Vai trò của thị trường tài chính trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam

A. Lời mở đầu
Công cuộc đổi mới kinh tế của đất nước ta từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường. Trong những năm qua đã và đang kéo theo hàng loạt những thay đổi tích cực tạo nên những cơ sở quan trọng ban đầu để phát triển thị trường tài chính (TTTC) nhằm đảm bảo sự tăng trưởng và phát triển kinh tế một cách bền vững.
Xuất phát từ chiến lược phát triển kinh tế xã hội đến năm 2020 với mục tiêu trọng tâm là thực hiện CNH- HĐH thì nhu cầu vốn cho đầu tư phát triển là rất lớn. Vì vậy, tiếp tục phát triển TTTC Việt Nam là một trong những mục tiêu và định hướng chiến lược của Đảng và Nhà nước ta. Sự phát triển của TTTC được coi là một nhân tố tích cực trong việc tìm lời giải cho bài toán tăng trưởng kinh tế của một đất nước. Do vậy làm rõ vai trò của TTTC đối với sự phát triển kinh tế mang ý nghĩa quan trọng trong hoạch định chính sách cũng như trong các quan hệ kinh tế - xã hội theo hướng đã định.
Để góp một ý kiến chung vào việc tìm hiểu nghiên cứu TTTC cũng là để nâng cao hơn nữa khả năng chuyên ngành mình đang học. Em đã chọn đề tài: "Thị trường tài chính và vai trò của nó trong nền kinh tế thị trường Việt Nam".
Do sự hiểu biết còn hạn chế và chưa đi sâu vào thực tế bài tiểu luận của em không tránh khỏi những khiếm khuyết. Em mong được sự góp ý của các thầy cô trong bộ môn tài chính để em hoàn thành bài tiểu luận này. Em xin chân thành cảm ơn!
B. Nội dung
Phần I: Khái niệm thị trường tài chính và
những vấn đề về TTTC
1. Tiền đề ra đời và tồn tại của TTTC
- Tài chính thị trường tài chính chỉ ra đời và tồn tại trong những điều kiện lịch sử nhất định. Lịch sử phát triển của loài người là quá trình vận động và nâng cao các hình thức lao động, đó là sự phân công lao động dẫn đến việc một hay một nhóm người trong xã hội chỉ tập trung làm một hay một số việc nhất định, từ đó quá trình lao động, sản xuất được chuyên môn hoá. Tuy nhiên sản phẩm sản xuất ra không chỉ thoả mãn nhu cầu cho cả cộng đồng. Khi sản xuất đã phát triển, khi xã hội xuất hiện sự trao đổi hàng hoá thì theo đó tiền tệ cũng xuất hiện. Nó là vật trung gian quy ước giá trị của hàng hoá.
Nền kinh tế hàng hoá - tiền tệ ngày càng phát triển thì các hình thức sử dụng tiền tệ càng được mở rộng và nâng cao, để đáp ứng nhu cầu xã hội, khi nhà nước ra đời tiền tệ được các chủ thể sử dụng vào việc tham gia phân phối sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân để tạo nên các quỹ tiền tệ phục vụ cho mục đích riêng các chủ thể.
Như vậy, tài chính phản ánh các quan hệ kinh tế nảy sinh trong phân phối của cải xã hội dưới hình thức giá trị, là một bộ phận của các quan hệ phân phối xã hội.
2. Khái niệm TTTC
Trong bất kì xã hội nào, khi có những người tích luỹ được một số tài sản nhưng không sử dụng hết trong tiêu dùng, cũng không biết cách kinh doanh. Trong khi đó có nhiều người khác thiếu vốn để thực hiện hoạt động kinh doanh của mình họ phải vay tiền để thoả mãn nhu cầu nhất là trong kinh tế thị trường. Để giải quyết mâu thuẫn này thì phải có sự giaolưu giữ các luồngvốn đó. Nhưng để các luồng vốn này nhanh chóng đến nơi cần thiết mà hao phí vật chất nhỏ nhất thì phải có trung gian tài chính sử dụng các nghiệp vụ đặc trưng của mình để hệ thống các mối liên kết đó. Chính vì vậy TTTC ra đời.
Vậy TTTC là tài chính mà ở đó diễn ra các hoạt động trao đổi mua bán quyền sử dụng các nguồn tài chính thông qua những cách giao dịch và công cụ tài chính nhất định.
