia phong cách văn học nói chung, phong cách văn học hiện
đại nói riêng theo thời gian là cần thiết. Trong phong cách văn học hiện đại có
chủ nghĩa lãng mạn và chủ nghĩa hiện thực, thì việc xem xét các đặc điểm loại
hình của văn học hiện đại có ý nghĩa như nguyên tắc chung, quy luật chung
chi phối chứ không nhắm vào việc tìm hiểu tính đặc thù cá biệt. Mặt khác, do
đặc điểm của những tại lịch sử xã hội khác nhau tạo nên những môi trường
văn hóa khác nhau trong thời hiện đại của mỗi dân tộc, vì vậy ngoài các tính
chung của loại hình văn học hiện đại thế giới, văn học hiện đại mỗi dân tộc lại
có hệ thống đặc điểm đặc trưng cho riêng mình
KẾT LUẬN
Bắt đầu từ thế kỷ XX, khi báo chí và các tờ báo chữ quốc ngữ xuất hiện
ở Việt Nam, một hình thức thể loại xuất hiện sớm và nhanh chóng được ưa
chuộng đó chính là thể loại tiểu phẩm hài chính luận. Yếu tố trí tuệ nhưng hài
hước, tiếng cười mai mỉa, sâu cay đã trở thành một thứ vũ khí tinh thần lợi hại
cho mặt trận tư tưởng trên báo chí. Tuy nhiên hoàn cảnh lịch sử, xã hội thay
đổi theo cơ chế thị trường cũng là lúc báo chí khoác lên mình một diện mạo
hoàn toàn khác biệt. Báo chí của thời kỳ đổi mới, phát triển trong một kỷ
nguyên đa truyền thông, bùng nổ thông tin xã hội buộc báo chí phải thay đổi
và hiện đại hóa nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng cao của công
chúng. Việc hiện đại hóa báo chí, kéo theo đó là hiện đại hóa thể loại được đặt
ra như một nhu cầu cấp thiết có tính sống còn. Khi dòng báo chí theo khuynh
hướng yêu nước, báo chí cách mạng xuất hiện cũng là lúc tiểu phẩm hài chính
luận ra đời một cách công khai, dày đặc với những bài bình luận mang tính
đấu tranh mạnh mẽ hơn nhiều.
Từ đó cho thấy sự xuất hiện của những tiểu phẩm hài chính luận là một
thực tiễn hiển hiện trong hoạt động sáng tạo tác phẩm báo chí nước ta. Qua sự
vận động cũng như sự phát triển mạnh mẽ của xã hội hiện đại, tiểu phẩm hài
chính luận đang ngày một định hình rõ nét và có chỗ đứng nhất định trong
lịch sử các thể loại báo chí. Thể loại báo chí đặc biệt này có những dạng thức
mới cao hơn, hấp dẫn và linh động chiếm vị thế quan trọng trên báo in bởi tần
suất sử dụng và đạt hiệu quả truyền thông tương đối cao.
Sự vận động của tiểu phẩm hài chính luận trước hết là phần nội dung,
thể hiện ở sự phong phú về đề tài phản ánh của tiểu phẩm. Mặt trái của đời
sống chính trị, kinh tế, văn hóa... đều là địa hạt để tiểu phẩm đả kích, phê
phán một cách kịp thời trên tinh thần xây dựng. Tiểu phẩm hài chính luận đã
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
Nhà xuất bản: ĐHKHXH & NV
Ngày: 2014
Miêu tả: 99 tr. + Tóm tắt + Đĩa mềm
Luận văn ThS. Báo chí học -- Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn. Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014
G 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHONG CÁCH BÁO CHÍ VÀ
THỂ LOẠI TIỂU PHẨM ................................................................................9
1. 1 Một số khái niệm cơ bản về phong cách ................................................ 9
1. 2 Thể loại tiểu phẩm báo chí.................................................................... 19
1. 3 Mối quan hệ giữa phong cách hài chính luận và thể loại tiểu phẩm .... 27
Tiểu kết chƣơng 1.......................................................................................... 29
CHƢƠNG 2: CÁCH TỔ CHỨC NỘI DUNG CHUYÊN MỤC “NÓI
HAY ĐỪNG” CỦA LÝ SINH SỰ ................................................................31
2. 1 Vai trò và vị trí của chuyên mục “Nói hay đừng” trên Báo Lao Động.31
2. 2 Những vấn đề chính luận trong chuyên mục “Nói hay đừng” từ góc
nhìn hài hước của Lý Sinh Sự...................................................................... 32
2. 3 Phong cách tổ chức nội dung chuyên mục “Nói hay đừng” của Lý Sinh
Sự từ góc nhìn hài hước............................................................................... 54
