mrala_lonely
New Member
Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết Nối
LỜI MỞ ĐẦU
Những năm đầu thế kỷ 21 đánh dấu một thời kỳ phát triển mạnh mẽ của lực lượng cánh tả trên thế giới đặc biệt là ở Mỹ Latinh. Sự ra đời của hàng loạt chính phủ cánh tả tại nhiều nước trong khu vực cùng với những hoạt động cải cách liên tiếp theo xu hướng dân chủ xã hội đã phản ánh một xu thế tiến bộ mới của thời đại. Thực tế này đã trở thành một hiện tượng chính trị thế giới nổi bật trong thời kỳ sau chiến tranh Lạnh, do đó đang giành được sự quan tâm theo dõi của dư luận quốc tế.
Nổi bật trong rất nhiều gương mặt của phong trào sôi nổi đó là Tổng thống Venezuela Hugo Chavez. Ông được coi là lá cờ đầu trong phong trào cánh tả ở Mỹ Latinh. Những hoạt động cải cách thiên tả do ông khởi xướng cho đến nay đã nhận được nhiều ý kiến đánh giá nhận xét khác nhau từ báo giới và các nhà nghiên cứu. Trong phạm vi một bài nghiên cứu khoa học, tác giả chỉ tập trung tìm hiểu nghiên cứu về chương trình cải cách ở Venezuela dưới thời tổng thống Chavez trong khoảng thời gian từ khi ông lên nắm quyền năm 1999 đến nay. Bài viết gồm có 3 phần chính. Phần 1 tìm hiểu bối cảnh trong nước và quốc tế để thấy được nguyên nhân thúc đẩy quá trình cải cách. Phần 2 - phần chính đề cập đến những hoạt động cải cách đã và đang diễn ra trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị , xã hội. Và từ những tác động thực tiễn của cuộc cải cách ở Venezuela trong thời gian qua phần 3 đưa ra một số nhận xét cùng với những đánh giá về triển vọng của hoạt động cải cách trong thời gian sắp tới. Với những nội dung này mục tiêu của bài nghiên cứu là tìm hiểu kỹ hơn về con đường phát triển mới, một mô hình xây dựng chủ nghĩa xã hội trong bối cảnh phong trào cộng sản và phong trào công dân đang từng bước phục hồi sau cuộc khủng hoảng sâu sắc từ cuối thập kỷ 1980 của thế kỷ XX. Kinh nghiệm của cuộc cải cách ở Venezuela hiện nay sẽ mang lại những kinh nghiệm thực tiễn có giá trị cho các nước đang phát triển giúp các nước tìm được hướng đi phù hợp với tình hình trong nước và xu thế mới của thời đại.
Venezuela là nước cộng hòa Nam Mỹ - một quốc gia giàu tài nguyên, khoáng sản, đứng thứ 5 trên thế giới về xuất khẩu dầu mỏ. Cũng như các nước khác trong khu vực Venezuela có lịch sử phát triển đầy thăng trầm: đã từng là thuộc địa của Tây Ban Nha trong nhiều năm, là một trong những nước được coi là “sân sau” của Mỹ, đã phải trải qua hàng chục năm chế độ độc tài tàn bạo. Những năm cuối thế kỉ XX đầu thế kỉ XXI lịch sử Venezuela nói riêng và khu vực Mỹ Latinh nói chung đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ. Ở Venezuela kể từ khi lên cầm quyền vào 2/1999 Tổng thống Hugo Chavez đã tiến hành hàng loạt những cải cách tiến bộ đem lại những thay đổi lớn lao trong đời sống kinh tế, chính trị, xã hội ở quốc gia Nam Mỹ này.
I. CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN CUỘC CẢI CÁCH
1. Tình hình trong nước
Trước khi Tổng thống Hugo Chavez lên nắm quyền, đất nước Venezuela vẫn trong thời kì dân chủ Panto Fijo kéo dài từ những năm đầu thập niên 1960 đến tận năm 1999. Bảy chính phủ thời kì này đã thất bại trong điều hành đất nước đẩy Venezuela vào tình trạng bất ổn về chính trị, tham nhũng và đói nghèo. Tình trạng vi phạm nhân quyền, bất bình đẳng xã hội diễn ra phổ biến; tham nhũng cửa quyền đã đến mức nghiêm trọng khiến người dân mất tin tưởng vào chính quyền, vào chế độ dân chủ hiện tại. Trước khi lực lượng cánh tả lên cầm quyền một nghịch lí tồn tại là đất nước có tới 30 triệu hecta đất chưa canh tác nhưng 70% lương thực thực phẩm lại phải nhập từ nước ngoài, 80% đất đai được canh tác chỉ nằm trong tay của 5% dân số là các đại điền chủ . Kinh tế đất nước phát triển không ổn định, đời sống người dân khó khăn. Đến năm 1999 hơn 80% dân số Venezuela sống trong cảnh cùng kiệt đói , hệ thống an sinh xã hội bị phá sản, nhiều trẻ em bị bỏ rơi phải sống trong những đường cống ngầm. Lạm phát lên tới 20%, thất nghiệp 14%. Chênh lệch giàu cùng kiệt ngày càng tăng. Tình hình này đã phản ánh sự bất lực của chính phủ hiện tại, đòi hỏi phải có một cuộc cách mạng thực sự đưa đất nước thoát khỏi tình trạng trì trệ trên.
Tiến hành cuộc cải cách là bước đi mang tính tất yếu xuất phát từ tình hình thực tế của Venezuela trong những năm cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI. Hơn nữa thay đổi tình trạng bất công bằng trong xã hội hiện tại, xây dựng một xã hội dân chủ ấm no, quyền con người được tôn trọng luôn là ước mơ ngàn đời của người dân cùng kiệt Venezuela. Họ ủng hộ ông Chavez - vị Tổng thống vốn xuất thân từ tầng lớp bình dân và đã từng sinh sống trong những khu phố cùng kiệt vì ông đã cam kết đem lại một tương lai mới cho họ. Họ coi ông là niềm hi vọng cuối cùng giúp họ thoát khỏi cảnh cùng kiệt khổ, ngu dốt và nhục nhã. Và khi lên nắm quyền nhà chính trị yêu nước này đã không làm thất vọng các cử tri của mình. Cải cách là sự lựa chọn hợp lý nhất để đưa Venezuela thoát khỏi tình hình hiện tại.
