Bạn tham khảo mấy bài sau:
Hành vi ứng xử có hai loại: Ứng xử có văn hóa và ứng xử vô văn hóa. Hành vi ứng xử văn hóa là những biểu hiện hoạt động bên ngoài của con người, được thể hiện ở lối sống, nếp sống, suy nghĩ và cách ứng xử của con người đối với những người chung quanh, trong công việc và môi trường hoạt động hằng ngày. Tuy nhiên hành vi ứng xử văn hóa của mỗi cá nhân là khác nhau, nó được hình thành qua quá trình học tập, rèn luyện và trưởng thành của mỗi cá nhân trong xã hội. Hành vi ứng xử văn hóa của tuổi trẻ được coi là các giá trị văn hóa, đạo đức, thẩm mỹ được thể hiện thông qua thái độ, hành vi, cử chỉ, lời nói của mỗi cá nhân đó, với những người chung quanh, trong học tập, công tác, với bạn bè cùng trang lứa và thậm chí ngay cả với chính bản thân mình. Tuổi trẻ ngày nay phần đông là những con người năng động, có kiến thức rộng, sống có hoài bão và lý tưởng, đồng thời không ngừng học hỏi vươn lên để dựng xây đất nước. Nhìn chung họ có những cách ứng xử tích cực, phù hợp với truyền thống, đạo lý dân tộc, có trách nhiệm với xã hội, với chính bản thân mình.
Bên cạnh những biểu hiện của hành vi ứng xử có văn hóa, hiện nay vẫn còn một bộ phận trong giới trẻ có những hành vi ứng xử thiếu văn hóa. Ðối với bản thân họ không có ý chí phấn đấu, sống buông thả, sa đà vào các tệ nạn xã hội: cờ bạc, ma túy, mại dâm... Ðây hoàn toàn là những biểu hiện của nếp sống xa lạ, sai trái, đi ngược với truyền thống đạo đức, văn hóa của dân tộc. Hiện tượng các bạn trẻ, thậm chí là học sinh THPT văng tục, chửi thề; ngang nhiên vi phạm luật lệ giao thông; có thái độ không đúng mực với người lớn tuổi; hành động thiếu văn hóa nơi công cộng... còn khá phổ biến.Trong bối cảnh xã hội hiện nay chúng ta cần có sự nhìn nhận nghiêm túc về vấn đề này.
Việc giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho giới trẻ cần được quan tâm đúng mức. Chúng ta cần có những biện pháp thích hợp nhân rộng, tuyên dương những hành vi ứng xử đẹp tuân theo các chuẩn mực, vừa phù hợp với văn hóa, đạo đức truyền thống của người Việt Nam, vừa phù hợp với các chuẩn mực của xã hội hiện đại. Muốn vun đắp hành vi ứng xử đạo đức, lối sống trong giới trẻ, trước hết cần tác động một cách phù hợp vào nhận thức, tình cảm, ý chí và hành động của giới trẻ, để họ từng bước nâng cao nhận thức, bồi dưỡng tình cảm, hình thành niềm tin và có những hành vi ứng xử đẹp trong cuộc sống. Cần nêu những tấm gương gần gũi như bạn bè, người thân, bạn bè cùng trang lứa, để tác động vào nhận thức, tình cảm và khơi dậy lòng tự trọng của họ; tổ chức các Diễn đàn thanh niên nói về lối sống đẹp, sống có ích, sống có văn hóa... điều chỉnh những hành vi ứng xử thiếu văn hóa nảy sinh trong những mối quan hệ xã hội. Việc các luồng văn hoá phương Tây tràn vào Việt Nam, tiếp đó là sự phát triển không ngừng của công nghệ thông tin đã khiến cho các bạn trẻ ngày càng có điều kiện được bộc lộ cái “tôi” của mình mà quên rằng, văn hoá phương Tây có nhiều điểm khác biệt với văn hoá Việt Nam chúng ta. Mặt khác, các bậc làm cha, làm mẹ họ quá mải mê và gần như dồn hết thời gian cho việc mưu sinh nên việc giáo dục con cái ủy thác cho nhà trường và xã hội. Đây chính là nguyên nhân chủ yếu dẫn tới sự hư hỏng của giới trẻ.
Nếu các bậc cha mẹ có sự quan tâm đúng mực, tạo cho các cháu môi trường sống lành mạnh cả về tâm hồn lẫn thể chất, xây dựng cho chúng một ý thức sống có văn hóa, thử hỏi làm sao các cháu sa vào những cạm bẫy của xã hội và chắc chắn các cháu sẽ là những công dân tốt, sống có văn hóa, có trách nhiệm với chính mình và với xã hội.