2. 4 Tác động xã hội từ chuyên mục “Nói hay đừng”................................. 56
2. 5 Sự nhất quán của phong cách Lý Sinh Sự từ Báo Lao Động đến Tạp chí
Làng Việt và Báo Nông thôn ngày nay........................................................ 62
Tiểu kết chƣơng 2...........................................................................................71
CHƢƠNG 3: NGHỆ THUẬT VIẾT TIỂU PHẨM HÀI CHÍNH LUẬN
TRONG CHUYÊN MỤC “NÓI HAY ĐỪNG” CỦA LÝ SINH SỰ.........72
3. 1 Sự độc đáo của tên chuyên mục “Nói hay đừng”................................. 72
3. 2 Nghệ thuật hài hước của Lý Sinh Sự trong chuyên mục “Nói hay đừng”
...................................................................................................................... 73
3. 3 Phương pháp dẫn chuyện hài hước của chuyên mục “Nói hay đừng”. 79
3. 4 Đặc trưng phong cách hài chính luận của Lý Sinh Sự qua chuyên mục
“Nói hay đừng”............................................................................................ 81
3. 5 Cái tui của Lý Sinh Sự trong chuyên mục “Nói hay đừng” ................. 88
Tiểu kết chƣơng 3...........................................................................................91
KẾT LUẬN .....................................................................................................931
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cùng với sự phát triển khoa học – công nghệ, ngày nay, phương tiện
truyền thông đại chúng đang dần khẳng định vai trò trong việc tác động vào
quá trình xây dựng, hoạch định chiến lược của đất nước, định hướng dư luận
đồng thời phá vỡ mọi rào cản biên giới quốc gia.
Báo chí Việt Nam ra đời từ đầu thế kỷ 19 do nhu cầu thống trị và xâm
lăng văn hóa của chủ nghĩa thực dân. Mặt khác, sự phân hóa và phát triển của
báo chí lại theo sát từng bước đi của cuộc đấu tranh dân tộc diễn ra khá sâu
sắc trong lòng xã hội nước ta. Vì vậy lịch sử báo chí đồng thời là sự phản ánh
cuộc đấu tranh gay gắt giữa một nền báo chí thực dân với một nền báo chí yêu
nước và cách mạng. So với nhiều nước khác, báo chí Việt Nam đi sau các nước
Châu Âu khá lâu. Nhưng chỉ với hơn một thế kỷ tồn tại và phát triển, báo chí
Việt Nam đã có một bề dày lịch sử phong phú, mang những sắc thái riêng biệt và
bước trưởng thành của nó gắn chặt với những biến thiên của lịch sử dân tộc.
Ở một góc độ khác, lịch sử báo chí Việt Nam còn là sự phản ánh của lịch
sử văn hóa ngôn ngữ, văn học… Báo chí cách mạng của Đảng ta chẳng những
là phương tiện, là vũ khí quan trọng trong công tác tuyên truyền, phổ biến tri
thức cách mạng mà còn là một hình thức tổ chức nối kết giữa cơ quan của
Đảng với quần chúng. Luôn gắn liền với đời sống, là nhịp thở của xã hội, báo
chí ngày nay đã trở thành một món ăn tinh thần dành cho độc giả, là một món ăn
tất yếu không thể thiếu trong đời sống thường ngày.
Báo chí Việt Nam có 4 loại hình đặc trưng gồm: Báo in, báo nói (phát
thanh), báo hình (truyền hình) và báo mạng (điện tử). Đặc biệt sự ra đời cũng
như mức độ “phủ sóng” của báo mạng (chưa kể trang tin, mạng xã hội như
Facebook), đã đẩy báo in vào tình thế bi kịch là sự sút giảm rất đáng kể về tira
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi2
khi độc giả ngày càng “khó tính” và hiện đại hơn/nhiều quyền hơn trong lựa
chọn ngôn ngữ thông tin.
Trong các loại hình báo chí, thì báo in là loại hình cổ điển và căn cơ nhất
và cũng là loại hình mà tác phẩm báo chí được viết chữ bằng văn bản truyền
thông nên có thể còn gọi là báo viết, khác hẳn ngôn ngữ của các tác phẩm báo
chí truyền thanh, truyền hình và báo mạng điện tử. Cũng vì vậy, có nhiều nhà
báo nổi tiếng đã thành công khi tạo cho mình một phong cách viết riêng trên
tác phẩm báo in. Với cách viết báo độc đáo khác nhau, những nhà báo đó đã
gắn liền tên tuổi của mình vào tên của chuyên mục hay thể loại tác phẩm báo
chí.