2. Tình hình khu vực
Sau cuộc khủng hoảng nợ trầm trọng vào thập niên 1980 – “ thập niên mất mát” về kinh tế đối với các nước Mỹ Latinh, nhiều quốc gia đã chuyển từ mô hình phát triển hướng nội khuyến khích sản xuất thay xuất khẩu sang mô hình kinh tế thị trường tự do mới vào cuối những năm 1980 đầu 1990. Tuy nhiên mô hình phát triển mới này chỉ có tác dụng khuyến khích nhất thời. Cuộc khủng hoảng tài chính Mehico (1994) và cuộc khủng hoảng tài chính và tiền tệ Châu Á (1997) cho thấy những bất cập của mô hình chủ nghĩa tự do cũng như những sai lầm trong phát triển của các quốc gia Mỹ Latinh. 10 năm cuối thế kỉ XX kinh tế khu vực phát triển thiếu ổn định, những năm cuối bắt đầu suy thoái. Nợ nước ngoài của khu vực thời kì 1990 – 2001 tăng 74%, năm 2002 tổng nợ của khu vực là 760 tỷ đôla. Số người cùng kiệt tăng vọt lên từ 120 triệu người năm 1980 lên 220 triệu người năm 1990 và 272 triệu người trên tổng số dân là 510 năm 2002 .Tỷ lệ thất nghiệp toàn khu vực tăng cao. Theo CEPAL (Ủy ban kinh tế Mỹ Latinh và vùng Caribe) trong nửa thập kỉ qua GDP/ người của khu vực giảm 2% và cho rằng khu vực này đã bị “kéo giật lùi một nửa thế kỉ” . Kinh tế khủng hoảng, nhiều vấn đề xã hội này sinh. Mỹ Latinh sa lầy trong lạc hậu, đói cùng kiệt và trở thành một trong những khu vực có tình trạng bất bình đẳng xã hội và vi phạm nhân quyền nhiều nhất thế giới. Tình trạng ảm đạm về kinh tế và sự nổi lên của nhiều vấn nạn xã hội những năm cuối thế kỷ có thể xem như một hồi chuông thông báo về những điểm yếu của khu vực. Cuộc khủng hoảng kinh tế vừa qua đã chứng tỏ sự sụp đổ của mô hình kinh tế thị trường tự do được áp dụng không hợp lý trong nhiều năm qua ở Mỹ Latinh. Sự áp đặt chủ nghĩa tự do mới đã làm các nước Mỹ Latinh phụ thuộc ngày càng chặt chẽ vào tư bản độc quyền nhất là tư bản Mỹ khiến lợi ích quốc gia và nền độc lập dân tộc bị phương hại nghiêm trọng. Do vậy trong thời kỳ này ở Mỹ Latinh đồng thời với sự thức tỉnh ý thức dân tộc, các phong trào đấu tranh của tầng lớp nhân dân lao đồng vì mục tiêu dân sinh, dân chủ và tiến bộ xã hội diễn ra ngày càng mạnh mẽ. Kết quả là cuối thập niên 1990 của thế kỷ XX các lực lượng cánh tả khu vực Mỹ Latinh đã liên tiếp giành thắng lợi trong các cuộc tuyển cử, bầu cử tổng thống đưa đến sự ra đời của hàng loạt chính phủ cánh tả ở nhiều nước trong khu vực. Các lực lượng cánh tả trong đó có lực lượng dân tộc cấp tiến đã đẩy mạnh hoạt động cải cách kinh tế xã hội theo xu hướng chuyển từ mô hình chủ nghĩa tự do sang mô hình kinh tế thị trường kết hợp với giải quyết các vấn đề xã hội, chủ động trong chính sách đối ngoại, tách dần khỏi sự ảnh hưởng của Mỹ, bảo vệ độc lập chủ quyền và bình đẳng trong quan hệ quốc tế. Thực tế trên là một trong những nhân tố quan trọng thúc đẩy cuộc cải cách ở Venezuela.
Như vậy trước bối cảnh đầy thách thức ở Venezuela và khu vực Mỹ Latinh, cuộc cải cách của Tổng thống Hugo Chavez vừa đáp ứng yêu cầu cấp bách thực tế trong nước vừa phản ánh xu thế tất yếu của thời đại mới trong khu vực.
II. NỘI DUNG CẢI CÁCH
1. Khái quát chung
Ngay sau khi lên nắm quyền, Tổng thống Hugo Chavez đã bắt tay ngay vào việc khắc phục những hậu quả tiêu cực của chính sách điều chỉnh cơ cấu kinh tế do Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) áp đặt dưới thời tổng thống A. Perez. Chính phủ cánh tả Venezuela tiến hành một loạt cải cách về thể chế, tổ chức trưng cầu dân ý về sửa đổi hiến pháp, bầu quốc hội lập hiến đáp ứng được những đòi hỏi dân chủ của nhân dân lao động, đồng thời thông qua nhiều luật có lợi cho người nghèo, tiến hành nhiều cải cách kinh tế và xã hội tiến bộ như chiến dịch xóa nạn mù chữ, xóa đói giảm nghèo, cải tạo nhà cho người nghèo, xây dựng thêm nhiều trường học, cải thiện dịch vụ y tế....
