langtu_daohoa1994
New Member
Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết nối
Chƣơng 1. KHÁI QUÁT VỀ TRIẾT HỌC NGÔN NGỮ VÀ CUỘC ĐỜI,
SỰ NGHIỆP CỦA NOAM CHOMSKY ...............................................................11
1.1. Khái quát về triết học ngôn ngữ.........................................................................11
1.1.1. Triết học ngôn ngữ là gì?................................................................................11
1.1.2. Khái lược lịch sử triết học ngôn ngữ ..............................................................12
1.2. Noam Chomsky: cuộc đời và sự nghiệp ............................................................35
1.2.1. Cuộc đời ..........................................................................................................35
1.2.2. Sự nghiệp.........................................................................................................38
Tiểu kết Chương 1.....................................................................................................46
Chƣơng 2. NHỮNG TƢ TƢỞNG TRIẾT HỌC NGÔN NGỮ CƠ BẢN CỦA
NOAM CHOMSKY ................................................................................................47
2.1. Chomsky bàn về ngôn ngữ.................................................................................47
2.1.1. Quan niệm của Chomsky về bản chất ngôn ngữ.............................................47
2.1.2. Các quy tắc tạo sinh câu .................................................................................55
2.2. Chomsky bàn về ý thức/ hoạt động trí não ..........................................................64
2.2.1. Chủ nghĩa duy lí và quan điểm của Chomsky ...................................................64
2.2.2. Cơ chế bộ não sinh ra ngôn ngữ.......................................................................71
2.3. Chomsky bàn về thụ đắc ngôn ngữ ....................................................................75
2.3.1. Thiết bị thụ đắc ngôn ngữ ...............................................................................75
2.3.2. Cơ chế trẻ em thụ đắc ngôn ngữ .....................................................................80
Tiểu kết Chương 2.....................................................................................................92
KẾT LUẬN...................................................................................................... 93
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................95
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Noam Chomsky được cả thế giới biết đến là một giáo sư ngôn ngữ học người
Mỹ nổi tiếng có ảnh hưởng lớn trong thời đại chúng ta. Vị trí của Chomsky trong
khung cảnh trí tuệ thế giới là độc nhất vô nhị. “Theo cứ liệu thống kê của “Arts and
Humanities Citation Index”, trong khoảng thời gian 1980-1992, Chomsky là một
trong những học giả được trích dẫn nhiều nhất” [4, tr. 40]. Và theo cuộc bầu chọn
những người trí tuệ trên thế giới vào năm 2005 do tạp chí Prospect của Anh thực
hiện thì “Noam Chomsky là người có trí tuệ nhất thế giới” [12, tr.175]. Ông là nhân
vật hàng đầu trong cuộc cách mạng tri nhận (cognitive) của những năm 1950 và
1960 đồng thời chi phối lĩnh vực ngôn ngữ học kể từ đó. Tên tuổi của ông gắn liền
với ngữ pháp cải biến – tạo sinh (Generative –Transformational Grammar), là một
tấm biển chỉ đường, là nguồn cổ vũ cho nhiều nhà ngôn ngữ học trên thế giới và là
điểm so sánh cho hầu hết các học giả. Đôi khi, ông còn được coi là “cha đẻ” của
ngôn ngữ học hiện đại. Chomsky được biết đến không chỉ trong ngôn ngữ học mà
trong cả triết học ngôn ngữ. Trong triết học ngôn ngữ, ông bàn đến những vấn đề:
sự đối lập giữa ngữ năng/ năng lực ngôn ngữ (linguistic compentence) và ngữ thi/
sự thực hiện ngôn ngữ (linguistic performance). Chính ở đó ngữ năng của con người
và tri thức ngôn ngữ có quan hệ rất chặt chẽ trong các biểu đạt.
