Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết nối
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1 Thế kỉ XX được xem là thế kỉ của lí thuyết văn học với sự ra đời và
phát triển của nhiều trường phái lí thuyết hiện đại phương Tây như chủ nghĩa
cấu trúc, giải cấu trúc, hậu hiện đại. Các trường phái lý thuyết vừa có sự tiếp
biến, ảnh hưởng vừa phủ nhận nhau đã tạo cho đời sống văn học sự đa dạng và
phức tạp. Đầu thế kỉ XX, khái niệm về văn bản được phát hiện đã làm thay đổi
quan niệm về tác phẩm văn học, cấu trúc tác phẩm, về vị trí của tác giả. Nửa
cuối thế kỉ XX, khái niệm tính liên văn bản (interxtuality) gắn với tên tuổi nhà
nghiên cứu ngôn ngữ học người Thụy Sĩ F.Saussure, nhà thi pháp học Nga
Bakhtin, đặc biệt là nhà triết học, nữ quyền luận, nhà tiểu thuyết Pháp gốc
Bulgari Kritteva đã trở thành mối quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu trên thế
giới. Thuyết liên văn bản của Kritteva, Bakhtin, Barthes, Genette, Riffatee,
Bloom, đều có nhận thức chung rằng bất kì văn bản nào đều có mối quan hệ với
văn bản khác ra đời trước đó. Mối quan hệ liên văn bản dựa trên sự kết nối các
văn bản với nhau bằng các cách trích dẫn, mô phỏng, chuyển thể, pha
trộn, nhái, nhại, đạo văn. Thuật ngữ “liên văn bản” dùng để mô tả mỗi văn bản
đều chứa đựng sự tham chiếu của các văn bản khác, qua đó mà chúng nảy sinh
nhiều ý nghĩa mới mẻ. Liên văn bản có thể là vô thức, có thể được tác giả nhận
thức trong quá trình sáng tác, được người đọc nhận thức trong thực tiễn, bởi vậy
mà các giá trị văn hóa không ngừng phát triển. Nghiên cứu tác giả, tác phẩm từ
góc độ liên văn bản đang thu hút giới nghiên cứu phê bình văn học đương đại
không chỉ trên thế giới mà còn được chú ý ở Việt Nam trong những năm gần
đây. Tiếp cận văn bản tác phẩm từ lí thuyết liên văn bản đã mở ra một hướng
tiếp cận mới, nó kích thích quá trình tìm hiểu khoa học và khám phá thế giới văn
hóa của người đọc, từ đó mở ra tầng vỉa giá trị mới cho tác phẩm văn chương.
1.2 Lưu Quang Vũ là một tác giả lớn của nền văn học hiện đại Việt Nam
nửa cuối thế kỉ XX. Không kể đến sáng tác thơ và văn xuôi, nếu chỉ tính riêng
về sáng tác kịch thì ông là một tên tuổi hàng đầu của kịch trường Việt Nam
những năm tám mươi của thế kỉ XX. Với số lượng tác phẩm (53 vở kịch trong
vòng mười năm sáng tác), Lưu Quang Vũ đã để lại một dấu ấn đặc biệt gây chú
ý trong diễn đàn văn học. Sau hàng loạt các vở diễn gây tiếng vang như Nàng
Sita, Hồn Trương Ba, da hàng thịt, tui và chúng ta, Lời thề thứ 9, Nguồn
sáng trong đời,...đã có rất nhiều ý kiến đánh giá về tài năng sáng tạo của Lưu
Quang Vũ, nhiều ý kiến cho rằng ông là “nhà viết kịch xuất sắc của thời kỳ hiện
đại”. Nhà nghiêu cứu Phan Ngọc nhận xét: “Lưu Quang Vũ là nhà viết kịch lớn
nhất của thế kỉ này của Việt Nam và là một nhà văn hóa” và “có một kịch pháp
Lưu Quang Vũ mà cả Đông Nam Á có thể tiếp thu”. Với Ngô Thảo thì Lưu
Quang Vũ là “một đỉnh cao” và là một trong tác giả hàng đầu của sân khấu Việt
Nam thập niên tám mươi của thế kỉ XX. Nhìn từ góc độ tài năng tỏa sáng, nhà
phê bình Lý Hoài Thu nhận ra “Lưu Quang Vũ đã mang đến cho đời sống sân
khấu một cuộc phục sinh mạnh mẽ”. Nhận xét đó đã được kiểm chứng qua thời
gian, và cho đến nay kể từ sau sự ra đi đột ngột của nhà viết kịch thiên tài thì sân
khấu Việt Nam lại rơi vào tình trạng thiếu kịch bản hay. Nhìn vào thực tế có thể
thấy rằng chưa có một tác giả viết kịch bản nào có thể thay thế được vị trí của