Cuộc cải cách ở Venezuela bắt đầu từ năm 1999 trong nhiệm kì đầu của Tổng thống Chavez và đang được đẩy mạnh trong hiện tại và tương lai. Tờ Thời báo Tài chính của Anh ngày 10-1-2007, nhận định rằng, tốc độ thực hiện cải cách ở Venezuela diễn ra nhanh tới kinh ngạc . Do thất bại trong điều hành đất nước nên Đảng Hành động Dân Chủ (theo khuynh hướng xã hội dân chủ) và đảng Dân chủ Thiên Chúa giáo (COPEI) vốn thay nhau nắm quyền trong suốt 40 năm ở Venezuela đã bị thất bại trong cuộc bầu cử năm 1998 và bị loại ra khỏi chính trường. Phong Trào Cộng Hòa Thứ 5 mà ông Chavez là một trong những thành viên sáng lập ra đã liên minh với nhiều đảng phái và phong trào lợi ích khác kêu gọi ủng hộ cho ông Chavez trong cuộc bầu cử tổng thống diễn ra vào 12/1998. Kết quả ông đã thắng cử với 57% số phiếu bầu. Có được thắng lợi này là do ông đã đưa ra một chương trình cải cách toàn diện nhằm chống tham nhũng, tình trạng kinh tế trì trệ và bất bình đẳng trong xã hội. Trong chiến dịch tranh cử ông đã phát động cuộc cách mạng mang tên người anh hùng Bolivar- một cuộc cách mạng mang lại công bằng hơn cho tầng lớp dân nghèo. Ông Chavez đã từng tuyên bố: “Cuộc đấu tranh vì sự công bằng, cuộc đấu tranh vì sự bình đẳng và cuộc đấu tranh vì tự do” . Tổng thống Chavez đã nhận được sự ủng hộ to lớn từ nhân dân lao động nhờ đó chính trị gia nảy lửa này đã trụ vững trên chính trường chính trị đầy sóng ở Venezuela trong thời gian qua. Với uy tín cao ông tiếp tục tái đắc cử tổng thống nhiệm kỳ 3 với chiến thắng vang dội trước đối thủ Manuel Rosales- thống đốc bang Zulia, ứng viên đảng Dân chủ xã hội trong cuộc bầu cử tổng thống Venezuela diễn ra 3/12/2006. Trước lực lượng ủng hộ hùng hậu đang tập trung tại trung tâm thủ đô Caracas trong đêm 3/12 bất chấp trời mưa nặng hạt ông Chavez đã tung hô nhân dân Venezuela vạn tuế, “cách mạng Xã hội chủ nghĩa muôn năm”, Bolivar muôn năm, chiến thắng toàn dân muôn năm. Phát biểu trên truyền hình sau lễ tuyên thệ nhận chức tổng thống khẳng định quyết tâm xây đất nước Venezuela theo đường lối xã hội chủ nghĩa với tên gọi mới là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Venezuela thay thế tên gọi chính thức hiện nay Cộng hòa Bolivar Venezuela. Ông Chavez đã công khai nói về nhiệm kỳ thứ 3 như là một giai đoạn mới trong dự án dài hạn của ông đối với quốc gia Mỹ La Tinh này: “Một kỉ nguyên mới bắt đầu. Chúng ta thể hiện rằng Venezuela là phe đỏ, Chủ nghĩa xã hội là nhân văn, là tình yêu. Chúng ta cần một thế giới mới ” Ông cũng nêu quyết tâm của chính phủ mới trong việc quốc hữu hóa các ngành then chốt của nền kinh tế. Tổng thống Chavez muốn biến Venezuela từ xã hội tư bản thành xã hội xã hội chủ nghĩa. Kế hoạch chiến lược đã được chính phủ soạn thảo và được đặt tên là “Kế hoạch quốc gia Simon Bolivar”. Lập trường chính trị xã hội theo hướng xã hội chủ nghĩa còn được thể hiện trong nhiều tuyên bố về đường lối xây dựng kinh tế chính trị xã hội trong hiện tại và tương lai của Tổng thống Chavez và các quan chức trong nội các của ông. Thực tế những cải cách toàn diện trên nhiều lĩnh vực đã và đang diễn ra sôi động ở Venezuela đã cho thấy quyết tâm của Tổng thống Chavez xây dựng chủ nghĩa xã hội trong thế kỉ XXI.
2. Cải cách chính trị
Chính trị là tâm điểm trong chương trình cải cách toàn diện Venezuela của tổng thống Chavez. Tiến hành sửa đổi hiến pháp, thành lập liên minh Đảng mới, tiến hành mạnh mẽ cuộc chiến chống tham nhũng và thực thi chính sách ngoại giao độc lập cứng rắn là những mốc thay đổi chính trên chính trường Venezuela trong thời gian qua.