Tư tưởng của Chomsky tập trung vào các cơ chế ngữ pháp của ngôn ngữ nói
chung, sự hiểu biết có tính ngầm ẩn và bản năng của chúng ta. Cơ chế này gắn liền
với hoạt động trí não (mind) của con người, đó là những hoạt động có ý thức. Bằng
việc đưa ra một sự phân biệt quan trọng ngữ năng và ngữ thi, Chomsky xem ngữ
pháp của một ngôn ngữ là cơ chế hợp thành ngữ năng. Theo ông, nghiên cứu ngôn
ngữ là nghiên cứu ngữ năng có tính chất chung, phổ quát cho mọi ngôn ngữ, không
phải là lí thuyết về ngữ thi. Từ đó, Chomsky đặt ra những vấn đề rất đáng chú ý
như: ngữ pháp phổ quát (Universal grammar) và ngữ pháp đặc thù (Particular
grammar), các quy tắc tạo sinh (genernative rules), sự khác biệt giữa ngôn ngữ nội
tại (Internal language- viết tắt là I-language) nằm trong người học và ngôn ngữ
ngoại tại (External language- viết tắt là E-language) nằm ngoài người học và vấn đề
thụ đắc ngôn ngữ (language acquisition) ở trẻ em. Chính những nghiên cứu này của
Chomsky đã thúc đẩy nhiều nghiên cứu khác như: vấn đề thụ đắc ngôn ngữ trong
tâm lý học, nghiên cứu trong trí tuệ nhân tạo và khoa học máy tính, việc dạy và học
ngoại ngữ. Chomsky đã làm một “cú hích” cho sự ra đời của ngôn ngữ học tri nhận
(cognitive linguistics), một lí thuyết đi sâu vào việc khảo sát các quá trình trí não
trong việc sử dụng tri thức và nhận thức ngôn ngữ. Đối với triết học ngôn ngữ
(philosophy of language), ông cũng có những đóng góp có giá trị.
Triết học ngôn ngữ là một lĩnh vực của triết học có nhiệm vụ không chỉ
nghiên cứu nguồn gốc, bản chất, chức năng của ngôn ngữ, mối quan hệ giữa tư duy
và ngôn ngữ mà còn làm rõ vấn đề bản chất ý nghĩa, sử dụng ngôn ngữ, nhận thức
ngôn ngữ và mối quan hệ giữa ngôn ngữ và thực tại. Triết học ngôn ngữ của
Chomsky tập trung vào ngữ năng nhằm làm rõ bản chất sáng tạo (creative), di truyền
(genetic), chuyển đổi (transformational) của ngôn ngữ loài người. Ông luận chứng
cho quan điểm nghiên cứu ngôn ngữ chính là nghiên cứu cách tổ chức và hoạt động
của thực thể vật chất là trí não trong quá trình sinh ra các phát ngôn (utterance). Đó là
những hoạt động có ý thức giúp chúng ta chuyển ngôn ngữ bên trong bộ não thành
ngôn ngữ bên ngoài thông qua một hệ thống các quy tắc tạo câu. Theo ông, không có
một khái niệm ngôn ngữ tường minh nào nằm ngoài ý thức của con người. Do vậy,
nghiên cứu ngôn ngữ phải lấy kiến trúc tinh thần làm trọng tâm, kiến trúc hình thành
nên kiến thức ngôn ngữ của chúng ta. Vì vậy, hệ vấn đề ngôn ngữ của Chomsky liên
quan đến ngữ pháp phổ quát, ngôn ngữ hình thức bên trong trí não, tính bẩm sinh và
thụ đắc ngôn ngữ, những vấn đề liên quan trực tiếp đến ngữ năng nhằm làm rõ mối
quan hệ giữa ngôn ngữ và ý thức (ý thức ở đây là hoạt động của trí não) mà lâu nay
các nhà nghiên cứu thiếu hẳn những suy ngẫm dành cho nó.
Khi nghiên cứu ngôn ngữ, Chomsky đã sử dụng một loạt phương pháp của
toán học và các phương pháp của chủ nghĩa phân bố (distributionism) nhằm xây
dựng một lí thuyết ngôn ngữ sao cho nó có thể lường trước được số lượng vô hạn
các câu của ngôn ngữ tự nhiên bằng một tập hợp các quy tắc hữu hạn. Do đó, ông
đã đem đến cho triết học một diện mạo mới, một khuynh hướng độc đáo trong sự
phát triển của tư duy nhân loại ở thế kỷ thứ XXI.