nhà văn Lưu Quang Vũ. Ông là một tác giả có công lao đóng góp lớn cho một
thập niên sân khấu có nhiều thành tựu đặc sắc. Các vở kịch của ông góp phần
nâng cao chất lượng sân khấu cả nước vào thời kì xã hội nhiều biến động và
đang còn chồng chất khó khăn. Những vở kịch của Lưu Quang Vũ khi được
trình diễn đã đem đến cho đời sống tinh thần văn hóa của nhân dân cả nước một
bầu không khí phấn chấn, tin tưởng, cởi mở, dân chủ. Theo Lưu Khánh Thơ
“trong lịch sử sân khấu nước ta, thời kì của Lưu Quang Vũ có lẽ là thời kì sôi
động, giàu sức sống nhất, thu hút đông đảo người xem nhất”. Nét độc đáo trong
kịch của Lưu Quang Vũ là “đã làm thay đổi tư duy của người biểu diễn cũng
như của công chúng”. Lưu Quang Vũ, một nhà văn có tầm ảnh hưởng rộng lớn
đối với diện mạo văn học và đối với công chúng không chỉ hôm nay mà chắc
chắn cả mai sau, tầm đón đợi các vở kịch của Lưu Quang Vũ sẽ còn có sức lan
tỏa mạnh mẽ và mãnh liệt qua chiều kích của thời gian.
Nhà viết kịch Lưu Quang Vũ là cây bút tiêu biểu có nhiều đóng góp lớn
cho nền sân khấu Việt Nam. Ông là một nhà văn có ý thức sử dụng liên văn
bản trong các sáng tác của mình. Các vở kịch của ông chịu ảnh hưởng từ nhiều
nguồn khác nhau như lịch sử, huyền thoại, triết học, báo chí, khoa học…Tất cả
đã trở thành chất liệu văn chương và nguồn sáng tạo trong các vở kịch của Lưu
Quang Vũ. Hơn nữa với sự nỗ lực của nhà văn trong quá trình sáng tác là tiếp
tục tinh thần phê phán, khơi sâu các vấn đề xã hội, thế sự, đời tư, Lưu Quang
Vũ đã phát hiện những mặt trái của của nhân sinh xã hội với tinh thần tự vấn,
phản biện đối thoại với tinh thần dân chủ cởi mở. Nhà văn luôn khát khao thay
đổi, vươn tới giá trị sống cao đẹp của con người, luôn hướng tới sự hòa nhập
với thế giới hiện đại và tinh thần dân chủ thực sự. Chính bởi lẽ đó mà các sáng
tác của ông mang tư tưởng cách tân mới mẻ, táo bạo, nhận được nhiều sự chú ý
của các nhà nghiên cứu và sự hưởng ứng của độc giả, đặc biệt là khán giả xem
kịch của ông.
1.3 Sức lan tỏa từ những vở kịch và vị trí xuất sắc của Lưu Quang Vũ
trong nền văn học Việt Nam đã trở thành lí do xứng đáng để các nhà nghiên cứu
và các nhà giáo dục lựa chọn đưa tác phẩm của ông vào trong chương trình
giảng dạy phổ thông kể từ năm 2000. Với trích đoạn của hai vở kịch tui và
chúng ta; Hồn Trương Ba, da hàng thịt, Lưu Quang Vũ đã được giới thiệu là
nhà văn tiêu biểu cho thể loại kịch nói hiện đại Việt Nam. Việc chọn lựa các
trích đoạn kịch của Lưu Quang Vũ giới thiệu trong chương trình phổ thông cùng
với tác giả Nguyễn Huy Tưởng với hai trích đoạn trong vở kịch Bắc Sơn và Vũ
Như Tô đã khẳng định tầm ảnh hưởng của các vở kịch đối với thế hệ trẻ. Lưu
Quang Vũ được giới thiệu ở chương trình phổ thông bởi các vở kịch của ông
vừa chứa đựng những tư tưởng mới mẻ, hiện đại, tiến bộ vừa bảo lưu những giá
trị truyền thống nhân văn cao đẹp, đạo đức cốt tử làm người, những khát vọng
chân chính là nền tảng để xây dựng một xã hội tốt đẹp vì cuộc sống của con
người. Những giá trị đó cần được thế hệ trẻ mà đặc biệt là học sinh tiếp nhận
như một bài học quý giá về giá trị sống đích thực của con người trong xã hội
hiện đại. Việc đưa một tác giả kịch bản vào trong chương trình phổ thông một
lần nữa thể hiện sự đánh giá cao vị trí và vai trò của nhà văn Lưu Quang Vũ-
một nhà văn tiên phong của thời kì đổi mới đã gặt hái được nhiều thành tựu ở
thể loại kịch và có những đóng góp xuất sắc cho diện mạo của văn học Việt
Nam những năm tám mươi của thế kỉ XX.