Sau gần một năm cầm quyền Tổng thống Chavez đã đề xuất sửa đổi hiến pháp với mục đích chống tham nhũng, bảo vệ nhân quyền, bảo vệ chân lý và phát triển kinh tế đất nước. Hiến pháp sửa đổi năm 1999 của Cộng hòa Bolivar Venezuela đã được thông qua cuộc trưng cầu dân ý vào 15/12/1999 với 71,8% phiếu thuận. Hiến pháp năm 1999 của Venezuela đã chấm dứt gần 40 năm tồn tại của nền dân chủ Panto Fijo với nhiều thay đổi đáng kể, lập ra một kỉ nguyên mới gọi là “nền Cộng hòa thứ 5”. Hiến pháp mới đã khắc phục nhiều khiếm khuyết tồn tại trong hiến pháp 1961. Theo hiến pháp này hệ thống quyền lực nhà nước chia thành 5 nhánh. Ngoài 3 nhánh quyền lực (lập pháp, hành pháp, tư pháp) còn có thêm 2 nhánh quyền lực nữa là: Hội đồng Đạo Đức Quốc Gia (HĐĐĐQG) thực hiện quyền lực công dân và Hội đồng Bầu cử Quốc Gia thực hiện quyền lựa chọn bộ mày nhà nước của công dân. HĐĐĐQG có các cơ quan hoạt động độc lập có thẩm quyền ngăn chặn tham nhũng; thanh tra và truy cứu các hành vi vi phạm chuẩn mực công dân, quy tắc hành chính; giám sát việc tuân thủ pháp luật của các hoạt động quản lý hành chính nhà nước cũng như tăng cường giáo dục nhằm hoàn thiện giá trị công dân. Ban nhân quyền quốc gia có nhiệm vụ giám sát, bảo vệ nhân quyền; ban kiểm toán quốc gia lập ra để giám sát và kiểm toán tài sản quốc gia. Có thế thấy hoạt động chủ yếu của các cơ quan thuộc HĐĐĐQG – nhánh quyền lực công dân là kiểm soát việc tuân thủ pháp luật của các quan chức nhà nước, các doanh nghiệp nhà nước và các tổ chức khác sử dụng tài sản của nhà nước. Đây là hệ thống quyền lực được thành lập ra để chống tham nhũng. Một nhánh quyền lực mới khác được lập ra là Hội Đồng Bầu cử Quốc Gia với mục tiêu hướng dẫn, giám sát, điều hành bầu cử và trưng cầu dân ý . Theo hiến pháp 1999 quyền lực tập trung vào tay tổng thống và chính quyền trung ương nhiều hơn. Nhưng có một điều khoản cho phép bất kì vị trí dân cử nào kể cả tổng thống cũng có thể trở thành mục tiêu của cuộc bỏ phiếu tín nhiệm sau 1/2 nhiệm kì. Tổng thống có quyền phủ quyết đối với các đạo luật do quốc hội thông qua nhưng tại lần xem xét lại dự thảo luật bị tổng thống phủ quyết vẫn thông qua với trên 51% phiếu sẽ trở thành luật. Thời hạn mỗi nhiệm kỳ tổng thống cũng được nâng từ 4 năm lên 6 năm. Ngày 31-1 vừa qua, Quốc hội Venezuela đã nhất trí thông qua "đạo luật cách mạng" cho phép Tổng thống quyền điều hành đất nước bằng sắc lệnh liên quan 11 lĩnh vực như: chính trị, kinh tế, xã hội, quốc phòng... trong vòng 18 tháng . Ðây là quyết định quan trọng tạo điều kiện thuận lợi cho Tổng thống Hugo Chavez triển khai thực hiện các kế hoạch chuyển đổi thể chế Nhà nước, kinh tế, xã hội theo hướng CNXH. Song song với việc thông qua luật đặc biệt trên Quốc hội Venezuela sẽ thảo luận cải cách Hiến pháp cho phù hợp mô hình chính trị, kinh tế, xã hội của nước này trong thời gian tới. Trước đó, nhằm giúp người dân nghiên cứu, tìm hiểu về CNXH, Venezuela đã thành lập các "Trung tâm thông tin về CNXH" ở nhiều nơi và đây là một phần trong kế hoạch cải cách giáo dục gắn với giáo dục tư tưởng CNXH. Venezuela đang xây dựng kế hoạch thiết lập hệ thống dân chủ địa phương kiểu mới - "Hội
đối mặt với không ít thách thức, khó khăn. Thất bại sít sao trong cuộc bỏ phiếu về thay đổi Hiến Pháp vào 2/11/2007 vừa qua là một thí dụ. Tuy nhiên thất bại đó không làm giảm sút uy tín và sự ủng hộ của người dân đã dành cho tổng thống và càng không thể phủ nhận những tiến bộ đạt được qua chương trình cải cách của ông. Ông Chavez khẳng định ông sẽ tiếp tục nỗ lực xây dựng chủ nghĩa xã hội. Ông nói với những người ủng hộ là “đừng buồn”. Có sự khác biệt rất nhỏ giữa chọn lựa “đồng ý” và “không” . Tổng thống Chavez vẫn có rất nhiều việc phải làm trong nhệm kỳ tới để chèo lái con thuyền cải cách đi lên trước bão gió và để làn gió của một xã hội mới thổi khắp cả khu vực Nam Mỹ. Chúng ta hi vọng và chờ đợi con thuyền ấy sẽ cập bến an toàn và chờ đợi một nước xã hội chủ nghĩa Venezuela giàu mạnh trong tương lai!
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Ngoại giao (2005), Việt Nam- Châu Mỹ thách thức và cơ hội, Học viện quan hệ quốc tế, Hà Nội
2. Hồ Châu (2006), Mô hình phát triển của Mỹ Latinh, tạp chí Châu Mỹ ngày này, số 2.
3. Quý Dương – Ngọc Mạnh (2003), Triển vọng kinh tế Mỹ Latinh và vùng Caribe, tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 5.
4. Nguyễn Hoàng Giáp (2007), Làn sóng cánh tả Mỹ Latinh: Nguyên nhân và kết quả chủ yếu, tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 3.
5. Vũ Đăng Hinh (2006), Các thiết chế chính trị chủ yếu ở Mỹ Latinh, tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 1.
6. Thái Văn Long (2002), Mỹ và cuộc đảo chính bất thành ở Venezuela, tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 10.
7. Khu Thị Tuyết Mai (2001), Mô hình phát triển kinh tế Mỹ Latinh, tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 1.
8. Nguyễn Hồng Sơn (2007), Kinh tế và kế hoạch công nghiệp hóa nền kinh tế của chính phủ Hugo Chavez, tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 6.
9. Đỗ Minh Tuấn (2005), Lịch sử hình thành và phát triển của nhà nước Venezuela độc lập, tạp chí Châu Mỹ ngày này, số 5.
10. Đỗ Minh Tuấn (2005), Vai trò của Mỹ ở khu vực Mỹ Latinh, tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 11.
11. Xung quanh sự kiện Hugo Chavez đắc cử tổng thống Venezuela, tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 12/2006.
MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU 1
I. CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN CUỘC CẢI CÁCH 2
1. Tình hình trong nước 2
2. Tình hình khu vực 3
II. NỘI DUNG CẢI CÁCH 5
1. Khái quát chung 5
2. Cải cách chính trị 7
3. Cải cách xã hội 11
4. Cải cách kinh tế 12
III. TÁC ĐỘNG CỦA CUỘC CẢI CÁCH 14
1. Thành tựu 14
2. Thách thức 20
KẾT LUẬN 23
TÀI LIỆU THAM KHẢO 25
MỤC LỤC 26
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
LỜI MỞ ĐẦU
Những năm đầu thế kỷ 21 đánh dấu một thời kỳ phát triển mạnh mẽ của lực lượng cánh tả trên thế giới đặc biệt là ở Mỹ Latinh. Sự ra đời của hàng loạt chính phủ cánh tả tại nhiều nước trong khu vực cùng với những hoạt động cải cách liên tiếp theo xu hướng dân chủ xã hội đã phản ánh một xu thế tiến bộ mới của thời đại. Thực tế này đã trở thành một hiện tượng chính trị thế giới nổi bật trong thời kỳ sau chiến tranh Lạnh, do đó đang giành được sự quan tâm theo dõi của dư luận quốc tế.
Nổi bật trong rất nhiều gương mặt của phong trào sôi nổi đó là Tổng thống Venezuela Hugo Chavez. Ông được coi là lá cờ đầu trong phong trào cánh tả ở Mỹ Latinh. Những hoạt động cải cách thiên tả do ông khởi xướng cho đến nay đã nhận được nhiều ý kiến đánh giá nhận xét khác nhau từ báo giới và các nhà nghiên cứu. Trong phạm vi một bài nghiên cứu khoa học, tác giả chỉ tập trung tìm hiểu nghiên cứu về chương trình cải cách ở Venezuela dưới thời tổng thống Chavez trong khoảng thời gian từ khi ông lên nắm quyền năm 1999 đến nay. Bài viết gồm có 3 phần chính. Phần 1 tìm hiểu bối cảnh trong nước và quốc tế để thấy được nguyên nhân thúc đẩy quá trình cải cách. Phần 2 - phần chính đề cập đến những hoạt động cải cách đã và đang diễn ra trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị , xã hội. Và từ những tác động thực tiễn của cuộc cải cách ở Venezuela trong thời gian qua phần 3 đưa ra một số nhận xét cùng với những đánh giá về triển vọng của hoạt động cải cách trong thời gian sắp tới. Với những nội dung này mục tiêu của bài nghiên cứu là tìm hiểu kỹ hơn về con đường phát triển mới, một mô hình xây dựng chủ nghĩa xã hội trong bối cảnh phong trào cộng sản và phong trào công dân đang từng bước phục hồi sau cuộc khủng hoảng sâu sắc từ cuối thập kỷ 1980 của thế kỷ XX. Kinh nghiệm của cuộc cải cách ở Venezuela hiện nay sẽ mang lại những kinh nghiệm thực tiễn có giá trị cho các nước đang phát triển giúp các nước tìm được hướng đi phù hợp với tình hình trong nước và xu thế mới của thời đại.
Venezuela là nước cộng hòa Nam Mỹ - một quốc gia giàu tài nguyên, khoáng sản, đứng thứ 5 trên thế giới về xuất khẩu dầu mỏ. Cũng như các nước khác trong khu vực Venezuela có lịch sử phát triển đầy thăng trầm: đã từng là thuộc địa của Tây Ban Nha trong nhiều năm, là một trong những nước được coi là “sân sau” của Mỹ, đã phải trải qua hàng chục năm chế độ độc tài tàn bạo. Những năm cuối thế kỉ XX đầu thế kỉ XXI lịch sử Venezuela nói riêng và khu vực Mỹ Latinh nói chung đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ. Ở Venezuela kể từ khi lên cầm quyền vào 2/1999 Tổng thống Hugo Chavez đã tiến hành hàng loạt những cải cách tiến bộ đem lại những thay đổi lớn lao trong đời sống kinh tế, chính trị, xã hội ở quốc gia Nam Mỹ này.
I. CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN CUỘC CẢI CÁCH
1. Tình hình trong nước
Trước khi Tổng thống Hugo Chavez lên nắm quyền, đất nước Venezuela vẫn trong thời kì dân chủ Panto Fijo kéo dài từ những năm đầu thập niên 1960 đến tận năm 1999. Bảy chính phủ thời kì này đã thất bại trong điều hành đất nước đẩy Venezuela vào tình trạng bất ổn về chính trị, tham nhũng và đói nghèo. Tình trạng vi phạm nhân quyền, bất bình đẳng xã hội diễn ra phổ biến; tham nhũng cửa quyền đã đến mức nghiêm trọng khiến người dân mất tin tưởng vào chính quyền, vào chế độ dân chủ hiện tại. Trước khi lực lượng cánh tả lên cầm quyền một nghịch lí tồn tại là đất nước có tới 30 triệu hecta đất chưa canh tác nhưng 70% lương thực thực phẩm lại phải nhập từ nước ngoài, 80% đất đai được canh tác chỉ nằm trong tay của 5% dân số là các đại điền chủ . Kinh tế đất nước phát triển không ổn định, đời sống người dân khó khăn. Đến năm 1999 hơn 80% dân số Venezuela sống trong cảnh cùng kiệt đói , hệ thống an sinh xã hội bị phá sản, nhiều trẻ em bị bỏ rơi phải sống trong những đường cống ngầm. Lạm phát lên tới 20%, thất nghiệp 14%. Chênh lệch giàu cùng kiệt ngày càng tăng. Tình hình này đã phản ánh sự bất lực của chính phủ hiện tại, đòi hỏi phải có một cuộc cách mạng thực sự đưa đất nước thoát khỏi tình trạng trì trệ trên.
Tiến hành cuộc cải cách là bước đi mang tính tất yếu xuất phát từ tình hình thực tế của Venezuela trong những năm cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI. Hơn nữa thay đổi tình trạng bất công bằng trong xã hội hiện tại, xây dựng một xã hội dân chủ ấm no, quyền con người được tôn trọng luôn là ước mơ ngàn đời của người dân cùng kiệt Venezuela. Họ ủng hộ ông Chavez - vị Tổng thống vốn xuất thân từ tầng lớp bình dân và đã từng sinh sống trong những khu phố cùng kiệt vì ông đã cam kết đem lại một tương lai mới cho họ. Họ coi ông là niềm hi vọng cuối cùng giúp họ thoát khỏi cảnh cùng kiệt khổ, ngu dốt và nhục nhã. Và khi lên nắm quyền nhà chính trị yêu nước này đã không làm thất vọng các cử tri của mình. Cải cách là sự lựa chọn hợp lý nhất để đưa Venezuela thoát khỏi tình hình hiện tại.