3. Những vấn đề về TTTC ở Việt Nam
a) Cơ cấu của TTTC
Có rất nhiều ý kiến khác nhau về cơ cấu TTTC. Tuy vậy, cơ cấu TTTC của mỗi nước được tổ chức thực hiện một cách khác nhau. ở Việt Nam, để phù hợp với việc thực hiện chức năng quản lý vĩ mô của Nhà nước, TTTC được nâng lên chính vì vậy mà nó bao trùm cả 2 bộ phận cấu thành là thị trường tiền tệ và thị trường vốn.
* Công cụ của thị trường tiền tệ
- Tín phiếu kho bạc
- Giấy chứng nhận tiền gửi của ngân hàng
- Thương phiếu
- Hối phiếu được ngân hàng chấp nhận
- Hợp đồng mua bán
* Công cụ của thị trường vốn
- Cổ phiếu
- Vay thế chấp
- Trái khoán công ty
- Chứng khoán chính phủ.
b) Bước phát triển của TTTC ở Việt Nam
Do điều kiện là nước đang phát triển, TTTC Việt Nam nhìn chung chưa đạt quy mô và trình độ cao như các nước có nền kinh tế thị trường ở mức hoàn hảo. Tuy nhiên đã có sự hình thành dẫn đến các yếu tố của TTTC, nổi lên rõ nhất là thị trường tiền tệ với các nghiệp vụ huy động và cho vay vốn của hệ thống NHTM quốc doanh và cổ phần hay việc phát hành trái phiếu kho bạc của nhà nước.
* Sự phát triển của thị trường tài chính Việt Nam cho đến nay thị trường tài chính Việt Nam chưa phát triển - song thị trường tiền tệ (giao dịch vốn ngắn hạn) đã được tổ chức và đi vào hoạt động, như thị trường tiền gửi (thị trường tín dụng, thị trường cho vay ngắn hạn), thị trường nội tệ liên ngân hàng, thị trường ngoại tệ liên ngân hàng, thị trường hối đoái giao dịch các loại ngoại tệ), thị trường tín phiếu kho bạc.
- Thị trường tiền gửi (thị trường cho vay ngắn hạn)
Đây là thị trường cổ điển nhất và phổ biến nhất tại Việt Nam, bao gồm hoạt động tín dụng ngân hàng truyền thống, như huy động tiền gửi các loại và cung ứng tín dụng ngắn hạn, trung và dài hạn đối với nền kinh tế quốc dân. Về phương diện vốn và bán vốn của các ngân hàng thương mại và của các tổ chức tín dụng khác, trong những năm gần đây đều có sự tăng tiến về lượng, phong phú về thể loại, và sự nâng cao không ngừng về chất lượng. Cho đến nay thị trường tiền gửi đã được cải thiện nhiều, nhiều hình thức huy động vốn mới ở NHTM được đưa vào áp dụng để tạo ra nguồn vốn trung và dài hạn, như tiền gửi tiết kiệm, xây dựng nhà ở, phát hành trái phiếu NHTM, Hoạt động được phát triển cả về số lượng và loại hình. Hiện nay, khối lượng tín dụng của các NHTM đã tăng gấp nhiều lần so với những năm đầu đổi mới để đáp ứng vốn cho sự tăng trưởng kinh tế. Các NHTM không chỉ cho vay mà còn mở ra nhiều hoạt động để phục vụ khách hàng, như tổ chức các nghiệp vụ thuê mua, kinh doanh ngoại tệ, dịch vụ tư vấn đầu tư
- Thị trường nội tệ liên ngân hàng
Giao dịch giữa các NHTM với ngân hàng nước ngoài, ngân hàng liên doanh để cho vay qua lại lẫn nhau bù đắp thiếu hụt vốn tạm thời. Thị trường này được hình thành tại Hà Nội và đi vạo hoạt động từ năm 1994 nhằm giải quyết nhu cầu vốn tín dụng giữa các NHTM trước khi vay tái chiết khấu ở NHNN. Có như vậy NHNN mới thực hiện được nguyên lý là "người cho vay cuối cùng của nền kinh tế tham gia vào thị trường này các NHTM nước ngoài và các ngân hàng liên doanh có vai trò quan trọng, vì họ là những ngân hàng cho các NHTM quốc doanh trong nước nay với doanh số lớn. Việc vay mượn trên thị trường này là tự nguyện và theo lãi suất thoả thuận. Hoạt động của thị trường tiền tệ liên ngân hàng Việt Nam chưa phát triển sôi động, hưa trở thành giao điểm hội tụ và định hư