ĐÔI ĐIỀU SUY NGHĨ VỀ GIÁO DỤC VĂN HÓA GIAO TIẾP TRONG NHÀ TRƯỜNG
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Không gian văn hóa học đường vốn là không gian văn hóa trong lành, đẹp đẽ, ấy vậy mà lâu nay đang bị ô nhiễm, bị vẩn đục bởi những vết nhơ được thải ra từ một số phần tử thoái hóa phát sinh chính ngay trong nhà trường. Chúng ta vẫn chưa hết bàng hoàng khi chứng kiến cảnh sinh viên xông thẳng vào văn phòng bộ môn ngoại ngữ Đại học Cần Thơ rượt đuổi đâm chém thầy cô. Rồi lại phải đau lòng trước cảnh sinh viên tạt cả thau a xít vào người thầy giáo ngay trên bục giảng tại trường Đại học Nông lâm Thành phố Hồ Chí Minh cách đây không lâu. Những chuyện “động trời” ấy đã làm cho truyền thống “Tôn sư trọng đạo”cao quí của dân tộc bị tổn thương nghiêm trọng. Nỗi đau này không của riêng ai, nhưng đặc biệt với những người làm công tác trong ngành giáo dục và đào tạo thì lại càng nhức nhối hơn. Hơn bao giờ hết, vấn đề kỉ cương, tình thương, trách nhiệm trong nhà trường càng phải được đặc biệt coi trọng và quan tâm đúng mức. Trước “những điều trông thấy mà đau đớn lòng ấy” chúng tui xin bày tỏ : Đôi điều suy nghĩ về giáo dục văn hóa giao tiếp trong nhà trường.
II. NỘI DUNG
1. Khái niệm văn hóa giao tiếp, đạo đức học đường, văn hóa học đường.
Tìm ra một định nghĩa minh bạch cho một khái niệm thuộc lĩnh vực khoa học xã hội& nhân văn quả là rất khó. Ở đây chỉ có thể đưa ra cái gọi là định nghĩa ấy thay bằng quan niệm của mỗi người.
- Văn hóa giao tiếp là một bộ phận trong tổng thể văn hóa nhằm chỉ quan hệ giao tiếp có văn hóa của mỗi người trong xã hội (giao tiếp một cách lịch sự, thái độ thân thiện, cởi mở, chân thành, thể hiện sự tôn trọng nhau), là tổ hợp của các thành tố: lời nói, cử chỉ, hành vi, thái độ, cách ứng xử…
- Đạo đức học đường là một khái niệm thuộc phạm trù đạo đức, nhằm hướng đến việc giáo dục đạo đức, tư tưởng, tình cảm trong sáng, tốt đẹp cho HS trong nhà trường, hướng đến những giá trị nhân văn cao quí của con người: (Tình nghìa thầy- trò: “Tôn sư trọng đạo”, “Tiên học lễ, hậu học văn”, tình nghĩa gia đình: “Công cha như núi Thái sơn. Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”, tình cảm bạn bè, tình người trong cuộc sống “Lá lành đùm lá rách. Thương người như thể thương thân”…)
- Văn hóa học đường là không gian văn hóa bao trùm toàn bộ mọi hoạt động phong phú, đa dạng trong nhà trường.( hoạt động dạy- học, các sinh hoạt vui chơi, giải trí…) Tất cả mọi hoạt động đều đảm bảo những chuẩn mực văn hóa trong nhà trường.
Văn hóa giao tiếp, đạo đức học đường là những bộ phận trong văn hóa học đường. Giữa các bộ phận đều có quan hệ gắn bó với nhau.
2. Mục tiêu của giáo dục văn hóa giao tiếp trong nhà trường.
Giáo dục văn hóa giao tiếp trong nhà trường nhằm hướng tới các mục đích là:
- Giúp cho mọi thế hệ học sinh (HS), sinh viên (SV) có được nhận thức đúng để có hành vi đẹp về ứng xử, giao tiếp với nhau trong học tập, sinh hoạt ở tất cả mọi môi trường xã hội khác nhau. Thông qua văn hóa giao tiếp giúp cho mỗi người gần gũi thân thiện, hòa hợp với nhau, có sự đồng cảm, chia sẻ, từ đó làm cho quan hệ giữa người với người trở nên tốt đẹp hơn “Người yêu người sống để yêu nhau” (Tố Hữu) và nâng cao được ý thức cộng đồng cho mỗi người.
- Đích cuối cùng là phải làm cho văn hóa học đường thật sự tốt đẹp, xây dựng được môi trường văn hóa lành mạnh, trong sáng, đẹp đẽ, đầy tính nhân văn, có sức cảm hóa, sức lan tỏa sâu rộng trong xã hội, từ đó góp phần hình thành, phát triển nhân cách con người mới XHCN Việt Nam.