2. Tình hình khu vực
Sau cuộc khủng hoảng nợ trầm trọng vào thập niên 1980 – “ thập niên mất mát” về kinh tế đối với các nước Mỹ Latinh, nhiều quốc gia đã chuyển từ mô hình phát triển hướng nội khuyến khích sản xuất thay xuất khẩu sang mô hình kinh tế thị trường tự do mới vào cuối những năm 1980 đầu 1990. Tuy nhiên mô hình phát triển mới này chỉ có tác dụng khuyến khích nhất thời. Cuộc khủng hoảng tài chính Mehico (1994) và cuộc khủng hoảng tài chính và tiền tệ Châu Á (1997) cho thấy những bất cập của mô hình chủ nghĩa tự do cũng như những sai lầm trong phát triển của các quốc gia Mỹ Latinh. 10 năm cuối thế kỉ XX kinh tế khu vực phát triển thiếu ổn định, những năm cuối bắt đầu suy thoái. Nợ nước ngoài của khu vực thời kì 1990 – 2001 tăng 74%, năm 2002 tổng nợ của khu vực là 760 tỷ đôla. Số người cùng kiệt tăng vọt lên từ 120 triệu người năm 1980 lên 220 triệu người năm 1990 và 272 triệu người trên tổng số dân là 510 năm 2002 .Tỷ lệ thất nghiệp toàn khu vực tăng cao. Theo CEPAL (Ủy ban kinh tế Mỹ Latinh và vùng Caribe) trong nửa thập kỉ qua GDP/ người của khu vực giảm 2% và cho rằng khu vực này đã bị “kéo giật lùi một nửa thế kỉ” . Kinh tế khủng hoảng, nhiều vấn đề xã hội này sinh. Mỹ Latinh sa lầy trong lạc hậu, đói cùng kiệt và trở thành một trong những khu vực có tình trạng bất bình đẳng xã hội và vi phạm nhân quyền nhiều nhất thế giới. Tình trạng ảm đạm về kinh tế và sự nổi lên của nhiều vấn nạn xã hội những năm cuối thế kỷ có thể xem như một hồi chuông thông báo về những điểm yếu của khu vực. Cuộc khủng hoảng kinh tế vừa qua đã chứng tỏ sự sụp đổ của mô hình kinh tế thị trường tự do được áp dụng không hợp lý trong nhiều năm qua ở Mỹ Latinh. Sự áp đặt chủ nghĩa tự do mới đã làm các nước Mỹ Latinh phụ thuộc ngày càng chặt chẽ vào tư bản độc quyền nhất là tư bản Mỹ khiến lợi ích quốc gia và nền độc lập dân tộc bị phương hại nghiêm trọng. Do vậy trong thời kỳ này ở Mỹ Latinh đồng thời với sự thức tỉnh ý thức dân tộc, các phong trào đấu tranh của tầng lớp nhân dân lao đồng vì mục tiêu dân sinh, dân chủ và tiến bộ xã hội diễn ra ngày càng mạnh mẽ. Kết quả là cuối thập niên 1990 của thế kỷ XX các lực lượng cánh tả khu vực Mỹ Latinh đã liên tiếp giành thắng lợi trong các cuộc tuyển cử, bầu cử tổng thống đưa đến sự ra đời của hàng loạt chính phủ cánh tả ở nhiều nước trong khu vực. Các lực lượng cánh tả trong đó có lực lượng dân tộc cấp tiến đã đẩy mạnh hoạt động cải cách kinh tế xã hội theo xu hướng chuyển từ mô hình chủ nghĩa tự do sang mô hình kinh tế thị trường kết hợp với giải quyết các vấn đề xã hội, chủ động trong chính sách đối ngoại, tách dần khỏi sự ảnh hưởng của Mỹ, bảo vệ độc lập chủ quyền và bình đẳng trong quan hệ quốc tế. Thực tế trên là một trong những nhân tố quan trọng thúc đẩy cuộc cải cách ở Venezuela.
Như vậy trước bối cảnh đầy thách thức ở Venezuela và khu vực Mỹ Latinh, cuộc cải cách của Tổng thống Hugo Chavez vừa đáp ứng yêu cầu cấp bách thực tế trong nước vừa phản ánh xu thế tất yếu của thời đại mới trong khu vực.
II. NỘI DUNG CẢI CÁCH
1. Khái quát chung
Ngay sau khi lên nắm quyền, Tổng thống Hugo Chavez đã bắt tay ngay vào việc khắc phục những hậu quả tiêu cực của chính sách điều chỉnh cơ cấu kinh tế do Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) áp đặt dưới thời tổng thống A. Perez. Chính phủ cánh tả Venezuela tiến hành một loạt cải cách về thể chế, tổ chức trưng cầu dân ý về sửa đổi hiến pháp, bầu quốc hội lập hiến đáp ứng được những đòi hỏi dân chủ của nhân dân lao động, đồng thời thông qua nhiều luật có lợi cho người nghèo, tiến hành nhiều cải cách kinh tế và xã hội tiến bộ như chiến dịch xóa nạn mù chữ, xóa đói giảm nghèo, cải tạo nhà cho người nghèo, xây dựng thêm nhiều trường học, cải thiện dịch vụ y tế....
