Một số giải pháp nhằm phát triển thị trường bảo hiểm nhân thọ ở Việt Nam

970, 1971 ở miền Nam công ty bảo hiểm Hưng Việt đã triển khai một số loại hình bảo hiểm như BHNT trọn đơì, bảo hiểm tử kỳ thời hạn 5 năm, 10 năm, song những hoạt động này mới chỉ ở giai đoạn đầu nên chưa có kết quả rõ nét.
Năm 1987, Tổng công ty Bảo hiểm Việt Nam (tiền thân của công ty Bảo việt ngày nay) đã tổ chức nghiên cứu đề tài "Lý thuyết về BHNT và sự vận dụng vào kinh tế ở Việt Nam " đã được Bộ Tài chính công nhận là đề tài cấp Bộ . Đề tài này đã tổng hợp những lý thuyết cơ bản về BHNT, đồng thời phân tích những điều kiện triển khai trong tình hình kinh tế - xã hội trong những năm cuối thập kỷ 80. Thực tế trong thời gian đó chúng ta chưa đủ điều kiện cần thiết để triển khai BHNT do tình hình nền kinh tế . Đến năm 1996 qua việc phân tích các điều kiện kinh tế - xã hội Việt Nam, Bộ Tài chính và Tổng công ty BHVN đã ra quyết định số 281/TC ngày 20/3/1996 theo quyết định số 568/TC/QĐ/TCCB của Bộ trưởng Bộ Tài chính Bảo việt là đơn vị đầu tiên triển khai BHNT ở Việt Nam .
Bảng 1: Các doanh nghiệp BHNT ở Việt Nam
Doanh nghiệp
Năm bắt đầu triển khai
Xuất xứ
Loại hình doanh nghiệp
Vốn (điều lệ) ban đầu
Vốn hiện nay
1. Tổng công ty BH Việt Nam
1996
Việt Nam
Nhà nước
779 tỷ đ (năm 96)
879 tỷ đ (vốn CSH năm 2000)
2. Công ty liên doanh TNHH BH Bảo Minh - CMG
1999
Việt Nam + úc
Liên doanh
2 triệu USD
10 triệu USD
3. Công ty TNHH BH Manulife (trước kia là Chinfon - Manulife)
1999
Canada
100% vốn nước ngoài
5 triệu USD
10 triệu USD
4. Công ty TNHH BH Prudential Việt Nam
1999
Anh
100% vốn nước ngoài
14 triệu USD
61 triệu USD (từ 6/10)
5. Công ty BH quốc tế Mỹ (AIA)
2000
Mỹ
100% vốn nước ngoài
5 triệu USD
25 triệu USD
Nguồn: Tạp chí BH số 1/2002
Tháng 8/1996, HĐ BHNT đầu tiên được Bảo Việt phát hành, đánh dấu sự ra đời của thị trường BHNT Việt Nam và tháng 8/2001 vừa qua những hợp đồng đầu tiên đã đúc hạn, ghi nhận sinh nhật lần thứ 5 của thị trường . Cho đến giữa năm 1999 thì chỉ có Bảo Việt "một mình một sân chơi" và cũng đã thu được những kết quả đáng nể, đến nay trên thị trường đã có 5 doanh nghiệp: Bảo Việt, Bảo Minh - CMG, Manulife, Prudential và AIA. Từ khi có sự góp mặt thêm của 4 doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài - những tên tuổi lớn, đã có kinh nghiệm hoạt động ở nước ngoài làm theo cơ chế TC, thù lao linh hoạt, thị trường BHNT Việt Nam đã thực sự bước vào một giai đoạn mới - giai đoạn sôi động, cạnh tranh toàn diện và phát triển với tốc độ cao.
II. Những kết quả đạt được
Mặc dù mới có tuổi đời hơn 6 năm nhưng thị trường BHNT đã đạt những kết quả đáng tự hào trên nhiều mặt. Cụ thể.
1. Thị trường BHNT Việt Nam đạt được tốc độ tăng trưởng cao về doanh thu phí và số hợp đồng khai thác được.
Nếu như năm 1996 Bảo Việt mới triển khai thí điểm BHNT ở một số tỉnh thành và đạt được kết quả khá khiêm tốn với trên 1200 hợp đồng và doanh thu phí chưa đến 1 tỷ đồng thì đến năm 2000 doanh thu phí BHNT của toàn thị trường đạt gần 1300 tỷ đồng và gần 1 triệu hợp đồng có hiệu lực.