Trong đó, ở thể loại báo chí chính luận nghệ thuật, nếu như phóng sự nổi
đình nổi đám bởi Xuân Ba, Huỳnh Dũng Nhân… thì ở thể loại tiểu phẩm hài
chính luận lại có những tên tuổi ít nhiều đã tạo nên hiệu ứng đặc biệt trong xã
hội, góp phần nâng cao chất lượng thông tin của báo chí như: Lê Thị Liên
Hoan, Hai Cù Nèo, Thảo Hảo và Lý Sinh Sự…
Ngoài việc đòi hỏi một nền báo chí phải có những sản phẩm báo chí tiên
tiến, người làm báo cần khẳng định bản sắc của riêng mình trong lĩnh
vực báo chí hiện đại. Chức năng cơ bản của báo chí là thông tin thời sự nhưng
thông tin cần được đưa như thế nào hay bằng cách nào nhằm đảm bảo tính
khách quan, trung thực song không gây ảnh hưởng xấu đến dư luận xã hội và
lợi ích quốc gia? Điều này đặt ra một loạt các vấn đề đối với nghĩa vụ và trách
nhiệm, đạo đức của từng nhà báo trong việc biểu dương, cổ vũ nhân tố mới
cũng như phê phán các hiện tượng tiêu cực. Bởi vậy, một mặt, mỗi nhà báo
phải tự rèn luyện cho mình phẩm chất chính trị, lập trường quan điểm vững
vàng, tâm – đức trong sáng, mặt khác, phải không ngừng nâng cao năng lực
nghề nghiệp, mài bút cho sắc, cho cứng, lựa chọn một cách truyền đạt
thông tin sao cho hiệu quả nhất. Nói về mặt nghề nghiệp của nhà báo, tác giả3
Nguyễn Văn Chước cũng từng nhận xét “những người cầm bút đó vừa chuyên
nghiệp lại vừa tài tử” [4, tr.89].
Theo lập luận này, Nguyễn Văn Chước cho rằng, thế hệ làm báo từ giai
đoạn khởi thủy đều là những chiến sĩ xả thân, xây dựng cơ sở, nền tảng cho
báo chí cách mạng, sau đó là những nhà cách mạng đích thân cầm bút làm báo
kiểu như Phan Bội Châu, Lê Hồng Phong hay Hà Huy Tập và nhất là Nguyễn
Ái Quốc v.v…
Phong cách của mỗi nhà báo được hình thành trong quá trình tác giả chọn
lựa những phương pháp thể hiện riêng nhằm phản ánh được các nội dung
thông tin, sự kiện một cách hiệu quả nhất. Họ thuộc những thế hệ khác nhau,
khác nhau có khi rất lớn về phương pháp tư tưởng, quan niệm, về báo chí,
nhưng về phương diện nghề nghiệp, tất thảy đều góp phần tạo nên ngôi nhà
báo chí Việt Nam. Chính họ đã đem lại cái thú đọc nhật trình vào đời sống
thường ngày. Điều này có ý nghĩa quan trọng về mặt lý luận và thực tiễn để
kịp thời đánh giá, biểu dương các cá nhân nhà báo cũng như đưa ra những
thẩm định xu thế báo chí hiện đại của nước ta.
Trong nhiều năm, những cây bút viết tiểu phẩm báo chí hiện đại này đã trở
thành một lực lượng viết báo và đã định hình những phong cách viết chính
luận trên tinh thần hài hước, nên đã thành những cái tên quen thuộc, để lại ấn
tượng tốt trong lòng độc giả bằng các bài viết mang đậm chất hài, nhất là trên
những tờ báo lớn, như Báo Lao Động, An ninh thế giới cuối tháng, Thể
thao văn hóa, Tuổi trẻ cƣời...
Mỗi người trong số họ đều xây dựng cho mình một “thương hiệu riêng”
và nổi lên như những điểm sáng xuyên suốt trong miền đất tiểu phẩm báo chí,
góp phần vào bức tranh muôn màu của báo chí Việt Nam hiện đại. Và nhà báo
Lý Sinh Sự (tên thật Trần Đức Chính) là một trong những cái tên nổi bật đó.
Có nền tảng kiến thức và vốn sống sâu rộng, mỗi khi đặt bút viết, ông đều phân
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi4
tích và lý giải các vấn đề xã hội một cách đầy thông tuệ, thuyết phục bằng chất
giọng hóm hỉnh, độc đáo mang đậm phong cách dân gian như chính con người
ông ngoài đời. Dưới cái tên Lý Sinh Sự trong chuyên mục “Nói hay đừng” trên
Báo Lao Động, ông đã khiến chuyên mục này có vị trí riêng và được độc giả
yêu thích từ khi ra đời đến tận ngày hôm nay. Lý Sinh Sự cũng là một điển
hình của “người sao văn vậy”.