Cuộc cải cách ở Venezuela bắt đầu từ năm 1999 trong nhiệm kì đầu của Tổng thống Chavez và đang được đẩy mạnh trong hiện tại và tương lai. Tờ Thời báo Tài chính của Anh ngày 10-1-2007, nhận định rằng, tốc độ thực hiện cải cách ở Venezuela diễn ra nhanh tới kinh ngạc . Do thất bại trong điều hành đất nước nên Đảng Hành động Dân Chủ (theo khuynh hướng xã hội dân chủ) và đảng Dân chủ Thiên Chúa giáo (COPEI) vốn thay nhau nắm quyền trong suốt 40 năm ở Venezuela đã bị thất bại trong cuộc bầu cử năm 1998 và bị loại ra khỏi chính trường. Phong Trào Cộng Hòa Thứ 5 mà ông Chavez là một trong những thành viên sáng lập ra đã liên minh với nhiều đảng phái và phong trào lợi ích khác kêu gọi ủng hộ cho ông Chavez trong cuộc bầu cử tổng thống diễn ra vào 12/1998. Kết quả ông đã thắng cử với 57% số phiếu bầu. Có được thắng lợi này là do ông đã đưa ra một chương trình cải cách toàn diện nhằm chống tham nhũng, tình trạng kinh tế trì trệ và bất bình đẳng trong xã hội. Trong chiến dịch tranh cử ông đã phát động cuộc cách mạng mang tên người anh hùng Bolivar- một cuộc cách mạng mang lại công bằng hơn cho tầng lớp dân nghèo. Ông Chavez đã từng tuyên bố: “Cuộc đấu tranh vì sự công bằng, cuộc đấu tranh vì sự bình đẳng và cuộc đấu tranh vì tự do” . Tổng thống Chavez đã nhận được sự ủng hộ to lớn từ nhân dân lao động nhờ đó chính trị gia nảy lửa này đã trụ vững trên chính trường chính trị đầy sóng ở Venezuela trong thời gian qua. Với uy tín cao ông tiếp tục tái đắc cử tổng thống nhiệm kỳ 3 với chiến thắng vang dội trước đối thủ Manuel Rosales- thống đốc bang Zulia, ứng viên đảng Dân chủ xã hội trong cuộc bầu cử tổng thống Venezuela diễn ra 3/12/2006. Trước lực lượng ủng hộ hùng hậu đang tập trung tại trung tâm thủ đô Caracas trong đêm 3/12 bất chấp trời mưa nặng hạt ông Chavez đã tung hô nhân dân Venezuela vạn tuế, “cách mạng Xã hội chủ nghĩa muôn năm”, Bolivar muôn năm, chiến thắng toàn dân muôn năm. Phát biểu trên truyền hình sau lễ tuyên thệ nhận chức tổng thống khẳng định quyết tâm xây đất nước Venezuela theo đường lối xã hội chủ nghĩa với tên gọi mới là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Venezuela thay thế tên gọi chính thức hiện nay Cộng hòa Bolivar Venezuela. Ông Chavez đã công khai nói về nhiệm kỳ thứ 3 như là một giai đoạn mới trong dự án dài hạn của ông đối với quốc gia Mỹ La Tinh này: “Một kỉ nguyên mới bắt đầu. Chúng ta thể hiện rằng Venezuela là phe đỏ, Chủ nghĩa xã hội là nhân văn, là tình yêu. Chúng ta cần một thế giới mới ” Ông cũng nêu quyết tâm của chính phủ mới trong việc quốc hữu hóa các ngành then chốt của nền kinh tế. Tổng thống Chavez muốn biến Venezuela từ xã hội tư bản thành xã hội xã hội chủ nghĩa. Kế hoạch chiến lược đã được chính phủ soạn thảo và được đặt tên là “Kế hoạch quốc gia Simon Bolivar”. Lập trường chính trị xã hội theo hướng xã hội chủ nghĩa còn được thể hiện trong nhiều tuyên bố về đường lối xây dựng kinh tế chính trị xã hội trong hiện tại và tương lai của Tổng thống Chavez và các quan chức trong nội các của ông. Thực tế những cải cách toàn diện trên nhiều lĩnh vực đã và đang diễn ra sôi động ở Venezuela đã cho thấy quyết tâm của Tổng thống Chavez xây dựng chủ nghĩa xã hội trong thế kỉ XXI.
2. Cải cách chính trị
Chính trị là tâm điểm trong chương trình cải cách toàn diện Venezuela của tổng thống Chavez. Tiến hành sửa đổi hiến pháp, thành lập liên minh Đảng mới, tiến hành mạnh mẽ cuộc chiến chống tham nhũng và thực thi chính sách ngoại giao độc lập cứng rắn là những mốc thay đổi chính trên chính trường Venezuela trong thời gian qua.