Có thể khẳng định rằng, các tư tưởng Chomsky về ngôn ngữ có tầm quan
trọng và tác động lớn. Trên thế giới, có nhiều học giả đã, đang và vẫn nghiên cứu về
những quan điểm lí thuyết ngôn ngữ của ông nhưng ở Việt Nam mới chỉ có một số
công trình nghiên cứu rất lẻ tẻ và rời rạc về Chomsky. Riêng về tư tưởng triết học
ngôn ngữ của Chomsky thì cho đến nay chưa có tác giả nào đề cập đến. Vì vậy,
nghiên cứu triết học ngôn ngữ của Chomsky sẽ là một vấn đề quan trọng và cần
phải đặt ra. Đúng như nhà ngôn ngữ học người Anh, John Lyons nhận xét: “Bất
luận lí luận ngữ pháp của Chomsky có chính xác hay không thì rõ ràng đó vẫn là lí
luận ngữ pháp có sức sống nhất, có ảnh hưởng nhất hiện nay. Bất kì một nhà ngôn
ngữ nào nếu không muốn tụt hậu trong xu thế phát triển của ngôn ngữ học đều
không thể xem nhẹ cách xây dựng lí luận của Chomsky” [35, tr. 341].
Với những lí do như trên, tui chọn vấn đề “Một số tư tưởng triết học ngôn
ngữ của Noam Chomsky” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu
Lí thuyết ngôn ngữ của Chomsky đã được nhiều học giả ở cả trong nước và
thế giới nghiên cứu từ nhiều góc độ và phương pháp tiếp cận khác nhau. Trong các
công trình nghiên cứu đặc biệt là trong các sách giáo trình ngôn ngữ học, sách về
lịch sử ngôn ngữ học đều nhắc tới lí thuyết cải biến - tạo sinh của ông. Do lí luận
ngôn ngữ của Chomsky rất phức tạp, đa dạng, lại liên tục phát triển và đổi mới cộng
thêm nguồn tài liệu ít ỏi và hiếm, lại chủ yếu bằng tiếng Anh nên vấn đề nghiên
cứu, tìm hiểu về tư tưởng triết học ngôn ngữ của Chomsky rất khó khăn.
Trên thế giới, vào những năm 50-60 của thế kỷ trước, một trong những tác
phẩm quan trọng nhất của Chomsky là Syntactic Structures (Các cấu trúc cú pháp)
đã được xuất bản năm 1957. Công trình này được nhiều tác giả tham chiếu và được
đánh đánh giá là một trong những là một trong những thành tựu trí tuệ của thế kỷ
XX. Nó làm thay đổi phương pháp tư duy, đánh dấu bước chuyển sang tư duy mới
trong nghiên cứu ngôn ngữ và ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực khác. Trong tác phẩm
này, ông trình bày mục đích của lí thuyết ngôn ngữ về cơ bản là miêu tả cấu trúc cú
pháp. Cấu trúc cú pháp bị quy định bởi những thuộc tính bẩm sinh của trí tuệ con
người chứ không phải bởi các cấu trúc trong giao tiếp. Ông coi cú pháp là hệ thống
tự trị (autonomous) không gắn với xã hội, dân tộc và văn hóa. Cấu trúc cú pháp gắn
liền với cấu trúc bộ não. Về sau, Chomsky phát triển lý thuyết này trong công trình
Aspects of the theory of syntax (Các bình diện của lý thuyết cú pháp) xuất bản năm
1965 với tham vọng rằng lý thuyết ngôn ngữ phải nhằm mục đích giải thích tất cả
các mối quan hệ ngôn ngữ giữa hệ thống âm thanh với hệ thống nghĩa của ngôn ngữ
đó. Hai cuốn sách đó của Chomsky luôn tạo hứng thú cho các nhà nghiên cứu, một
cuốn được coi là công trình báo trước “cuộc cách mạng Chomsky”, khởi xướng
những ý tưởng mới đột phá trong việc nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giải thích
về sự sáng tạo trong ngôn ngữ và giới thiệu ngữ pháp cải biến của riêng mình như là
một cách giải thích có sức thuyết phục hơn về việc con người tạo ra các câu nói như
thế nào. Và cuốn sách còn lại cũng là sự tiếp nối tinh thần ấy nhưng ông đã tiến lên
một bình diện khác cao hơn. Cả hai cuốn đều giúp chúng ta hiểu biết khái quát về
quan điểm ngôn ngữ của Chomsky và phương pháp nghiên cứu ngôn ngữ của ông.