Nghiên cứu phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự để thấy
được những đóng góp giá trị của ông cho thể loại báo chí hài chính luận –
bằng các tác phẩm hài chính luận, trong mục “Nói hay đừng” của Báo Lao
Động. Từ đó, đặng rút ra những bài học kinh nghiệm về ứng xử văn hóa với
tác phẩm báo chí hài chính luận cho những thế hệ nhà báo trẻ là một công
việc cần thiết, mang nhiều ý nghĩa. Chính vì vậy, trong khuôn khổ Luận văn
thạc sĩ, tui chọn đề tài nghiên cứu là:
Phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự
(Khảo sát trên báo Lao Động năm 2012 - 2013)
2. Lịch sử nghiên cứu đề tài
Trong số khóa luận, luận văn tốt nghiệp tại khoa Báo chí&Truyền thông
- ĐH Khoa học&Xã hội Nhân văn Hà Nội cũng đã từng có công trình nghiên
cứu về phong cách một cá nhân nhà báo như: “Phong cách ngôn ngữ nhà báo
Hữu Thọ” của tác giả Nguyễn Thị Kim Dung, “Tác phẩm ký báo chí của nhà
báo Phan Quang” của tác giả Hoàng Thu Hằng, “Tìm hiểu phóng sự Huỳnh
Dũng Nhân”của tác giả Nguyễn Thị Hồng Cúc v.v… Nhưng chưa thật sự có
công trình báo chí nào nghiên cứu chuyên sâu và kỹ càng về nhà báo Lý Sinh
Sự, như là một phong cách báo chí riêng biệt, đặc thù, độc đáo mà mới chỉ có
hai Khóa luận gồm “Phong cách báo chí Lý Sinh Sự” của tác giả Nghiêm Thị
Thu Hà hay “Chuyên mục “Nói hay đừng” trên báo Lao Động” của tác giả
Đào Thái Tư, đặt vấn đề nghiên cứu một cách khái quát trên phạm vi khóa5
luận tốt nghiệp đại học. Riêng Luận văn thạc sĩ “Phong cách hài trong tiểu
phẩm báo chí hiện đại qua ba nhà báo Lý Sinh Sự, Lê Thị Liên Hoan, Thảo
Hảo”của Trần Xuân Thân đã cùng lúc phân tích, so sánh nhằm làm nổi bật
phong cách hài của ba nhà báo trên.
Tuy nhiên, “lát cắt” riêng về Lý Sinh Sự như một phong cách báo chí
đặc sắc vẫn chưa được tìm hiểu, phân tích cụ thể chi tiết là các bài viết, cũng
như còn nhiều khía cạnh mới chưa được đề cập đến. Bên cạnh đó, một số bài
báo viết về dáng nhà báo Lý Sinh Sự xuất hiện trên các tờ báo cũng chỉ
mang tính chất riêng lẻ, đơn độc, chưa mang tính nghiên cứu có hệ thống rõ
rệt về một phong cách viết báo đã được định hình, mang tên “phong cách hài
chính luận” của chính nhà báo Lý Sinh Sự.
Vì vậy, luận văn sẽ tập trung vào việc tiếp cận phong cách hài chính luận
của Lý Sinh Sự dưới cái nhìn tổng quát về một phong cách viết báo riêng,
thông qua việc phân tích nội dung và hình thức của tác phẩm hài chính luận
của chính tác giả này, trên một chuyên mục, cũng vì thế đã thành danh trên
Báo Lao Động.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích nghiên cứu:
Qua việc nghiên cứu, phân tích chuyên mục “Nói hay đừng” trên báo Lao
Động, từ đó luận văn nhận diện phong cách hài chính luận của nhà báo Lý
Sinh Sự để thấy được những đóng góp riêng biệt, độc đáo của một nhà báo
lão thành có nhiều năm gắn bó với nghề. Từ đó, luận văn cũng rút ra một số
bài học kinh nghiệm về cách ứng xử văn hóa với tác phẩm báo chí hài chính
luận từ nhà báo Lý Sinh Sự, đồng thời nêu lên một số giải pháp về việc nâng
cao chất lượng hài chính luận trong tác phẩm báo chí.
Đề tài hy vọng sẽ nghiên cứu và đánh giá thực tiễn việc tác động xã hội của
một phong cách báo chí độc đáo, nhằm bổ sung cho kiến thức lý luận báo chí về
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi6
phong cách viết của các nhà báo hiện đại. Thông qua đó góp phần thúc đẩy hơn
nữa quá trình gia tăng sự sáng tạo cá nhân trong hoạt động báo chí để việc thông
tin của báo chí hiệu quả hơn.
- Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để thực hiện mục đích của luận văn, người nghiên cứu phải thực hiện
những nhiệm vụ sau:
- Giải thích một số khái niệm cơ bản được sử dụng thường xuyên trong
luận văn: phong cách, phong cách hài chính luận, tiểu phẩm báo chí, tiểu
phẩm hài và nhận thấy đặc điểm độc đáo: Một tiểu phẩm hài lại chính là toàn
thể chuyên mục “Nói hay đừng” của Lý Sinh Sự trên báo Lao Động.
