Quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa dưới góc nhìn của quan điểm lị

xã hội chủ nghĩa.
1.1. Sự đổi mới kinh tế ở Việt Nam.
1.1.1. Quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam.
Đại hội lần thứ VI của Đảng được đánh dấu như một cái mốc quan trọng trong việc chuyển đổi cơ chế. Trên cơ sở phê phán một cách nghiêm khắc cơ chế tập trung quan liêu bao cấp mà nguồn gốc từ kinh tế hiện vật và những hậu quả của nó, nhất quán chuyển sang kinh tế thị trường. Tổng kết hai năm thực hiện Đại hội VI nền kinh tế phát triển, khắc phục được suy thoái, nền kinh tế xã hội đã có những thay đổi căn bản, đó là những căn cứ để đẩy tới một bước cao hơn. Đại hội lần thứ VII của Đảng nhất quán chuyển sang kinh tế thị trường (KTTT) với những quan điểm khá triệt để: chấp nhận thị trường một cách cơ bản; tổng thể lâu dài, một thị trường thống nhất thông suốt hoà nhập với thị trường thế giới, thị trường là đối tượng quản lý của Nhà nước.
Thực tế hơn 10 năm qua ở nước ta đã chứng tỏ quá trình chuyển sang kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa là quá trình đổi mới tất yếu, tiến độ, nhưng cũng là quá trình phức tạp lâu dài. Đó là quá trình cách mạng khởi đầu bằng ý nguyện của quần chúng, được Đảng nắm bắt, tổng kết, định hướng bằng cơ chế, chính sách, là sự dũng cảm nhìn thẳng vào những sai lầm, khuyết điểm từ mô hình cũ với những quan điểm giản đơn từ đó quyết tâm đổi mới, coi đổi mới là vấn đề sống còn của dân tộc, chấp nhận KTTT bằng lý trí, tình cảm, bằng sự tìm tòi thử nghiệm từ cuộc sống mà cách đây vài chục năm trong tư duy kinh tế còn là cuộc đấu tranh gay gắt.
Những chuyển đổi đó thực sự tạo ra bước ngoặt kinh tế. Chỉ một thời gian ngắn, đất nước có nhiều thay đổi. Bước đầu tình trạng suy thoái dần dần được khắc phục. Cuộc khủng hoảng kéo dài từ cuối thập kỷ 70 và gay gắt vào những năm 80 khi lạm phát ở mức phi và kéo dài. Song nhờ có sự cố gắng của toàn Đảng, toàn dân nền kinh tế không những đứng vững mà còn tạo được những tiến bộ vượt bậc, đạt tốc độ tăng trưởng khá liên tục. Tổng sản phẩm trong nước năm 1994 tăng 8,5%/năm, trong đó sản xuất công nghiệp tăng 13%, sản xuất nông nghiệp tăng 45%, kim ngạch xuất khẩu tăng 20,8%, lạm phát giảm dần thu hút được vốn đầu tư nước ngoài với số vốn đăng ký 10 tỷ USD. Nền kinh tế bước đầu đã có tích luỹ nội bộ, xuất khẩu và nhập khẩu đã lấy lại thế cân bằng, dần dần biết phát huy và tận dụng được lợi thế so sánh trong quan hệ kinh tế quốc tế. Thành tựu nổi bật nhất trong thời gian qua là sản phẩm nông nghiệp phát triển, từ chỗ thiếu lương thực triền miên, đến nay chúng ta đã có khả năng tự túc phần nào dự trữ và xuất khẩu. Năm 1998 mặc dù một số vùng gặp thiên tai nhưng sản lượng thực đạt mức kỷ lục 25 triệu tấn. Cơ cấu kinh tế nhiều thành phần đang được hình thành và phát huy tác dụng.
1.1.2. Đổi mới nền kinh tế ở Việt Nam thành nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Do nước ta là nước XHCN nên khi đổi mới nền kinh tế thì đi theo nền KTTT theo định hướng XHCN. KTTT theo định hướng XHCN là một khái niệm kép. Định hướng theo nghĩa danh từ là nền kinh tế thị trường vận động và trong nó hàm chứa và bị chi phối bởi tính chất XHCN. Và theo nghĩa động từ là tiến trình chế định nền kinh tế thị trường theo nguyên tắc XHCN nhằm phục vụ CNXH.
Tổng hoà các nghĩa đó, KTTT theo định hướng XHCN ở Việt Nam là một kiểu tổ chức nền kinh tế vừa dự trên những nguyên tắc và qui luạat của KTTT vừa dựa trên và được dẫn dắt, chi phối bởi các nguyên tắc và bản chất CNXH, thể hiện ba mặt sở hữu, tổ chức quản lý và phân phối.
1.2. Thế nào là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Lịch sử nhân loại đã chứng kiến nhiều mô hình kinh tế khác nhau. Mỗi mô hình đó là sản phẩm của trình độ nhận thức nhất định trong những điều kiện lịch sử cụ thể. Nghiên cứu một cách nghiêm túc các mô hình đó, cùng với thời gian và kinh nghiệm thực tế chúng ta đã rút ra cho mình một cách nhìn đúng đắn hơn và một sự lựa chọn thực tế hơn. Đó là chúng ta đã kịp thời chuyển sang nền KTTT định hướng XHCN.
Trước tiên cần tìm hiểu khái niệm KTTT. KTTT được hiểu là một kiểu kinh tế xã hội mà trong đó sản xuất và tái sản xuất xã hội gắn chặt với thị trường, tức là gắn chặt với quan hệ hàng hoá, tiền tệ, với quan hệ cung - cầu. Trong nền KTTT nét biểu hiện có tính chất bề mặt của đời sống xã hội là quan hệ hàng hoá. Mọi hoạt động xã hội đều phải tính đến quan hệ hàng hoá hay ít nhất thì cũng phải sử dụng các quan hệ hàng hoá như là mắt, khâu trung gian.
Nền KTTT từ khi mới ra đời cho đến nay đã trải qua các giai đoạn khác nhau, mỗi giai đoạn đều có đặc điểm riêng. Trong các giai đoạn đó đã từng có các nền KTTT theo định hướng này hay theo định hướng khác. Đến bây giờ khi nước ta đổi mới, nền kinh tế nước ta đã xác định được một định hướng đúng đắn cho nền KTTT đó là định hướng XHCN.
KTTT định hướng XHCN theo quan điểm của Đảng ta là nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận hành theo cơ chée thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng XHCN. Về bản chất khác với KTTT tư bản chủ nghĩa, nền KTTT định hướng XHCN là một nền kinh tế vì nhân dân, phục vụ nhân dân, lấy đời sống nhân dân, công bằng xã hội làm mục tiêu để tăng trưởng kinh tế.
1.2.1. Ưu điểm của nền kinh tế thị trường.
Đến Đại hội lần thứ VIII (6/1996) trên cơ sở kế thừa những đường lối, chủ trương đúng đắn về việc sử dụng KTTT do các Đại hội trước đề ra, Đảng ta đã xác định rõ hơn vai trò của KTTT: cơ chế thị trường đã phát huy tác dụng tích cực to lớn đến sự phát triển kinh tế xã hội, nó chẳng những không đối lập mà còn là một nhân tố khách quan cần thiết của việc xây dựng và phát triển đất nước theo con đường XHCN.
1.2.2. Những hạn chế và khuyết điểm của kinh tế thị trường.
Kinh tế thị trường tuy có nhiều điểm mạnh nhưng bản thân nó vốn có những giới hạn, những khuyết tật mang tính tự phát hết sức bướng bỉnh, hơn thế nữa quan hệ thị trường còn là môi trường thuận lợi để phát sinh nhiều tiêu cực và tệ nạn xã hội. Thực tế những năm qua cho thấy, tuy mới áp dụng KTTT chưa được bao lâu mà bên cạnh những thành tựu, như làm ăn thuần túy chạy theo lợi nhuận dẫn đến các hình thức lừa đảo, hối lộ, trốn thuế, nợ nần khó trả, thương mại hoá một cách tràn lan, xâm nhập vào các lĩnh vực dễ thương tổn như y tế, giáo dục, văn hoá… làm cho giá trị đạo đức, tinh thần bị băng hoại và xuống cấp, đồng thời đã chi phối nhiều quan hệ giữa người với người; sự phân hoá giàu cùng kiệt và bất công xã hội có chiều hướng tăng lên; bởi sống ích kỷ, thực dụng có nguy cơ ngày càng tăng.
Bởi vậy, Đảng ta chỉ rõ: "Vận dụng các hình thức và phương pháp quản lý nền KTTT là để sử dụng mặt tích cực của nó, phục vụ mục đích xây dựng XHCN chứ không phải đi theo con đường TBCN".
1.2.3. Có thể thực hiện được kinh tế thị trường dưới chủ nghĩa xã hội hay không?
Kinh tế thị trường là thể chế kin...