Tiếp đó, trong các công trình nghiên cứu của các học giả nước ngoài, tư
tưởng ngôn ngữ của Chomsky đã được giới thiệu tương đối sâu sắc. Tiêu biểu là:
The Philosophy of language (Triết học ngôn ngữ) của A.P.Martinich xuất bản 1996;
The Chomsky - Foucault Debate on human nature (Tranh luận giữa Chomsky
Foucault về bản chất con người) của The New Express xuất bản năm 2006 và The
Cambridge Companion to Chomsky (Sách hướng dẫn về Chomsky) của Mc
Gilvgray xuất bản năm 2007. Trong các tác phẩm này, các tác giả đã cho thấy vị trí
của Chomsky trong khung cảnh trí tuệ thế giới hiện đại. Ông mở đường cho một tư
duy mới bằng sự mô tả toán học chính xác về một số đặc điểm nổi bật nhất của
ngôn ngữ loài người. Đồng thời, ông cũng thiết lập một cách giải thích độc đáo với
luận điểm then chốt cho rằng có một cấu trúc ngôn ngữ bẩm sinh xác định khuôn
mẫu bên trong ý thức, hoạt động của trí não. Ngôn ngữ được đánh thức trong trí
não, theo một tiến trình đã xác định từ trước, giống như các thuộc tính sinh học
khác. Cấu trúc này gắn liền với ngữ pháp phổ quát. Với kiến thức bẩm sinh về hệ
thống ngữ pháp phổ quát, đứa trẻ nhập tâm, tiếp nhận ngữ pháp của tiếng mẹ đẻ
thông qua kinh nghiệm.
Ở Việt Nam, sớm nhận thức được tầm quan trọng và ảnh hưởng của Chomsky,
một số học giả đã chú ý tới ông nhưng nghiên cứu tương đối rời rạc, tiêu biểu là các
công trình: Ngôn ngữ học, khuynh hướng – lĩnh vực – khái niệm (Tập I) xuất bản
năm 1984 và Ngôn ngữ học, khuynh hướng – lĩnh vực – khái niệm (tập II) của Đái
Xuân Ninh - Nguyễn Đức Dân, Nguyễn Quang-Vương Toàn, (Nxb Khoa học xã
hội), xuất bản năm 1986. Trong hai cuốn sách này, một số khái niệm cơ về ngữ
pháp cải biến tạo sinh của Chomsky được trình bày rải rác. Sau này, những khái
niệm này được GS. TS Đỗ Hữu Châu đề cập đến trong Đại cương Ngôn ngữ học,
Nxb Giáo dục Việt Nam, xuất bản năm 1993. GS. TS Đỗ Hữu Châu không nghiên
cứu tư tưởng ngôn ngữ của Chomsky. Phần lí thuyết về ngữ pháp tạo sinh của
Chomsky trong cuốn sách này được GS. TS Đỗ Hữu Châu trích dịch từ Bách Khoa
thư ngôn ngữ ra. Nó giới thiệu một cách đại cương về ngữ pháp tạo sinh của
Chomsky, đó là: cơ sở của ngữ pháp tạo sinh, một số giả thuyết có tính chất tiên đề
và ba giai đoạn ngữ pháp cải biến, bước đầu khảo sát một cách có hệ thống những
khái niệm và các quy tắc chuyển đổi câu... mà tập trung chủ yếu về mặt cú pháp.
Nghiên cứu một cách tương đối hệ thống lý thuyết ngữ pháp tạo sinh của
Chomsky, phải kể đến công trình: Ngữ pháp tạo sinh của Nguyễn Đức Dân. Công
trình này đã được xuất bản thành sách vào năm 2012, Nxb ĐHQG Hồ Chí Minh.
Trong cuốn sách này, tác giả mới chỉ quan tâm đến tư tưởng của Chomsky ở giai
đoạn đầu từ năm 1957-1965, toàn bộ giai đoạn sau trong tư tưởng ngôn ngữ của
Chomsky không được tác giả đề cập tới. Tuy nhiên, trong cuốn sách này, những nội
dung cơ bản về ngữ pháp tạo sinh của Chomsky đã được phân tích một cách rõ
ràng. Nguyễn Đức Dân cho rằng mô hình lí thuyết ngữ pháp tạo sinh của Chomsky
là lí thuyết về năng lực ngôn ngữ. Trên nền tảng đó, ông đưa ra những tư liệu bổ ích
về ba mô hình ngôn ngữ của Noam Chomsky: ngữ pháp hữu hạn trạng thái, ngữ
pháp thành tố trực tiếp và ngữ pháp tạo sinh. Đồng thời, ông cũng trình bày có hệ
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
Chƣơng 1. KHÁI QUÁT VỀ TRIẾT HỌC NGÔN NGỮ VÀ CUỘC ĐỜI,
SỰ NGHIỆP CỦA NOAM CHOMSKY ...............................................................11
1.1. Khái quát về triết học ngôn ngữ.........................................................................11
1.1.1. Triết học ngôn ngữ là gì?................................................................................11
1.1.2. Khái lược lịch sử triết học ngôn ngữ ..............................................................12
1.2. Noam Chomsky: cuộc đời và sự nghiệp ............................................................35
1.2.1. Cuộc đời ..........................................................................................................35
1.2.2. Sự nghiệp.........................................................................................................38
Tiểu kết Chương 1.....................................................................................................46
Chƣơng 2. NHỮNG TƢ TƢỞNG TRIẾT HỌC NGÔN NGỮ CƠ BẢN CỦA
NOAM CHOMSKY ................................................................................................47
2.1. Chomsky bàn về ngôn ngữ.................................................................................47
2.1.1. Quan niệm của Chomsky về bản chất ngôn ngữ.............................................47
2.1.2. Các quy tắc tạo sinh câu .................................................................................55
2.2. Chomsky bàn về ý thức/ hoạt động trí não ..........................................................64
2.2.1. Chủ nghĩa duy lí và quan điểm của Chomsky ...................................................64
2.2.2. Cơ chế bộ não sinh ra ngôn ngữ.......................................................................71
2.3. Chomsky bàn về thụ đắc ngôn ngữ ....................................................................75
2.3.1. Thiết bị thụ đắc ngôn ngữ ...............................................................................75
2.3.2. Cơ chế trẻ em thụ đắc ngôn ngữ .....................................................................80
Tiểu kết Chương 2.....................................................................................................92
KẾT LUẬN...................................................................................................... 93
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................95
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Noam Chomsky được cả thế giới biết đến là một giáo sư ngôn ngữ học người
Mỹ nổi tiếng có ảnh hưởng lớn trong thời đại chúng ta. Vị trí của Chomsky trong
khung cảnh trí tuệ thế giới là độc nhất vô nhị. “Theo cứ liệu thống kê của “Arts and
Humanities Citation Index”, trong khoảng thời gian 1980-1992, Chomsky là một
trong những học giả được trích dẫn nhiều nhất” [4, tr. 40]. Và theo cuộc bầu chọn
những người trí tuệ trên thế giới vào năm 2005 do tạp chí Prospect của Anh thực
hiện thì “Noam Chomsky là người có trí tuệ nhất thế giới” [12, tr.175]. Ông là nhân
vật hàng đầu trong cuộc cách mạng tri nhận (cognitive) của những năm 1950 và
1960 đồng thời chi phối lĩnh vực ngôn ngữ học kể từ đó. Tên tuổi của ông gắn liền
với ngữ pháp cải biến – tạo sinh (Generative –Transformational Grammar), là một
tấm biển chỉ đường, là nguồn cổ vũ cho nhiều nhà ngôn ngữ học trên thế giới và là
điểm so sánh cho hầu hết các học giả. Đôi khi, ông còn được coi là “cha đẻ” của
ngôn ngữ học hiện đại. Chomsky được biết đến không chỉ trong ngôn ngữ học mà
trong cả triết học ngôn ngữ. Trong triết học ngôn ngữ, ông bàn đến những vấn đề:
sự đối lập giữa ngữ năng/ năng lực ngôn ngữ (linguistic compentence) và ngữ thi/
sự thực hiện ngôn ngữ (linguistic performance). Chính ở đó ngữ năng của con người
và tri thức ngôn ngữ có quan hệ rất chặt chẽ trong các biểu đạt.
