Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết Nối
MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các bảng
MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1
Chương 1. MỘT CÁI NHÌN KHÁI QUÁT VỀ TIỂU THUYẾT DÒNG Ý
THỨC VÀ WILLIAM FAULKNER ............................................... 12
1.1 Khuynh hướng văn học nội quan và kỹ thuật dòng ý thức........................... 12
1.1.1. Khuynh hướng văn học nội quan – một trong những khuynh hướng cơ
bản của chủ nghĩa hiện đại ............................................................................... 12
1.1.2. Văn xuôi và tiểu thuyết dòng ý thức ...................................................... 17
1.2. William Faulkner và cuộc thể nghiệm kỹ thuật dòng ý thức ........................ 25
1.2.1. William Faulkner – nhà văn tiêu biểu của văn học Mỹ thế kỷ XX........ 25
1.2.2. Tiểu thuyết dòng ý thức của William Faulkner...................................... 30
Tiểu kết chương 1..................................................................................................... 35
Chương 2. ĐẶC ĐIỂM TỰ SỰ DÒNG Ý THỨC TRONG SÁNG TÁC CỦA
WILLIAM FAULKNER: VẤN ĐỀ KẾT CẤU VÀ NHÂN VẬT .. 36
2.1. Nghệ thuật xây dựng kết cấu ......................................................................... 36
2.1.1. Kết cấu và vai trò của kết cấu trong tác phẩm........................................ 36
2.1.2. Kết cấu trong sáng tác của William Faulkner ........................................ 39
2.2. Thủ pháp dòng ý thức với nghệ thuật xây dựng nhân vật ............................. 51
2.2.1. Nhân vật và vai trò trong tác phẩm ........................................................ 51
2.2.2. Thế giới nhân vật trong Nắng tháng tám, Khi tui nằm chết................... 54
2.2.3. Khắc họa nhân vật bằng hồi ức, độc thoại nội tâm ................................ 61
2.2.4. Xây dựng nhân vật mang tính biểu tượng .............................................. 66
Tiểu kết chương 2..................................................................................................... 76Chương 3. ĐẶC ĐIỂM TỰ SỰ DÒNG Ý THỨC TRONG SÁNG TÁC
WILLIAM FAULKNER: VẤN ĐỀ HÌNH THỨC NGÔN NGỮ,
KHÔNG – THỜI GIAN NGHỆ THUẬT VÀ TỔ CHỨC TRẦN
THUẬT ................................................................................................ 77
3.1. Sự hòa trộn, đan xen nhiều hình thức ngôn ngữ............................................ 77
3.2. Dòng ý thức với việc tổ chức không - thời gian nghệ thuật.......................... 86
3.2.1. Tự sự dòng ý thức trong việc tạo dựng không gian................................ 86
3.2.2. Tự sự dòng ý thức trong việc tạo dựng thời gian ................................... 95
3.3. Dòng ý thức với việc tổ chức trần thuật ...................................................... 101
3.3.1. Cách tổ chức điểm nhìn trần thuật........................................................ 101
3.3.2. Dòng ý thức với giọng điệu trần thuật.................................................. 109
Tiểu kết chương 3................................................................................................... 117
KẾT LUẬN ........................................................................................................... 119
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 122DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Hệ thống sự kiện chính trong Nắng tháng Tám....................................... 47
Bảng 2.2. Hệ thống sự kiện theo cột mốc lớn của nhân vật trong Nắng tháng Tám 491
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Tự sự dòng ý thức là một trong những thủ pháp nghệ thuật đặc trưng trong văn
xuôi hiện đại, đặc biệt là tiểu thuyết. Thuật ngữ “dòng ý thức” được khơi nguồn từ
tâm lý học vào cuối thế kỷ XIX (tâm lý học cơ năng của William James). Một số
nhà văn phương Tây, mở đầu là M. Proust sáng tác theo thủ pháp tự sự dòng ý thức
với quan niệm xem đây là công cụ phơi bày chân thực bí mật nội tâm. Và dần về
sau, các nhà văn đã tiếp thu và xem tự sự dòng ý thức như là phương tiện đắc dụng
tạo ra chiều sâu tận cùng trong việc khám phá thế giới bên trong con người. Nổi bật
là nhà văn William Faulkner (1897 – 1962) đã tạo được dấu ấn riêng trong việc vận
dụng lối tự sự dòng ý thức như một hướng đổi mới của các sáng tác của ông.
William Faulkner là nhà văn tiêu biểu của nền văn học Mỹ ở thế kỷ XX. Ông
thuộc thế hệ trưởng thành sau Chiến tranh thế giới thứ nhất. Đây cũng là giai đoạn
“kỷ nguyên của tiểu thuyết Mỹ”. Faulkner là tác giả của 126 truyện vừa và truyện
ngắn (nổi tiếng như Con gấu, Mặt trời chiều hôm ấy, …) 19 tiểu thuyết (Âm thanh
và cuồng nộ, Nắng tháng tám, Absalom! Absalom! ...). Những tác phẩm của ông
luôn mang những nét mới của văn chương hiện đại, mang đến cho người đọc một
bức tranh toàn cảnh về miền Nam nước Mỹ. Có thể xem toàn bộ tác phẩm của ông
như một cuốn “trường thiên tiểu thuyết” mô tả những thăng trầm của nước Mỹ kể từ
sau thời kỳ nội chiến đến giữa thế kỷ XX.
Qua từng trang viết, ông đã giúp người đọc lật giở từng lớp cuộc đời, đi sâu vào
mọi ngóc ngách đời sống vật chất và đặc biệt là đời sống tinh thần của mọi lớp
người từ địa vị cao nhất cho đến đáy cùng của xã hội. Thông thường, truyện của
ông được xây dựng theo kỹ thuật dòng ý thức. Điều này đã khiến người đọc cảm
nhận được sự gấp khúc, nhập nhằng giữa hiện tại, quá khứ và tương lai, sự mờ nhạt
của không – thời gian trong tác phẩm. Từng trang văn của ông đều phản ánh đời
sống nội tâm và những yếu tố mang tính bản thể con người. Với lối viết độc đáo đó,
những sáng tác của Faulkner luôn mời gọi và thách đố các nhà nghiên cứu bởi sự
trộn lẫn một cách tinh tế và tài hoa của nhiều kỹ thuật, đặc biệt là thủ pháp tự sự
dòng ý thức với tư tưởng nghệ thuật của William Faulkner.2
Không đi vào khảo sát toàn bộ các tác phẩm của đại tác gia này, người viết tập
trung nghiên cứu những tác phẩm nổi bật của ông. Đó là tiểu thuyết làm nên tiếng
vang lừng lẫy cho ông trong giới văn học và sau đó là độc giả rộng rãi: tiểu thuyết
Nắng tháng tám (Light in August) ra đời vào năm 1932 và cuốn tiểu thuyết trong tứ
đại kỳ thư nổi tiếng của ông được các nhà làm phim chọn để chuyển thể trong số
các tác phẩm của W. Faulkner là Khi tui nằm chết (As I lay Dyling) ra đời vào năm
1930. Mỗi tác phẩm đều có những khía cạnh, nét riêng, và từ những nét riêng và
độc đáo đó, người đọc có thể phần nào đó tiếp cận được những di sản và tư tưởng
do nhà văn đại tài này để lại.
Tiểu thuyết Nắng tháng tám (Light in August) đã chứa đựng những nội dung
khiến bao độc giả trăn trở bằng những dòng ý thức tác giả gửi gắm. Ở “đứa con” lạc
dòng Nắng tháng tám này lại mang nét hoang sơ đậm đặc hơn của vùng đất
Mississippi với sự khốc liệt của xã hội thể hiện gai góc, hoang dại. Đọc tác phẩm,
độc giả không chỉ thấy mình đang trên chặng đường khám phá từng “hang cùng ngõ
hẻm” của nước Mỹ, mà còn hiểu những nét văn hóa tâm linh, những ám ảnh tôn
giáo cực đoan… vẫn đang ngày một âm ỉ trong lòng đất nước đa chủng tộc này.
Qua kết cấu tự sự dòng ý thức, chúng ta sẽ cảm nhận được phần nào cái tài tình và
con mắt nhìn thấu tương lai của William Faulkner khi vấn đề chủng tộc và tôn giáo
vẫn luôn là những điều nhức nhối trong xã hội cho đến ngày nay.
Với Khi tui nằm chết, William Faulkner đã tái hiện lại đời sống tinh thần vừa
mang vẻ đẹp sống động của hiện thực, vừa chất chứa sự dồn nén của ý thức, hàm
chứa sự cô đúc của tư tưởng, luôn có nội tâm băn khoăn, tâm lý hỗn độn từng nhân
vật. Để qua đó, người đọc thấy được một thế giới bi thảm, đầy những ẩn ức, bóng
tối, mất mát, hủy hoại, tan rã, nhưng cũng chan chứa lòng bao dung và sự kiên
cường.
Có thể nói, qua thủ pháp tự sự dòng ý thức được William Faulkner sử dụng tài
tình, nhuần nhuyễn qua hai tiểu thuyết Nắng tháng tám và Khi tui nằm chết, chúng
ta thấy được những quan niệm của Faulkner về “mặt tối” của một xã hội hiện đại,
về những con người Mỹ. Việc tiếp cận tự sự dòng ý thức trong văn xuôi của
William Faulkner qua hai tiểu thuyết Nắng tháng tám và Khi tui nằm chết sẽ giúp ta3
thấy được tài năng văn chương của nhà văn lớn của thế kỷ và hiểu hơn ý nghĩa của
kiệt tác vượt ra ngoài những con chữ.
Từ những lý do trên, chúng tui tiến hành nghiên cứu đề tài Đặc điểm tự sự
dòng ý thức trong sáng tác của William Faulkner (khảo sát qua hai tiểu thuyết
Nắng tháng tám và Khi tui nằm chết) để từ đó thấy được phong cách sáng tác, kỹ
thuật viết cụ thể là thủ pháp tự sự dòng ý thức cũng như tư tưởng nhân văn mà
người nghệ sĩ này gửi gắm cho hậu thế. Hy vọng luận văn cũng giúp cho việc giảng
dạy, nghiên cứu văn học Mỹ nói chung và William Faulkner nói riêng.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Tìm hiểu quá trình nghiên cứu về nhà văn Mỹ William Faulkner, chúng tui tập
hợp được một số ý kiến bao gồm cả phần tiếng Việt và tiếng Anh như sau:
2.1. Tài liệu tiếng Việt
Ở Việt Nam, các công trình nghiên cứu giới thiệu William Faulkner và sáng tác
của ông chiếm số lượng khá nhiều. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu về nhà văn
này cũng chỉ tập trung vào cuốn tiểu thuyết thành công rực rỡ của ông là Âm thanh
và cuồng nộ, ít đề cập đến tác phẩm Nắng tháng tám, Khi tui nằm chết cũng như
phong cách sáng tác, kỹ thuật viết của ông.