Với những lí do trên, chúng tui đã lựa chọn đề tài “Liên văn bản trong
kịch của Lưu Quang Vũ” cho luận văn thạc sĩ của mình. Có thể nói đây là một
hướng đi vừa là khám phá cũng vừa là một thử nghiệm khi dùng lí thuyết liên
văn bản tiếp cận một tác giả kịch lớn trong văn học Việt Nam. Cảm hứng đến
với đề tài này hy vọng sẽ đem đến cho chúng tui những phát hiện mới có ý
nghĩa nhân văn, ý nghĩa xã hội qua một số vở kịch tiêu biểu của nhà viết kịch
tài năng Lưu Quang Vũ.
2. Lịch sử vấn đề
2.1 Những công trình đánh giá về thơ Lƣu Quang Vũ
Lưu Quang Vũ là tác giả xuất hiện trên diễn đàn văn chương sớm với tập
thơ Hương cây - Bếp lửa in chung với Bằng Việt năm 1968. Tập thơ ngay khi
mới ra đời đã thu hút sự chú ý của các nhà phê bình. Hoài Thanh đã nhận định
về Lưu Quang Vũ là “Một cây bút trẻ đầy triển vọng”, thơ của ông “là tiếng nói
nhỏ nhẹ mà sâu” tình cảm trong thơ là “đúng”, ông được đánh giá “là một ngòi
bút thông minh” có rất nhiều ưu điểm và có nhiều triển vọng. Nhà nghiên cứu Lê
Đình Kỵ nhận xét tập thơ Hương cây- Bếp lửa : “Thơ Lưu Quang Vũ có một
điệu tâm hồn riêng và không thiếu tâm tình, một tâm tình sâu sắc tự nhiên không
dứt ra được” [40,tr.73]. Nhà phê bình Lý Hoài Thu nhận ra vẻ độc đáo của tập
thơ Hương cây - Bếp lửa “không cao giọng, không trực tiếp lặn lội trên những
nẻo đường Trường Sơn hay những mảnh đất vùng tuyến lửa như nhiều bạn thơ
cùng thế hệ, Thơ Lưu Quang Vũ mang một vẻ đẹp lí tưởng và nặng tình yêu quê
hương đất nước” [40.tr.28] . Nhà thơ Vũ Quần Phương nhận xét về thơ của Lưu
Quang Vũ có "một cách nhìn đời hồn hậu lạc quan, quay phía nào cũng thấy sự
hài hòa ưu ái” [40,tr.77]. Đã có rất nhiều những ý kiến đánh giá về thơ của Lưu
Quang Vũ nhưng nhìn chung tất cả đều hướng tới nhận xét là nhìn thấy trong
thơ của Vũ sự “chân thành” và “đắm đuối” trong cảm xúc. Người làm thơ cái
cần trước tiên là cảm xúc và tình cảm bởi lẽ nếu cảm xúc không mãnh liệt, tình
cảm không chân thành thì làm sao có thể viết cho “ngòi bút có thần” ở ngôn ngữ
thơ ca được? Lưu Quang Vũ đã thành thực với chính lòng mình khi bày tỏ tình
yêu đối với con người, cuộc sống, thiên nhiên, đất nước. Tình cảm trong thơ của
ông có lúc vui, lúc buồn, có khi chua chát đầy đau khổ… nhưng tất cả lại được
nhìn bởi nhân sinh quan tích cực, triết lý sống lạc quan tin tưởng. Hai mươi năm
sáng tác, Lưu Quang Vũ đã sáng tác hơn mười tập thơ, có những tập thơ đã được
in, có tập thơ chưa xuất bản. Các tập thơ được nhiều người biết đến như Hương
cây - Bếp lửa (1968), Mây trắng của đời tui (1989), Bầy ong trong đêm sâu
(1993), Gửi các anh (1998), đã khẳng định Lưu Quang Vũ là một thi sĩ tài năng,
một cá tính thơ độc đáo trong dòng thơ hiện đại nửa cuối thế kỉ XX. Được biết
đến là một nhà thơ trước khi là một nhà viết kịch nhưng hành trình thơ ca của
Lưu Quang Vũ lại có ảnh hưởng lớn đối với sự thành công ở thể loại kịch.