Tư tưởng của Chomsky tập trung vào các cơ chế ngữ pháp của ngôn ngữ nói
chung, sự hiểu biết có tính ngầm ẩn và bản năng của chúng ta. Cơ chế này gắn liền
với hoạt động trí não (mind) của con người, đó là những hoạt động có ý thức. Bằng
việc đưa ra một sự phân biệt quan trọng ngữ năng và ngữ thi, Chomsky xem ngữ
pháp của một ngôn ngữ là cơ chế hợp thành ngữ năng. Theo ông, nghiên cứu ngôn
ngữ là nghiên cứu ngữ năng có tính chất chung, phổ quát cho mọi ngôn ngữ, không
phải là lí thuyết về ngữ thi. Từ đó, Chomsky đặt ra những vấn đề rất đáng chú ý
như: ngữ pháp phổ quát (Universal grammar) và ngữ pháp đặc thù (Particular
grammar), các quy tắc tạo sinh (genernative rules), sự khác biệt giữa ngôn ngữ nội
tại (Internal language- viết tắt là I-language) nằm trong người học và ngôn ngữ
ngoại tại (External language- viết tắt là E-language) nằm ngoài người học và vấn đề
thụ đắc ngôn ngữ (language acquisition) ở trẻ em. Chính những nghiên cứu này của
Chomsky đã thúc đẩy nhiều nghiên cứu khác như: vấn đề thụ đắc ngôn ngữ trong
tâm lý học, nghiên cứu trong trí tuệ nhân tạo và khoa học máy tính, việc dạy và học
ngoại ngữ. Chomsky đã làm một “cú hích” cho sự ra đời của ngôn ngữ học tri nhận
(cognitive linguistics), một lí thuyết đi sâu vào việc khảo sát các quá trình trí não
trong việc sử dụng tri thức và nhận thức ngôn ngữ. Đối với triết học ngôn ngữ
(philosophy of language), ông cũng có những đóng góp có giá trị.
Triết học ngôn ngữ là một lĩnh vực của triết học có nhiệm vụ không chỉ
nghiên cứu nguồn gốc, bản chất, chức năng của ngôn ngữ, mối quan hệ giữa tư duy
và ngôn ngữ mà còn làm rõ vấn đề bản chất ý nghĩa, sử dụng ngôn ngữ, nhận thức
ngôn ngữ và mối quan hệ giữa ngôn ngữ và thực tại. Triết học ngôn ngữ của
Chomsky tập trung vào ngữ năng nhằm làm rõ bản chất sáng tạo (creative), di truyền
(genetic), chuyển đổi (transformational) của ngôn ngữ loài người. Ông luận chứng
cho quan điểm nghiên cứu ngôn ngữ chính là nghiên cứu cách tổ chức và hoạt động
của thực thể vật chất là trí não trong quá trình sinh ra các phát ngôn (utterance). Đó là
những hoạt động có ý thức giúp chúng ta chuyển ngôn ngữ bên trong bộ não thành
ngôn ngữ bên ngoài thông qua một hệ thống các quy tắc tạo câu. Theo ông, không có
một khái niệm ngôn ngữ tường minh nào nằm ngoài ý thức của con người. Do vậy,
nghiên cứu ngôn ngữ phải lấy kiến trúc tinh thần làm trọng tâm, kiến trúc hình thành
nên kiến thức ngôn ngữ của chúng ta. Vì vậy, hệ vấn đề ngôn ngữ của Chomsky liên
quan đến ngữ pháp phổ quát, ngôn ngữ hình thức bên trong trí não, tính bẩm sinh và
thụ đắc ngôn ngữ, những vấn đề liên quan trực tiếp đến ngữ năng nhằm làm rõ mối
quan hệ giữa ngôn ngữ và ý thức (ý thức ở đây là hoạt động của trí não) mà lâu nay
các nhà nghiên cứu thiếu hẳn những suy ngẫm dành cho nó.
Khi nghiên cứu ngôn ngữ, Chomsky đã sử dụng một loạt phương pháp của
toán học và các phương pháp của chủ nghĩa phân bố (distributionism) nhằm xây
dựng một lí thuyết ngôn ngữ sao cho nó có thể lường trước được số lượng vô hạn
các câu của ngôn ngữ tự nhiên bằng một tập hợp các quy tắc hữu hạn. Do đó, ông
đã đem đến cho triết học một diện mạo mới, một khuynh hướng độc đáo trong sự
phát triển của tư duy nhân loại ở thế kỷ thứ XXI.