Ở công trình Đổi mới nghệ thuật tiểu thuyết Phương Tây hiện đại, xuất bản vào
năm 1991, nhà nghiên cứu Đặng Anh Đào chỉ ra vai trò của Faulkner trong sự cách
tân của tiểu thuyết phương Tây thế kỷ XX về cách kể chuyện, bút pháp của
Faulkner trên nhiều khía cạnh, trong đó cũng đã nói đến bút pháp của Faulkner về
thời gian đồng hiện. Tác giả cho rằng: “Hiện tại hóa câu chuyện, làm cho ngay cả
quá khứ cũng hiện lên qua cảm giác của hiện tại, thậm chí một số nhà văn đã bất
chấp quy ước kể chuyện, sử dụng thì hiện tại, thậm chí một số nhà văn đã bất chấp
quy ước kể chuyện, sử dụng thì hiện tại trong khi kể lại quá khứ bằng dòng tâm tư
(như Faulkner chẳng hạn). Điều này sẽ kéo theo kết quả là thời gian đồng hiện”
(Đặng Anh Đào, 1991, tr. 85).
Nhà nghiên cứu có nhiều đóng góp về nền văn học Mỹ ở Việt Nam là Lê Đình
Cúc. Ông là người cho in những bài viết gần như là đầu tiên trên tạp chí Văn học ở
Việt Nam về văn học Mỹ. Các công trình nghiên cứu đó, về sau được tập trung vào4
hai cuốn Văn học Mỹ - Mấy vấn đề và tác giả (2001) và Lịch sử văn học Mỹ (2007).
Trong đó, cuốn Văn học Mỹ - Mấy vấn đề và tác giả chủ yếu giới thiệu, nghiên cứu
17 nhà văn có vai trò, vị trí và ảnh hưởng lớn của Văn học Mỹ từ thế kỷ XVIII đến
nay, trong đó có William Faulkner. Ở phần Văn học Mỹ thế kỷ XIX và XX, mục D,
Chủ nghĩa tự nhiên và phim ảnh, tác giả đã viết về William Faulkner như sau:
“Cuối cùng là William Faulkner (1897 – 1962), người kịch liệt bài xích sự công
nghiệp hóa miền Nam chiến bại, đã viết một loạt tiểu thuyết xảy ra trong một địa
danh tưởng tượng vùng Yoknapatawpha: Sartoris (1929), Âm thanh và cuồng nộ
(1920), Điện thờ (Sanctuaire) (1931), Nắng tháng tám (1932), Absalom, Absalom!
(1936) cuối cùng là Kinh cầu nguyện cho một nữ tu sĩ (1951). Tại đó, ông triển khai
“một sự hòa trộn giữa siêu hình tồi tệ và sự hài hước”, với văn phong hoa mỹ kỳ
cục và dày công tu từ. Tác phẩm của Faulkner tạo nên một hiện tượng đặc biệt
trong văn học” (Lê Đình Cúc, 2001, tr.47). Đồng thời tác giả cũng đã đề cập đến
mặt tối của xã hội Mỹ, đó là chủ nghĩa cá nhân, sự thực dụng đang ngày càng cực
đoan và cạnh tranh khốc liệt và những vấn đề này ảnh hưởng sâu vào tư tưởng nghệ
thuật, các khuynh hướng trào lưu. Tác giả viết: “Các khuynh hướng tiên phong chủ
nghĩa, các trào lưu Tiểu thuyết Mới rồi lại Mới mới. Những Đa Đa đến Phê bình
mới rồi Cấu trúc, Hiện sinh đều rầm rộ ở Mỹ. Dù nhiều lý luận gia xuất hiện trong
văn học Pháp nhưng thực tiễn sáng tác lại ở văn học Mỹ. Những Edza Pound, W.
Faulkner, E. Hemingway đến E.S. Eliot, đều là văn học Mỹ sản sinh ra”. (Lê Đình
Cúc, 2001; tr.56). Riêng nhà văn William Faulkner được đánh giá là người có nhiều
tác phẩm lừng danh và ma quái với đỉnh cao là giải Nobel văn học 1948.
Năm 2004, nhà nghiên cứu Lê Đình Cúc đã cho xuất bản cuốn Tác gia văn học
Mỹ (thế kỷ XVIII – XX). Trong cuốn này, tác giả đi sâu nghiên cứu 31 tác gia của
nền văn học Mỹ từ đầu thế kỷ XVII cho đến thập kỷ 70 của thế kỷ XX. Mặc dù tác
giả không đề cập đến William Faulkner nhưng với số lượng đông đảo các tác giả
được khảo cứu đã giúp cho người đọc có cái nhìn tổng quan về quá trình văn học
Mỹ. Từ đó, giúp ta phần nào đánh giá được vị trí Faulkner trong nền văn học Mỹ.
Năm 2006, trong cuốn sách Có những nhà văn như thế của Hà Vinh và Vương
Trí Nhàn viết, do Hội nhà văn xuất bản đã đề cập đến William Faulkner. Cuốn sách5
đã giới thiệu khái quát về tài năng của nhà văn trong nền văn học Mỹ hiện đại, đặc
biệt là nét nổi bật trong sáng tác của ông đậm đặc những mảng tối của con người.
Tuy nhiên, đây chỉ là những tiếp cận ban đầu của các tác giả chưa đi sâu vào nghiên
cứu vấn đề tự sự dòng ý thức.
Năm 2010, GS. Lê Huy Bắc đã cho ra đời công trình Lịch sử văn học Hoa Kỳ,
xuất bản tại Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã mang đến cái nhìn rộng hơn về
nhà văn Mỹ tài hoa này. Cuốn sách khái quát bức tranh văn học Hoa Kỳ từ 1607
đến thế kỷ XXI. Ngoài ra, sách còn giới thiệu và phân tích khái quát những tác giả
cùng những tác phẩm nổi tiếng của quốc gia này, trong đó có nhà văn William
Faulkner. Tác giả cũng đã đề cập đến vấn đề kỹ thuật xây dựng kết cấu để gửi gắm
tư tưởng mà William Faulkner sử dụng trong những tác phẩm của ông.
Năm 2011, công trình Văn học Âu – Mỹ thế kỷ XX (2011) do GS. Lê Huy Bắc
chủ biên, được xuất bản tại Nhà xuất bản Đại học Sư Phạm. Công trình này đã khái
quát các tác giả, tác phẩm của nền văn học Âu – Mỹ. Khi nghiên cứu về William
Faulkner, người đọc được cung cấp những kiến thức về một số tác phẩm nổi tiếng
của nhà văn này. Trong đó, người viết cũng đã đề cập đến khía cạnh phương diện
cách tân, kỹ thuật viết của Faulkner.
Bên cạnh các sách nghiên cứu, các công trình khoa học như khóa luận, luận văn,
… nghiên cứu về William Faulkner xuất hiện ngày càng nhiều. Tuy nhiên, các công
trình đó chủ yếu chỉ nghiên cứu về William Faulkner với tác phẩm nổi tiếng khác
không đi vào nghiên cứu thủ pháp tự sự dòng ý thức như:
- Luận văn Thạc sĩ của Nguyễn Tấn Nguyên năm 2013 với đề tài Biểu tượng
nghệ thuật trong tiểu thuyết “Âm thanh và cuồng nộ” của William Faulkner ở Đại
học Sư Phạm Thành phố Hồ Chí Minh do PGS.TS Đào Ngọc Chương hướng dẫn.
Luận văn đã xoay quanh hệ thống biểu tượng trong tiểu thuyết Âm thanh và cuồng
nộ. Công trình đã phần nào giúp chúng tui hiểu hơn về phong cách và tư tưởng nghệ
thuật của nhà văn đại tài William Faulkner.
- Luận án Tiến sĩ văn học của Trần Thị Anh Phương năm 2014 với đề tài Thời
gian trong Âm thanh và cuồng nộ và Absolom, Absolom! của William Faulkner ở
Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, ĐHQGHN do PGS.TS Đào Duy Hiệp;6
GS.TS Lê Huy Bắc hướng dẫn. Luận văn đã chỉ rõ cách tân của Faulkner về kỹ
thuật viết, đặc biệt là vấn đề thời gian qua hai tác phẩm Âm thanh và cuồng nộ,
Absolom, Absolom! Công trình cũng đã ít nhiều đóng góp vào phần nghiên cứu khía
cạnh tự sự dòng ý thức trong văn xuôi của William Faulkner.
- Khóa luận của Cử nhân chuyên ngành Văn học Lăng Đức Lợi năm 2014 với
đề tài Nghệ thuật xây dựng tác phẩm Khi tui nằm chết của William Faulkner của
trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân Văn TPHCM do PGS.TS Đào Ngọc
Chương hướng dẫn. Khóa luận đã nghiên cứu được những khía cạnh nghệ thuật xây
dựng tác phẩm Khi tui nằm chết qua kết cấu, cốt truyện, hình tượng nhân vật. Khóa
luận cũng đề cập đến việc nhà văn William Faulkner đã sử dụng bút pháp tự sự
dòng ý thức để làm nổi bật tư tưởng nhà văn muốn gửi gắm trong tác phẩm.
Trên đây là những công trình nghiên cứu đã trực tiếp nói đến Faulkner và kỹ
thuật viết trong đó có thủ pháp tự sự dòng ý thức. Bên cạnh đó, những bài viết,
những công trình nghiên cứu dưới đây có đề cập đến vấn đề kỹ thuật dòng ý thức
trong tác phẩm văn học hay trực tiếp hay gián tiếp. Những vấn đề đó đều có liên
quan đến đề tài mà luận văn đang tiến hành.
Cũng có nhiều công trình nghiên cứu về thủ pháp dòng ý thức trong văn xuôi Việt
Nam đương đại được tổng hợp như: Luận văn Thạc sĩ của Hồ Hoài Thanh (2013),
Hiện tượng thủ pháp dòng ý thức trong văn xuôi Việt Nam đương đại ở trường Đại
học Sư Phạm Thành phố Hồ Chí Minh do TS. Nguyễn Hoài Thanh hướng dẫn…
Những công trình nghiên cứu này đã phần nào gợi mở hướng tiếp cận tác phẩm văn
học dưới góc nhìn của tự sự dòng ý thức cũng như giúp chúng tui hiểu rõ hơn
những ảnh hưởng của thủ pháp dòng ý thức trong nền văn học hiện đại.