Chính nhà văn đã tâm sự “Trong quan niệm của tôi, thơ và kịch rất gần nhau, có
lẽ thơ với kịch còn gần nhau hơn là thơ với văn xuôi. Đều là hai thể loại lớn và
khó của văn học, thơ và kịch đều là sự sống và thế giới bên trong của con người
ở dạng tinh chất, cô đọng và mãnh liệt nhất. Đối với tôi, kịch cũng là một thứ
thơ được trình bày trong không gian và thời gian kì diệu của sân khấu, thông
qua diễn xuất của diễn viên” [40,tr.505]. Như vậy, những thành công của Lưu
Quang Vũ ở thể loại thơ ca đã được các nhà phê bình ghi nhận, những thành
công đó là tiền đề quan trọng để đánh giá về kịch của Lưu Quang Vũ ở chặng
sáng tác sau.
2.2 Những công trình đánh giá về kịch của Lƣu Quang Vũ
Khái quát về đời văn của Lưu Quang Vũ, tác giả Lý Hoài Thu trong cuốn
Lưu Quang Vũ về tác giả và tác phẩm đã có một công trình mang tính tổng lược
và hoàn chỉnh về đường nghệ thuật của Lưu Quang Vũ từ một nhà thơ, nhà văn,
nhà phê bình đến khi trở thành một tác giả hàng đầu của sân khấu Việt Nam. Bài
viết đã chỉ rõ : “Lưu Quang Vũ có hai mươi năm vui buồn cùng thơ và mười năm
cuối đời song hành cùng kịch, nhưng trong mười năm ấy tài năng của Lưu
Quang Vũ đã tỏa sáng và tạo cho mình một phong cách, một “kịch pháp” và trở
thành một hiện tượng nổi bật nhất của sân khấu Việt Nam thời kì đổi mới” [40,
tr.42]. Sức sáng tạo của Lưu Quang Vũ bắt đầu từ vở kịch đầu tay Sống mãi
tuổi 17 (1979), vở diễn ra mắt của Nhà hát Tuổi trẻ và lần đầu tiên tham gia hội
diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc đạt giải nhất. Với vở diễn này, giới sân
khấu đánh giá Lưu Quang Vũ là một gương mặt mới, đáng chú ý. Sau cái chết
đột ngột của cha là nhà viết kịch Lưu Quang Thuận, Lưu Quang Vũ lập tức bắt
tay vào hoàn thiện kịch bản chèo Nàng Sita và được đoàn chèo Hà Nội dàn
dựng, sau đó vở diễn được hơn 30 đoàn nghệ thuật trong cả nước dựng lại với
đủ các thể loại như: kịch nói, cải lương, dân ca, chèo. Với vở kịch này Lưu
Quang Vũ đã tạo được tiếng vang lớn trong làng sân khấu của cả nước. Nhưng
phải đến năm 1984, Lưu Quang Vũ sáng tác 15 vở kịch, hội diễn sân khấu toàn
quốc 1985 có tới 8 vở tham gia hội diễn thì 6 vở đạt Huy chương vàng, 2 vở đạt
Huy chương bạc, báo chí gọi ông là cây bút vàng của kịch trường Việt Nam. Ba
năm cuối đời sức sáng tạo của Lưu Quang Vũ thật phi thường khi ông hoàn
thành tiếp hơn hai mươi vở kịch. Trong vòng mười năm ngắn ngủi của cuộc đời,
Lưu Quang Vũ đã để lại hơn 50 vở kịch và ông đã trở thành một hiện tượng đặc
biệt của sân khấu Việt Nam. Trong cuốn sách Lưu Quang Vũ tài năng và lao
động nghệ thuật, nhà phê bình Ngô Thảo nhận xét : “Hạt giống gieo vào mảnh
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1 Thế kỉ XX được xem là thế kỉ của lí thuyết văn học với sự ra đời và
phát triển của nhiều trường phái lí thuyết hiện đại phương Tây như chủ nghĩa
cấu trúc, giải cấu trúc, hậu hiện đại. Các trường phái lý thuyết vừa có sự tiếp
biến, ảnh hưởng vừa phủ nhận nhau đã tạo cho đời sống văn học sự đa dạng và
phức tạp. Đầu thế kỉ XX, khái niệm về văn bản được phát hiện đã làm thay đổi
quan niệm về tác phẩm văn học, cấu trúc tác phẩm, về vị trí của tác giả. Nửa