Sau gần một năm cầm quyền Tổng thống Chavez đã đề xuất sửa đổi hiến pháp với mục đích chống tham nhũng, bảo vệ nhân quyền, bảo vệ chân lý và phát triển kinh tế đất nước. Hiến pháp sửa đổi năm 1999 của Cộng hòa Bolivar Venezuela đã được thông qua cuộc trưng cầu dân ý vào 15/12/1999 với 71,8% phiếu thuận. Hiến pháp năm 1999 của Venezuela đã chấm dứt gần 40 năm tồn tại của nền dân chủ Panto Fijo với nhiều thay đổi đáng kể, lập ra một kỉ nguyên mới gọi là “nền Cộng hòa thứ 5”. Hiến pháp mới đã khắc phục nhiều khiếm khuyết tồn tại trong hiến pháp 1961. Theo hiến pháp này hệ thống quyền lực nhà nước chia thành 5 nhánh. Ngoài 3 nhánh quyền lực (lập pháp, hành pháp, tư pháp) còn có thêm 2 nhánh quyền lực nữa là: Hội đồng Đạo Đức Quốc Gia (HĐĐĐQG) thực hiện quyền lực công dân và Hội đồng Bầu cử Quốc Gia thực hiện quyền lựa chọn bộ mày nhà nước của công dân. HĐĐĐQG có các cơ quan hoạt động độc lập có thẩm quyền ngăn chặn tham nhũng; thanh tra và truy cứu các hành vi vi phạm chuẩn mực công dân, quy tắc hành chính; giám sát việc tuân thủ pháp luật của các hoạt động quản lý hành chính nhà nước cũng như tăng cường giáo dục nhằm hoàn thiện giá trị công dân. Ban nhân quyền quốc gia có nhiệm vụ giám sát, bảo vệ nhân quyền; ban kiểm toán quốc gia lập ra để giám sát và kiểm toán tài sản quốc gia. Có thế thấy hoạt động chủ yếu của các cơ quan thuộc HĐĐĐQG – nhánh quyền lực công dân là kiểm soát việc tuân thủ pháp luật của các quan chức nhà nước, các doanh nghiệp nhà nước và các tổ chức khác sử dụng tài sản của nhà nước. Đây là hệ thống quyền lực được thành lập ra để chống tham nhũng. Một nhánh quyền lực mới khác được lập ra là Hội Đồng Bầu cử Quốc Gia với mục tiêu hướng dẫn, giám sát, điều hành bầu cử và trưng cầu dân ý . Theo hiến pháp 1999 quyền lực tập trung vào tay tổng thống và chính quyền trung ương nhiều hơn. Nhưng có một điều khoản cho phép bất kì vị trí dân cử nào kể cả tổng thống cũng có thể trở thành mục tiêu của cuộc bỏ phiếu tín nhiệm sau 1/2 nhiệm kì. Tổng thống có quyền phủ quyết đối với các đạo luật do quốc hội thông qua nhưng tại lần xem xét lại dự thảo luật bị tổng thống phủ quyết vẫn thông qua với trên 51% phiếu sẽ trở thành luật. Thời hạn mỗi nhiệm kỳ tổng thống cũng được nâng từ 4 năm lên 6 năm. Ngày 31-1 vừa qua, Quốc hội Venezuela đã nhất trí thông qua "đạo luật cách mạng" cho phép Tổng thống quyền điều hành đất nước bằng sắc lệnh liên quan 11 lĩnh vực như: chính trị, kinh tế, xã hội, quốc phòng... trong vòng 18 tháng . Ðây là quyết định quan trọng tạo điều kiện thuận lợi cho Tổng thống Hugo Chavez triển khai thực hiện các kế hoạch chuyển đổi thể chế Nhà nước, kinh tế, xã hội theo hướng CNXH. Song song với việc thông qua luật đặc biệt trên Quốc hội Venezuela sẽ thảo luận cải cách Hiến pháp cho phù hợp mô hình chính trị, kinh tế, xã hội của nước này trong thời gian tới. Trước đó, nhằm giúp người dân nghiên cứu, tìm hiểu về CNXH, Venezuela đã thành lập các "Trung tâm thông tin về CNXH" ở nhiều nơi và đây là một phần trong kế hoạch cải cách giáo dục gắn với giáo dục tư tưởng CNXH. Venezuela đang xây dựng kế hoạch thiết lập hệ thống dân chủ địa phương kiểu mới - "Hội
đối mặt với không ít thách thức, khó khăn. Thất bại sít sao trong cuộc bỏ phiếu về thay đổi Hiến Pháp vào 2/11/2007 vừa qua là một thí dụ. Tuy nhiên thất bại đó không làm giảm sút uy tín và sự ủng hộ của người dân đã dành cho tổng thống và càng không thể phủ nhận những tiến bộ đạt được qua chương trình cải cách của ông. Ông Chavez khẳng định ông sẽ tiếp tục nỗ lực xây dựng chủ nghĩa xã hội. Ông nói với những người ủng hộ là “đừng buồn”. Có sự khác biệt rất nhỏ giữa chọn lựa “đồng ý” và “không” . Tổng thống Chavez vẫn có rất nhiều việc phải làm trong nhệm kỳ tới để chèo lái con thuyền cải cách đi lên trước bão gió và để làn gió của một xã hội mới thổi khắp cả khu vực Nam Mỹ. Chúng ta hi vọng và chờ đợi con thuyền ấy sẽ cập bến an toàn và chờ đợi một nước xã hội chủ nghĩa Venezuela giàu mạnh trong tương lai!
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Ngoại giao (2005), Việt Nam- Châu Mỹ thách thức và cơ hội, Học viện quan hệ quốc tế, Hà Nội
2. Hồ Châu (2006), Mô hình phát triển của Mỹ Latinh, tạp chí Châu Mỹ ngày này, số 2.
3. Quý Dương – Ngọc Mạnh (2003), Triển vọng kinh tế Mỹ Latinh và vùng Caribe, tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 5.
4. Nguyễn Hoàng Giáp (2007), Làn sóng cánh tả Mỹ Latinh: Nguyên nhân và kết quả chủ yếu, tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 3.
5. Vũ Đăng Hinh (2006), Các thiết chế chính trị chủ yếu ở Mỹ Latinh, tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 1.
6. Thái Văn Long (2002), Mỹ và cuộc đảo chính bất thành ở Venezuela, tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 10.
7. Khu Thị Tuyết Mai (2001), Mô hình phát triển kinh tế Mỹ Latinh, tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 1.
8. Nguyễn Hồng Sơn (2007), Kinh tế và kế hoạch công nghiệp hóa nền kinh tế của chính phủ Hugo Chavez, tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 6.
9. Đỗ Minh Tuấn (2005), Lịch sử hình thành và phát triển của nhà nước Venezuela độc lập, tạp chí Châu Mỹ ngày này, số 5.
10. Đỗ Minh Tuấn (2005), Vai trò của Mỹ ở khu vực Mỹ Latinh, tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 11.
11. Xung quanh sự kiện Hugo Chavez đắc cử tổng thống Venezuela, tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 12/2006.
MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU 1
I. CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN CUỘC CẢI CÁCH 2
1. Tình hình trong nước 2
2. Tình hình khu vực 3
II. NỘI DUNG CẢI CÁCH 5
1. Khái quát chung 5
2. Cải cách chính trị 7
3. Cải cách xã hội 11
4. Cải cách kinh tế 12
III. TÁC ĐỘNG CỦA CUỘC CẢI CÁCH 14
1. Thành tựu 14
2. Thách thức 20
KẾT LUẬN 23
TÀI LIỆU THAM KHẢO 25
MỤC LỤC 26
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links
Last edited by a moderator: