Định hướng và giải pháp cho cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước

mở đầu
Trong thời kì trước,ở nước ta cũng như các nước trong hệ thón XHCN trước đây,chế độ sở hữu dường như đã được giải quyết .Đó là chúng ta đã xây dựng XHCN với hai hình thức sở hữu toàn dân và tập thể. Cùng với chế độ công hữu ,mô hình kế hoạch hoá ttập trung ra đời và thống trị trong suốt quá trình xây dựng CNXH ở Việt Nam. Đa dạng hoá các hình thúc sở hữu không chỉ diễn ra trên phạm vi các nước XHCN mà còn trên toàn thế giới . Xu hướng vận động sự đa dạng hoá này có khác nhau ,song nó cùng chung một mục đích là tạo ra sự phù hợp giữa QHSX với tính chất và trình độ phát triển của LLSX nhằm đẩy mạnh phát triển hơn nữa kinh tế xã hội ở mỗi nước
Để thực hiện đa dạng hoá các hình thức sở hữu có thể có nhiều cách thức khác nhau,với mỗi loại hình kinh tế ,mỗi nước lại có những biện pháp khác nhau. Nhìn trên phương diện tổng thể có thể khẳng định: cổ phần hoá là một trong những phương tiện cơ bản để thực hiện sự đa dạng hoá các hình thức sở hữu
Trong quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam đặc biệt trong hoàn cảnh hiện nay thì cỏ phần hoá doanh nghiệp nhà nước không chỉ là một nhiêm vụ quan trọng ma còn là nhiệm vụ cấp thiết cấn phải đưa lên hàng đầu nếu như muốn phát triến kinh tế theo loại hình kinh tế thị trường nhiều thành phần,định hướng XHCN
I. lý luận chung về cổ phần hoá
doanh nghiệp nhà nước
1Khái niệm.
a. Cổ phần hoá:
Cổ phần hoá là việc chuyển một công ty 100%vốn nhà nước sang công ty cổ phần có cơ cấu đa dạng.Về mặt luật pháp thì đây là quá trình chuyển đổi công ty hoạt động theo luật doanh nghiệp nhà nước sang công ty cổ phần hoạt động theo luật doanh nghiệp
b. Công ty cổ phần:
Công ty cổ phần là doanh nghiệp có các cổ đông cùng góp vốn,cùng chia lợi nhuận ,cùng chịu rủi ro tương ứng với phần vốn góp và chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ty trong phạm vi phần vốn góp của mình vào công ty.
c. Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước(CPHDNNN):
Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước là việc chuyển doanh nghiệp mà chủ sở hữu là nhà nước(doanh nghiệp đơn sở hữu )thành công ty cổ phần(doanh nghiệp đa sở hữu).Chuyển doanh ghiệp từ chỗ hoạt động theo luật doanh nghiêp nhà nước sang doanh nghiệp hoạt động theo các quy định về công ty cổ phần trong luật doanh nghiệp.
Sự chuyển hoá này là sự thay đổi căn bản trên ba mặt : chuyển hoá quyền sở hữu , thay đổi căn bản về quy chế hoạt động , thay đổi quan hệ quản lý giữa cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp.
*Mục tiêu CPHDNNN:
Theo nghị quyết TW3 ( khoa IX) của Đảng và nghi định 187/2004/NĐ-CPngày 16.11.2004của chính phủ về việc chuyển công ty nhà nước thành công ty cổ phần, ngoài việc huy động thêm vốn của xã hội để tăng cường năng lực tài chính thì mục tiêu của cổ phần hoá là nhằm sử dụng có hiệu quả vốn,tài sản của nhà nước,nâng cao hiệu quả ,sức cạnh tranh của các doanh nghiệp nhà nước và nền kinh tế nói chung, thông qua việc thay đổi cơ cấu sở hữu tạo động lực mới và chuyển doanh nghiệp nhà nước sang cách quản lý mới năng động, chặt chẽ hơn
Nhìn bề ngoài cổ phần hóa là quá trình xác định lại mục tiêu ,phương hướng kinh doanh , nhu cầu ,vốn điều lệ và chia ra thành cổ phần,đánh giá lại tài sản của doanh nghiệp, quyết định mức vốn nhà nước cần nắm giữ và rao bán phần còn lại. Qua đó làm thay đổi cơ cấu sở hữu ,huy động thêm vốn ,xác lập cụ thể những người tham gia làm chủ,được chia lợi nhuận và chuyển doanh nghiệp nhà nước thành công ty cổ phần,thuộc sở hữu của tập thể cổ đông và chuyển sang hoạt động theo luật doanh nghiệp.