cuối thế kỉ XX, khái niệm tính liên văn bản (interxtuality) gắn với tên tuổi nhà
nghiên cứu ngôn ngữ học người Thụy Sĩ F.Saussure, nhà thi pháp học Nga
Bakhtin, đặc biệt là nhà triết học, nữ quyền luận, nhà tiểu thuyết Pháp gốc
Bulgari Kritteva đã trở thành mối quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu trên thế
giới. Thuyết liên văn bản của Kritteva, Bakhtin, Barthes, Genette, Riffatee,
Bloom, đều có nhận thức chung rằng bất kì văn bản nào đều có mối quan hệ với
văn bản khác ra đời trước đó. Mối quan hệ liên văn bản dựa trên sự kết nối các
văn bản với nhau bằng các cách trích dẫn, mô phỏng, chuyển thể, pha
trộn, nhái, nhại, đạo văn. Thuật ngữ “liên văn bản” dùng để mô tả mỗi văn bản
đều chứa đựng sự tham chiếu của các văn bản khác, qua đó mà chúng nảy sinh
nhiều ý nghĩa mới mẻ. Liên văn bản có thể là vô thức, có thể được tác giả nhận
thức trong quá trình sáng tác, được người đọc nhận thức trong thực tiễn, bởi vậy
mà các giá trị văn hóa không ngừng phát triển. Nghiên cứu tác giả, tác phẩm từ
góc độ liên văn bản đang thu hút giới nghiên cứu phê bình văn học đương đại
không chỉ trên thế giới mà còn được chú ý ở Việt Nam trong những năm gần
đây. Tiếp cận văn bản tác phẩm từ lí thuyết liên văn bản đã mở ra một hướng
tiếp cận mới, nó kích thích quá trình tìm hiểu khoa học và khám phá thế giới văn
hóa của người đọc, từ đó mở ra tầng vỉa giá trị mới cho tác phẩm văn chương.
1.2 Lưu Quang Vũ là một tác giả lớn của nền văn học hiện đại Việt Nam
nửa cuối thế kỉ XX. Không kể đến sáng tác thơ và văn xuôi, nếu chỉ tính riêng
về sáng tác kịch thì ông là một tên tuổi hàng đầu của kịch trường Việt Nam
những năm tám mươi của thế kỉ XX. Với số lượng tác phẩm (53 vở kịch trong
vòng mười năm sáng tác), Lưu Quang Vũ đã để lại một dấu ấn đặc biệt gây chú
ý trong diễn đàn văn học. Sau hàng loạt các vở diễn gây tiếng vang như Nàng
Sita, Hồn Trương Ba, da hàng thịt, tui và chúng ta, Lời thề thứ 9, Nguồn
sáng trong đời,...đã có rất nhiều ý kiến đánh giá về tài năng sáng tạo của Lưu
Quang Vũ, nhiều ý kiến cho rằng ông là “nhà viết kịch xuất sắc của thời kỳ hiện
đại”. Nhà nghiêu cứu Phan Ngọc nhận xét: “Lưu Quang Vũ là nhà viết kịch lớn
nhất của thế kỉ này của Việt Nam và là một nhà văn hóa” và “có một kịch pháp
Lưu Quang Vũ mà cả Đông Nam Á có thể tiếp thu”. Với Ngô Thảo thì Lưu
Quang Vũ là “một đỉnh cao” và là một trong tác giả hàng đầu của sân khấu Việt
Nam thập niên tám mươi của thế kỉ XX. Nhìn từ góc độ tài năng tỏa sáng, nhà
phê bình Lý Hoài Thu nhận ra “Lưu Quang Vũ đã mang đến cho đời sống sân
khấu một cuộc phục sinh mạnh mẽ”. Nhận xét đó đã được kiểm chứng qua thời
gian, và cho đến nay kể từ sau sự ra đi đột ngột của nhà viết kịch thiên tài thì sân
khấu Việt Nam lại rơi vào tình trạng thiếu kịch bản hay. Nhìn vào thực tế có thể
thấy rằng chưa có một tác giả viết kịch bản nào có thể thay thế được vị trí của
nhà văn Lưu Quang Vũ. Ông là một tác giả có công lao đóng góp lớn cho một
thập niên sân khấu có nhiều thành tựu đặc sắc. Các vở kịch của ông góp phần
nâng cao chất lượng sân khấu cả nước vào thời kì xã hội nhiều biến động và
đang còn chồng chất khó khăn. Những vở kịch của Lưu Quang Vũ khi được