0,95
17,5
203
492
1292
2786
4615
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
5000
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
Nguồn: Thông tin thị trường BH - TBH số 1/2003
Năm
1997
1998
1999
2000
2001
2002
Tốc độ tăng doanh thu phí (so với năm trước)
1742,1%
1042,1%
142,4%
162,6%
115,6%
66,0%
Đặc biệt năm 2001 là năm đáng ghi nhớ nhất của thị trường BHNT Việt Nam với doanh thu phí đạt 2.786 tỷ đồng (tương đương 0,55% GDP) vượt khá xa doanh thu phí BH PNT của toàn thị trường và tăng hơn gấp đối doanh thu phí cả năm 2000, số hợp đồng có hiệu lực đến cuối năm 2001 đạt khoảng 1,6 triệu hợp đồng (tương đương 2% dân số) trong đó số đơn BH khai thác mới trong năm đạt hơn 700.00 đơn. Tăng 55% so với năm 2000. So với năm 2000 tốc độ tăng doanh thu phí BH năm 2001 đạt 115,6% trong đó doanh thu phí của các hợp đồng mới đạt trên 89%. Nếu tính từ khi mới bắt đầu triển khai, tốc độ tăng doanh thu bình quân đạt trên 250%/năm, còn nếu tính từ năm 1999 - năm bắt đầu có sự gia nhập của các DN BHNT khác ngoài Bảo Việt tốc độ tăng doanh thu phí bình quân đạt trên 135%/năm. (cao hơn tốc độ tăng GDP rất nhiều). Đây là tốc độ tăng trưởng rất cao phản ánh sự trưởng thành nhanh chóng của thị trường BHNT Việt Nam. Theo thống kê sơ bộ, năm 2002 tổng doanh thu phí BHNT toàn thị trường là 4.615 tỷ đồng, đạt mức tăng trưởng hơn 66% so với năm 2001, thấp hơn so với tốc độ tăng trưởng của những năm trước.Mặc dù vậy ,mức tăng trưởng trong quý IV/2002 với doanh thu chiếm tới 30% doanh thu cả năm cũng báo hiệu môt tương lại khả quan cho thị trường BHNT trong năm 2003. Tuy nhiên năm 2002 lại là năm có mức tăng trưởng kỷ lục về số lượng hợp đồng khai thác . Tính đến cuối năm số hợp đồng có hiệu lực đạt được gần 3 triệu hợp đồng. Trong đó hợp đồng khai thác mới là 1,3triệu hợp đồng tăng 58% so với năm trước . Cùng với tốc độ tăng trưởng, chất lượng khai thác cũng được nâng lên đáng kể, biểu hiện qua STBH bình quân, số phí bảo hiểm bình quân /hợp đồng ngày càng cao, công tác đánh giá rủi ro được chú trọng hơn (thông qua việc áp dụng đánh giá rủi ro sức khoẻ, tài chính, mục đích tham gia quyền lợi có thể được bảo hiểm) tỷ lệ huỷ bỏ hợp đồng của toàn thị trường dưới 6% (thấp hơn nhiều so với các thị trường khác).
Thị phần của các công ty BHNT theo doanh thu phí bảo hiểm
Năm 2000
Năm 2001
Năm 2002
Bên cạnh đó thị phần của các công ty BHNT cũng có sự thay đổi đáng kể, bắt đầu từ năm 1999 khi có sự ra nhập của các công ty BH khác, còn trước đó Bảo Việt độc quyền trên thị trường BHNT Việt Nam dẫn đầu trên thị trường hiện nay vẫn là Bảo Việt - doanh nghiệp Nhà nước và là doanh nghiệp duy nhất không có vốn đầu tư nước ngoài với thị phần 46,47%, là doanh nghiệp duy nhất có mạng lưới đại lý phủ khắp các tỉnh thành. Các doanh nghiệp khác cũng đạt được kết quả rất tốt, đặc biệt là Prudential đã đạt được kết quả ngoạn mục - chỉ trong vòng hơn 3 năm Prudential đã vươn lên vị trí thứ hai với gần 35% thị phần, trở thành đối thủ cạnh tranh lớn đối với Bảo Việt. Trong năm 2002 doanh thu BH của Prudential đạt được là 1295 tỷ VNĐ, tổng số đại lý từ 281 đại lý năm 1999 lên tới 32.472 đại lý năm 2002. Trên thị trường AIA, Manulife, BM - CMG trong năm 2002 cũng đã gia tăng thị phần, tuy nhiên tính đến thời điểm này thì các công ty này vẫn chiếm thị phần khá nhỏ. Với đặc điểm khách hàng chủ yếu là các cá nhân, số lượng các doanh nghiệp ngày càng tăng có thể nhận định rằng trong thời gian tới, thị trường BHNT Việt Nam sẽ thêm sôi động cạnh tranh thêm sâu sắc trên tất cả các mặt theo hướng có lợi cho khách hàng, đồng thời chứa đựng nhiều yếu tố bất ngờ.
2. Thị trường BHNT ngày càng sôi động, cạnh tranh ngày càng gay gắt và hoàn thiện.
Do nhu cầu khách quan của nền kinh tế thị trường đòi hỏi nước ta phải mở cửa hội nhập vào nền kinh tế thế giới. Kể từ khi mở cửa thị trường Bảo Hiểm (1994) đến cuối năm 1999 đầu năm 2000 thị trường BHNT Việt Nam đã có 5 Công ty BHNT. Từ khi có sự góp mặt thêm của 4 doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thị trường BHNT Việt Nam đã thực sự bước vào giai đoạn mới - giai đoạn sôi động, cạnh tranh toàn diện và phát triển với tốc độ cao. Tình hình cạnh tranh ngày càng gay gắt có thể thấy rõ ở các thị trường lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Năng Sự cạnh tranh thể hiện trên tất cả các mặt như thu hút khách hàng, thu hút đại lý (qua chính sách thù lao) sản phẩm, dịch vụ, địa bàn hoạt động, quảng cáo khuyến mại.Nếu như mới bắt đầu hoạt động Prudential, Manulife, AIA chỉ tập trung triển khai ở hai địa bàn lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và chủ yếu hướng vào các khách hàng có thu nhạp trung bình khá trở lên, thì đến nay các công ty này đã tích cực mở rộng phạm vi hoạt động sang các địa bàn còn lại và hướng tới cả những khách hàng có thu nhập trung bình. Thị trường BHNT đã phát triển trên toàn quốc, đi vào từng huyện xã của các tỉnh, thành phố. Bảo việt là doanh nghiệp đã thành lập 61 công ty BHNT thành viên hạch toán độc lập và khoảng 200 văn phòng phục vụ khách hàng chuyên kinh doanh BHNT theo từng Quận, huyện, Bảo Minh - CMG đã có mặt ở khoảng 30 tỉnh, Prudential cũng đã mở rộng mạng lưới trên khắp các tỉnh thành phố lớn với 20 trung tâm phục vụ khách hàng, các công ty khác như Manulife, AIA cũng đã có mặt trên 15 tỉnh thành phố và đang thành lập thêm các trung tâm tư vấn dịch vụ khách hàng tại 1 số địa bàn mới. Các đường dây nóng được thiết lập để trả lời và tư vấn cho khách hàng. Đến nay hầu hết các công ty đã có trang Web riêng trên mạng, trực tiếp giới thiệu tư vấn sản phẩm qua Internet.Đến thời điểm này các doanh nghiệp đều lấy mục tiêu tăng trưởng, mở rộng thị trường là mục tiêu hàng đầu.
Xét về mặt tích cực, thị trường thực sự trở thành một nhân tố quan trọng thúc đẩy thị trường phát triển. Chính nhờ sự hoạt động mạnh mẽ của các doanh nghiệp đã giúp dân chúng nhận thức rõ hơn về BHNT giúp đưa dịch vụ BHNT đến tận nhà khách hàng. Cũng nhờ thị trường, các doanh nghiệp đã nâng cao chất lượng dịch vụ khách hàng, chất lượng khai thác, đa dạng hoá sản phẩm, đồng thời thúc đẩy việc hoàn thiện điều khoản, quy trì...