Tình hình hoạt động của ngân hàng trung ương điều tiết quan hệ cung cầu tiền tệ

loại tài sản(ở đây là tiền mặt hay tiền gửi có thể phát séc) tuỳ từng trường hợp vào lợi tức mong đợi từ những tài sản nhóc cùng chung mức độ rủi ro khả năng chuyển thành tiền và thônh tin. Có hai quan điểm tác động đến nhu cầu tiền mặt trong dân cư. Thứ nhất, do nắm giữ tiền mặt không đem lại lãi suất nên nuế tiền gửi có phát séc có lãi suất tăng lên thì nhu cầu tiền mặt có thể giảm so với nhu cầu tiền gửi, dẫn đến C/D nhỏ đi. Thứ hai, nếu tiền gửi có thể phát séc có lãi suất giảm thì sẽ làm cho C/D tăng. Từ năm 1933 đến năm 1980 nhưng quy định của ngành ngân hàng cấm các ngân hàng thanh toán lãi suất đối với tiền gửi có thể phát séc. Do vậy, lợi tức mong đợi có ảnh hưởng đáng kể tới quyết định của công chúng trong việc nắm giữ bao nhiêu tiền mặt so với tiền gửi có thể phát séc.
2.1.3 Rủi ro
Nghiên cứu về lượng cầu tài sản cho ta thấy rằng, người ta thường cân nhắc ba yếu tốn khi đầu tư: Rủi ro, tính lỏng và thông tin. Những yếu tố đó ảnh hưởng đến nhu cầu giữ tiền mặt so với tiền gửi có thể phát séc trong dân cư. Nói chung, việc giữ lại tiền mặt hay gửi vào ngân hàng có mức độ rủi ro không mấy khác nhau. Tuy nhiên trong thời kỳ khủng hoảng lợi tức (0% danh nghĩa) của tiền mặt không có rủi ro có thể dẫn tới nhu cầu tiền mặt tăng lên đáng kể, do vậy làm tỷ lệ tiền mặt tiền gửi tăng lên. Ví dụ: vào đầu những năm 30, sự mất lòng tin trong công chúng đối với hệ thống ngân hàng khiến cho những người gửi tiền chuyển tiền gửi có thể phát séc sang tiền mặt, làm C/D tăng lên. Từ những năm 30, hầu hết tiền gửi tại ngân hàng đều được bảo hiểm tiền gửi liên bang bảo đảm. Yên tâm rằng tiền gửi của mình sẽ an toàn nên người gửi ít phải e sợ về mức độ rủi ro khi quyết định giữ bao nhiêu tiền mặt và gửi bao nhiêu.
2.1.4 Tính lỏng
Khi đưa ra quyết định phân bổ danh mục tài sản người gửi củng xem xét tính lỏng của một tài sản, tức là, nó có dễ chuyển sang tiền mặt hay không. Tiền mặt là tài sản lỏng nhất, tiền gửi có thể phát séc theo định nghĩa có thể chuyển sang tiền mặt khi nào muốn. Vì vậy công chúng thường không xem xét sự khác nhau trong tính lỏng khi quyết định giữ bao nhiêu tiền mặt so với tiền gửi có thể phát séc.
2.1.5. Thông tin
Nhân tố cuối cùng tác động đến nhu cầu tiền mặt trong công chúng là lượng thông tin cần thiết để đánh giá giá trị của tiền mặt so với tiền gửi có thể phát séc. Trước tiên, nhu cầu nắm được thông tin về tiền mặt tiền gửi có thể phát séc có vẻ bằng nhau. Sau cùng người ta không cần thông tin để đánh giá giá trị của tiền mặt, và với bảo hiểm tiền gửi liên bang và sự giám sát của ngân hàng, các cá nhân gửi tiền hầu như không cần thông tin để đánh giá trị của tiền gửi có thể phát séc. Tuy nhiên có một sự khác nhau quan trọng giữa hai tài sản: Tiền mặt là loại tài sản vô danh, ngược lại tiền gửi có thể phát séc cần có tên của người sở hữu. Nói một cách khác, khi bạn giữ tiền ở dạng tiền gửi có thể phát séc bạn để lại một dấu hiệu thông tin, nhưng sẽ rất khó khăn cho ai đó muốn tìm hiểu bạn giữ bao nhiêu tiền mặt. Vì vậy tiền mặt mang thêm một giá trị là tính vô danh của nó, nó được đánh giá cao hơn tiền gửi có thể phát séc vì lợi thế của nó trong các hoạt động phi pháp như: buôn bán ma tuý, buôn bán tại trợ đen và trốn thuế.