Song ,để hiểu rõ thực chất của cổ phần hoá,cần thấy rằng trong công ty cổ phần,trên cơ sở vốn được chia ra thành nhiều phần ,thì quyền lợi và trách nhiệm đối với kết quả kinh doanh cũng được phân ra thành các đơn vị và có cơ cấu xác định tương ứng với cơ cấu sở hữu.Do đó ,sở dĩ cổ phần hoá có thể nâng cao hiệu quả của các doanh nghịêp nhà nước là do qua cổ phàn hoá ,cơ cấu sở hữu của doanh nghiệp được thay đổi,dẫn tới cơ cấu và cơ chế thực hiện quyền lợi và trách nhiệm đối với kết quả sản xuất kinh doanh cũng thay đổi theo,từ đó tạo ra một cơ cấu động lực có chủ thể rõ ràng và hợp lực mới mạnh mẽ hơn, đồng thời chuyển doanh nghiệp sang vận hành theo cơ chế quản lý mới ,tự chủ ,năng động hơn,nhưng có sự giám sát rộng rãi và chặt chẽ hơn
Cho nên ,thức chất cổ phần hoá nói chung chính là giải pháp tài chính và tổ chức ,dựa trên chế độ cổ phần ,nhằm đổi mới cơ cấu và cơ chế phân chia quyền lợi và trách nhiệm gắn chặt với sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp .Còn cổ phàn hoá theo cách hiện hành là giả pháp làm thay đổi cơ cấu sở hữu ,dãn tới thay đổi cơ cấu và cơ chế thực hiện quyền lợi và trách nhiệm từ chỗ chỉ có nhà nước nắm quyền và chịu trách nhiệm chuyển sang chia sẻ kết quả kinh doanh ,cả quyền lợi và trách nhiệm,lợi nhuận và rủi ro cho những người tham gia góp vốn, qua đó tạo động lực,trách nhiệm và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp.
Nhìn chung CPHDNNN ở Việt Nam nhằm 3 mục tiêu sau:
1. Góp phần quan trọng nâng cao hiệu quả sức cạnh tranh của doanh nghiệp; tạo ra loại hình doanh nghiệp có nhiều chủ sở hữu, trong đó có đông dảo người lao động; tạo đông lực mạnh mẽ và cơ chế quản lý năng động cho doanh nghiệp để sử dụng có hiệu quả vốn, tài sản của nhà nước và của doanh nghiệp
2. Huy động vốn của toàn xã hội, bao gồm: cá nhân, các tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội trong và ngoài nước để đầu tư đổi mới công nghệ, phát triển doanh nghiệp
 3. Phát huy vai trò làm chủ thực sự của người lao động, của các cổ đông ; tăng cường sự dám sát của nhà đầu tư đối với doanh nghiệp; bảo đảm hài hoà lợi ích của nhà nước, doanh nghiệp , nhà đầu tư và người lao động.
*Hình thức CPHDNNN:
Thứ nhất ,đối với các doanh nghiệp nhà nước trong các lĩnh vực then chốt có khả năng điều tiết nền KTQD, chúng ta thường tiến hành cách cổ phần hoá mà trên 50%cổ phần thuộc sở hữu nhà nước .Trên thực tế ,các doanh nghiệp này tồn tại bốn loại cổ phân: cổ phần của nhà nước đóng vai trò chi phối,cổ phần tập thể của các xí nghiệp, cổ phần của cán bộ nhân viên trong doanh nghiệp,cổ phần của các cá nhân trong xã hội.Do cổ phần của nhà nước chiếm tỉ trọng lớn nên nó đóng vai trò chi phối ,định hướng sự phát triển của doanh nghiệp.Các doanh nghiệp này kinh doanh dưới sự quản lý ,điều tiết chặt chẽ của nhà nước
Như vậy , nhờ vị trí chi phối của mình ,cổ phần của nhà nước lại chi phối một khối lượng lớn tài sản xã hội(cổ phần cuẩ các thành phần kinh tế khác) vào mục tiêu phát triển kinh tế xã hội do nhà nước XHCN điều tiết ,quản lý.Chính vì vậy có thể xem các doanh nghiệp loại này là các doanh nghiệp dựa trên cơ sở công hữu và chúng nằm trong thành phần kinh tế XHCN
Theo nghị định của chính phủ số 64/2002/NĐ-CP thì CPHDNNN có các hình thức sau:
1.Giữ nguyên vốn nhà nước hiện có tại doanh nghiệp, phát hành cổ phiếu thu hút thêm vốn.
2. Bán một phần vốn nhà nước hiện có tại doanh nghiệp
3. Bán t...