nhimcoi13_5
New Member
Download miễn phí Tư tuởng triết học Trần Thái Tông
Từ sự kế thừa quan điểm “tâm ấn” của thiền phái Tỳ Ni Đa Lưu Chi và “tâm
địa” của thiền phái Vô Ngôn Thông, Trần Thái Tông đã kết hợp và xây dựng
nên quan điểm “tâm hư không” của mình. Trong đó, một mặt, “tâm không” là
hướng đến cái vô biên của tâm thể vũ trụ bao trùm vạn pháp, là bản nguyên của
vạn pháp; mặt khác, “tâm hư” là hướng đến cái chủ quan nội tại, ẩn tàng mà
chiếu diệu bên trong con người. Quá trình tu đạo cũng chính là để trở về với bản
tâm trong trắng nguyên xưa của mỗi chúng sinh, xóa bỏ hết mọi vô minh, vọng
niệm và cũng là để đạt đến trạng thái “tâm hư”. Con đường cầu pháp ấy được
Trần Thái Tông dung hợp giữa hai đường lối đốn ngộ và tiệm ngộ, phù hợp với
căn tính từng người chứ không cứng nhắc, máy móc, cũng không lửng lơ phó
mặc cho hành giả tự cầu tìm.
Để tải bản Đầy Đủ của tài liệu, xin Trả lời bài viết này, Mods sẽ gửi Link download cho bạn sớm nhất qua hòm tin nhắn.
Ai cần download tài liệu gì mà không tìm thấy ở đây, thì đăng yêu cầu down tại đây nhé:
Nhận download tài liệu miễn phí
Tóm tắt nội dung tài liệu:
TƯ TUỞNG TRIẾT HỌC TRẦN THÁI TÔNGDOÃN CHÍNH(*)
NGUYỄN NGỌC PHƯỢNG(**)
Bài viết phân tích triết học Phật giáo Trần Thái Tông trên ba khía cạnh cơ bản:
bản thể luận, nhận thức luận và nhân sinh quan. Theo các tác giả, Trần Thái
Tông không chỉ là một vị vua anh hùng dám xả thân vì nghĩa và vì quốc gia xã
tắc, mà còn là một triết gia với những tư tưởng độc đáo, đặc sắc về triết học
Phật giáo. Trong đó, chúng ta phải đặc biệt kể đến sự kết hợp hài hoà giữa chủ
nghĩa yêu nước với tinh thần nhập thế cao cả, đem đạo vào đời để cứu dân độ
thế của ông. Giá trị của tư tưởng triết học Trần Thái Tông không chỉ là chấm
dứt sự tản mát về tư tưởng giữa các dòng thiền cuối thời Lý, mà còn là một
trong những tiền đề tư tưởng cho sự ra đời của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử.
Trong sự tiến triển nội tại của Thiền tông Việt Nam, triết học Trần Thái Tông ra
đời không phải là một hiện tượng ngẫu nhiên, mà có cội nguồn sâu xa từ đặc
điểm của lịch sử xã hội Việt Nam thế kỷ XII - XIII và là sự kế thừa những yếu
tố của các dòng thiền trước đó, như thiền phái Tỳ Ni Đa Lưu Chi (Vinitaruci),
thiền phái Vô Ngôn Thông, thiền phái Thảo Đường.
Những biến đổi trong đời sống kinh tế, chính trị, xã hội cuối thời Lý - đầu thời
Trần đã làm nảy sinh một đòi hỏi là cần có sự thống nhất về mặt chính trị -
xã hội; và tương ứng với đó là sự biến đổi và thống nhất về mặt tư tưởng. Nếu
trọng trách thứ nhất do Trần Thủ Độ đảm nhiệm, thì trọng trách thứ hai do Trần
Thái Tông đứng ra gánh vác. Đây cũng chính là lý do khiến cho đến thời Trần,
cả ba thiền phái thời Lý là Tỳ Ni Đa Lưu Chi, Vô Ngôn Thông và Thảo Đường
gần như biến mất và cùng với đó, học thuyết Không hư của Trần Thái Tông với
Khóa hư lục nổi tiếng ra đời. Đó là một học thuyết tương đối hoàn chỉnh và chặt
chẽ, bao gồm cả bản thể luận, nhận thức luận và triết lý đạo đức - nhân sinh; là
sự tổng hợp, dung hòa các yếu tố Thiền, Tịnh, Nho và Lão, trên cơ sở nòng cốt
là Thiền, tạo nên một bước phát triển mới cho thiền học Việt Nam(1).
Về bản thể luận, không nằm ngoài điểm cốt yếu và khuynh hướng chung của
thiền học, Trần Thái Tông cũng lấy cái tâm làm điểm xuất phát cho tư tưởng
của mình; và trên cơ sở luận giải về cái tâm ấy, ông đào sâu, tìm kiếm lời giải
đáp cho những vấn đề triết học khác, như “ngộ”, “kiến tính”, “sinh tử”, “giải
thoát”, “Niết bàn”... Tâm này là cái tâm ban đầu, mà trong học thuyết của mình,
Trần Thái Tông thường gọi nó bằng khái niệm không, hư. Theo ông, bản thể,
khởi nguyên, cội nguồn của vũ trụ, của vạn vật chính là không (Sunya, 空), hư
(akasa, 虛?). Không chính là hư và ngược lại, hư cũng là không; có điều, không
bao trùm tất cả, hướng đến cái khách quan bên ngoài con người, tức vũ trụ chưa
từng sinh diệt, còn hư là sự thể hiện của không trong tâm mỗi người, tức là
hướng đến mặt chủ quan bên trong.