Qua nhiều điều góp nhặt được từ các bài viết, chúng tui thấy rằng các nhà phê
bình đã soi chiếu tác phẩm của Faulkner dưới nhiều khía cạnh khác nhau. Thực tế ở
Việt Nam chưa có công trình nào đi sâu tìm hiểu, khảo sát tự sự dòng ý thức trong
hai tác phẩm Nắng tháng tám, Khi tui nằm chết của William Faulkner.
2.2. Tư liệu tiếng Anh
Các công trình nghiên cứu về William Faulkner và hai tiểu thuyết Nắng tháng
tám, Khi tui nằm chết trên thế giới cũng chiếm số lượng không ít.7
Năm 1995, Donald M. Kartagener và Ann J. Abadie đã tổng hợp một số bài
nghiên cứu xoay quanh vấn đề tư tưởng của nhà văn William Faulkner and ideology
(Faulkner và tư tưởng). Các bài viết chủ yếu khai thác khía cạnh tư tưởng, cách trần
thuật, tư tưởng và địa lý… trong nhiều sáng tác của Faulkner. Các nhà nghiên cứu
vẫn sử dụng lý thuyết về xã hội học và trần thuật học để khai thác các sáng tác của
nhà văn này.
Cũng vào năm 1995, nhà nghiên cứu Ineke Bockting công bố công trình
Character and Personality in the Novel of William Faulkner (Nhân vật và nhân
cách hóa trong cách tiểu thuyết của William Faulkner). Đối tượng nghiên cứu của
công trình này là bốn tác phẩm của Faulkner là Âm thanh và cuồng nộ, Khi tui nằm
chết, Nắng tháng tám và Absalom, Absalom!. Nhà nghiên cứu cũng đã áp dụng
phương pháp tâm lý học vào nghiên cứu hệ thống nhân vật qua dấu hiệu ngôn ngữ
được nhà văn sử dụng. Từ ngôn ngữ, giọng điệu trần thuật mà độc giả định hình
được tính cách nhân vật và hiểu rõ hơn về kỹ thuật viết của William Faulkner.
Vào năm 2005, Giáo sư Hamblin đã hướng dẫn cuộc thảo luận trực tuyến của
Câu lạc bộ Oprah Book về chủ đề As I Lay Dyling for Oprah Winfrey’s “Summer of
Faulkner” (Khi tui nằm chết với “mùa hè của Faulkner” của Oprah Winfrey). Bài
giảng đề cập sâu đến yếu tố tự truyện, ngôn ngữ, motif về hành trình của các nhân
vật trong các tác phẩm của Faulkner và khía cạnh đặc điểm dòng ý thức William
Faulkner sử dụng trong tiểu thuyết Khi tui nằm chết.
Vào năm 2006, cuốn sách tổng hợp các bài tiểu luận về William Faulkner của
các học giả như Giles Gun, Evan Harrington… do hai tác giả Doreen Fowler và
Ann J. Abadie đồng biên tập đã xuất bản với tên gọi Faulkner and Religion:
Faulkner and Yoknapatawpha Series (Faulkner và tôn giáo: Faulkner và hàng loạt
Yoknapatawpha). Cuốn sách nghiên cứu vấn đề tôn giáo trong nhiều tiểu thuyết của
William Faulkner, các tác giả đã nhận ra điểm huyền thoại (myth) và đạo Thiên
chúa thể hiện rõ qua dòng ý thức các nhân vật trong sáng tác của ông.
Năm 2007, hai tác giả Joseph R. Urgo và Ann J. Abadie đã biên tập cuốn sách
mang tên Faulkner and Material Culture (Faulkner và văn hóa vật chất). Cuốn sách
đã tổng hợp lại nhiều bài tiểu luận của các học giả như Charles S. Aiken, Katherine8
R. Henninger… Trong những bài tiểu luận đó, các tác gia đã chỉ ra những mối quan
tâm của nhà văn Faulkner với cuộc sống xã hội lúc đó. Trong đó, có bài viết đi sâu
vào tác phẩm Nắng tháng tám, tuy nhiên các nhà nghiên cứu chủ yếu phân tích về
triết lý của sự sắp đặt tình tiết và sự việc câu chuyên chứ không đi sâu vào đặc điểm
tự sự dòng ý thức.
Năm 2008, C. Hugh Holman đã công bố bài báo The Unity of Faulkner’s Light
in August (Sự thống nhất của Faulkner trong Nắng tháng tám) trên website Đại học
Modern Language Association. Bài viết này đã chủ yếu sử dụng phương pháp văn
hóa học để phân tích và giải thích yếu tố Kito giáo đậm đặc trong tiểu thuyết. Đồng
thời, mang đến cho người đọc mô hình thế giới phức tạp theo dòng ý thức mà nhà
văn Faulkner đã xây dựng.
Năm 2009, hai tác giả Anna Priddy và Harold Bloom đã xuất bản sách Bloom’s
How to Write about William Faulkner (Bloom viết như thế về William Faulkner).
Công trình này chỉ là tác phẩm khái quát về các sáng tác của nhà văn này trong đó
có Âm thanh và cuồng nộ, Nắng tháng tám. Công trình đã giới thiệu khái quát về
nội dung, nhân vật, lịch sử và bối cảnh triết lý hình thức nhà văn muốn truyền tải
đến người đọc dưới dạng các câu hỏi và gợi ý tự trả lời.
Số lượng công trình nghiên cứu về Faulkner trên thế giới hiện nay khó có thể
thống kê hết. Trong phạm vi tài liệu thu thập được của chúng tui thì con số này vô
cùng khiêm tốn. Dù vậy, những vấn đề luận văn quan tâm ít nhiều cũng đã được
nhiều người đề cập đến nhưng sự chuyên biệt về tự sự dòng ý thức qua hai tác phẩm
Nắng tháng tám, Khi tui nằm chết thì ở Việt Nam chúng tui chưa thấy có tài liệu
nào nói đến.
3. Mục đích nghiên cứu
Tiến hành đề tài Đặc điểm tự sự dòng ý thức trong sáng tác của William
Faulkner (khảo sát qua hai tiểu thuyết Nắng tháng tám và Khi tui nằm chết),
chúng tui muốn tiếp cận cái độc đáo trong cách xử lý nghệ thuật theo lối tự sự dòng
ý thức của Faulkner. Qua đó, luận văn muốn hướng đến những triết lý sâu sắc trong
tác phẩm Faulkner cũng như thấy được sự đổi mới nghệ thuật tiểu thuyết của
Faulkner nói riêng và tiểu thuyết phương Tây hiện đại nói chung.9
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng mà luận văn chúng tui tiến hành nghiên cứu là thủ pháp tự sự dòng ý
thức do nhà văn William Faulkner sử dụng nhuần nhuyễn qua hai tiểu thuyết nổi
tiếng là Nắng tháng tám, Khi tui nằm chết. Từ đó, chỉ ra được dụng ý của Faulkner
khi chọn cách xử lý nghệ thuật theo lối tự sự dòng ý thức.
Phạm vi nghiên cứu của chúng tui tiến hành là tiểu thuyết Nắng tháng tám do
Quế Sơn dịch (NXB Hội nhà văn, 2013) và tiểu thuyết Khi tui nằm chết do Hiếu
Tân dịch (NXB Hội nhà văn, 2012) để làm rõ vấn đề.
5. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp tự sự học được xem là một trong những phương pháp tiếp cận
quan trọng và được sử dụng chủ yếu nhằm tìm hiểu nghệ thuật tự sự dòng ý thức
qua hai tác phẩm Nắng tháng tám, Khi tui nằm chết của William Faulkner.
Chúng tui vận dụng phương pháp tiếp cận thi pháp học để làm nổi bật đặc
trưng về thủ pháp tự sự dòng ý thức mà nhà văn đã sử dụng thông qua tác phẩm để
tạo nên phong cách riêng độc đáo.
Phương pháp phân tích tổng hợp cũng được chúng tui vận dụng để phân tích
các dẫn chứng cụ thể từ hai tiểu thuyết của William Faulkner để đi đến những tiểu
kết các chương và kết luận tổng hợp có tính thuyết phục.
Phương pháp văn hóa – lịch sử cũng được chúng tui vận dụng giúp cho việc
xác định mối liên hệ mật thiết giữa lịch sử Hoa Kỳ và hiện thực trong các cuốn tiểu
thuyết của Faulkner có hiệu quả. Từ đó, dễ dàng nghiên cứu Faulkner đã vận dụng
kỹ thuật tự sự dòng ý thức để phản ánh lịch sử, xã hội những gì trong các sáng tác
của nhà văn này.
Luận văn cũng đã sử dụng phương pháp so sánh để đối chiếu, tìm ra những
đặc điểm chung và riêng của các đối tượng nghiên cứu. Từ đó, làm rõ kỹ thuật viết
của William Faulkner.
Ngoài ra, khi tiến hành thao tác tìm dữ liệu, chúng tui cũng sử dụng phương
pháp cấu trúc hệ thống để đảm bảo tính chính xác. Mặt khác, các dữ liệu cũng cần
phải hệ thống cùng tiêu chí để làm rõ vấn đề cần nghiên cứu.10
Luận văn triển khai vấn đề dòng ý thức – một vấn đề mang tính phức tạp của
tâm lý học. Vì thế, để nắm bắt cặn kẽ bản chất, nhất thiết phải tìm hiểu hoạt động
tâm lý – cơ sở cắt nghĩa dòng ý thức. Do đó, phương pháp liên ngành giữa văn học
và tâm lý học cũng được chúng tui vận dụng để làm sáng tỏ đề tài.
6. Đóng góp của luận văn
- Luận văn muốn đóng góp trong việc nghiên cứu, tìm hiểu một thủ pháp đắc
dụng của phương Tây trong việc tái hiện cuộc sống xã hội và con người một cách
độc đáo, đó là thủ pháp tự sự dòng ý thức.
- Luận văn muốn đóng góp thêm một cách nhìn về William Faulkner và hai
tiểu thuyết Nắng tháng tám, Khi tui nằm chết đặc biệt là kỹ thuật viết tự sự dòng ý
thức của ông.
- Ngoài ra, luận văn mong muốn phần nào gợi mở cho những hướng nghiên
cứu tiếp cận về thủ pháp tự sự dòng ý thức trong một số tác phẩm của các tác giả
khác.
7. Cấu trúc luận văn
Luận văn gồm bốn phần: Phần mở đầu, phần nội dung, phần kết luận và phần
tài liệu tham khảo. Trong đó, ở phần nội dung chúng tui chia ra làm ba chương:
Chương 1: Một cái nhìn khái quát về William Faulkner và tiểu thuyết dòng ý
thức
Trong chương này, chúng tui giới thiệu đôi nét về nhà văn đại tài William
Faulkner và quá trình viết tiểu thuyết theo kỹ thuật tự sự dòng ý thức của ông, đặc
biệt ở hai tác phẩm Nắng tháng tám, Khi tui nằm chết. Bên cạnh đó, chúng tui cũng
giới thuyết sơ lược về khái niệm, nguồn gốc và những đặc điểm chính của tự sự
dòng ý thức.