- Hệ thống hóa các khái niệm liên quan đến vấn đề nghiên cứu, góp
phần làm rõ phần lý thuyết về phong cách báo chí cũng như nhận diện rõ
phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự.
- Phân tích các tác phẩm hài chính luận trên chuyên mục “Nói hay
đừng” trong 2 năm (từ năm 2012 đến 2013) và so sánh với tác phẩm của Lý
Sinh Sự trên một vài tờ báo khác, để khẳng định sự nhất quán của phong cách
báo chí Lý Sinh Sự, qua đó nhằm tìm ra những đặc điểm riêng biệt và nổi bật
phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự.
- Đánh giá tính hấp dẫn của chuyên mục “Nói hay đừng” đối với bạn
đọc Báo Lao Động.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Là tất cả các bài viết trong chuyên mục nói
trên, mang đậm phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự.
- Phạm vi nghiên cứu:
Tác giả tập trung khảo sát phong cách hài chính luận qua chuyên mục
“Nói hay đừng” trên báo Lao Động (giai đoạn từ đầu năm 2012 đến hết năm
2013).7
Khảo sát thêm các tác phẩm hài chính luận của Lý Sinh Sự đăng tải
trên một số tờ báo khác như Nông thôn ngày nay, Báo Hải Dương, Tạp chí
Làng Việt… – những tờ báo mà cây bút này xuất hiện khá thường xuyên.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
- Cơ sở lý luận:
Luận văn được thực hiện trên cơ sở lý luận Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, dựa trên đường lối chính sách, quan điểm của Đảng và
Nhà nước về chức năng, nhiệm vụ của báo chí.
Thực tế hiện nay những công trình nghiên cứu về lý luận báo chí nói
chung còn khá khiêm tốn, đặc biệt là những công trình nghiên cứu về các tác
giả, các cây bút nổi tiếng như nhà báo Lý Sinh Sự là khan hiếm. Vì vậy, luận
văn cũng kế thừa kết quả nghiên cứu của một vài công trình khoa học liên
quan đã được công bố.
- Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp phân tích văn bản báo chí được tác giả luận văn xác định
là phương pháp cơ bản.
Phương pháp thống kê: Tư liệu tổng hợp loạt bài trên báo chí của Lý
Sinh Sự trong khoảng thời gian từ đầu năm 2012 đến cuối năm 2013 (gần 800
tiểu phẩm) cùng những tài liệu nghiên cứu khác về vấn đề liên quan.
Phương pháp phỏng vấn sâu được dùng để phỏng vấn nhà báo Lý Sinh
Sự và những người cộng tác lâu năm của Lý Sinh Sự.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
- Ý nghĩa lý luận:
Luận văn nghiên cứu phong cách của một nhà báo là Lý Sinh Sự đồng thời
làm rõ một số lý luận về phong cách hài chính luận trên báo chí, đặc biệt là
báo in. Từ đó, làm rõ hơn chức năng quản lý, phản biện xã hội của cá nhân
các nhà báo và báo chí truyền thông.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi8
- Ý nghĩa thực tiễn:
Với đề tài này, luận văn góp phần phác họa những nét cơ bản nhấtvề
phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự để thấy được những đóng
góp của một nhà báo lão thành đã có gần 50 năm cầm bút.
Hiện các tác phẩm báo chí hài chính luận trên báo in của nước ta còn thiếu
và yếu, cũng như không có nhiều nhà báo gắn bó lâu dài với thể loại này. Vì
vậy, việc nghiên cứu phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự là
một công việc có ý nghĩa giúp ích cho việc đào tạo, tìm hiểu, học hỏi của các
nhà báo trẻ, đặc biệt là với những người luôn yêu mến và muốn học nghề từ
phong cách hài chính luận của nhà báo Lý Sinh Sự.
7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Mục lục, Tài liệu tham khảo và Phụ
lục, Luận văn gồm 03 chương:
- Chương 1: Lý luận chung về phong cách báo chí và thể loại tiểu phẩm.
- Chương 2: Cách tổ chức nội dung chuyên mục “Nói hay đừng” của Lý
Sinh Sự.
- Chương 3: Nghệ thuật viết tiểu phẩm hài chính luận trong chuyên mục
“Nói hay đừng” của Lý Sinh Sự.9
CHƢƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHONG CÁCH BÁO CHÍ VÀ THỂ LOẠI
TIỂU PHẨM
1.1 Một số khái niệm cơ bản về phong cách
1.1.1 Phong cách
Trước khi tìm hiểu về khái niệm phong cách chính luận và phong cách
hài chính luận trong tiểu phẩm báo chí, chúng ta cần khẳng định phong cách
là gì?
