Chia sẻ cho các bạn giáo trình 345 trang
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
KHỔ MẪU MARC 21 RÚT GỌN
Hướng dẫn sử dụng
Dựa trên "Khổ mẫu MARC 21 cho dữ liệu thư mục: Hướng dẫn
áp dụng định danh nội dung" do Phòng Phát triển mạng và
Chuẩn MARC, Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ và Phòng Tiêu
chuẩn và Hỗ trợ, Thư viện Quốc gia Canađa biên soạn
NHỮNG THÔNG TIN CHUNG
Khổ mẫu MARC 21 cho dữ liệu thư mục là một chuẩn được sử dụng rộng rãi
cho việc trình bày và trao đổi dữ liệu thư mục. Một biểu ghi MARC bao gồm 3 yếu tố:
cấu trúc biểu ghi, mã định danh nội dung và nội dung dữ liệu của biểu ghi.
Cấu trúc biểu ghi là một triển khai ứng dụng tiêu chuẩn quốc tế ISO 2709 -
Khổ mẫu trao đổi thông tin (Format for Information Exchange) và tiêu chuẩn tương
đương của Hoa Kỳ ANSI/NISO Z39.2 - Trao đổi thông tin thư mục (Bibliographic
Information Interchange).
Định danh nội dung là các mã và quy ước được thiết lập để xác định và đặc
trưng hoá các yếu tố dữ liệu bên trong biểu ghi, hỗ trợ việc thao tác với dữ liệu đó,
được quy định cụ thể cho từng khổ mẫu trong tất cả các khổ mẫu MARC.
Nội dung của các yếu tố dữ liệu tạo thành biểu ghi MARC thông thường được
quy định bởi những chuẩn bên ngoài các khổ mẫu này. Thí dụ về các chuẩn đó là Quy
tắc mô tả thư mục chuẩn quốc tế (ISBD), Quy tắc biên mục Anh-Mỹ (AACR), Đề
mục chủ đề của Thư viện Quốc hội (LCSH), hay các quy tắc biên mục, các từ điển từ
chuẩn và hệ thống phân loại được sử dụng bởi cơ quan tạo ra biểu ghi. Nội dung của
một số yếu tố dữ liệu mã hoá được quy định cụ thể cho từng khổ mẫu MARC (thí dụ
trong Đầu biểu, trường 008).
"MARC 21 rút gọn cho dữ liệu thư mục: Hướng dẫn sử dụng" quy định các
mã và các quy ước thường xuyên được sử dụng (như nhãn trường, chỉ thị, trường con,
các giá trị dạng mã) cho các yếu tố dữ liệu trong các biểu ghi thư mục theo MARC.
Tài liệu này được biên soạn cho những người tham gia vào việc tạo ra và cập nhật các
biểu ghi thư mục cũng như cho những người tham gia vào việc thiết kế và duy trì
những hệ thống trao đổi và xử lý biểu ghi thư mục.
PHẠM VI ÁP DỤNG CỦA KHỔ MẪU THƯ MỤC
"MARC 21 rút gọn cho dữ liệu thư mục" được sử dụng để làm một công cụ
chứa thông tin thư mục về các tài liệu văn bản in và bản thảo, tệp tin, bản đồ, bản
nhạc, xuất bản phẩm nhiều kỳ, tài liệu nghe nhìn và các tài liệu hỗn hợp. Khổ mẫu thư
mục chứa các yếu tố dữ liệu cho các loại hình tài liệu sau:
- Sách - sử dụng cho các tài liệu văn bản được in, bản thảo và các tài liệu vi
hình có bản chất chuyên khảo.
- Xuất bản phẩm nhiều kỳ - sử dụng cho tài liệu văn bản được in, bản thảo và
các tài liệu vi hình mà nó được sử dụng ở dạng từng phần với cách xuất bản
lặp lại (như ấn phẩm định kỳ, báo, niên giám,...).
- Tệp tin - sử dụng cho phần mềm máy tính, dữ liệu số, các tài liệu đa phương
tiện định hướng cho sử dụng bằng máy tính, hệ thống hay dịch vụ trực tuyến. Các
loại nguồn tin điện tử khác được mã hoá theo khía cạnh quan trọng nhất của chúng.
- Bản đồ - sử dụng cho tài liệu bản đồ được in, bản thảo và vi hình, bao gồm
tập bản đồ, bản đồ riêng lẻ và bản đồ hình cầu. Tài liệu có thể có bản chất chuyên
khảo hay xuất bản nhiều kỳ.
- Âm nhạc - sử dụng cho bản nhạc được in, bản thảo và vi hình cũng như nhạc
ghi âm và những tài liệu ghi âm không phải nhạc khác. Tài liệu có thể có bản chất
chuyên khảo hay xuất bản nhiều kỳ.
- Tài liệu nhìn - dụng cho những loại tài liệu chiếu hình, không chiếu hình, đồ
hoạ hai chiều, vật phẩm nhân tạo hay các đối tượng gặp trong tự nhiên 3 chiều, các
bộ tài liệu. Tài liệu có thể có bản chất chuyên khảo hay xuất bản nhiều kỳ.
- Tài liệu hỗn hợp - sử dụng chủ yếu cho những sưu tập lưu trữ và bản thảo
của hỗn hợp các dạng tài liệu. Tài liệu có thể có bản chất chuyên khảo hay xuất bản
nhiều kỳ.
Loại biểu ghi thư mục
Các loại biểu ghi thư mục MARC được phân biệt nhau bởi mã đặc thù trong vị
trí 06 của Đầu biểu (Loại tài liệu) và bao quát những kiểu biểu ghi sau:
- Tài liệu ngôn ngữ
- Bản thảo tài liệu ngôn ngữ
- Tệp tin
- Tài liệu bản đồ
- Bản thảo tài liệu bản đồ
- Bản nhạc có chú giải
- Bản thảo bản nhạc
- Ghi âm không phải âm nhạc
- Ghi âm âm nhạc
- Tài liệu chiếu hình
- Đồ hoạ không chiếu hai chiều
- Vật phẩm nhân tạo ba chiều và đối tượng tự nhiên
- Bộ tài liệu
- Tài liệu hỗn hợp
Tài liệu vi hình, bất kể là dạng bản gốc hay sao, không được xác định là một
loại tài liệu đặc thù. Khía cạnh vi hình chỉ có tính chất thứ sinh đối với loại tài liệu
của đối tượng gốc (thí dụ dạng sách,..) từ đó tạo ra tài liệu vi hình. Tương tự như vậy,
một số loại tệp tin cũng không được xác định như là một loại tài liệu đặc thù vì ở đó
khía cạnh tệp tin chỉ là thứ cấp (tệp tin văn bản được xếp vào loại tài liệu ngôn ngữ).
Tuy nhiên, một số loại nguồn tin điện tử sẽ được gán mã là dạng tệp tin (thí dụ như
phần mềm máy tính).
CẤU TRÚC CỦA BIỂU GHI THƯ MỤC
Cấu trúc một biểu ghi thư mục theo MARC bao gồm 3 thành phần chủ yếu:
đầu biểu, danh mục và các trường dữ liệu.
Đầu biểu
Đầu biểu là trường đầu tiên của một biểu ghi MARC và có độ dài cố định 24
ký tự. Những yếu tố dữ liệu cung cấp thông tin cho việc xử lý biểu ghi. Những dữ liệu
trong trường này là các con số hay giá trị ở dạng mã và được xác định cụ thể cho
từng vị trí ký tự.
Danh mục
Danh mục bao gồm nhiều mục trường trong đó mỗi mục chứa thông tin về
nhãn trường, độ dài, vị trí bắt đầu của mỗi trường trong mỗi biểu ghi. Mỗi mục trường
có độ dài 12 ký tự. Những mục trường danh mục của các trường kiểm soát có độ dài
biến động được trình bày trước và theo trình tự nhãn trường tăng dần. Tiếp sau là
những mục trường của các trường có độ dài biến động, được xếp theo thứ tự tăng dần
theo ký tự đầu tiên của nhãn trường. Trình tự lưu trữ của các trường dữ liệu có độ dài
biến động trong biểu ghi không nhất thiết phải trùng hợp với thứ tự của các mục
trường trong vùng Danh mục. Những nhãn trường lặp lại được phân biệt bằng vị trí
của những trường tương ứng trong biểu ghi. Phần Danh mục được kết thúc bằng một
ký tự kết thúc trường (một mã ASCII 1E hex).
Trường dữ liệu
Dữ liệu trong biểu ghi thư mục MARC được tổ chức thành trường có độ dài
biến động, mỗi trường được được xác định bằng một nhãn trường ba ký tự. Nhãn này
được lưu trong mục trường tương ứng của trường tại vùng Danh mục. Mỗi trường kết
thúc bằng một ký tự kết thúc trường. Trường có độ dài biến động cuối cùng trong biểu
ghi được kết thúc bằng một ký tự kết thúc trường và một ký tự kết thúc biểu ghi (mã
ASCII 1D hex).
Trường dữ liệu bao gồm hai loại:
- Trường kiểm soát có độ dài biến động
Các trường kiểm soát được ký hiệu là Nhóm trường 00X (trong đó X có thể là
số 1 đến 9). Những trường này được xác định bằng một nhãn trường trong Danh mục.
Các trường kiểm soát đồng thời không có cả chỉ thị và mã trường con. Những trường
kiểm soát có độ dài biến động có cấu trúc khác với các trường dữ liệu có độ dài biến
động. Chúng có thể chứa hay một yếu tố dữ liệu đơn trị hay một loạt những yếu tố
dữ liệu có độ dài cố định được quy định cụ thể cho từng vị trí ký tự tương ứng.
- Trường dữ liệu có độ dài biến động
Trường dữ liệu có độ dài biến động bao gồm những trường còn lại được xác
định trong khổ mẫu. Các trường này cũng được xác định bằng một nhãn trường dài ba
ký tự trong Danh mục. Ngoài ra, khác với trường kiểm soát, các trường dữ liệu có độ
dài biến động có hai vị trí chỉ thị ở đầu của mỗi trường và mã trường con dài hai ký tự
trước mỗi trường dữ liệu con bên trong trường.
Trường dữ liệu có độ dài biến động được sắp xếp thành khối trường và có thể
nhận biết theo ký tự đầu tiên của nhãn trường. Ký tự này, ngoại trừ một vài ngoại lệ,
xác định yếu tố của dữ liệu bên trong biểu ghi. Kiểu thông tin chi tiết hơn của từng
trường được xác định bằng hai ký tự còn lại của nhãn trường (những ký tự này trong
tài liệu này được thể hiện thay mặt bằng XX, thí dụ 0XX). Các khối trường của
MARC 21 như trong Bảng 1.
Bên trong các khối trường 1XX, 4XX, 6XX, 7XX và 8XX, có dự phòng một
số định danh nội dung. Những kiểu nhãn trường trình bày trong Bảng 2, ngoại trừ một
vài ngoại lệ, được xác định giống nhau cho các khối trường tuỳ theo hai ký tự cuối
của nhãn trường.
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links