Chương 2: Đặc điểm tự sự dòng ý thức trong sáng tác của William Faulkner:
vấn đề kết cấu, nhân vật và ngôn ngữ
Ở chương này, chúng tui tìm hiểu đặc điểm của tự sự dòng ý thức thông qua
kỹ thuật xây dựng kết cấu, hệ thống nhân vật và ngôn ngữ qua cách xây dựng đối
thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm của nhân vật. Từ đó thấy được những thủ pháp
nghệ thuật độc đáo và cảm hứng tư tưởng mạnh mẽ mà nhà văn muốn thể hiện cho11
người đọc.
Chương 3: Đặc điểm tự sự dòng ý thức trong sáng tác của William Faulkner:
vấn đề không – thời gian và tổ chức trần thuật
Chương này, chúng tui nghiên cứu nghệ thuật biểu hiện tự sự dòng ý thức
trong văn xuôi William Faulkner qua việc tạo dựng không – thời gian và cách tổ
chức trần thuật (điểm nhìn và giọng điệu trần thuật). Từ đó, ta sẽ thấy được những
trăn trở của nhà văn muốn gửi gắm qua tác phẩm của mình. Đồng thời sẽ soi sáng
tâm thức lưu đày, cô đơn, bế tắc của các nhân vật để người đọc thấy rõ những góc
khuất của xã hội Mỹ hiện đại cũng như giá trị nhân văn của các tác phẩm văn xuôi
của William Faulkner.12
Chương 1. MỘT CÁI NHÌN KHÁI QUÁT VỀ TIỂU THUYẾT
DÒNG Ý THỨC VÀ WILLIAM FAULKNER
Tự sự dòng ý thức được xem là một thủ pháp, một kỹ thuật sáng tác hiện đại
phổ biến của các trào lưu, khuynh hướng văn học ở thế kỷ XX, đặc biệt là khuynh
hướng văn xuôi nội quan. Kỹ thuật xuất phát từ phương Tây và đã có những thành
công rực rỡ qua những cuốn tiểu thuyết của Virginia Woolf, James Joyce, Joseph
Conrad, Robert Louis Stevenson và cả nhà văn William Faulkner. Sau Chiến tranh
thế giới thứ hai, châu Á cũng đã chứng kiến sự thể nghiệm thành công của những
sáng tác văn học dòng ý thức trong các phẩm của những nhà văn như Vương Mông,
Kawabata Yasunari, …
1.1. Khuynh hướng văn học nội quan và kỹ thuật dòng ý thức
Trước diễn biến lịch sử thế giới biến động ở đầu thế kỷ XX, ý thức con người
đã bị ảnh hưởng không ít, khiến nhiều hoạt động nhận thức thế giới quan thay đổi,
đặc biệt là tình hình văn hóa nhân loại, trong đó văn học là loại hình nghệ thuật tiên
phong.
Để khai thác tâm lý bản thân con người trước những biến động lịch sử, từ cuối
thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, các nhà văn đã đi tìm các khả năng mới của nghệ thuật
độc thoại nội tâm. Đến đầu thế kỷ XX, hình thức “độc thoại nội tâm” được đẩy lên
cao thành kỹ thuật dòng ý thức trong tiểu thuyết, góp phần quan trọng trong việc
hình thành xu hướng sáng tạo mới – khuynh hướng văn xuôi nội quan, nhằm tái
hiện trực tiếp đời sống nội tâm ở con người.
1.1.1. Khuynh hướng văn học nội quan – một trong những khuynh
hướng cơ bản của chủ nghĩa hiện đại
1.1.1.1. Khái niệm khuynh hướng văn học nội quan
Nội quan là một thuật ngữ chỉ một hình thức sáng tác văn học, chủ yếu là văn
xuôi được khởi điểm từ đầu thế kỷ XX, nhằm tái hiện trực tiếp đời sống nội tâm,
xúc cảm và liên tưởng của con người.
Theo học thuyết Jungian của Carl Jung, hướng nội và hướng ngoại đều hướng
về năng lượng tâm linh. Nếu năng lượng tâm linh luôn tìm về thế giới nội tại cho
KẾT LUẬN
Qua việc tìm hiểu đặc điểm tự sự dòng ý thức trong tiểu thuyết của William
Faulkner cùng những khảo sát, phân tích bước đầu, chúng tui rút ra một số kết luận
sau:
1. Đầu thế kỷ XX, cuộc cách tân văn học đã xóa bỏ lối viết truyền thống, hình
thành kỹ thuật sáng tác mới để có thể dễ dàng đi sâu vào đời sống tâm hồn cá nhân.
Thủ pháp dòng ý thức là một trong những kỹ thuật sáng tác quan trọng của khuynh
hướng văn xuôi nội quan, xuất hiện từ đầu thế kỷ XX và gắn với tên tuổi của nhiều
nhà văn lớn, trong đó có cả William Faulkner. Kỹ thuật dòng ý thức thường được
biểu hiện trong các tác phẩm ở sự phân rã cốt truyện, sự đứt gãy dòng ý thức của
nhân vật, kỹ thuật đồng hiện, tính đa thanh, đa bội giọng điệu. Tất cả những phương
pháp đó cốt yếu chỉ để đưa người đọc thâm nhập sâu vào dòng chảy tâm trạng,
những cuộc phiêu du tâm tưởng của nhân vật để từ đó thấu hiểu tiếng lòng tự đáy
lòng của con người thời bấy giờ. Là nhà văn luôn tìm cho mình sự mới lạ, sáng tạo
trong văn chương, William Faulkner đã chịu sự ảnh hưởng sâu sắc lối viết tiểu
thuyết mới ở Châu Âu. Ông được xem là một trong những người tiên phong trong
việc cách tân lối viết mới ở văn học Mỹ và đưa kỹ thuật tự sự dòng ý thức lên tầm
cao mới trong nền văn xuôi nội quan. Những tác phẩm của ông đã dẫn dắt người
đọc đến thế giới nội tâm phong phú trong dòng chảy của ý thức của các nhân vật,
mà Nắng tháng Tám và Khi tui nằm chết là một trong những điển hình ấy.
2. Kỹ thuật dòng ý thức đã chi phối đến cách tổ chức tự sự trong tiểu thuyết
Nắng tháng Tám và Khi tui nằm chết. Nói đến nghệ thuật tiểu thuyết không thể bỏ
qua vai trò của kết cấu. Các hình thức kết cấu mới ra đời dựa vào cơ sở dòng ý thức
của nhân vật và có hơi hướng của tư duy hội họa lập thể. Những mảng hiện thực đặt
cạnh nhau như những khối vuông rubic. Sự đồng hiện của nhiều số phận, nhiều
cảnh tượng, nhiều cuộc đời trong dòng ý thức nhân vật giúp người đọc có cái nhìn
đa chiều, tổng quát về chân tướng hiện thực. Cốt truyện bị nghiền nát từng mảnh
vụn rời rạc, không theo một trình tự thời gian hay mối quan hệ nhân quả nào mà chỉ
theo tâm lý nhân vật. Việc sử dụng các kết cấu tâm lý, kết cấu đồng hiện và kết cấu120
lắp ghép, phân mảnh đã giúp nhà văn phản chiếu sự đa chiều trong đời sống nội
tâm, tình cảm của con người từ đó phát hiện những vấn đề hiện thực trong xã hội.
Mặt khác, hệ thống nhân vật trong tiểu thuyết dòng ý thức rất đa dạng và cực kỳ
phức tạp. Mỗi nhân vật thay mặt cho một kiểu tính cách, một số phận, một chân
dung riêng biệt. Nhưng trong sâu thẳm trong vô thức họ đều chất chứa những ẩn ức
riêng, bị dồn nén và chực chờ bộc phát khi có chất xúc tác. Có thể nói, mỗi một
nhân vật trong tác phẩm là một biểu tượng cho một triết lý sâu xa, chân xác của nhà
văn về con người và đời sống. Thủ pháp dòng ý thức cũng đã chi phối đến kỹ thuật
xây dựng nhân vật. Đó là những nhân vật đắm chìm, suy tư trong dòng chảy tâm
tưởng và những hình ảnh mang tính biểu tượng. Chịu sự chi phối của kỹ thuật dòng
ý thức, nhân vật trong tác phẩm hiện lên một cách chân thật nhất với đời sống nội
tâm, tinh thần phong phú. Thế giới nội tâm của nhân vật được soi chiếu một cách đa
chiều trong những dằn vặt đau đớn, những giằng co quẫy đạp, những trạng thái tan
vỡ, cô đơn… Tất cả được nhà văn ghi lại vào bãi phù sa ký ức nhờ dòng sông tâm
tư bồi đắp.
3. Dòng ý thức cũng đã chi phối quan trọng đến việc tổ chức không – thời gian
nghệ thuật, lựa chọn hình thức ngôn ngữ và tổ chức trần thuật. Việc kết hợp lời kể
và lời tả, sử dụng hệ thống ngôn ngữ đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm đã trở
thành phương tiện đắt giá trong việc giúp nhân vật bộc lộ chức năng giao tiếp khách
quan lẫn chủ quan trong dòng chảy ý thức. Ngoài ra, việc tổ chức không – thời gian
theo kỹ thuật dòng ý thức đã phá vỡ lối xây dựng không – thời gian nghệ thuật
truyền thống. Theo đó, không – thời gian của tiểu thuyết Nắng tháng Tám, Khi tôi
nằm chết bị đảo lộn một cách phi logic do chỉ chú trọng dòng suy tưởng rời rạc của
nhân vật. Nhân vật hiện lên giữa nhiều khoảnh khắc thời gian khác nhau, giữa chiều
dài bất tận của dòng chảy thời gian và chiều sâu thăm thẳm của tâm hồn con người.
