Các điều kiện cần thiết để thực thi chính sách kinh tế xã hội thành công

iết cơ cấu của một ngành kinh tế, chính sách phát triển cơ cấu thành phần kinh tế, chính sách phát triển vùng v.v...
- Chính sách vi mô: là những chính sách tác động lên những chủ thể kinh tế - xã hội cụ thể như các đơn vị cơ sở hay một nhóm người riêng biệt trong xã hội. Các chính sách vi mô bao gồm chính sách tài chính doanh nghiệp, chính sách xoá đói giảm nghèo, chính sách thi tuyển công chức v.v... Ngay những chính sách như chính sách công nghiệp, chính sách nông nghiệp cũng có thể được coi là chính sách vi mô vì điều tiết hoạt động của các doanh nghiệp, các hội các cá nhân.
Tuy nhiên, mọi sự phân loại chỉ là tương đối. Chẳng hạn, có quan điểm cho rằng các chính sách ngành vừa là chính sách trung mô, vừa là chính sách vi mô.
3.3/ Theo thời gian phát huy hiệu lực
Căn cứ vào thời gian phát huy hiệu lực sẽ có các loại chính sách kinh tế - xã hội như sau:
- Chính sách dài hạn: Là những chính sách được áp dụng lâu dài nhằm thực hiện những mục tiêu chiến lược, dài hạn của đất nước. Một trong những chính sách dài hạn do nhà nước ta đề ra là chính sách phát triển các thành phần kinh tế. Chính sách này có tác dụng khuyến khích các thành phần kinh tế phát triển, yên tâm đầu tư mọi nguồn lực để phát triển sản xuất kinh doanh lâu dài, làm giàu cho mình và cho đất nước.
- Chính sách trung hạn: là những chính sách công có hiệu lực trong khoảng thời gian từ ba đến bảy năm. Những chính sách này tập trung vào những vấn đề có ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống kinh tế - xã hội, nhưng có thể giải quyết được trong một thời gian nhất định.Những chính sách loại này có thể là chính sách chống lạm phát, chính sách xoá đói giảm nghèo, chính sách chống suy thoái kinh tế v.v...
- Chính sách ngắn hạn: là những chính sách được áp dụng trong khoảng thời gian không lâu (dưới ba năm) nhằm vào những vấn đề có thể giải quyết tương đối nhanh chóng. Các chính sách ngắn hạn có thể là chính sách ổn định tỷ giá hối đoái, chính sách kiểm soát chặt chẽ các ngân hàng cổ phần, chính sách áp dụng mức giá trần đối với thu mua nông sản phục vụ xuất khẩu v.v...
3.4/ Theo cấp độ của chính sách
Phụ thuộc vào chủ thể quyết định chính sách có thể có những loại chính sách kinh tế - xã hội như:
- Chính sách quốc gia do quốc hội ra quyết định.
- Chính sách của chính phủ.
- Chính sách của địa phương do chính quyền địa phương (hội đồng nhân dân và uỷ ban nhân dân) quyết định.
Thông qua việc nghiên cứu hệ thống chính sách kinh tế - xã hội theo các tiêu chí khác nhau có thể rút ra một số nhận xét:
Một là, để quản lý xã hội, nhà nước cần xây dựng nhiều chính sách kinh tế - xã hội khác nhau, nhưng tất cả các chính sách đó phải tạo thành một chỉnh thể thống nhất, bao trùm tất cả các lĩnh vực hoạt động xã hội, hướng tới việc thực hiện mục tiêu chung là xây dựng một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa, dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh.
Hai là, mỗi chinh sách đều có mối liên hệ với các chính sách khác, đều có ảnh hưởng nhất định đến mục tiêu của các chính sách khác và mục tiêu chung của xã hội.
Ba là, hệ thống các chính sách kinh tế - xã hội có cấu trúc rất đa dạng và lồng ghép vào nhau.
Chương II
TỔ CHỨC THỰC THI CHÍNH SÁCH KINH TẾ XÃ HỘI
1/ khái niệm về tổ chức thực thi chính sách kinh tế - xã hội
Sau khi chính sách kinh tế - xã hội được hoạch định, chính sách đó cần được thực thi trong cuộc sống. Đây là giai đoạn thứ hai trong cả quá trình chính sách sau giai đoạn hoạch định, nhằm biến chính sách thành những hoạt động và kết quả trên thực tế.
Các cơ quan nhà nước, trước hết là bộ máy hành chính là người chủ yếu hoạch định chính sách kinh tế - xã hội, cũng đồng thời là người tổ chức thực thi chính sách.
Như vậy, tổ chức thực thi chính sách kinh tế - xã hội là quá trình biến các chính sách thành những kết quả trên thực tế thông qua các hoạt động tổ chức trong bộ máy nhà nước, nhằm hiện thực hoá những mục tiêu mà chính sách đã đề ra.
2. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực thi chính sách kinh tế - xã hội
Việc đưa các chính sách kinh tế xã hội đi vào thực tiễn không phải là đơn giản, nhanh chóng. Trên thực tế đó là một quá trình phức tạp, đầy biến động, chịu tác động của một loạt các yếu tố, làm thúc đẩy hay cản trở kết quả thực thi. Có thể chia các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thực thi chính sách kinh tế - xã hội thành 2 nhóm.
2.1 Các yếu tố khách quan
2.1.1 Bản chất của vấn đề cần giải quyết
Như đã biết, chính sách được đề ra nhằm giải quyết các vấn đề phát sinh trong kinh tế - xã hội. Vì vậy bản chất của các vấn đề cần giải quyết sẽ tác động bằng nhiều cách đến quá trình thực hiện chính sách đó.
Nếu chính sách nhằm giải quyết một vấn đề công phức tạp, có liên quan đến nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau (ví dụ vấn đề lạm phát, vấn đề thất nghiệp v.v...) hay một vấn đề có nguyên nhân đa dạng (ví dụ vấn đề xuống cấp giáo dục, vấn đề ô nhiễm môi trường v.v...) thì quá trình thực hiện chính sách đó cũng thường khó khăn, phức tạp đòi hỏi mất nhiều thời gian và công sức, vì phải phối hợp với nhiều chính sách và thực hiện một loạt các quyết định có liên quan với nhau.
Đặc thù của các nhóm đối tượng mà chính sách tác động đến cũng có ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách đó. Chẳng hạn đối tượng của chính sách dân số và kế hoạch hoá gia đình trước hết là các gia đình nghèo, đông con, đẻ nhiều và các gia đình nông dân (90% dân số nước ta sống ở nông thôn). Đây là nhóm người thường bị hạn chế về trình độ nhận thức và hiểu biết cũng như về mức sống vật chất, tinh thần, lại chịu ảnh hưởng nặng nề của nếp nghĩ phong kiến (trọng nam khinh nữ, cần có con trai “nối dõi tông đường”...). Do đó việc thực hiện chính sách dân số và kế hoạch hoá gia đình ở nước ta không dễ, đòi hỏi phải thay đổi nhận thứ và hành vi của con người vốn đã trở thành tập quán từ bao đời, đồng thời phải kết hợp với việc thực hiện chính sách xoá đói giảm nghèo, chính sách giáo dục đào tạo, chính sách phát triển nông nghiệp và kinh tế nông thôn v.v...
2.1.2 Bối cảnh thực tế
Bối cảnh thực tế, có thể là bối cảnh xã hội, kinh tế, công nghiệp và chính trị, có tác động lớn đến việc thực thi chính sách công.
- Bối cảnh xã hội: Những thay đổi về điều kiện xã hội có thể tác động đến cách lý giải vấn đề và vì vậy đến cách thực hiện chính sách. Nói chung xã hội càng văn minh hiện đại, nhận thức của con người càng tiến bộ, trình độ dân trí càng cao thì càng thuận lợi cho việc thực thi chính sách và luật pháp Nhà nước. Chẳng hạn xu hướng dân chủ hoá hiện nay đòi hỏi chính sách công phải được phổ biến và tranh thủ sự hưởng ứng của nhân dân, đòi hỏi nhà nước phải thu hút sự tham gia và sự kiểm tra của quần chúng, của các tổ chức đoàn thể và các tổ chức phi chính phủ đối với quá trình thực thi chính sách công.
- Bối cảnh kinh tế: Những thay đổi về điều kiện kinh tế có tác động tương tự đối với việc thực thi chính sách. Kinh tế tăng trưởng cao thì chính phủ sẽ bớt khó khăn hơn trong việc thực thi các chính sách công, nhất là các chính sách bảo trợ xã hội. Ví dụ việc thực hiện chính sách xoá đói giảm cùng kiệt đối với Việt Nam hiện nay là rất cấp bách, nhưng nó sẽ thay đổi khi đời sống nhân dân được nâng cao, khi nền kinh tế phát triển hơn, tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân phát triển.
- Bối cảnh công nghệ: Công nghệ mới có thể gây ra những thay đổi trong việc thực thi chính sách. Chẳng hạn sự phát triển của tin học, sinh học và việc áp dụng các công nghệ hiện đại hỗ trợ cho việc tổ chức thực hiện giáo dục từ xa hay cho việc thực hiện chính sách dân số và kế hoạch hoá gia đình v.v...
- Bối cảnh chính trị: Những biến động trong bối cảnh chính trị có tác động tới quá trình thực thi chính sách. Một đất nước mà tình hình chính trị rối ren không ổn định (nhiều phe phái, đảo chính, nội chiến... ) thì tất yếu gặp khó khăn trong quá trình thực thi chính sách. Việc thay đổi Chính phủ có thể dẫn đến những thay đổi về cách thực thi các chính sách công trong khi không thay đổi bản thân chính sách công.
- Bối cảnh quốc tế: Cùng với xu hướng hội nhập và toàn cầu hóa, các biến động kinh tế, chính trị, xã hội trong khu vực cũng như trên thế giới ngày càng có tác động đáng kể đến việc thực thi một chính sách công của mỗi quốc gia. Chẳng hạn cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ của các nước trong khu vực đã và đang ảnh hưởng đến việc thực thi chính sách tiền tệ, chính sách thu hút đầu tư nước ngoài của Việt Nam.
Đôi khi, trong một vài lĩnh vực nhất định, những tác động từ bên ngoài này lại có ý nghĩa quyết định đến sự thành bại của một chính sách công. Đối với những nước đang phát triển, trong điều kiện vốn trong nước thiếu, cần huy động vốn nước ngoài và tận dụng các thành quả, các điều kiện, mà thế giới tạo ra để có thể rút ngắn thời gian và tiến kịp các nước.
Trong xu thế quốc tế hoá mạnh mẽ đời sống kinh tế thế giới, hoạt động ngoại thương không chỉ bù đắp được những thiếu hụt của nền kinh tế trong nước, mà còn giúp cho nền kinh tế có vị trí của mình trong phân công lao động quốc tế. Ngày nay, tình hình thế giới đòi hỏi các nước phải thực thi chính sách kinh tế đối ngoại mở rộn...