Có thể khẳng định rằng, các tư tưởng Chomsky về ngôn ngữ có tầm quan
trọng và tác động lớn. Trên thế giới, có nhiều học giả đã, đang và vẫn nghiên cứu về
những quan điểm lí thuyết ngôn ngữ của ông nhưng ở Việt Nam mới chỉ có một số
công trình nghiên cứu rất lẻ tẻ và rời rạc về Chomsky. Riêng về tư tưởng triết học
ngôn ngữ của Chomsky thì cho đến nay chưa có tác giả nào đề cập đến. Vì vậy,
nghiên cứu triết học ngôn ngữ của Chomsky sẽ là một vấn đề quan trọng và cần
phải đặt ra. Đúng như nhà ngôn ngữ học người Anh, John Lyons nhận xét: “Bất
luận lí luận ngữ pháp của Chomsky có chính xác hay không thì rõ ràng đó vẫn là lí
luận ngữ pháp có sức sống nhất, có ảnh hưởng nhất hiện nay. Bất kì một nhà ngôn
ngữ nào nếu không muốn tụt hậu trong xu thế phát triển của ngôn ngữ học đều
không thể xem nhẹ cách xây dựng lí luận của Chomsky” [35, tr. 341].
Với những lí do như trên, tui chọn vấn đề “Một số tư tưởng triết học ngôn
ngữ của Noam Chomsky” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu
Lí thuyết ngôn ngữ của Chomsky đã được nhiều học giả ở cả trong nước và
thế giới nghiên cứu từ nhiều góc độ và phương pháp tiếp cận khác nhau. Trong các
công trình nghiên cứu đặc biệt là trong các sách giáo trình ngôn ngữ học, sách về
lịch sử ngôn ngữ học đều nhắc tới lí thuyết cải biến - tạo sinh của ông. Do lí luận
ngôn ngữ của Chomsky rất phức tạp, đa dạng, lại liên tục phát triển và đổi mới cộng
thêm nguồn tài liệu ít ỏi và hiếm, lại chủ yếu bằng tiếng Anh nên vấn đề nghiên
cứu, tìm hiểu về tư tưởng triết học ngôn ngữ của Chomsky rất khó khăn.
Trên thế giới, vào những năm 50-60 của thế kỷ trước, một trong những tác
phẩm quan trọng nhất của Chomsky là Syntactic Structures (Các cấu trúc cú pháp)
đã được xuất bản năm 1957. Công trình này được nhiều tác giả tham chiếu và được
đánh đánh giá là một trong những là một trong những thành tựu trí tuệ của thế kỷ
XX. Nó làm thay đổi phương pháp tư duy, đánh dấu bước chuyển sang tư duy mới
trong nghiên cứu ngôn ngữ và ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực khác. Trong tác phẩm
này, ông trình bày mục đích của lí thuyết ngôn ngữ về cơ bản là miêu tả cấu trúc cú
pháp. Cấu trúc cú pháp bị quy định bởi những thuộc tính bẩm sinh của trí tuệ con
người chứ không phải bởi các cấu trúc trong giao tiếp. Ông coi cú pháp là hệ thống
tự trị (autonomous) không gắn với xã hội, dân tộc và văn hóa. Cấu trúc cú pháp gắn
liền với cấu trúc bộ não. Về sau, Chomsky phát triển lý thuyết này trong công trình
Aspects of the theory of syntax (Các bình diện của lý thuyết cú pháp) xuất bản năm
1965 với tham vọng rằng lý thuyết ngôn ngữ phải nhằm mục đích giải thích tất cả
các mối quan hệ ngôn ngữ giữa hệ thống âm thanh với hệ thống nghĩa của ngôn ngữ
đó. Hai cuốn sách đó của Chomsky luôn tạo hứng thú cho các nhà nghiên cứu, một
cuốn được coi là công trình báo trước “cuộc cách mạng Chomsky”, khởi xướng
những ý tưởng mới đột phá trong việc nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giải thích
về sự sáng tạo trong ngôn ngữ và giới thiệu ngữ pháp cải biến của riêng mình như là
một cách giải thích có sức thuyết phục hơn về việc con người tạo ra các câu nói như
thế nào. Và cuốn sách còn lại cũng là sự tiếp nối tinh thần ấy nhưng ông đã tiến lên
một bình diện khác cao hơn. Cả hai cuốn đều giúp chúng ta hiểu biết khái quát về
quan điểm ngôn ngữ của Chomsky và phương pháp nghiên cứu ngôn ngữ của ông.