Từ đó giúp nhà văn soi chiếu một cách chân thực về đời sống nội tâm phong phú
của con người và giúp độc giả khám phá nhiều ý nghĩa nhân sinh mà tác phẩm hàm
chứa. Hơn nữa, tổ chức trần thuật cũng đóng góp không nhỏ trong việc khắc họa nội
tâm nhân vật sâu sắc. Sự đa bội điểm nhìn, tính đa thanh trong giọng điệu đã giúp
nhà văn tạo nên bức tranh hoàn chỉnh về các nhân vật, mọi ngóc ngách tâm hồn con
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các bảng
MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1
Chương 1. MỘT CÁI NHÌN KHÁI QUÁT VỀ TIỂU THUYẾT DÒNG Ý
THỨC VÀ WILLIAM FAULKNER ............................................... 12
1.1 Khuynh hướng văn học nội quan và kỹ thuật dòng ý thức........................... 12
1.1.1. Khuynh hướng văn học nội quan – một trong những khuynh hướng cơ
bản của chủ nghĩa hiện đại ............................................................................... 12
1.1.2. Văn xuôi và tiểu thuyết dòng ý thức ...................................................... 17
1.2. William Faulkner và cuộc thể nghiệm kỹ thuật dòng ý thức ........................ 25
1.2.1. William Faulkner – nhà văn tiêu biểu của văn học Mỹ thế kỷ XX........ 25
1.2.2. Tiểu thuyết dòng ý thức của William Faulkner...................................... 30
Tiểu kết chương 1..................................................................................................... 35
Chương 2. ĐẶC ĐIỂM TỰ SỰ DÒNG Ý THỨC TRONG SÁNG TÁC CỦA
WILLIAM FAULKNER: VẤN ĐỀ KẾT CẤU VÀ NHÂN VẬT .. 36
2.1. Nghệ thuật xây dựng kết cấu ......................................................................... 36
2.1.1. Kết cấu và vai trò của kết cấu trong tác phẩm........................................ 36
2.1.2. Kết cấu trong sáng tác của William Faulkner ........................................ 39
2.2. Thủ pháp dòng ý thức với nghệ thuật xây dựng nhân vật ............................. 51
2.2.1. Nhân vật và vai trò trong tác phẩm ........................................................ 51
2.2.2. Thế giới nhân vật trong Nắng tháng tám, Khi tui nằm chết................... 54
2.2.3. Khắc họa nhân vật bằng hồi ức, độc thoại nội tâm ................................ 61
2.2.4. Xây dựng nhân vật mang tính biểu tượng .............................................. 66
Tiểu kết chương 2..................................................................................................... 76Chương 3. ĐẶC ĐIỂM TỰ SỰ DÒNG Ý THỨC TRONG SÁNG TÁC
WILLIAM FAULKNER: VẤN ĐỀ HÌNH THỨC NGÔN NGỮ,
KHÔNG – THỜI GIAN NGHỆ THUẬT VÀ TỔ CHỨC TRẦN
THUẬT ................................................................................................ 77
3.1. Sự hòa trộn, đan xen nhiều hình thức ngôn ngữ............................................ 77
3.2. Dòng ý thức với việc tổ chức không - thời gian nghệ thuật.......................... 86
3.2.1. Tự sự dòng ý thức trong việc tạo dựng không gian................................ 86
3.2.2. Tự sự dòng ý thức trong việc tạo dựng thời gian ................................... 95
3.3. Dòng ý thức với việc tổ chức trần thuật ...................................................... 101
3.3.1. Cách tổ chức điểm nhìn trần thuật........................................................ 101
3.3.2. Dòng ý thức với giọng điệu trần thuật.................................................. 109
Tiểu kết chương 3................................................................................................... 117
KẾT LUẬN ........................................................................................................... 119
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 122DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Hệ thống sự kiện chính trong Nắng tháng Tám....................................... 47
Bảng 2.2. Hệ thống sự kiện theo cột mốc lớn của nhân vật trong Nắng tháng Tám 491
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Tự sự dòng ý thức là một trong những thủ pháp nghệ thuật đặc trưng trong văn
xuôi hiện đại, đặc biệt là tiểu thuyết. Thuật ngữ “dòng ý thức” được khơi nguồn từ
tâm lý học vào cuối thế kỷ XIX (tâm lý học cơ năng của William James). Một số
nhà văn phương Tây, mở đầu là M. Proust sáng tác theo thủ pháp tự sự dòng ý thức
với quan niệm xem đây là công cụ phơi bày chân thực bí mật nội tâm. Và dần về
sau, các nhà văn đã tiếp thu và xem tự sự dòng ý thức như là phương tiện đắc dụng
tạo ra chiều sâu tận cùng trong việc khám phá thế giới bên trong con người. Nổi bật
là nhà văn William Faulkner (1897 – 1962) đã tạo được dấu ấn riêng trong việc vận
dụng lối tự sự dòng ý thức như một hướng đổi mới của các sáng tác của ông.
William Faulkner là nhà văn tiêu biểu của nền văn học Mỹ ở thế kỷ XX. Ông
thuộc thế hệ trưởng thành sau Chiến tranh thế giới thứ nhất. Đây cũng là giai đoạn
“kỷ nguyên của tiểu thuyết Mỹ”. Faulkner là tác giả của 126 truyện vừa và truyện
ngắn (nổi tiếng như Con gấu, Mặt trời chiều hôm ấy, …) 19 tiểu thuyết (Âm thanh
và cuồng nộ, Nắng tháng tám, Absalom! Absalom! ...). Những tác phẩm của ông
luôn mang những nét mới của văn chương hiện đại, mang đến cho người đọc một
bức tranh toàn cảnh về miền Nam nước Mỹ. Có thể xem toàn bộ tác phẩm của ông
như một cuốn “trường thiên tiểu thuyết” mô tả những thăng trầm của nước Mỹ kể từ
sau thời kỳ nội chiến đến giữa thế kỷ XX.
Qua từng trang viết, ông đã giúp người đọc lật giở từng lớp cuộc đời, đi sâu vào
mọi ngóc ngách đời sống vật chất và đặc biệt là đời sống tinh thần của mọi lớp
người từ địa vị cao nhất cho đến đáy cùng của xã hội. Thông thường, truyện của
ông được xây dựng theo kỹ thuật dòng ý thức. Điều này đã khiến người đọc cảm
nhận được sự gấp khúc, nhập nhằng giữa hiện tại, quá khứ và tương lai, sự mờ nhạt
của không – thời gian trong tác phẩm. Từng trang văn của ông đều phản ánh đời
sống nội tâm và những yếu tố mang tính bản thể con người. Với lối viết độc đáo đó,
những sáng tác của Faulkner luôn mời gọi và thách đố các nhà nghiên cứu bởi sự
trộn lẫn một cách tinh tế và tài hoa của nhiều kỹ thuật, đặc biệt là thủ pháp tự sự
dòng ý thức với tư tưởng nghệ thuật của William Faulkner.2
Không đi vào khảo sát toàn bộ các tác phẩm của đại tác gia này, người viết tập
trung nghiên cứu những tác phẩm nổi bật của ông. Đó là tiểu thuyết làm nên tiếng
vang lừng lẫy cho ông trong giới văn học và sau đó là độc giả rộng rãi: tiểu thuyết
Nắng tháng tám (Light in August) ra đời vào năm 1932 và cuốn tiểu thuyết trong tứ
đại kỳ thư nổi tiếng của ông được các nhà làm phim chọn để chuyển thể trong số
các tác phẩm của W. Faulkner là Khi tui nằm chết (As I lay Dyling) ra đời vào năm
1930. Mỗi tác phẩm đều có những khía cạnh, nét riêng, và từ những nét riêng và
độc đáo đó, người đọc có thể phần nào đó tiếp cận được những di sản và tư tưởng
do nhà văn đại tài này để lại.
Tiểu thuyết Nắng tháng tám (Light in August) đã chứa đựng những nội dung
khiến bao độc giả trăn trở bằng những dòng ý thức tác giả gửi gắm. Ở “đứa con” lạc
dòng Nắng tháng tám này lại mang nét hoang sơ đậm đặc hơn của vùng đất
Mississippi với sự khốc liệt của xã hội thể hiện gai góc, hoang dại. Đọc tác phẩm,
độc giả không chỉ thấy mình đang trên chặng đường khám phá từng “hang cùng ngõ
hẻm” của nước Mỹ, mà còn hiểu những nét văn hóa tâm linh, những ám ảnh tôn
giáo cực đoan… vẫn đang ngày một âm ỉ trong lòng đất nước đa chủng tộc này.
Qua kết cấu tự sự dòng ý thức, chúng ta sẽ cảm nhận được phần nào cái tài tình và
con mắt nhìn thấu tương lai của William Faulkner khi vấn đề chủng tộc và tôn giáo
vẫn luôn là những điều nhức nhối trong xã hội cho đến ngày nay.
Với Khi tui nằm chết, William Faulkner đã tái hiện lại đời sống tinh thần vừa
mang vẻ đẹp sống động của hiện thực, vừa chất chứa sự dồn nén của ý thức, hàm
chứa sự cô đúc của tư tưởng, luôn có nội tâm băn khoăn, tâm lý hỗn độn từng nhân
vật. Để qua đó, người đọc thấy được một thế giới bi thảm, đầy những ẩn ức, bóng
tối, mất mát, hủy hoại, tan rã, nhưng cũng chan chứa lòng bao dung và sự kiên
cường.
Có thể nói, qua thủ pháp tự sự dòng ý thức được William Faulkner sử dụng tài
tình, nhuần nhuyễn qua hai tiểu thuyết Nắng tháng tám và Khi tui nằm chết, chúng
ta thấy được những quan niệm của Faulkner về “mặt tối” của một xã hội hiện đại,
về những con người Mỹ. Việc tiếp cận tự sự dòng ý thức trong văn xuôi của
William Faulkner qua hai tiểu thuyết Nắng tháng tám và Khi tui nằm chết sẽ giúp ta3
thấy được tài năng văn chương của nhà văn lớn của thế kỷ và hiểu hơn ý nghĩa của
kiệt tác vượt ra ngoài những con chữ.
Từ những lý do trên, chúng tui tiến hành nghiên cứu đề tài Đặc điểm tự sự
dòng ý thức trong sáng tác của William Faulkner (khảo sát qua hai tiểu thuyết
Nắng tháng tám và Khi tui nằm chết) để từ đó thấy được phong cách sáng tác, kỹ
thuật viết cụ thể là thủ pháp tự sự dòng ý thức cũng như tư tưởng nhân văn mà
người nghệ sĩ này gửi gắm cho hậu thế. Hy vọng luận văn cũng giúp cho việc giảng
dạy, nghiên cứu văn học Mỹ nói chung và William Faulkner nói riêng.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Tìm hiểu quá trình nghiên cứu về nhà văn Mỹ William Faulkner, chúng tui tập
hợp được một số ý kiến bao gồm cả phần tiếng Việt và tiếng Anh như sau:
2.1. Tài liệu tiếng Việt
Ở Việt Nam, các công trình nghiên cứu giới thiệu William Faulkner và sáng tác
của ông chiếm số lượng khá nhiều. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu về nhà văn
này cũng chỉ tập trung vào cuốn tiểu thuyết thành công rực rỡ của ông là Âm thanh
và cuồng nộ, ít đề cập đến tác phẩm Nắng tháng tám, Khi tui nằm chết cũng như
phong cách sáng tác, kỹ thuật viết của ông.
