Chẩn đoán xác định bệnh ung thư là bước đầu tiên quan trọng nhất khi bệnh nhân ung thư đến với thầy thuốc. Quá trình chẩn đoán ung thư đơn giản như hỏi, khám bệnh bằng nhìn, sờ, gõ, nghe đến phức tạp hơn như quan sát các tế bào dưới kính hiển vi.
Khám lâm sàng
Là phương pháp lâu đời, được áp dụng rộng rãi nhất. Thầy thuốc cần biết rõ những triệu chứng ban đầu chính yếu của các loại ung thư khác nhau. Người thầy thuốc đầu tiên khám bệnh là người có trách nhiệm nặng nề trong việc chẩn đoán sớm để bệnh nhân có nhiều hy vọng được chữa khỏi.
Chụp cộng hưởng từ chẩn đoán ung thư.
Cần khai thác tỉ mỉ tiền sử của bệnh nhân.
Tiền sử gia đình mắc một số bệnh ung thư như ung thư tuyến giáp, đại trực tràng, ung thư vú, buồng trứng...
Tiền sử xã hội là quan trọng. Tỷ lệ ung thư cổ tử cung cao hơn ở những nhóm quần thể mà điều kiện kinh tế xã hội thấp.
Tiền sử hôn nhân và giới tính cũng quan trọng. Số lượng sinh đẻ và quá trình cho con bú có một số ảnh hưởng đến tỷ lệ ung thư vú, cũng như sinh hoạt tình dục sớm có liên quan đến tỷ lệ tăng cao ung thư cổ tử cung.
Những tập quán cá nhân như hút thuốc lá làm tăng tỷ lệ ung thư phế quản, nhai thuốc hay hút thuốc tẩu làm tăng tỷ lệ ung thư miệng.
Cần lưu ý đến những triệu chứng báo động sau:
Thay đổi thói quen ruột, bàng quang như tiêu chảy kéo dài không rõ nguyên nhân, đái dắt, đái khó kéo dài...
Vết lở loét kéo dài không khỏi với các thuốc điều trị thông thường.
Chảy máu, tiết dịch bất thường.
Một u ở vú hay ở bất kỳ nơi nào của cơ thể, có khi chỉ là chỗ dày lên.
Khó nuốt, rối loạn tiêu hóa kéo dài.
Nốt ruồi thay đổi kích thước, màu sắc, nhất là chảy máu.
Ho dai dẳng, khàn tiếng kéo dài.
Cận lâm sàng
Chụp Xquang được chỉ định cho những bệnh nhân có triệu chứng ung thư phổi hay những ung thư ở các vị trí khác có thể di căn vào phổi. Chụp Xquang kết hợp chất cảm quan để phát hiện ung thư dạ dày, đại tràng. Chụp vú có hệ thống có kết quả tốt hơn trong phát hiện sớm ung thư vú. Chụp Xquang có kết quả tốt trong phát hiện sớm ung thư vú. Chụp Xquang xương có thể phát hiện được các ung thư xương, nhất là đối với các thanh thiếu niên có triệu chứng đau xương khớp chưa rõ nguyên nhân.
Chụp nhiệt chủ yếu dùng cho các khối u dưới da như ung thư vú, ung thư hắc tố.
Chụp nhấp nháy với các đồng vị phóng xạ được sử dụng để chẩn đoán ung thư, phát hiện các di căn xương, gan, xác định các nhân lạnh ở giáp trạng...
Siêu âm được áp dụng nhiều để phát hiện các tổn thương u ở sâu hay trong các cơ quan nội tạng.
Chụp cắt lớp vi tính cho phép chụp hàng loạt hình rất rõ và chính xác theo chiều ngang của cơ thể (như các khoanh dồi) ở mọi mức cao thấp, để trình bày hình khối ba chiều của các cơ quan trong cơ thể và tránh được sự chồng chất các hình ảnh. Chụp cắt lớp vi tính có khả năng phát hiện các khối u đường kính xấp xỉ 1cm trong nhiều cơ quan, kể cả các cơ quan nằm sâu trong cơ thể khó với tới như: não, thận và tụy tạng.
Chụp cộng hưởng từ là một phương pháp làm hiện hình mới nhất có thể cho một hình cắt ngang ở bất cứ một bình diện nào chứ không phải chỉ ở một diện trục. Chụp cộng hưởng từ cho phép phát hiện sự khác biệt tín hiệu giữa mô lành và mô bệnh nhờ thành phần nước trong mô không giống nhau. Cộng hưởng từ hạt nhân có thể cho phép phân biệt được một số tổn thương tùy theo mức độ cộng hưởng từ trường của hạt nhân.
Chụp hình qua kháng thể đơn dòng: Kháng thể đơn dòng là loại kháng thể chỉ phản ứng đặc hiệu với riêng một loại kháng nguyên nhất định. Khi được tiêm vào cơ thể, kháng thể sẽ tìm đúng đối tượng là các kháng nguyên đặc hiệu nằm trên bề mặt các tế bào ung thư, lượng đồng vị phóng xạ gắn trên kháng thể đơn dòng sẽ được đo bằng máy Gamma và như vậy sẽ làm hiện hình khối u với vị trí và kích thước rõ ràng.