trình diễn đã đem đến cho đời sống tinh thần văn hóa của nhân dân cả nước một
bầu không khí phấn chấn, tin tưởng, cởi mở, dân chủ. Theo Lưu Khánh Thơ
“trong lịch sử sân khấu nước ta, thời kì của Lưu Quang Vũ có lẽ là thời kì sôi
động, giàu sức sống nhất, thu hút đông đảo người xem nhất”. Nét độc đáo trong
kịch của Lưu Quang Vũ là “đã làm thay đổi tư duy của người biểu diễn cũng
như của công chúng”. Lưu Quang Vũ, một nhà văn có tầm ảnh hưởng rộng lớn
đối với diện mạo văn học và đối với công chúng không chỉ hôm nay mà chắc
chắn cả mai sau, tầm đón đợi các vở kịch của Lưu Quang Vũ sẽ còn có sức lan
tỏa mạnh mẽ và mãnh liệt qua chiều kích của thời gian.
Nhà viết kịch Lưu Quang Vũ là cây bút tiêu biểu có nhiều đóng góp lớn
cho nền sân khấu Việt Nam. Ông là một nhà văn có ý thức sử dụng liên văn
bản trong các sáng tác của mình. Các vở kịch của ông chịu ảnh hưởng từ nhiều
nguồn khác nhau như lịch sử, huyền thoại, triết học, báo chí, khoa học…Tất cả
đã trở thành chất liệu văn chương và nguồn sáng tạo trong các vở kịch của Lưu
Quang Vũ. Hơn nữa với sự nỗ lực của nhà văn trong quá trình sáng tác là tiếp
tục tinh thần phê phán, khơi sâu các vấn đề xã hội, thế sự, đời tư, Lưu Quang
Vũ đã phát hiện những mặt trái của của nhân sinh xã hội với tinh thần tự vấn,
phản biện đối thoại với tinh thần dân chủ cởi mở. Nhà văn luôn khát khao thay
đổi, vươn tới giá trị sống cao đẹp của con người, luôn hướng tới sự hòa nhập
với thế giới hiện đại và tinh thần dân chủ thực sự. Chính bởi lẽ đó mà các sáng
tác của ông mang tư tưởng cách tân mới mẻ, táo bạo, nhận được nhiều sự chú ý
của các nhà nghiên cứu và sự hưởng ứng của độc giả, đặc biệt là khán giả xem
kịch của ông.
1.3 Sức lan tỏa từ những vở kịch và vị trí xuất sắc của Lưu Quang Vũ
trong nền văn học Việt Nam đã trở thành lí do xứng đáng để các nhà nghiên cứu
và các nhà giáo dục lựa chọn đưa tác phẩm của ông vào trong chương trình
giảng dạy phổ thông kể từ năm 2000. Với trích đoạn của hai vở kịch tui và
chúng ta; Hồn Trương Ba, da hàng thịt, Lưu Quang Vũ đã được giới thiệu là
nhà văn tiêu biểu cho thể loại kịch nói hiện đại Việt Nam. Việc chọn lựa các
trích đoạn kịch của Lưu Quang Vũ giới thiệu trong chương trình phổ thông cùng
với tác giả Nguyễn Huy Tưởng với hai trích đoạn trong vở kịch Bắc Sơn và Vũ
Như Tô đã khẳng định tầm ảnh hưởng của các vở kịch đối với thế hệ trẻ. Lưu
Quang Vũ được giới thiệu ở chương trình phổ thông bởi các vở kịch của ông
vừa chứa đựng những tư tưởng mới mẻ, hiện đại, tiến bộ vừa bảo lưu những giá
trị truyền thống nhân văn cao đẹp, đạo đức cốt tử làm người, những khát vọng
chân chính là nền tảng để xây dựng một xã hội tốt đẹp vì cuộc sống của con
người. Những giá trị đó cần được thế hệ trẻ mà đặc biệt là học sinh tiếp nhận
như một bài học quý giá về giá trị sống đích thực của con người trong xã hội
hiện đại. Việc đưa một tác giả kịch bản vào trong chương trình phổ thông một
lần nữa thể hiện sự đánh giá cao vị trí và vai trò của nhà văn Lưu Quang Vũ-
một nhà văn tiên phong của thời kì đổi mới đã gặt hái được nhiều thành tựu ở
thể loại kịch và có những đóng góp xuất sắc cho diện mạo của văn học Việt
Nam những năm tám mươi của thế kỉ XX.