Tiếp đó, trong các công trình nghiên cứu của các học giả nước ngoài, tư
tưởng ngôn ngữ của Chomsky đã được giới thiệu tương đối sâu sắc. Tiêu biểu là:
The Philosophy of language (Triết học ngôn ngữ) của A.P.Martinich xuất bản 1996;
The Chomsky - Foucault Debate on human nature (Tranh luận giữa Chomsky
Foucault về bản chất con người) của The New Express xuất bản năm 2006 và The
Cambridge Companion to Chomsky (Sách hướng dẫn về Chomsky) của Mc
Gilvgray xuất bản năm 2007. Trong các tác phẩm này, các tác giả đã cho thấy vị trí
của Chomsky trong khung cảnh trí tuệ thế giới hiện đại. Ông mở đường cho một tư
duy mới bằng sự mô tả toán học chính xác về một số đặc điểm nổi bật nhất của
ngôn ngữ loài người. Đồng thời, ông cũng thiết lập một cách giải thích độc đáo với
luận điểm then chốt cho rằng có một cấu trúc ngôn ngữ bẩm sinh xác định khuôn
mẫu bên trong ý thức, hoạt động của trí não. Ngôn ngữ được đánh thức trong trí
não, theo một tiến trình đã xác định từ trước, giống như các thuộc tính sinh học
khác. Cấu trúc này gắn liền với ngữ pháp phổ quát. Với kiến thức bẩm sinh về hệ
thống ngữ pháp phổ quát, đứa trẻ nhập tâm, tiếp nhận ngữ pháp của tiếng mẹ đẻ
thông qua kinh nghiệm.
Ở Việt Nam, sớm nhận thức được tầm quan trọng và ảnh hưởng của Chomsky,
một số học giả đã chú ý tới ông nhưng nghiên cứu tương đối rời rạc, tiêu biểu là các
công trình: Ngôn ngữ học, khuynh hướng – lĩnh vực – khái niệm (Tập I) xuất bản
năm 1984 và Ngôn ngữ học, khuynh hướng – lĩnh vực – khái niệm (tập II) của Đái
Xuân Ninh - Nguyễn Đức Dân, Nguyễn Quang-Vương Toàn, (Nxb Khoa học xã
hội), xuất bản năm 1986. Trong hai cuốn sách này, một số khái niệm cơ về ngữ
pháp cải biến tạo sinh của Chomsky được trình bày rải rác. Sau này, những khái
niệm này được GS. TS Đỗ Hữu Châu đề cập đến trong Đại cương Ngôn ngữ học,
Nxb Giáo dục Việt Nam, xuất bản năm 1993. GS. TS Đỗ Hữu Châu không nghiên
cứu tư tưởng ngôn ngữ của Chomsky. Phần lí thuyết về ngữ pháp tạo sinh của
Chomsky trong cuốn sách này được GS. TS Đỗ Hữu Châu trích dịch từ Bách Khoa
thư ngôn ngữ ra. Nó giới thiệu một cách đại cương về ngữ pháp tạo sinh của
Chomsky, đó là: cơ sở của ngữ pháp tạo sinh, một số giả thuyết có tính chất tiên đề
và ba giai đoạn ngữ pháp cải biến, bước đầu khảo sát một cách có hệ thống những
khái niệm và các quy tắc chuyển đổi câu... mà tập trung chủ yếu về mặt cú pháp.
Nghiên cứu một cách tương đối hệ thống lý thuyết ngữ pháp tạo sinh của
Chomsky, phải kể đến công trình: Ngữ pháp tạo sinh của Nguyễn Đức Dân. Công
trình này đã được xuất bản thành sách vào năm 2012, Nxb ĐHQG Hồ Chí Minh.
Trong cuốn sách này, tác giả mới chỉ quan tâm đến tư tưởng của Chomsky ở giai
đoạn đầu từ năm 1957-1965, toàn bộ giai đoạn sau trong tư tưởng ngôn ngữ của
Chomsky không được tác giả đề cập tới. Tuy nhiên, trong cuốn sách này, những nội
dung cơ bản về ngữ pháp tạo sinh của Chomsky đã được phân tích một cách rõ
ràng. Nguyễn Đức Dân cho rằng mô hình lí thuyết ngữ pháp tạo sinh của Chomsky
là lí thuyết về năng lực ngôn ngữ. Trên nền tảng đó, ông đưa ra những tư liệu bổ ích
về ba mô hình ngôn ngữ của Noam Chomsky: ngữ pháp hữu hạn trạng thái, ngữ
pháp thành tố trực tiếp và ngữ pháp tạo sinh. Đồng thời, ông cũng trình bày có hệ
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links