Có rất nhiều cách hiểu khách nhau về khái niệm phong cách và phong
cách thường được dùng chủ yếu trong lĩnh vực văn học và nghệ thuật. Theo
Từ điển tiếng Việt xuất bản năm 2000 chú thích định nghĩa:
- Phong cách được hiểu là những lối, những cung cách sinh hoạt, làm
việc, hoạt động, xử sự tạo nên cái riêng của một người hay một loại người nào
đó. Ví dụ: Phong cách lao động mới. Phong cách lãnh đạo. Phong cách quân
nhân. Phong cách sống giản dị.
- Phong cách là những đặc điểm có tính chất hệ thống về tư tưởng và nghệ
thuật, biểu hiện trong sáng tác của một nghệ sĩ hay trong các sáng tác nói
chung thuộc về cùng một thể loại.Ví dụ: Phong cách của một nhà văn. Phong
cách văn học phong cách nghệ thuật.
Nhìn vào lịch sử vấn đề, từ xa xưa cho đến hiện đại, trên phạm vi toàn
thế giới, vấn đề phong cách chung bao giờ cũng được xem xét bên cạnh
phong cách cá nhân, thậm chí là mẫu số chung để nhìn nhận ra phong cách cá
nhân. Kết cấu đòi hỏi bài văn phải có bố cục gồm nhiều phần liên kết hợp lý,
còn phong cách đòi hỏi phải có các phẩm chất chung, cơ bản và các phẩm
chất cá nhân.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi10
Khái niệm phong cách cá nhân thực sự được đề xuất từ thế kỷ XVIII.
Nhà văn nổi tiếng thế giới M.Gorki nêu quan điểm: “Bạn hãy giữ lấy cái gì là
riêng của mình, làm sao cho nó phát triển tự do. Một người mà không cái gì là
riêng của mình thì phải thấy ở người đó chẳng có gì hết” [17, tr.483].
Từ thế kỷ XVIII đến thế kỷ XIX, khái niệm phong cách không phải chỉ
nhấn mạnh vào phong cách cá nhân. Nói tới phong cách bao giờ cũng dựa vào
những nét đặc trưng, tiêu biểu nhất, độc đáo nhất. Tùy theo mỗi con người cụ
thể, phong cách có thể tập trung thể hiện ở bất kỳ điểm nào hay một vài yếu tố
nào đó trong tác phẩm của mình. Tuy nhiên, cái vẻ riêng, độc đáo ấy không
chỉ xuất hiện một lần mà phải xuất hiện thường xuyên, bền vững, đa dạng và
luôn đổi mới. Bên cạnh đó, phong cách phải có phẩm chất thẩm mỹ, nghĩa là
nó phải đem lại cho người đọc một sự hưởng thụ mỹ cảm dồi dào. Chính vì
thế, “không phải nhà văn nào cũng có phong cách, mặc dù xét cho cùng, nhà
văn nào cũng có đặc điểm riêng” [17, tr.485]. Có thể khẳng định: Có bao
nhiều yếu tố trong tác phẩm thì có bấy nhiêu chỗ cho phong cách thể hiện.
Phong cách có thể biểu hiện ở việc chọn đề tài, ở cảm hứng chủ đạo trong tác
phẩm, ở việc xây dựng, khắc họa hình tượng nhân vật. Phong cách cũng biểu
hiện ở thể loại, ở ngôn ngữ, ở cách diễn đạt v.v… của tác giả.
Theo GS. Hà Minh Đức: “Vấn để lý luận về phong cách thường được
vận dụng quen thuộc trong phạm vi sáng tác nghệ thuật hơn là ở báo chí vì ở
dây dấu ấn sáng tạo của người viết in đậm nét. Và ở mức độ rõ rệt hơn là tính
nhất quán của một bản sắc được thể hiện trong một cấu trúc, một hệ thống
những yếu tố về nội dung và hình thức nghệ thuật [6, tr.102].
Các công trình lý luận đầu thế kỷ XX như của tác giả V.Girmunski,
E.Utitz đều đặt khái niệm phong cách thời đại vào vị trí quan trọng của lý
luận về phong cách.11
Công trình “Lý luận phong cách” (1968) mà tác giả N.Sokolov viết có
thể coi là tác phẩm đầu tiên của các nước xã hội chủ nghĩa khi ông đặt lại vấn
đề phong cách. N.Sokolov khẳng định phong cách là một hiện tượng nghệ
thuật, thể hiện quy luật của nghệ thuật, là phạm trù thẩm mỹ trong tất cả mọi
nghệ thuật. Bản chất sự thống nhất của các thành tố nghệ thuật theo những
quy luật đặc thù. Ông không xem cá tính sáng tạo cá nhân là nhân tố tạo thành
phong cách, bởi vì theo tác giả N.Sokolov, nếu đã xem phong cách là một quy
luật của nghệ thuật thì không được xem nó như là biểu hiện của cá tính sáng
tạo vốn là một hiện tượng tâm lý, bởi hai phương diện đó nằm ở hai bình diện
khác nhau.