Ở công trình Đổi mới nghệ thuật tiểu thuyết Phương Tây hiện đại, xuất bản vào
năm 1991, nhà nghiên cứu Đặng Anh Đào chỉ ra vai trò của Faulkner trong sự cách
tân của tiểu thuyết phương Tây thế kỷ XX về cách kể chuyện, bút pháp của
Faulkner trên nhiều khía cạnh, trong đó cũng đã nói đến bút pháp của Faulkner về
thời gian đồng hiện. Tác giả cho rằng: “Hiện tại hóa câu chuyện, làm cho ngay cả
quá khứ cũng hiện lên qua cảm giác của hiện tại, thậm chí một số nhà văn đã bất
chấp quy ước kể chuyện, sử dụng thì hiện tại, thậm chí một số nhà văn đã bất chấp
quy ước kể chuyện, sử dụng thì hiện tại trong khi kể lại quá khứ bằng dòng tâm tư
(như Faulkner chẳng hạn). Điều này sẽ kéo theo kết quả là thời gian đồng hiện”
(Đặng Anh Đào, 1991, tr. 85).
Nhà nghiên cứu có nhiều đóng góp về nền văn học Mỹ ở Việt Nam là Lê Đình
Cúc. Ông là người cho in những bài viết gần như là đầu tiên trên tạp chí Văn học ở
Việt Nam về văn học Mỹ. Các công trình nghiên cứu đó, về sau được tập trung vào4
hai cuốn Văn học Mỹ - Mấy vấn đề và tác giả (2001) và Lịch sử văn học Mỹ (2007).
Trong đó, cuốn Văn học Mỹ - Mấy vấn đề và tác giả chủ yếu giới thiệu, nghiên cứu
17 nhà văn có vai trò, vị trí và ảnh hưởng lớn của Văn học Mỹ từ thế kỷ XVIII đến
nay, trong đó có William Faulkner. Ở phần Văn học Mỹ thế kỷ XIX và XX, mục D,
Chủ nghĩa tự nhiên và phim ảnh, tác giả đã viết về William Faulkner như sau:
“Cuối cùng là William Faulkner (1897 – 1962), người kịch liệt bài xích sự công
nghiệp hóa miền Nam chiến bại, đã viết một loạt tiểu thuyết xảy ra trong một địa
danh tưởng tượng vùng Yoknapatawpha: Sartoris (1929), Âm thanh và cuồng nộ
(1920), Điện thờ (Sanctuaire) (1931), Nắng tháng tám (1932), Absalom, Absalom!
(1936) cuối cùng là Kinh cầu nguyện cho một nữ tu sĩ (1951). Tại đó, ông triển khai
“một sự hòa trộn giữa siêu hình tồi tệ và sự hài hước”, với văn phong hoa mỹ kỳ
cục và dày công tu từ. Tác phẩm của Faulkner tạo nên một hiện tượng đặc biệt
trong văn học” (Lê Đình Cúc, 2001, tr.47). Đồng thời tác giả cũng đã đề cập đến
mặt tối của xã hội Mỹ, đó là chủ nghĩa cá nhân, sự thực dụng đang ngày càng cực
đoan và cạnh tranh khốc liệt và những vấn đề này ảnh hưởng sâu vào tư tưởng nghệ
thuật, các khuynh hướng trào lưu. Tác giả viết: “Các khuynh hướng tiên phong chủ
nghĩa, các trào lưu Tiểu thuyết Mới rồi lại Mới mới. Những Đa Đa đến Phê bình
mới rồi Cấu trúc, Hiện sinh đều rầm rộ ở Mỹ. Dù nhiều lý luận gia xuất hiện trong
văn học Pháp nhưng thực tiễn sáng tác lại ở văn học Mỹ. Những Edza Pound, W.
Faulkner, E. Hemingway đến E.S. Eliot, đều là văn học Mỹ sản sinh ra”. (Lê Đình
Cúc, 2001; tr.56). Riêng nhà văn William Faulkner được đánh giá là người có nhiều
tác phẩm lừng danh và ma quái với đỉnh cao là giải Nobel văn học 1948.
Năm 2004, nhà nghiên cứu Lê Đình Cúc đã cho xuất bản cuốn Tác gia văn học
Mỹ (thế kỷ XVIII – XX). Trong cuốn này, tác giả đi sâu nghiên cứu 31 tác gia của
nền văn học Mỹ từ đầu thế kỷ XVII cho đến thập kỷ 70 của thế kỷ XX. Mặc dù tác
giả không đề cập đến William Faulkner nhưng với số lượng đông đảo các tác giả
được khảo cứu đã giúp cho người đọc có cái nhìn tổng quan về quá trình văn học
Mỹ. Từ đó, giúp ta phần nào đánh giá được vị trí Faulkner trong nền văn học Mỹ.
Năm 2006, trong cuốn sách Có những nhà văn như thế của Hà Vinh và Vương
Trí Nhàn viết, do Hội nhà văn xuất bản đã đề cập đến William Faulkner. Cuốn sách5
đã giới thiệu khái quát về tài năng của nhà văn trong nền văn học Mỹ hiện đại, đặc
biệt là nét nổi bật trong sáng tác của ông đậm đặc những mảng tối của con người.
Tuy nhiên, đây chỉ là những tiếp cận ban đầu của các tác giả chưa đi sâu vào nghiên
cứu vấn đề tự sự dòng ý thức.
Năm 2010, GS. Lê Huy Bắc đã cho ra đời công trình Lịch sử văn học Hoa Kỳ,
xuất bản tại Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã mang đến cái nhìn rộng hơn về
nhà văn Mỹ tài hoa này. Cuốn sách khái quát bức tranh văn học Hoa Kỳ từ 1607
đến thế kỷ XXI. Ngoài ra, sách còn giới thiệu và phân tích khái quát những tác giả
cùng những tác phẩm nổi tiếng của quốc gia này, trong đó có nhà văn William
Faulkner. Tác giả cũng đã đề cập đến vấn đề kỹ thuật xây dựng kết cấu để gửi gắm
tư tưởng mà William Faulkner sử dụng trong những tác phẩm của ông.
Năm 2011, công trình Văn học Âu – Mỹ thế kỷ XX (2011) do GS. Lê Huy Bắc
chủ biên, được xuất bản tại Nhà xuất bản Đại học Sư Phạm. Công trình này đã khái
quát các tác giả, tác phẩm của nền văn học Âu – Mỹ. Khi nghiên cứu về William
Faulkner, người đọc được cung cấp những kiến thức về một số tác phẩm nổi tiếng
của nhà văn này. Trong đó, người viết cũng đã đề cập đến khía cạnh phương diện
cách tân, kỹ thuật viết của Faulkner.
Bên cạnh các sách nghiên cứu, các công trình khoa học như khóa luận, luận văn,
… nghiên cứu về William Faulkner xuất hiện ngày càng nhiều. Tuy nhiên, các công
trình đó chủ yếu chỉ nghiên cứu về William Faulkner với tác phẩm nổi tiếng khác
không đi vào nghiên cứu thủ pháp tự sự dòng ý thức như:
- Luận văn Thạc sĩ của Nguyễn Tấn Nguyên năm 2013 với đề tài Biểu tượng
nghệ thuật trong tiểu thuyết “Âm thanh và cuồng nộ” của William Faulkner ở Đại
học Sư Phạm Thành phố Hồ Chí Minh do PGS.TS Đào Ngọc Chương hướng dẫn.
Luận văn đã xoay quanh hệ thống biểu tượng trong tiểu thuyết Âm thanh và cuồng
nộ. Công trình đã phần nào giúp chúng tui hiểu hơn về phong cách và tư tưởng nghệ
thuật của nhà văn đại tài William Faulkner.
- Luận án Tiến sĩ văn học của Trần Thị Anh Phương năm 2014 với đề tài Thời
gian trong Âm thanh và cuồng nộ và Absolom, Absolom! của William Faulkner ở
Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, ĐHQGHN do PGS.TS Đào Duy Hiệp;6
GS.TS Lê Huy Bắc hướng dẫn. Luận văn đã chỉ rõ cách tân của Faulkner về kỹ
thuật viết, đặc biệt là vấn đề thời gian qua hai tác phẩm Âm thanh và cuồng nộ,
Absolom, Absolom! Công trình cũng đã ít nhiều đóng góp vào phần nghiên cứu khía
cạnh tự sự dòng ý thức trong văn xuôi của William Faulkner.
- Khóa luận của Cử nhân chuyên ngành Văn học Lăng Đức Lợi năm 2014 với
đề tài Nghệ thuật xây dựng tác phẩm Khi tui nằm chết của William Faulkner của
trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân Văn TPHCM do PGS.TS Đào Ngọc
Chương hướng dẫn. Khóa luận đã nghiên cứu được những khía cạnh nghệ thuật xây
dựng tác phẩm Khi tui nằm chết qua kết cấu, cốt truyện, hình tượng nhân vật. Khóa
luận cũng đề cập đến việc nhà văn William Faulkner đã sử dụng bút pháp tự sự
dòng ý thức để làm nổi bật tư tưởng nhà văn muốn gửi gắm trong tác phẩm.
Trên đây là những công trình nghiên cứu đã trực tiếp nói đến Faulkner và kỹ
thuật viết trong đó có thủ pháp tự sự dòng ý thức. Bên cạnh đó, những bài viết,
những công trình nghiên cứu dưới đây có đề cập đến vấn đề kỹ thuật dòng ý thức
trong tác phẩm văn học hay trực tiếp hay gián tiếp. Những vấn đề đó đều có liên
quan đến đề tài mà luận văn đang tiến hành.
Cũng có nhiều công trình nghiên cứu về thủ pháp dòng ý thức trong văn xuôi Việt
Nam đương đại được tổng hợp như: Luận văn Thạc sĩ của Hồ Hoài Thanh (2013),
Hiện tượng thủ pháp dòng ý thức trong văn xuôi Việt Nam đương đại ở trường Đại
học Sư Phạm Thành phố Hồ Chí Minh do TS. Nguyễn Hoài Thanh hướng dẫn…
Những công trình nghiên cứu này đã phần nào gợi mở hướng tiếp cận tác phẩm văn
học dưới góc nhìn của tự sự dòng ý thức cũng như giúp chúng tui hiểu rõ hơn
những ảnh hưởng của thủ pháp dòng ý thức trong nền văn học hiện đại.