3. Văn hóa giao tiếp từ truyền thống đến hiện đại.
3.1. Từ truyền thống.
Văn hóa giao tiếp truyền thống của chúng ta được chảy từ trong nguồn mạch của gốc văn hóa nông nghiệp trọng tình, vì vậy trong giao tiếp, cũng như trong cách ứng xử, xưa cũng như nay chúng ta luôn lấy chữ tình, chữ nghĩa làm trọng, xem “lời chào cao hơn mâm cỗ”. Điều này thể hiện rõ ràng, dứt khoát quan niệm của ông bà ta xưa là rất coi trọng văn hóa giao tiếp bởi đó là nhu cầu không thể thiếu với mỗi người.Trong cuộc sống, mỗi người cần đến sự quan tâm, thăm hỏi, động viên nhau, đến với nhau vì tình, vì nghĩa và để thắt chặt thêm, gắn bó hơn quan hệ tình cảm. Trong giao tiếp thể hiện thái độ trọng thị, chân thành. Coi trọng phép tắc nhưng không nghi lễ, hình thức rờm rà. Điều đó cho thấy được bản chất tốt đẹp trong văn hóa giao tiếp của chúng ta. Chính nhờ bản chất đó mà đã nuôi dưỡng được những giá trị tinh thần cao quí trong tâm hồn mỗi người Việt Nam chân chính. Có những khái niệm xưa nhưng không cũ vẫn rất quen thuộc với khẩu vị của người Việt Nam chúng ta như: Thuần phong, mĩ tục; tiên học lễ, hậu học văn; lời chào cao hơn mâm cỗ; tôn sư trọng đạo; công cha, nghĩa mẹ, ơn thầy…Đó là những khái niệm chứa đựng những giá trị văn hóa, nhân văn cao quí luôn được mọi người coi trọng và ra sức gìn giữ, phát triển.
3.2. Đến hiện đại.
Nhìn chung, những giá trị văn hóa truyền thống cho đến nay cơ bản vẫn còn được lưu giữ và tiếp tục phát triển. Tuy nhiên trong thời đại ngày nay do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan cho nên đã làm cho một số giá trị văn hóa truyền thống bị phai nhạt, thậm chí bị rạn nứt, đổ vỡ. Trong phạm vi nhà trường có những vấn đề không chỉ làm đau lòng người trong cuộc mà còn gây nỗi bất bình, e sợ cho cả xã hội. Mọi người chắc phải rùng mình và hết sức kinh ngạc khi chứng kiến hay hay tin cảnh SV cầm dao rượt đuổi, đâm chém thầy, cô tại văn phòng, rồi cảnh SV đang tâm tạt a xít vào mặt thầy giáo ngay trên bục giảng. Thật đau xót và khó hiểu nổi với cách ứng xử đầy tính bạo lực theo kiểu xã hội đen của một số phần tử SV có chữ mà thiếu nghĩa ấy trong mái trường Đại học. Ngược lại cũng không phải ít những trường hợp thầy, cô giáo có những cách hành xử phản giáo dục đối với HS như bán điểm mua tình hay những hình phạt quá khắt khe…. Chỉ mới đơn cử vài trong muôn vàn trường hợp tiêu cực đa dạng từ trước tới nay ở trong phạm vi trường học để thấy rằng tình hình đạo đức văn hóa học đường đang có vấn đề và cần tìm ra nguyên nhân “bệnh hoạn” để có phương pháp chữa trị.
Mọi thiếu sót, yêú kém hay sai phạm trong lĩnh vực nào cũng đều có nguyên nhân chủ quan và khách quan.
* Về khách quan: Cũng như mọi lĩnh vực khác trong xã hội, văn hóa học đường cũng bị chi phối bởi những qui luật phát triển của thời đại. Người ta thường qui về một số nguyên nhân chủ yếu như: do mặt trái của kinh tế thị trường, do tác động của khoa học công nghệ, do văn hóa phẩm không lành mạnh, do chủ nghĩa thực dụng phương tây…Rõ ràng tất cả những do “của lạ” ấy đều có sức hấp dẫn, có sức lôi kéo đối với mọi người, nhất là đối với giới trẻ, đối với những người thiếu bản lĩnh. Nếu không có sức đề kháng tốt thì việc bị “vi rút” độc hại xâm nhập, gây bệnh hoạn, tàn phá cơ thể là điều hiển nhiên.