Nói tóm lại phong cách là gì? Và nó có những đặc điểm gì?
Phong cách, đặc biệt là phong cách thời đại là sự thể hiện của trình độ
kỹ thuật biểu hiện, của trạng thái văn hoá, xã hội, tập quán tâm lý thời đại đã
hình thành nên phong cách. Phong cách thể hiện tập trung ở cách thể hiện thế
giới và con người, cảm thụ bản thân nghệ thuật. Khi nào nội dung và hình
thức cuộc sống thay đổi thì nghệ thuật, vốn là biểu hiện của cuộc sống đó
cũng thay đổi, và sự đổi thay đó “chính là đổi thay phong cách”.
Một yếu tố quan trọng nữa của phong cách là cách bố cục, kết cấu, tổ
chức nội dung tác phẩm, thể hiện cách cảm thụ của tác giả là người đọc kiểu
mới.
Phong cách thời đại có những nét truyền thống nhưng không đồng nhất,
nghĩa là bên trong nó vẫn có sự phân hóa theo các yếu tố khác nhau như
phương pháp sáng tác, cá tính sáng tạo, khuynh hướng tư tưởng xã hội, thẩm
mỹ. Nhưng phong cách thời đại đó được xây dựng trên nền tảng trạng thái
văn hóa xã hội rộng lớn nên có tính thống nhất không thể bác bỏ.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi12
Xét về bản chất của phong cách, cho đến nay có nhiều cách thể hiện
khác nhau. Tuy nhiên có thể nhìn phong cách theo ba phương diện liên quan
chặt chẽ với nhau như sau:
1. Phong cách là dấu hiệu độc đáo, không lặp lại, đánh dấu phẩm chất
thẩm mỹ riêng biệt của một hiện tượng văn học nào đó. Phong cách hay là
“con người”, là sự sáng tạo, sự mới mẻ làm nên vẻ riêng biệt ít thấy hiện
tượng văn học khác nhưng lại nhất quán, xuất hiện thường xuyên ở hiện
tượng văn học cụ thể.
2. Phong cách là phẩm chất của chính thể. Khi định nghĩa về phong
cách, dù có thể được diễn đạt bằng nhiều cách khác nhau, nhưng các định
nghĩa đó đều đề cập đến “tính hệ thống”, “tính thống nhất”, “tính tổng hòa”…
Điều này chứng tỏ, phong cách là phẩm chất của hệ thống thể hiện qua các
yếu tố chứ không phải phẩm chất do tổng cộng các thuộc tính của các bộ phận
của tác phẩm. Phong cách là phẩm chất xuyên suốt qua các yếu tố tác phẩm,
qua các tác phẩm của một tác giả hay các tác giả của một trào lưu nghệ thuật.
3. Phong cách là hình thức của chủ thể. Phong cách là gương mặt tinh
thần được khẳng định: phong cách là bản thân con người. Dĩ nhiên, người ở
đây không phải là con người trừu tượng, chung chung mà là người với những
phẩm chất trí tuệ, tình cảm, cá tính cụ thể. Như vậy có thể hiểu, bản chất nghệ
thuật, thẩm mỹ của phong cách là: không phải mọi hình thức của chủ thể tạo
thành phong cách mà là các hình thức chủ thể tạo thành giá trị nghệ thuật.
Từ những phân tích trên đây có thể thấy, khi đề cập đến vấn đề phong
cách nhà văn hay phong cách nhà báo là đề cập tới một cái nhìn tổng quát
phong cách viết của một cá nhân người cầm bút.
Phong cách nhà báo có thể hiểu là phong cách sáng tạo của những
người hoạt động trong ngành báo chí. Hiểu theo nghĩa này để phân biệt với
phong cách của nhà văn, phong cách nhà điêu khắc v.v… Phong cách nhà báo13
là dáng tinh thần một con người trên lĩnh vực báo chí được nhận diện
thông qua các đặc điểm của bài báo.
Phong cách tác giả là sự thống nhất từ đề tài, thể loại đến các phương
pháp diễn đạt. Tất cả các yếu tố này phải có tính chất đặc sắc, riêng biệt để
phân biệt được giữa phong cách nhà báo này với phong cách nhà báo khác.
PGS.TS.Vũ Quang Hào từng cho rằng: “Đối với một nhà báo, sự sáng tạo ở
phương diện ngôn ngữ là một trong những yếu tố góp phần khẳng định phong
cách của họ” [12].