Qua nhiều điều góp nhặt được từ các bài viết, chúng tui thấy rằng các nhà phê
bình đã soi chiếu tác phẩm của Faulkner dưới nhiều khía cạnh khác nhau. Thực tế ở
Việt Nam chưa có công trình nào đi sâu tìm hiểu, khảo sát tự sự dòng ý thức trong
hai tác phẩm Nắng tháng tám, Khi tui nằm chết của William Faulkner.
2.2. Tư liệu tiếng Anh
Các công trình nghiên cứu về William Faulkner và hai tiểu thuyết Nắng tháng
tám, Khi tui nằm chết trên thế giới cũng chiếm số lượng không ít.7
Năm 1995, Donald M. Kartagener và Ann J. Abadie đã tổng hợp một số bài
nghiên cứu xoay quanh vấn đề tư tưởng của nhà văn William Faulkner and ideology
(Faulkner và tư tưởng). Các bài viết chủ yếu khai thác khía cạnh tư tưởng, cách trần
thuật, tư tưởng và địa lý… trong nhiều sáng tác của Faulkner. Các nhà nghiên cứu
vẫn sử dụng lý thuyết về xã hội học và trần thuật học để khai thác các sáng tác của
nhà văn này.
Cũng vào năm 1995, nhà nghiên cứu Ineke Bockting công bố công trình
Character and Personality in the Novel of William Faulkner (Nhân vật và nhân
cách hóa trong cách tiểu thuyết của William Faulkner). Đối tượng nghiên cứu của
công trình này là bốn tác phẩm của Faulkner là Âm thanh và cuồng nộ, Khi tui nằm
chết, Nắng tháng tám và Absalom, Absalom!. Nhà nghiên cứu cũng đã áp dụng
phương pháp tâm lý học vào nghiên cứu hệ thống nhân vật qua dấu hiệu ngôn ngữ
được nhà văn sử dụng. Từ ngôn ngữ, giọng điệu trần thuật mà độc giả định hình
được tính cách nhân vật và hiểu rõ hơn về kỹ thuật viết của William Faulkner.
Vào năm 2005, Giáo sư Hamblin đã hướng dẫn cuộc thảo luận trực tuyến của
Câu lạc bộ Oprah Book về chủ đề As I Lay Dyling for Oprah Winfrey’s “Summer of
Faulkner” (Khi tui nằm chết với “mùa hè của Faulkner” của Oprah Winfrey). Bài
giảng đề cập sâu đến yếu tố tự truyện, ngôn ngữ, motif về hành trình của các nhân
vật trong các tác phẩm của Faulkner và khía cạnh đặc điểm dòng ý thức William
Faulkner sử dụng trong tiểu thuyết Khi tui nằm chết.
Vào năm 2006, cuốn sách tổng hợp các bài tiểu luận về William Faulkner của
các học giả như Giles Gun, Evan Harrington… do hai tác giả Doreen Fowler và
Ann J. Abadie đồng biên tập đã xuất bản với tên gọi Faulkner and Religion:
Faulkner and Yoknapatawpha Series (Faulkner và tôn giáo: Faulkner và hàng loạt
Yoknapatawpha). Cuốn sách nghiên cứu vấn đề tôn giáo trong nhiều tiểu thuyết của
William Faulkner, các tác giả đã nhận ra điểm huyền thoại (myth) và đạo Thiên
chúa thể hiện rõ qua dòng ý thức các nhân vật trong sáng tác của ông.
Năm 2007, hai tác giả Joseph R. Urgo và Ann J. Abadie đã biên tập cuốn sách
mang tên Faulkner and Material Culture (Faulkner và văn hóa vật chất). Cuốn sách
đã tổng hợp lại nhiều bài tiểu luận của các học giả như Charles S. Aiken, Katherine8
R. Henninger… Trong những bài tiểu luận đó, các tác gia đã chỉ ra những mối quan
tâm của nhà văn Faulkner với cuộc sống xã hội lúc đó. Trong đó, có bài viết đi sâu
vào tác phẩm Nắng tháng tám, tuy nhiên các nhà nghiên cứu chủ yếu phân tích về
triết lý của sự sắp đặt tình tiết và sự việc câu chuyên chứ không đi sâu vào đặc điểm
tự sự dòng ý thức.
Năm 2008, C. Hugh Holman đã công bố bài báo The Unity of Faulkner’s Light
in August (Sự thống nhất của Faulkner trong Nắng tháng tám) trên website Đại học
Modern Language Association. Bài viết này đã chủ yếu sử dụng phương pháp văn
hóa học để phân tích và giải thích yếu tố Kito giáo đậm đặc trong tiểu thuyết. Đồng
thời, mang đến cho người đọc mô hình thế giới phức tạp theo dòng ý thức mà nhà
văn Faulkner đã xây dựng.
Năm 2009, hai tác giả Anna Priddy và Harold Bloom đã xuất bản sách Bloom’s
How to Write about William Faulkner (Bloom viết như thế về William Faulkner).
Công trình này chỉ là tác phẩm khái quát về các sáng tác của nhà văn này trong đó
có Âm thanh và cuồng nộ, Nắng tháng tám. Công trình đã giới thiệu khái quát về
nội dung, nhân vật, lịch sử và bối cảnh triết lý hình thức nhà văn muốn truyền tải
đến người đọc dưới dạng các câu hỏi và gợi ý tự trả lời.
Số lượng công trình nghiên cứu về Faulkner trên thế giới hiện nay khó có thể
thống kê hết. Trong phạm vi tài liệu thu thập được của chúng tui thì con số này vô
cùng khiêm tốn. Dù vậy, những vấn đề luận văn quan tâm ít nhiều cũng đã được
nhiều người đề cập đến nhưng sự chuyên biệt về tự sự dòng ý thức qua hai tác phẩm
Nắng tháng tám, Khi tui nằm chết thì ở Việt Nam chúng tui chưa thấy có tài liệu
nào nói đến.
3. Mục đích nghiên cứu
Tiến hành đề tài Đặc điểm tự sự dòng ý thức trong sáng tác của William
Faulkner (khảo sát qua hai tiểu thuyết Nắng tháng tám và Khi tui nằm chết),
chúng tui muốn tiếp cận cái độc đáo trong cách xử lý nghệ thuật theo lối tự sự dòng
ý thức của Faulkner. Qua đó, luận văn muốn hướng đến những triết lý sâu sắc trong
tác phẩm Faulkner cũng như thấy được sự đổi mới nghệ thuật tiểu thuyết của
Faulkner nói riêng và tiểu thuyết phương Tây hiện đại nói chung.9
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng mà luận văn chúng tui tiến hành nghiên cứu là thủ pháp tự sự dòng ý
thức do nhà văn William Faulkner sử dụng nhuần nhuyễn qua hai tiểu thuyết nổi
tiếng là Nắng tháng tám, Khi tui nằm chết. Từ đó, chỉ ra được dụng ý của Faulkner
khi chọn cách xử lý nghệ thuật theo lối tự sự dòng ý thức.
Phạm vi nghiên cứu của chúng tui tiến hành là tiểu thuyết Nắng tháng tám do
Quế Sơn dịch (NXB Hội nhà văn, 2013) và tiểu thuyết Khi tui nằm chết do Hiếu
Tân dịch (NXB Hội nhà văn, 2012) để làm rõ vấn đề.
5. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp tự sự học được xem là một trong những phương pháp tiếp cận
quan trọng và được sử dụng chủ yếu nhằm tìm hiểu nghệ thuật tự sự dòng ý thức
qua hai tác phẩm Nắng tháng tám, Khi tui nằm chết của William Faulkner.
Chúng tui vận dụng phương pháp tiếp cận thi pháp học để làm nổi bật đặc
trưng về thủ pháp tự sự dòng ý thức mà nhà văn đã sử dụng thông qua tác phẩm để
tạo nên phong cách riêng độc đáo.
Phương pháp phân tích tổng hợp cũng được chúng tui vận dụng để phân tích
các dẫn chứng cụ thể từ hai tiểu thuyết của William Faulkner để đi đến những tiểu
kết các chương và kết luận tổng hợp có tính thuyết phục.
Phương pháp văn hóa – lịch sử cũng được chúng tui vận dụng giúp cho việc
xác định mối liên hệ mật thiết giữa lịch sử Hoa Kỳ và hiện thực trong các cuốn tiểu
thuyết của Faulkner có hiệu quả. Từ đó, dễ dàng nghiên cứu Faulkner đã vận dụng
kỹ thuật tự sự dòng ý thức để phản ánh lịch sử, xã hội những gì trong các sáng tác
của nhà văn này.
Luận văn cũng đã sử dụng phương pháp so sánh để đối chiếu, tìm ra những
đặc điểm chung và riêng của các đối tượng nghiên cứu. Từ đó, làm rõ kỹ thuật viết
của William Faulkner.
Ngoài ra, khi tiến hành thao tác tìm dữ liệu, chúng tui cũng sử dụng phương
pháp cấu trúc hệ thống để đảm bảo tính chính xác. Mặt khác, các dữ liệu cũng cần
phải hệ thống cùng tiêu chí để làm rõ vấn đề cần nghiên cứu.10
Luận văn triển khai vấn đề dòng ý thức – một vấn đề mang tính phức tạp của
tâm lý học. Vì thế, để nắm bắt cặn kẽ bản chất, nhất thiết phải tìm hiểu hoạt động
tâm lý – cơ sở cắt nghĩa dòng ý thức. Do đó, phương pháp liên ngành giữa văn học
và tâm lý học cũng được chúng tui vận dụng để làm sáng tỏ đề tài.
6. Đóng góp của luận văn
- Luận văn muốn đóng góp trong việc nghiên cứu, tìm hiểu một thủ pháp đắc
dụng của phương Tây trong việc tái hiện cuộc sống xã hội và con người một cách
độc đáo, đó là thủ pháp tự sự dòng ý thức.
- Luận văn muốn đóng góp thêm một cách nhìn về William Faulkner và hai
tiểu thuyết Nắng tháng tám, Khi tui nằm chết đặc biệt là kỹ thuật viết tự sự dòng ý
thức của ông.
- Ngoài ra, luận văn mong muốn phần nào gợi mở cho những hướng nghiên
cứu tiếp cận về thủ pháp tự sự dòng ý thức trong một số tác phẩm của các tác giả
khác.
7. Cấu trúc luận văn
Luận văn gồm bốn phần: Phần mở đầu, phần nội dung, phần kết luận và phần
tài liệu tham khảo. Trong đó, ở phần nội dung chúng tui chia ra làm ba chương:
Chương 1: Một cái nhìn khái quát về William Faulkner và tiểu thuyết dòng ý
thức
Trong chương này, chúng tui giới thiệu đôi nét về nhà văn đại tài William
Faulkner và quá trình viết tiểu thuyết theo kỹ thuật tự sự dòng ý thức của ông, đặc
biệt ở hai tác phẩm Nắng tháng tám, Khi tui nằm chết. Bên cạnh đó, chúng tui cũng
giới thuyết sơ lược về khái niệm, nguồn gốc và những đặc điểm chính của tự sự
dòng ý thức.
Chương 2: Đặc điểm tự sự dòng ý thức trong sáng tác của William Faulkner:
vấn đề kết cấu, nhân vật và ngôn ngữ
Ở chương này, chúng tui tìm hiểu đặc điểm của tự sự dòng ý thức thông qua
kỹ thuật xây dựng kết cấu, hệ thống nhân vật và ngôn ngữ qua cách xây dựng đối
thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm của nhân vật. Từ đó thấy được những thủ pháp
nghệ thuật độc đáo và cảm hứng tư tưởng mạnh mẽ mà nhà văn muốn thể hiện cho11
người đọc.
Chương 3: Đặc điểm tự sự dòng ý thức trong sáng tác của William Faulkner:
vấn đề không – thời gian và tổ chức trần thuật
Chương này, chúng tui nghiên cứu nghệ thuật biểu hiện tự sự dòng ý thức
trong văn xuôi William Faulkner qua việc tạo dựng không – thời gian và cách tổ
chức trần thuật (điểm nhìn và giọng điệu trần thuật). Từ đó, ta sẽ thấy được những
trăn trở của nhà văn muốn gửi gắm qua tác phẩm của mình. Đồng thời sẽ soi sáng
tâm thức lưu đày, cô đơn, bế tắc của các nhân vật để người đọc thấy rõ những góc
khuất của xã hội Mỹ hiện đại cũng như giá trị nhân văn của các tác phẩm văn xuôi
của William Faulkner.12
Chương 1. MỘT CÁI NHÌN KHÁI QUÁT VỀ TIỂU THUYẾT
DÒNG Ý THỨC VÀ WILLIAM FAULKNER
Tự sự dòng ý thức được xem là một thủ pháp, một kỹ thuật sáng tác hiện đại
phổ biến của các trào lưu, khuynh hướng văn học ở thế kỷ XX, đặc biệt là khuynh
hướng văn xuôi nội quan. Kỹ thuật xuất phát từ phương Tây và đã có những thành
công rực rỡ qua những cuốn tiểu thuyết của Virginia Woolf, James Joyce, Joseph
Conrad, Robert Louis Stevenson và cả nhà văn William Faulkner. Sau Chiến tranh
thế giới thứ hai, châu Á cũng đã chứng kiến sự thể nghiệm thành công của những
sáng tác văn học dòng ý thức trong các phẩm của những nhà văn như Vương Mông,
Kawabata Yasunari, …
1.1. Khuynh hướng văn học nội quan và kỹ thuật dòng ý thức
Trước diễn biến lịch sử thế giới biến động ở đầu thế kỷ XX, ý thức con người
đã bị ảnh hưởng không ít, khiến nhiều hoạt động nhận thức thế giới quan thay đổi,
đặc biệt là tình hình văn hóa nhân loại, trong đó văn học là loại hình nghệ thuật tiên
phong.
Để khai thác tâm lý bản thân con người trước những biến động lịch sử, từ cuối
thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, các nhà văn đã đi tìm các khả năng mới của nghệ thuật
độc thoại nội tâm. Đến đầu thế kỷ XX, hình thức “độc thoại nội tâm” được đẩy lên
cao thành kỹ thuật dòng ý thức trong tiểu thuyết, góp phần quan trọng trong việc
hình thành xu hướng sáng tạo mới – khuynh hướng văn xuôi nội quan, nhằm tái
hiện trực tiếp đời sống nội tâm ở con người.
1.1.1. Khuynh hướng văn học nội quan – một trong những khuynh
hướng cơ bản của chủ nghĩa hiện đại
1.1.1.1. Khái niệm khuynh hướng văn học nội quan
Nội quan là một thuật ngữ chỉ một hình thức sáng tác văn học, chủ yếu là văn
xuôi được khởi điểm từ đầu thế kỷ XX, nhằm tái hiện trực tiếp đời sống nội tâm,
xúc cảm và liên tưởng của con người.
Theo học thuyết Jungian của Carl Jung, hướng nội và hướng ngoại đều hướng
về năng lượng tâm linh. Nếu năng lượng tâm linh luôn tìm về thế giới nội tại cho
KẾT LUẬN
Qua việc tìm hiểu đặc điểm tự sự dòng ý thức trong tiểu thuyết của William
Faulkner cùng những khảo sát, phân tích bước đầu, chúng tui rút ra một số kết luận
sau:
1. Đầu thế kỷ XX, cuộc cách tân văn học đã xóa bỏ lối viết truyền thống, hình
thành kỹ thuật sáng tác mới để có thể dễ dàng đi sâu vào đời sống tâm hồn cá nhân.
Thủ pháp dòng ý thức là một trong những kỹ thuật sáng tác quan trọng của khuynh
hướng văn xuôi nội quan, xuất hiện từ đầu thế kỷ XX và gắn với tên tuổi của nhiều
nhà văn lớn, trong đó có cả William Faulkner. Kỹ thuật dòng ý thức thường được
biểu hiện trong các tác phẩm ở sự phân rã cốt truyện, sự đứt gãy dòng ý thức của
nhân vật, kỹ thuật đồng hiện, tính đa thanh, đa bội giọng điệu. Tất cả những phương
pháp đó cốt yếu chỉ để đưa người đọc thâm nhập sâu vào dòng chảy tâm trạng,
những cuộc phiêu du tâm tưởng của nhân vật để từ đó thấu hiểu tiếng lòng tự đáy
lòng của con người thời bấy giờ. Là nhà văn luôn tìm cho mình sự mới lạ, sáng tạo
trong văn chương, William Faulkner đã chịu sự ảnh hưởng sâu sắc lối viết tiểu
thuyết mới ở Châu Âu. Ông được xem là một trong những người tiên phong trong
việc cách tân lối viết mới ở văn học Mỹ và đưa kỹ thuật tự sự dòng ý thức lên tầm
cao mới trong nền văn xuôi nội quan. Những tác phẩm của ông đã dẫn dắt người
đọc đến thế giới nội tâm phong phú trong dòng chảy của ý thức của các nhân vật,
mà Nắng tháng Tám và Khi tui nằm chết là một trong những điển hình ấy.
2. Kỹ thuật dòng ý thức đã chi phối đến cách tổ chức tự sự trong tiểu thuyết
Nắng tháng Tám và Khi tui nằm chết. Nói đến nghệ thuật tiểu thuyết không thể bỏ
qua vai trò của kết cấu. Các hình thức kết cấu mới ra đời dựa vào cơ sở dòng ý thức
của nhân vật và có hơi hướng của tư duy hội họa lập thể. Những mảng hiện thực đặt
cạnh nhau như những khối vuông rubic. Sự đồng hiện của nhiều số phận, nhiều
cảnh tượng, nhiều cuộc đời trong dòng ý thức nhân vật giúp người đọc có cái nhìn
đa chiều, tổng quát về chân tướng hiện thực. Cốt truyện bị nghiền nát từng mảnh
vụn rời rạc, không theo một trình tự thời gian hay mối quan hệ nhân quả nào mà chỉ
theo tâm lý nhân vật. Việc sử dụng các kết cấu tâm lý, kết cấu đồng hiện và kết cấu120
lắp ghép, phân mảnh đã giúp nhà văn phản chiếu sự đa chiều trong đời sống nội
tâm, tình cảm của con người từ đó phát hiện những vấn đề hiện thực trong xã hội.
Mặt khác, hệ thống nhân vật trong tiểu thuyết dòng ý thức rất đa dạng và cực kỳ
phức tạp. Mỗi nhân vật thay mặt cho một kiểu tính cách, một số phận, một chân
dung riêng biệt. Nhưng trong sâu thẳm trong vô thức họ đều chất chứa những ẩn ức
riêng, bị dồn nén và chực chờ bộc phát khi có chất xúc tác. Có thể nói, mỗi một
nhân vật trong tác phẩm là một biểu tượng cho một triết lý sâu xa, chân xác của nhà
văn về con người và đời sống. Thủ pháp dòng ý thức cũng đã chi phối đến kỹ thuật
xây dựng nhân vật. Đó là những nhân vật đắm chìm, suy tư trong dòng chảy tâm
tưởng và những hình ảnh mang tính biểu tượng. Chịu sự chi phối của kỹ thuật dòng
ý thức, nhân vật trong tác phẩm hiện lên một cách chân thật nhất với đời sống nội
tâm, tinh thần phong phú. Thế giới nội tâm của nhân vật được soi chiếu một cách đa
chiều trong những dằn vặt đau đớn, những giằng co quẫy đạp, những trạng thái tan
vỡ, cô đơn… Tất cả được nhà văn ghi lại vào bãi phù sa ký ức nhờ dòng sông tâm
tư bồi đắp.
3. Dòng ý thức cũng đã chi phối quan trọng đến việc tổ chức không – thời gian
nghệ thuật, lựa chọn hình thức ngôn ngữ và tổ chức trần thuật. Việc kết hợp lời kể
và lời tả, sử dụng hệ thống ngôn ngữ đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm đã trở
thành phương tiện đắt giá trong việc giúp nhân vật bộc lộ chức năng giao tiếp khách
quan lẫn chủ quan trong dòng chảy ý thức. Ngoài ra, việc tổ chức không – thời gian
theo kỹ thuật dòng ý thức đã phá vỡ lối xây dựng không – thời gian nghệ thuật
truyền thống. Theo đó, không – thời gian của tiểu thuyết Nắng tháng Tám, Khi tôi
nằm chết bị đảo lộn một cách phi logic do chỉ chú trọng dòng suy tưởng rời rạc của
nhân vật. Nhân vật hiện lên giữa nhiều khoảnh khắc thời gian khác nhau, giữa chiều
dài bất tận của dòng chảy thời gian và chiều sâu thăm thẳm của tâm hồn con người.
Từ đó giúp nhà văn soi chiếu một cách chân thực về đời sống nội tâm phong phú
của con người và giúp độc giả khám phá nhiều ý nghĩa nhân sinh mà tác phẩm hàm
chứa. Hơn nữa, tổ chức trần thuật cũng đóng góp không nhỏ trong việc khắc họa nội
tâm nhân vật sâu sắc. Sự đa bội điểm nhìn, tính đa thanh trong giọng điệu đã giúp
nhà văn tạo nên bức tranh hoàn chỉnh về các nhân vật, mọi ngóc ngách tâm hồn con
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links