Trong Phổ thuyết tứ sơn, Trần Thái Tông viết: “Do không khởi vọng, vọng
thành sắc, sắc tự chân không. Thị vọng tòng không, không hiện vọng, vọng sinh
chúng sắc”(2). Theo Trần Thái Tông, từ không xuất hiện vọng (không khởi
vọng, không hiện vọng). Sự xuất hiện của vọng từ không làm liên tưởng đến
hình ảnh mặt nước hồ vốn phẳng lặng, yên ả, bỗng một làn gió thổi qua làm gợn
lên vô vàn những con sóng lăn tăn; sự xuất hiện của những con sóng ấy chính là
vọng từ không mà sinh khởi. Vọng (妄?) ở đây được hiểu là cái xuyên tạc, ảo
ảnh, hư dối, huyễn hoặc, lầm lẫn, không đúng sự thật, là vô minh (無明?). Vô
minh, theo bản thể không, cũng là vọng tòng không, không hiện vọng. Từ vọng
sinh chúng sắc, cũng có nghĩa là từ vô minh sinh ra thế giới hình danh sắc
tướng.
Ở Trần Thái Tông, vọng không chỉ là nguyên nhân làm xuất hiện thế giới hiện
tượng mà ngay cả con người và các sinh vật cũng đều do vọng sinh ra, ông viết:
“Tri kỳ chúng sinh huyễn cấu, tòng vọng nhi sinh”(3), có nghĩa là chúng sinh
được cấu tạo một cách ảo ảnh, theo vọng mà sinh ra. Nhưng, ở con người, vọng
còn là niệm. Nếu như ở trên, vọng là nguyên nhân xuất hiện của thế giới hiện
tượng, thì niệm là nguyên nhân xuất hiện của cái ngã, tức con người cá nhân.
Niệm không còn dừng lại ở góc độ một hoạt động diễn ra nơi tâm thức con
người nữa, mà với Trần Thái Tông, niệm được kiến giải từ cái nhìn bản thể luận.
Từ bản thể nguyên sơ, thái hư ban đầu, niệm khởi hiện, cùng sự nhóm tụ của tứ
đại và ngũ uẩn mà sinh ra sự dối lầm nơi thể mạo con người. Nếu như do niệm
khởi mà con người phải chịu cảnh ngụp lặn, nổi trôi trong vòng luân hồi sinh tử
triền miên, thì để giải thoát, Trần Thái Tông quan niệm rằng, cần thủ tiêu
niệm để đạt tới cái tâm vô niệm. Chỉ có ai biến tâm của mình thành vô niệm thì
mới vượt lên được vòng sinh tử luân hồi, nghiệp báo.
Ở Trần Thái Tông, bản thể còn là Phật tính (buddha-svabhava, 佛 性), cũng
được gọi là chân như, tức cái tính chân thực, chưa hề biến cải, chẳng sinh chẳng
diệt, là mầm thiện, mầm giác ngộ sẵn có ở mỗi người. Phật tính còn được Trần
Thái Tông gọi bằng nhiều tên khác nhau, như bát nhã thiện căn, bồ đề giác tính,
bản lai diện mục, bản tâm, tâm Phật, pháp thân… Điểm độc đáo ở Trần Thái
Tông là đã đưa ra cách lý giải mới về sắc thân con người trên cơ sở kế thừa
khuynh hướng hòa đồng, dung hợp tư tưởng giữa Phật giáo với Nho giáo và
triết lý Âm dương. Điều này thể hiện khá rõ nét trong Phổ thuyết tứ sơn. Ông
viết: “Gửi hình hài ở tinh anh cha mẹ, nhờ thai nghén nuôi dưỡng ở khí âm
dương. Hơn hết tam tài mà đứng giữa”(4). Đồng thời cho thấy, dù trên cơ sở kế
thừa, hợp nhất những quan điểm đã có từ trước, Trần Thái Tông vẫn thể hiện
một sự sáng tạo, độc đáo riêng có của mình chứ không lệ thuộc vào lối mòn của
kinh sách. Chỉ có ai nhận thức được thực tướng vô tự tính của vạn pháp và lý vô
ngã của con người thì mới đạt đến trạng thái thấu suốt tâm hư, tức giác ngộ và
giải thoát. “Tâm hư” là để chỉ trạng thái tĩnh lặng, rỗng không, tuyệt đối không
vọng động, đã tẩy sạch mọi dục vọng, ham muốn đời thường đeo bám, có thể ví
như chiếc gương soi chẳng dính chút mảy may bụi bặm.
Tóm lại, mặc dù học thuyết Không hư của Trần Thái Tông ra đời trên cơ sở tiếp
thu tư tưởng của các thiền phái đã tồn tại trước đó, nhưng ông không dừng lại ở
sự kế thừa ấy mà quan trọng hơn là, trên cơ sở những gì đã có, ông đã làm
phong phú, sâu sắc hơn và đưa ra nhiều kiến giải mới mẻ, độc đáo hơn trong
nhiều khái niệm cơ bản, thiết yếu của thiền học, như không, hư, tâm, tâm Phật,
pháp tính, pháp thân, bồ đề giác tính, bản tâm, bản lai diện mục, chân như, chân
tể, vọng, niệm… Qua đó, chúng ta có thể thấy được sự đa dạng, phổ quát, giàu tính
lý luận trong tư tưởng triết học của ông. Có thể nói, trước Trần Thái Tông...