Với những lí do trên, chúng tui đã lựa chọn đề tài “Liên văn bản trong
kịch của Lưu Quang Vũ” cho luận văn thạc sĩ của mình. Có thể nói đây là một
hướng đi vừa là khám phá cũng vừa là một thử nghiệm khi dùng lí thuyết liên
văn bản tiếp cận một tác giả kịch lớn trong văn học Việt Nam. Cảm hứng đến
với đề tài này hy vọng sẽ đem đến cho chúng tui những phát hiện mới có ý
nghĩa nhân văn, ý nghĩa xã hội qua một số vở kịch tiêu biểu của nhà viết kịch
tài năng Lưu Quang Vũ.
2. Lịch sử vấn đề
2.1 Những công trình đánh giá về thơ Lƣu Quang Vũ
Lưu Quang Vũ là tác giả xuất hiện trên diễn đàn văn chương sớm với tập
thơ Hương cây - Bếp lửa in chung với Bằng Việt năm 1968. Tập thơ ngay khi
mới ra đời đã thu hút sự chú ý của các nhà phê bình. Hoài Thanh đã nhận định
về Lưu Quang Vũ là “Một cây bút trẻ đầy triển vọng”, thơ của ông “là tiếng nói
nhỏ nhẹ mà sâu” tình cảm trong thơ là “đúng”, ông được đánh giá “là một ngòi
bút thông minh” có rất nhiều ưu điểm và có nhiều triển vọng. Nhà nghiên cứu Lê
Đình Kỵ nhận xét tập thơ Hương cây- Bếp lửa : “Thơ Lưu Quang Vũ có một
điệu tâm hồn riêng và không thiếu tâm tình, một tâm tình sâu sắc tự nhiên không
dứt ra được” [40,tr.73]. Nhà phê bình Lý Hoài Thu nhận ra vẻ độc đáo của tập
thơ Hương cây - Bếp lửa “không cao giọng, không trực tiếp lặn lội trên những
nẻo đường Trường Sơn hay những mảnh đất vùng tuyến lửa như nhiều bạn thơ
cùng thế hệ, Thơ Lưu Quang Vũ mang một vẻ đẹp lí tưởng và nặng tình yêu quê
hương đất nước” [40.tr.28] . Nhà thơ Vũ Quần Phương nhận xét về thơ của Lưu
Quang Vũ có "một cách nhìn đời hồn hậu lạc quan, quay phía nào cũng thấy sự
hài hòa ưu ái” [40,tr.77]. Đã có rất nhiều những ý kiến đánh giá về thơ của Lưu
Quang Vũ nhưng nhìn chung tất cả đều hướng tới nhận xét là nhìn thấy trong
thơ của Vũ sự “chân thành” và “đắm đuối” trong cảm xúc. Người làm thơ cái
cần trước tiên là cảm xúc và tình cảm bởi lẽ nếu cảm xúc không mãnh liệt, tình
cảm không chân thành thì làm sao có thể viết cho “ngòi bút có thần” ở ngôn ngữ
thơ ca được? Lưu Quang Vũ đã thành thực với chính lòng mình khi bày tỏ tình
yêu đối với con người, cuộc sống, thiên nhiên, đất nước. Tình cảm trong thơ của
ông có lúc vui, lúc buồn, có khi chua chát đầy đau khổ… nhưng tất cả lại được
nhìn bởi nhân sinh quan tích cực, triết lý sống lạc quan tin tưởng. Hai mươi năm
sáng tác, Lưu Quang Vũ đã sáng tác hơn mười tập thơ, có những tập thơ đã được
in, có tập thơ chưa xuất bản. Các tập thơ được nhiều người biết đến như Hương
cây - Bếp lửa (1968), Mây trắng của đời tui (1989), Bầy ong trong đêm sâu
(1993), Gửi các anh (1998), đã khẳng định Lưu Quang Vũ là một thi sĩ tài năng,
một cá tính thơ độc đáo trong dòng thơ hiện đại nửa cuối thế kỉ XX. Được biết
đến là một nhà thơ trước khi là một nhà viết kịch nhưng hành trình thơ ca của
Lưu Quang Vũ lại có ảnh hưởng lớn đối với sự thành công ở thể loại kịch.
Chính nhà văn đã tâm sự “Trong quan niệm của tôi, thơ và kịch rất gần nhau, có
lẽ thơ với kịch còn gần nhau hơn là thơ với văn xuôi. Đều là hai thể loại lớn và
khó của văn học, thơ và kịch đều là sự sống và thế giới bên trong của con người
ở dạng tinh chất, cô đọng và mãnh liệt nhất. Đối với tôi, kịch cũng là một thứ
thơ được trình bày trong không gian và thời gian kì diệu của sân khấu, thông
qua diễn xuất của diễn viên” [40,tr.505]. Như vậy, những thành công của Lưu
Quang Vũ ở thể loại thơ ca đã được các nhà phê bình ghi nhận, những thành
công đó là tiền đề quan trọng để đánh giá về kịch của Lưu Quang Vũ ở chặng
sáng tác sau.
2.2 Những công trình đánh giá về kịch của Lƣu Quang Vũ
Khái quát về đời văn của Lưu Quang Vũ, tác giả Lý Hoài Thu trong cuốn
Lưu Quang Vũ về tác giả và tác phẩm đã có một công trình mang tính tổng lược
và hoàn chỉnh về đường nghệ thuật của Lưu Quang Vũ từ một nhà thơ, nhà văn,
nhà phê bình đến khi trở thành một tác giả hàng đầu của sân khấu Việt Nam. Bài
viết đã chỉ rõ : “Lưu Quang Vũ có hai mươi năm vui buồn cùng thơ và mười năm
cuối đời song hành cùng kịch, nhưng trong mười năm ấy tài năng của Lưu
Quang Vũ đã tỏa sáng và tạo cho mình một phong cách, một “kịch pháp” và trở
thành một hiện tượng nổi bật nhất của sân khấu Việt Nam thời kì đổi mới” [40,
tr.42]. Sức sáng tạo của Lưu Quang Vũ bắt đầu từ vở kịch đầu tay Sống mãi
tuổi 17 (1979), vở diễn ra mắt của Nhà hát Tuổi trẻ và lần đầu tiên tham gia hội
diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc đạt giải nhất. Với vở diễn này, giới sân
khấu đánh giá Lưu Quang Vũ là một gương mặt mới, đáng chú ý. Sau cái chết
đột ngột của cha là nhà viết kịch Lưu Quang Thuận, Lưu Quang Vũ lập tức bắt
tay vào hoàn thiện kịch bản chèo Nàng Sita và được đoàn chèo Hà Nội dàn
dựng, sau đó vở diễn được hơn 30 đoàn nghệ thuật trong cả nước dựng lại với
đủ các thể loại như: kịch nói, cải lương, dân ca, chèo. Với vở kịch này Lưu
Quang Vũ đã tạo được tiếng vang lớn trong làng sân khấu của cả nước. Nhưng
phải đến năm 1984, Lưu Quang Vũ sáng tác 15 vở kịch, hội diễn sân khấu toàn
quốc 1985 có tới 8 vở tham gia hội diễn thì 6 vở đạt Huy chương vàng, 2 vở đạt
Huy chương bạc, báo chí gọi ông là cây bút vàng của kịch trường Việt Nam. Ba
năm cuối đời sức sáng tạo của Lưu Quang Vũ thật phi thường khi ông hoàn
thành tiếp hơn hai mươi vở kịch. Trong vòng mười năm ngắn ngủi của cuộc đời,
Lưu Quang Vũ đã để lại hơn 50 vở kịch và ông đã trở thành một hiện tượng đặc
biệt của sân khấu Việt Nam. Trong cuốn sách Lưu Quang Vũ tài năng và lao
động nghệ thuật, nhà phê bình Ngô Thảo nhận xét : “Hạt giống gieo vào mảnh
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links