Như vậy, thuật ngữ phong cách là khái niệm chung, khái quát được sử
dụng trong nhiều lĩnh vực, địa hạt khác nhau. Nó chỉ ra những đặc điểm
riêng của con người trong các hoạt động, hành động sống. Nó cũng có thể
chỉ về nội dung và hình thức của từng sản phẩm trong lĩnh vực hoạt động
sáng tạo khác nhau mà ở đó dấu ấn cá nhân tác giả được thể hiện rõ nét.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi14
1.1.2 Phong cách văn học
Trong các vấn đề về phong cách văn học ở ta, cho đến nay, giáo trình lý
luận phần lớn đều nói tới vấn đề phong cách thời đại, phong cách cá nhân của
nhà văn. Các khía cạnh khác của phong cách như phong cách thời đại, phong
cách trào lưu, phong cách dân tộc tuy cũng có được nhắc tới nhưng hầu như
chưa được bàn bạc và vận dụng vào thực tiễn. Theo nhịp độ phát triển và giao
lưu, hội nhập của cuộc sống hiện nay, vấn đề phong cách chung được nhìn
nhận rõ hơn và đã đến lúc cần xem, xét cụ thể vấn đề rất phức tạp này. Phong
cách hiện đại có những nét truyền thống nhưng không đồng nhất, nghĩa là bên
trong nó vẫn có sự phân hóa theo các yếu tố khác nhau như phương pháp sáng
tác, cá tính sáng tạo, khuynh hướng tư tưởng xã hội, thẩm mỹ. Nhưng phong
cách hiện đại lại xây dựng trên nền tảng trạng thái văn hóa xã hội rộng lớn
nên có tính thống nhất không thể bác bỏ.
Việc phân chia phong cách văn học nói chung, phong cách văn học hiện
đại nói riêng theo thời gian là cần thiết. Trong phong cách văn học hiện đại có
chủ nghĩa lãng mạn và chủ nghĩa hiện thực, thì việc xem xét các đặc điểm loại
hình của văn học hiện đại có ý nghĩa như nguyên tắc chung, quy luật chung
chi phối chứ không nhắm vào việc tìm hiểu tính đặc thù cá biệt. Mặt khác, do
đặc điểm của những tại lịch sử xã hội khác nhau tạo nên những môi trường
văn hóa khác nhau trong thời hiện đại của mỗi dân tộc, vì vậy ngoài các tính
chung của loại hình văn học hiện đại thế giới, văn học hiện đại mỗi dân tộc lại
có hệ thống đặc điểm đặc trưng cho riêng mình
KẾT LUẬN
Bắt đầu từ thế kỷ XX, khi báo chí và các tờ báo chữ quốc ngữ xuất hiện
ở Việt Nam, một hình thức thể loại xuất hiện sớm và nhanh chóng được ưa
chuộng đó chính là thể loại tiểu phẩm hài chính luận. Yếu tố trí tuệ nhưng hài
hước, tiếng cười mai mỉa, sâu cay đã trở thành một thứ vũ khí tinh thần lợi hại
cho mặt trận tư tưởng trên báo chí. Tuy nhiên hoàn cảnh lịch sử, xã hội thay
đổi theo cơ chế thị trường cũng là lúc báo chí khoác lên mình một diện mạo
hoàn toàn khác biệt. Báo chí của thời kỳ đổi mới, phát triển trong một kỷ
nguyên đa truyền thông, bùng nổ thông tin xã hội buộc báo chí phải thay đổi
và hiện đại hóa nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng cao của công
chúng. Việc hiện đại hóa báo chí, kéo theo đó là hiện đại hóa thể loại được đặt
ra như một nhu cầu cấp thiết có tính sống còn. Khi dòng báo chí theo khuynh
hướng yêu nước, báo chí cách mạng xuất hiện cũng là lúc tiểu phẩm hài chính
luận ra đời một cách công khai, dày đặc với những bài bình luận mang tính
đấu tranh mạnh mẽ hơn nhiều.
Từ đó cho thấy sự xuất hiện của những tiểu phẩm hài chính luận là một
thực tiễn hiển hiện trong hoạt động sáng tạo tác phẩm báo chí nước ta. Qua sự
vận động cũng như sự phát triển mạnh mẽ của xã hội hiện đại, tiểu phẩm hài
chính luận đang ngày một định hình rõ nét và có chỗ đứng nhất định trong
lịch sử các thể loại báo chí. Thể loại báo chí đặc biệt này có những dạng thức
mới cao hơn, hấp dẫn và linh động chiếm vị thế quan trọng trên báo in bởi tần
suất sử dụng và đạt hiệu quả truyền thông tương đối cao.
Sự vận động của tiểu phẩm hài chính luận trước hết là phần nội dung,
thể hiện ở sự phong phú về đề tài phản ánh của tiểu phẩm. Mặt trái của đời
sống chính trị, kinh tế, văn hóa... đều là địa hạt để tiểu phẩm đả kích, phê
phán một cách kịp thời trên tinh thần xây dựng. Tiểu phẩm hài chính luận đã
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links
Last edited by a moderator: