Phương pháp chỉ số thống kê và vận dụng phương pháp đó để phân tích biến động tổng doanh thu của khá

biến động tổng doanh thu của khách sạn Sông Nhuệ thời kì 1996-2000.
Em xin chân thành Thank sự giúp đỡ tận tình của thầy PGS.TS Nguyễn Công Nhự, thầy đã hướng dẫn em từ khi bắt đầu làm đề án đến khi em hoàn thành đề án này. Do thời gian có hạn, trình độ nghiên cứu hạn chế nên đề án của em còn nhiều thiếu sót không thể tránh khỏi. Em rất mong nhận được sự góp ý của các thầy cô để bài viết của em được tốt hơn.
Phần I
Những vấn đề lý luận về chỉ số thống kê
I. Khái niệm, ý nghĩa, sự cần thiết của việc phân tích
Phân tích thống kê là nêu ra một cách tổng hợp bản chất cụ thể của cá hiện tượng và quá trình kinh tế xã hội trong điều kiện lịch sử nhất định qua biểu hiện bằng số lượng. Nói cụ thể phân tích thống kê là xác định mức độ nêu lên sự biến động biểu hiện tính chất và trình độ chặt chẽ của mối liên hệ hiẹn tượng. Phân tích thống kê phải lấy con số thống kê làm tư liệu, lấy các phương pháp thống kê làm công cụ nghiên cứu.
Phân tích thống kê có ý nghĩa quan trọng trong quá trình quản lý kinh tế. Nhờ có lý luận và phương pháp phong phú mà thống kê có thể vạch ra nguyên nhân của việc hoàn thành kế hoạch và các quyết định quản lý ; phân tích ảnh hưởng của các nhân tố đến việc sử dụng nguồn ực, xác định các mối liên hệ, các tính quy luật chung của hệ thống.
Chức năng của phân tích thống kê ngày càng trở nên quan trọng hơn, khối lượng công việc nhiều hơn và vai trò của thống kê trong bộ máy Nhà nước ngày càng nhiều hơn. Trong quá trình phân tích thống kê phương pháp tiếp cận hệ thống đòi hỏi phải tiếp cận theo cả 2 hướng: hướng phân tích và hướng tổng hợp.
Theo hướng phân tích đối tượng nghiên cứu được tách ra thành nhiều yếu tố cấu thành, các nguyên nhân ảnh hưởng đến sự biến động của đối tượng cũng được chia ra làm nhiều nguyên nhân nhỏ hơn nhằm tạo khả năng nghiên cứu một cách sâu sắc và chi tiết đối tượng. Do việc phân tích thành các nhân tố như trên ta có thể khảo sát và biết được đâu là nhân tố nổi trội tác động của đối tượng mà ta nghiên cứu. Mức độ chi tiết của việc nghiên cứu phân tích nhân tố phụ thuộc vào nhiệm vụ phân tích thống kê và khả năng thực té của sự phân tích nhân tố. Không phải lúc nào cũng phân tích một cách chi tiết vì trong nhiều trường hợp điều đó là không thể thực hiện và nếu thực hiện được thì có nhiều khả năng làm nhiễu các quyết định quản lý.
Theo hướng tổng hợp có thẻ có một số cách làm khác nhau người ta có thể khảo sát sự biến động chung của cả đối tượng nghiên cứu, xây dựng các mô hình biến động của chúng trong một thời gian dài hay trên quy mô lớn từ đó phân tích quy luật của đối tượng. Cũng có thể nghiên cứu đối tượng trong mối quan hệ lẫn nhau với một số nhân tố chủ yếu khác hay hiện tượng, quá trình khác. Người ta có thể kết hợp nhiều nhân tố nhỏ thành nhóm các nhân tố ảnh hưởng có cùng tính chất chung nào đó để khảo sát sự tác động theo các hướng chủ yếu khác nhau. hay biến các nhân tố có thể so sánh được.
Trong thống kê có nhiều phương pháp phân tích và ta có thể sử dụng tổng hợp một số phương pháp để phân tích một sự vật hiện tượng, quá trình nào đó.
Phân tích thống kê doanh thu nhằm góp phần đánh giá một cách đầy đủ và toàn diện hoạt động kinh doanh của một doanh nghiệp, công ty hay một tổ chức kinh doanh nào đó. Nghiên cứu xu hướng phát triển, mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố liên quan đến nhân tố doanh thu.
II. Phương pháp chỉ số
1. Khái niệm - đặc điểm - phân loại chỉ số
a. Khái niệm:
Chỉ số là số tương đối (đơn vị là: lần; %) biểu hiện quan hệ so sánh 2 mức độ của 1 hiện tượng.
Trong thực tế đối tượng nghiên cứu của phương pháp chỉ số là những hiện tượng phức tạp, gồm các phần tử, đơn vị có đặc điểm tính chất khác nhau mà người ta không thể cộng trực tiếp để so sánh.
b. Đặc điểm
Khi muốn so sánh các mức độ của hiện tượng phải chuyển các đơn vị, phần tử, hiện tượng cá biệt có tính chất, đặc điểm khác nhau thành một dạng đồng nhất có thể cộng trực tiếp chúng lại.
- Khi có nhiều nhân tố cùng tham gia vào việc tính toán phải giả định chỉ có một nhân tố thay đổi còn các nhân tố khác thì không đổi (gọi là quyền số) nhằm loại trừ ảnh hưởng biến động của các nhân tố này tới kết quả so sánh.
Khi ta nghiên cứu sự biến động của nhân tố số lượng người ta thường cố định nhân tố chất lượng ở kì gốc. Còn khi nghiên cứu sự biến động của nhân tố chất lượng thì người ta cố định nhân tố số lượng ở báo cáo. Chỉ số có nhiều tác dụng khác nhau tuỳ theo từng loại:
Chỉ số dùng để phản ánh sự biến độn của hiện tượng qua thời gian gọi là chỉ số thời gian.
Chỉ số phản ánh sự biến động của phần tử qua không gian (địa phương A với địa phương B) gọi là chỉ số không gian.
Chỉ số phản ánh nhiệm vụ kế hoạch gọi là chỉ số kế hoạch.
Ngoài ra chỉ số cần được dùng để phân tích vai trò ảnh hưởng biến động của từng nhân tố đối với sự biến động của toàn bộ hiện tượng.
c. Phân loại chỉ số.
C1. Theo phạm vi tính toán:
* Chỉ số đơn (chỉ số cá thể) nêu nên sự biến động của từng đơn vị cá biệt.
+ Chỉ số đơn về giá hàng hoá
ip =
+ Chi số đơn về lượng hàng hoá tiêu thụ.
iq =
Trong đó:
: Là giá cả các loại hàng hoá ở kì gốc và kỳ nghiên cứu
: Là số lượng các loại hàng hoá ở kì gốc và kì nghiên cứu
* Chỉ số tổng hợp (chỉ số chung): là chỉ số phản ảnh sự biến động của hiện tượng phức tạp gồm nhiều đơn vị hay phần tử khác nhau.
c2. Theo nội dung chỉ số phản ánh:
. Chỉ số phát triển:
+ Chỉ số đơn về giá và sản lượng.
ip =
iq =
+ Chỉ số phát triển tổng hợp về giá
đ của Las peyres (1864)
Với Ip: là chỉ số tổng hợp về giá.
Po, P1: là giá cả mỗi mặt hàng kì gốc và kì nghiên cứu .
qo : là số lượng hàng hoá kì gốc (nó đóng vai trò là nguyên số).
đ của Paesches (1874).
Với : q1 : Là số lượng hàng hoá ở kì nghiên cứu
(đóng vai trò là quyền số)
đ của Fische (1921)
áp dụng chỉ số về giá của Pische khi có sự sai lệch đáng kể giữa : và
Ta cũng có thể dựa vào chỉ số đơn về giá (i p) để xác định chỉ số tổng hợp về giá bằng cách biến đổi công thức của và và ta sẽ được:
với và D0 = d0.100
với và D1 = d1 . 100
Thực chất chỉ số tổng hợp về giá cả là trung bình cộng gia quyền hay trung bình điều hoà gia quyền của các chỉ số đơn về giá cả (trong đó quyền số có thể là doanh thu kì gốc hay tỉ trọng doanh thu kì gốc)
+ Chỉ số tổng hợp về lượng hàng hoá tiêu thụ
đ của Las peyres
quyền số là p0
đ của Paasche :
đ của Fische :
Chỉ số này dùng khi IqL và IqP có sự khác biệt rõ rệt.
Ta cũng có thể dựa vào các iq để tính chỉ số tổng hợp về lượng hàng hoá
* Chỉ số không gian,
+ Chỉ số đơn về giá và sản lượng:
ip(A/B) =
iq(A/B) =
Trong đó:
iq(A/B) chỉ số giá cả của loại hàng hoá nào đó ở địa phương A so với địa phương B
iq(A/B) là chỉ số sản lượng hàng hoá nào đó ở địa phương A so với địa phương B.
qA, qB là sản lượng từng loại của địa phương A và B
PA, PB và giá cả từng loại của địa phương A và B
+ Chỉ số tổng hợp:
đ về giá cả:
IP(A/B) =
đ về lượng hàng hoá tiêu thụ.
Iq(A/B) =
*Chỉ số kế hoạch về giá thành sản phẩm
+ Chỉ số đơn
đ Chỉ số nhiệm vụ kế hoạch giá thành
iznv =
đ Chỉ số hoàn thành kế hoạch
iz = iznv . izht
với izht =
= x
+ Chỉ số tổng hợp
đ Chỉ số nhiệm vụ kế hoạch giá thành
Iznv =
đ Chỉ số hoàn thành kế hoạch giá thành
Iznt = với qKH là quyền số
Izht = với q1 là quyền số
* Chỉ số kế hoạch về khối lượng sản phẩm
+ Chỉ số đơn
đ Nhiệm vụ kế hoạch
iqnv =
đ Hoàn thành kế hoạch
iqht =
+ Chỉ số tổng hợp
đ Chỉ số về nhiệm vụ kế hoạch
Iqnv =
đ Chỉ số về hoàn thành kế hoạch.
Iqht =
c3. Theo tính chất của các chỉ tiêu
. Chỉ số chỉ tiêu chất lượng: phản ánh biến động của chỉ tiêu chất lượng.
. Chỉ số chỉ tiêu khối lượng phản ánh sự biến động của 1 chỉ tiêu khối lượng nào đó.
Việc phân chia này được áp dụng đối với một số chỉ tiêu thông thường trong từng mối quan hệ cụ thể.
2. Hệ thống chỉ số:
Đó là một đẳng thức mà nó phản ánh mối liên hệ giữa các chỉ số với nhau.
a. Phân loại hệ thống chỉ số.
a1. Hệ thống chỉ số tổng hợp:
+ Phương pháp liên hoàn: cho rằng sự biến động của toàn bộ hiện tượng do ảnh hưởng biến động tác động lẫn nhau của các nhân tố do đó thời kê quyển số của các chỉ số nhân tố là lấy ở những thời kì khác nhau.
Ipq = Ipp . IqL (1)
Ipq = IpL . Iqp (2)
= .
Lượng tăng giảm tuyệt đối
ồp1q1 - ồp0q1 = (ồp1q1 - ồp0q1) + (ồp0q1 - ồp0qo)
Lượng tăng giảm tương đối
= +
+ Phương pháp ảnh hưởng biến động riêng biệt cho rằng, sự biến động của toàn bộ hiện tượng là do ảnh hưởng của biến động riêng biệt của từng nhân tố và sự tác động tương hỗ lẫn nhau giữa các nhân tố do đó quyền số của chỉ số đều lấy ở kì gốc và hệ thống chỉ số là duy nhất.
Ipq = IpL x IqL x Ik
= x
Lượng tăng giảm tuyệt đối
ồp1q1 - ồp0q0 = (ồp1q0 - ồp0q0) + (ồp0q1 - ồp0q0) + (ồp1q1 + ồp0q0 - ồp1q0 - ồp0q1)
a2. Hệ thống chỉ số của số trung bình.
- chỉ số phản ảnh sự thay đổi của chỉ số trung bình qua thời gian:
= với
- IX Chỉ số phản ánh ảnh hưởng biến động của tiêu thức bình quân đối với sự biến động của số bình quân chung:
IX = với
- If/ồf chỉ số p...