Có lý do chính đáng để nghi ngờ sự tồn tại của một nền kinh tế ngầm và quy mô đáng kể ở Mỹ, bởi vì lượng tiền mặt hiện có ở mỗi người dân Mỹ là trên 1000 USD ít khi người ta giữ một lượng tiền mặt lớn như thế, vì vậy càng có lý khi có ý kiến cho rằng, một lượng lớn tiền mặt trong lưu thông trong nền kinh tế ngầm, để hỗ trợ cho các hoạt động phi pháp. Một số chuyên gia ước tính, nền kinh tế ngầm có thể chiếm trọn 10% của toàn bộ hoạt động kinh tế nước Mỹ trong một nền kinh tế 6000 tỷ USD như của Mỹ thì các hoạt động phi pháp sẽ chiếm trên 600 tỷ USD. Việc thu hồi số tiền thuế từ hoạt động kinh tế ngầm sẽ làm giảm thâm hụt ngân sách liên bang một cách đáng kể.
Nếu như nền kinh tế ngầm, theo định nghĩa nằm ngoài sự kiểm soát của chính phủ, chúng ta có thể ước tính quy mô của nó như thế nào? Bằng những gì chúng ta biết về các yếu tố quyết định của lượng tiền mặt trong công chúng, ta có thể tìm ra sự vận động trong tỉ lệ C/D của nền kinh tế ngầm, ví dụ: tăng thuế suất cận biên hay nhóm mức thuế cao (như trong thời kỳ chiến tranh) sẽ làm giá trị vô danh của tiền mặt tăng lên và như vậy C/D tăng. Ngược lại, việc hợp pháp hoá ma tuý, tệ nạn xã hội sẽ làm giảm nhu cầu tiền mặt cho những giao dịch ngầm, làm C/D giảm đi.
2.2. Tiền mặt ở các ngân hàng, dự trữ bắt buộc và khoản tiền chiết khấu
Các ngân hàng tác động đến quá trình cung ứng tiền tệ qua những quyết định giữ tiền dự trữ vượt quá và vay của ngân hàng trung ương. Các ngân hàng quyết định như thế nào về việc giữ bao nhiêu tiền dự trữ vượt quá so với tiền gửi.
2.2.1 Dự trữ vượt quá
Các ngân hàng thường giữ tiền dự trữ vượt quá hay khoản dự trữ lớn hơn dự trữ bắt buộc không lớn. Yếu tố cơ bản chi phối các quyết định của các ngân hàng là lợi tức mong đợi từ khoản dự trữ vượt quá với lợi tức mong đợi từ những phương án sử dụng vốn khác.Do tiền dự trữ được gửi lại ngân hàng trung ương không có lãi suất, chi phí cơ hội của việc nắm giữ khoản dự trữ vượt quá là lãi suất thị trường, lãi suất mà các ngân hàng có thể thu được nhờ cho vay hay đầu tư vốn. Ví dụ: lãi suất thị trường cao vào đầu những năm 80 làm dự trữ vượt quá giảm đáng kể. Lãi suất thị trường giảm làm lãi suất vượt quá tăng lên, trong khi các yếu tố khác không đổi làm giảm dự trữ vượt quá: lãi suất thị trường giảm làm lãi suất vượt quá tăng lên. Nói cách khác, việc nắm giữ khoản dự trữ vượt quá của các ngân hàng tỷ lệ nghịch với lãi suất thị trường. Lý do mà các ngân hàng phải nắm giữ dự trữ vượt quá mặc dù phải chịu chi phí cơ hội là mối quan hệ giữa các ngân hàng và NHTW. NHTW yêu cầu ngân hàng phải giữ một khoản dự trữ nhất định nhưng nó không muốn các ngân hàng vay của NHTW với lãi suất chiết khấu để thoả mãn yêu cầu những dự trữ đó. Khi một ngân hàng thiếu tiền dự trữ, NHTW có thể đưa ra các khoản tiền phạt. Những khoản tiền phạt như vậy bao gồm một tỷ lệ tiền phạt đối với khoản vay chiết khấu cần thiết để thoả mãn yêu cầu dự trữ và một "cuộc thảo luận gay gắt" để tránh phải phụ thuộc vào tiền vay chiết khấu mới thoả mãn được yêu cầu dự trữ, các ngân hàng giữ một lượng dự trữ vượt quá nhỏ, ngoài ra, khi các ngân hàng ước tính quá mức những khoản tiền mà những người gửi tiền có thể rút ra.
Một lý do quan trọng hơn khiến cho các ngân hàng nắm giữ khoản dự trữ vượt quá là do bởi chúng đóng vai trò như một giai đoạn chống lại những dòng tiền gửi lớn có thể rút ra thay sự thất thoát đáng kể của lượng tiền gửi. Không có cái đệm này, nếu tiền gửi rút ra vượt quá tiền dự trữ, một ngân hàng phải buộc bù đắp số tiền rút ra theo ba cách:
Bán chứng khoán
Thu hồi tiền cho vay
Vay NHTW tại thị trường mở.
Trong những trường hợp xấu ngân hàng có thể thất bại. Vì vậy lợi ích của dự trữ vượt quá với vai trò là một cái đệm, chống lại thất thoát tiền gửi cao hơn chi phí cơ hội cho những biện pháp sử dụng vốn thay thế. Ví dụ: tiền dự trữ vượt quá cao vào đầu những năm 30 phản ánh mối lo ngại tiền gửi sẽ bị rút trong tương lai. Lý thuyết phân bổ danh mục tài sản đoán rằng, mức độ dự tính hay mức biến động của dòng tiền gửi bị rút ra tăng lên làm tăng dự trữ vượt quá.
Ngược lại, giảm sút mức dự tính hay sự biến động của dòng tiền gửi bị rút ra làm dự trữ vượt quá giảm đi. Vì vậy, mức dự trữ vượt quá trong hệ thống ngân hàng có quan hệ tỷ lệ thuận với mức dự tính hay sự biến động của dòng tiền gửi bị rút ra.
2.2.2 Cho vay chiết khấu
Mặc dù có những tiêu chuẩn để cho vay chiết khấu, ngân hàng trung ương không kiểm soát khối lượng những khoản vay chiết khấu. Các ngân hàng sẵn sàng vay tại ngân hàng trung ương khi lãi suất thị trường mà các ngân hàng có thể thu được nhờ tiền cho vay hay các hoạt động đầu tư lớn hơn lãi suất chiết khấu. Các ngân hàng ít có nhu cầu vay của ngân hàng trung ương khi chênh lệch giữa lãi suất thị trường và lãi suất chiết khấu là không đáng kể. Vì vậy, tiền vay chiết khấu của các ngân hàng tỷ lệ thuận với lãi suất thị trường và tỷ lệ nghịch với lãi suất chiết khấu.
Các nhà kinh tế học đã đưa ra các tài liệu chứng tỏ rằng, khi chênh lệchgiữa lãi suất của tín phiếu kho bạc ba tháng và của khoản vay chiết khấu tăng lên, sẽ làm khối lượng cho vay chiết khấu tăng lên. Nhân tố không còn đúng khi ngân hàng trung ương sẵn sàng cho các ngân hàng khác vay. Ngân hàng trung ương thường không khuyến khích mạnh mẽ các ngân hàng vay của NHTW.
Ví dụ: Trong thời kỳ sụp đổ thị trường chứng khoán tháng 10 năm 1987. NHTW đã khuyến khích các ngân hàng vay. Những quyết định phân bổ tài sán của các ngân hàng về dự trữ vượt quá và khoản vay triết khấu - những quyết định dựa trên lợi tức mong đợi tác động đến lượng tiền cung ứng.
III. ngân hàng trung ương điều tiết quan hệ cung cầu tiền tệ
3.1. Nghiệp vụ thị trường mở
Nghiệp vụ thị trường mở NHTW mua và bán các chứng khoán trên thị trường tài chính. Đây là một công cụ chủ yếu mà qua đó NHTW cố gắng làm thay đổi cơ số tiền. Việ...