[Free] Một số biện pháp tăng cường công tác thu ngân sách của Thành phố Hà Nội trong giai đoạn 2006-

thu tăng mạnh, đạt 3042.96 tỷ đồng, tương đương mức tăng 34,9% so với năm 2001. Trong khi đó tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt mức 10,92%. Sở dĩ có sự tăng đột biến về thu này là do những thay đổi về cơ chế chính sách thu, làm phát sinh những khoản thu mới cho thành phố (từ năm 2002, một số đơn vị hạch toán toàn ngành chuyển về thu tại Hà Nội, là khoản thu nộp 100% NSNN: Tổng công ty đường sắt, Hãng hàng không quốc gia…).
Năm 2003, kinh tế thành phố tiếp tục phát triển, đạt mức tăng trưởng cao hơn 2 năm trước, 11,11%. Có thể nói, việc Hà Nội ráo riết chuẩn bị chào mừng SEAGAME 22 tổ chức tại Thủ đô đã là một cú hích phát triển kinh tế. Đây là điều kiện thuận lợi để tăng nguồn thu ngân sách. Tuy nhiên, do sự tác động của cuộc chiến tranh Irac và dịch viêm đường hô hấp cấp (SARS), cùng nhiều nguyên nhân khác, thu ngân sách trên địa bàn chỉ đạt mức tăng 1096.33 tỷ đồng, tương đương 9,32%, chỉ bằng hơn 1/3 mức tăng năm 2002.
Năm 2004, kinh tế Thủ đô tiếp tục đạt mức tăng trưởng cao hơn những năm trước, 12,59%, chấm dứt được dịch SARS tạo điều kiện phát triển các ngành hàng không du lịch, dịch vụ nhà hàng khách sạn,... Mặc dù vậy, do phải đối diện với dịch cúm gia cầm, giá cả tăng tới 8,88% nên theo giá so sánh, thu ngân sách chỉ tăng 2064,3 tỷ đồng, đạt 16,05%, mức tăng chưa bằng năm 2002, nhưng đây cũng là một thành tích rất tốt. Bên cạnh điều kiện phát triển kinh tế thuận lợi, năm 2004 cũng là năm đầu tiên thực hiện Luật ngân sách sửa đổi, năm có nhiều thay đổi trong lĩnh vực Thuế (các quy định mới về sắc thuế VAT, TNDN, quy định về mặt hàng XNK),... nên các khoản thu ngân sách có những biến động nhất định, có khoản thu tăng, có khoản thu giảm, kết quả chung vẫn là thu ngân sách trên địa bàn đạt mức tăng cao.
Năm 2005, tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt 11,62%, giảm nhẹ so với năm 2004. Bên cạnh những điều kiện thuận lợi, Thành phố Hà Nội đã phải đối diện với nhiều khó khăn mới phát sinh như thời tiết hạn hán kéo dài, dịch cúm gia cầm bùng phát trở lại, giá cả nhiều mặt hàng quan trọng tăng cao (chỉ số giá tăng 9,46%) ảnh hưởng tới phát triển kinh tế và công tác thu ngân sách. Vì thế, kết quả thu ngân sách theo giá so sánh chỉ tăng 852,98 tỷ đồng tức 5,72%.
Dưới đây là những thống kê về số thu ngân sách 5 năm qua:
Bảng 3. Kết quả thu NSNN trên địa bàn Hà Nội 2001-2005 (giá so sánh)
Đơn vị: Tỷ đồng
2001
2002
2003
2004
2005
Tổng thu NSNN trên địa bàn
8718.97
11780.8
12861.8
14923.8
15783.2
Tốc độ tăng
0.23%
34.90%
9.32%
16.05%
5,72%
Nguồn: Tính toán từ Báo cáo Quyết toán ngân sách thành phố hàng năm
Nhìn chung 5 năm vừa qua thu ngân sách có rất nhiều biến động do nhiều nguyên nhân. Có những năm thu ngân sách tăng rất cao, cũng có những năm rất thấp. Ví dụ năm 2002 và 2005, đặc biệt là 2002, tốc độ tăng thu rất cao, cao hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng kinh tế. Ngược lại, có những năm như 2001 và 2003, tốc độ tăng thu ngân sách lại thấp hơn tốc độ tăng trưởng kinh tế.
Hình 2: Biểu đồ tốc độ tăng trưởng kinh tế và tốc độ tăng thu ngân sách
Nguyên nhân sự biến động này ngoài yếu tố kinh tế, còn do trong những năm qua đã có khá nhiều thay đổi về cơ chế chính sách thu, nhằm hoàn thiện và đi vào ổn định trong những năm hội nhập sắp tới. Chính vì vậy, nếu loại bỏ sự tác động của các cơ chế chính sách, thì thu ngân sách thành phố giai đoạn qua không thể đạt được con số bình quân 13,24%/năm như hiện nay. Điều đó cũng có nghĩa, thực chất công tác thu ngân sách còn chưa đúng với tiềm năng (tốc độ phát triển kinh tế hàng năm đạt trung bình 11,3%).
2. Kết quả thu NSNN trên địa bàn thành phố Hà Nội chia theo từng khoản mục
Trong nghiên cứu về mức thu ngân sách, thông thường chúng ta rất quan tâm đến tỷ lệ động viên từ GDP vào NSNN, đánh giá mức độ phù hợp trong cơ cấu các nguồn thu. Tuy nhiên, trong phạm vi nghiên cứu công tác thu ngân sách của thành phố Hà Nội, do giới hạn phạm vi lãnh thổ không đồng nhất với giới hạn các nguồn thu. Ví dụ, nhiều công ty, doanh nghiệp nhà nước tuy không nằm trên địa bàn Hà Nội, cũng có nghĩa hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp đó không được tính vào GDP thành phố, nhưng lại đóng thuế trên địa bàn, do vậy là một nguồn thu của ngân sách nhà nước. Vì thế, luận văn không lấy tỷ lệ động viên GDP vào ngân sách để đánh giá công tác thu. Tính hợp lý trong cơ cấu nguồn thu phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như quan điểm giải quyết mối quan hệ tích lũy và tiêu dùng, định hướng khuyến khích phát triển các ngành, lĩnh vực,... do vậy luận văn không đi sâu nghiên cứu cơ cấu thu ngân sách trên địa bàn, mà chỉ xem xét cơ cấu nguồn thu trên một số khoản mục trong mối quan hệ với cơ cấu GDP của thành phố.
Ở phần trên, luận văn đã khái quát tình hình thu ngân sách trong giai đoạn 2001-2005, trong phần này, luận văn sẽ phân tích từng năm thực hiện ngân sách theo từng khoản mục thu, từ đó tìm hiểu nguyên nhân gây ra những biến động trong từng lĩnh vực.
Tổng thu ngân sách trên địa bàn chia theo nguồn bao gồm thu nội địa (trừ dầu thô), thu từ hoạt động xuất nhập khẩu và thu từ dầu thô (là khoản thu đặc biệt của NSNN, nộp 100% vào NSTƯ). Thu nội địa bao gồm: thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh (thu từ DNNN trung ương, DNNN địa phương, DN có vốn đầu tư nước ngoài, DN ngoài nhà nước); thu từ nhà và đất; thu từ phí, lệ phí; và các khoản thu khác như sổ xố kiến thiết, sự nghiệp,...
Bảng 4: Kết quả thu NS trên địa bàn Hà Nội theo từng khoản mục
Đơn vị: tỷ đồng
2001
2002
2003
2004
2005
Bình quân
Tổng
8719.9
11782.2
12862.9
14924.2
14640.2
12585.9
I. Thu từ XNK
1094.0
1587.6
1689.0
1924.0
1443.3
1547.6
II. Thu nội địa
7625.0
10193.2
10310.1
11758.2
12073.2
10392
Thu từ hoạt động SXKD
5341.4
7198.9
7485.3
8192.9
8706.7
7385.0
Thu từ nhà và đất
290.6
372.2
765.8
1301.7
1222.2
790.5
Thu từ phí, lệ phí
560.2
955.9
942.9
1143.5
1128.9
946.3
Thu nội địa khác
2283.4
1666.2
1116.1
1120.2
1015.5
1440.3
III. Thu từ dầu thô
862.7
1241.6
1020.6
625.0
Nguồn: Tính toán từ Báo cáo Quyết toán ngân sách thành phố hàng năm
Thu nội địa trong 5 năm qua vẫn là khoản thu cơ bản của NSNN trên địa bàn, số thu đạt bình quân 10392 tỷ đồng, tăng 86,68% so với giai đoạn 1996-2000, với tốc độ tăng hàng năm 12,68%, ít biến động và là nguồn thu cơ bản, có tính chất bền vững. Thu nội địa bao gồm các khoản: thu từ hoạt động xuất nhập khẩu, thu từ phí và lệ phí, thu từ nhà và đất, và nhiều khoản thu khác. Mỗi khoản thu có những đặc điểm, tính chất khác nhau, nên việc quản lý, thực hiện công tác thu đối với mỗi khoản cũng có những đặc trưng riêng. Trong các khoản thu đó, thu từ hoạt động sản xuất được xem như quan trọng nhất và gắn với sự phát triển kinh tế. Hình dưới đây cho thấy cơ cấu thu NSNN trên địa bàn.
Nguồn: Tính toán từ Báo cáo Quyết toán ngân sách thành phố hàng năm
- Thu từ hoạt động xuất khẩu và nhập khẩu 5 năm qua đạt 7737,9 tỷ đồng, trung bình mỗi năm thu 1547,6 tỷ đồng, chiếm 12,3% tổng thu ngân sách. Khoản thu từ xuất nhập khẩu là tương đối lớn, đặc biệt đối với một nước có kim ngạch xuất khẩu cao như Việt Nam. Mặc dù có ý nghĩa rất quan tr