* Về chủ quan: Nhìn thẳng vào sự thật, chúng ta không ngần ngại nói rằng do nhận thức vấn đề chưa đúng, do chưa được mọi người quan tâm đúng mức nên ý thức xây dựng môi trường văn hóa giao tiếp, đạo đức học đường, văn hóa học đường chưa cao.Vấn đề tổ chức, quản lí, giáo dục chưa tốt. Nhà trường rất coi trọng việc trang bị kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ mà lại quá xem nhẹ thậm chí bỏ qua việc giáo dục văn hóa học đường.
Thực tế cho thấy, lâu nay chúng ta rất coi trọng và chừng mực nào đấy đã làm tốt việc dạy chữ, nhưng việc dạy người là chưa tốt. Hậu quả của việc dạy người chưa tốt ấy là những chuyện phi giáo dục đã được các phương tiện thông tin đại chúng nêu rõ, thật đáng buồn, đáng lo. Trong các nhà trường từ phổ thông đến đại học, thử hỏi đã có trường nào thực hiện tốt khẩu hiệu, cũng là phương châm giáo dục mà tiền nhân đã nêu ra từ xưa, mới đây lại được ông Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo khuyến nghị trong dịp khai giảng năm học 2009- 2010 là “Tiên học lễ, hậu học văn”.Thử hỏi chúng ta đã thực sự coi trọng và làm tốt học lễ trước rồi mới học văn hay đã làm ngược lại. Vấn đề “tiên học lễ” đã bị xem nhẹ, thậm chí có nơi, có lúc vô tình bị lãng quên. Hình như có nhận thức “Tiên học lễ” là dành cho các bậc học ở mẫu giáo, phổ thông còn lên đến bậc cao đẳng, đại học thì xem như đã hoàn thành chương trình học lễ nên chỉ tập trung cho việc học văn.(kiến thức thuần túy) Bởi vậy khẩu hiệu “ Tiên học lễ, hậu học văn” đã được các lớp đàn anh “ưu tiên, nhường” hết cả cho các lớp đàn em. Chính sự nhường nhịn ấy mà các anh không được bồi dưỡng thành ra trở nên bệnh hoạn. Rõ ràng những ca bệnh trọng, nguy hiểm gây lo ngại cho xã hội là từ các anh vốn tự đánh giá là đã được “miễn dịch”.
Hậu quả của việc quá coi trọng kiến thức, nhẹ đạo nghĩa cho nên con người thiếu hàng loạt những phẩm chất làm người, thiếu cảm xúc, thờ ơ lạnh nhạt trước nỗi bất hạnh của người khác, thiếu dũng khí đấu tranh trước mọi bất công, nhìn đời bằng con mắt vị lợi. Vì thế để đạt được mục đích riêng của mình, họ đã bằng mọi cách, mọi giá, sẵn sàng hành động một cách liều lĩnh, mặc dù biết đó là những việc làm sai trái, vi phạm đạo đức, pháp luật. Trong nhà trường tại sao lại xảy ra nào là những chuyện bạo lực, chuyện gian dối trong thi cử, chuyện bằng thật, học giả, chuyện đua nhau mở các trường đại học khi chưa có đủ điều kiện, hay là hình thức kinh doanh và bệnh thành tích trong giáo dục…? Lỗi đã rõ. Có lỗi bề nổi dễ xác định sự việc, con người. Chẳng hạn việc SV đâm chém, tạt axit vào thầy cô thì quá rõ, mọi người biết được ngay thời gian, địa điểm, con người gây ra sự việc. Nguyên nhân cũng có thể xác định là do quá nông nổi, quá giận mất khôn, hay mâu thuẫn cá nhân. Thế nhưng có lỗi chìm sâu khó xác định con người, sự việc. Chẳng hạn bệnh thành tích, chuyện bằng thật, học giả thì gốc vấn đề là do đâu? Hay chuyện ào ạt mở các trường đại học khi chưa đủ điều kiện. Mở trường vì mục đích nâng cao dân trí hay vì mục đích lợi nhuận về mặt kinh tế, một hình thức kinh doanh trong giáo dục, nặng, nhẹ bên nào? Cơ quan, cá nhân nào chịu trách nhiệm về vấn đề này có biết không? Những việc lớn như vậy lẽ nào không thấy, không biết, ai cho phép làm, ai chịu trách nhiệm? Quả là cả hệ thống vấn đề không đơn thuần, đơn phương, đơn giản mà rất phức tạp.Vấn đề là phải tìm được nguồn gốc và bản chất sâu xa của nó để có biện pháp ngăn chặn kịp thời từ đó mở ra hướng đi đúng trong giáo dục.
THêm bài này nữa
BÀN VỀ CÁCH XỬ THẾ VÀ PHÉP LỊCH SỰ TRONG GIAO TIẾP CỦA NGƯỜI VIỆT NAM HIỆN NAY